Ανάπηρη κυριαρχία

(Ελεύθερος Σκοπευτής, Επενδυτής, 24/11/2012)

Ας υποθέσουμε ότι οι άσπονδοι γείτονές μας αποφασίζουν να μας κηρύξουν πόλεμο. Στα ανατολικά θαλάσσια και χερσαία σύνορά μας συγκεντρώνονται δυνάμεις, οι ηγέτες των γειτόνων ετοιμάζουν χερσαίες εισβολές, ναυτικές αποβάσεις και αεροπορικές επιδρομές. Η κυβέρνηση της χώρας κηρύσσει επιστράτευση, η ηγεσία του στρατού προετοιμάζει τις δυνάμεις της, γεμίζει τις δεξαμενές των καυσίμων της, τα ντεπόζιτα των οχημάτων της, των αεροσκαφών και των πολεμικών πλοίων της, φισκάρει τις αποθήκες με πολεμοφόδια. Το υπουργείο Άμυνας πραγματοποιεί έκτακτες και χωρίς διαγωνιστικές διαδικασίες παραγγελίες κάθε είδους υλικού αναγκαίου για την αποτροπή της επικείμενης επίθεσης στη χώρα. Ο προϋπολογισμός του υπουργείου και του στρατού βγαίνει εκτός ελέγχου. Κι ενώ πολίτες και ένστολοι βρίσκονται σε πατριωτικό οίστρο, ενώ οι μηχανές ερπυστριοφόρων, τεθωρακισμένων, F16 και φρεγατών, ακόμη και των ημιτελών υποβρυχίων μουγκρίζουν, ξαφνικά όλα παγώνουν. Ένα «STOP» ακυρώνει τα πάντα. Ο επίτροπος που εποπτεύει το υπουργείο Άμυνας, ο οποίος με τη σειρά του επιτηρείται από τον αντίστοιχο κομισάριο, εντεταλμένο της τρόικας και υπόλογο στους προϊσταμένους του ειδικού λογαριασμού στον οποίο ουσιαστικά συγκεντρώνεται κάθε υποψία ρευστού που διαθέτει η χώρα, διαμηνύει προς την κυβέρνηση ότι η ηγεσία του υπουργείου Άμυνας παραβίασε το «μνημόνιο δημοσιονομικής πειθαρχίας» που τη δεσμεύει. Η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία πρέπει να εκπαραθυρωθεί και κάθε ευρώ που δαπανήθηκε πρέπει να επιστραφεί ή να περικοπεί αυτομάτως από τις υπόλοιπες δαπάνες. Η άμυνα της χώρας αναβάλλεται. Μόνη δημοσιονομικά ορθή επιλογή είναι η αμαχητί παράδοσή της στους εισβολείς γείτονες. Οι οποίοι, ως διάδοχοι στην κυριαρχία επί της ελληνικής επικράτειας, κληρονομούν μαζί με τη χώρα και τις υποχρεώσεις της έναντι των πιστωτών. Η μόνη πατρίδα που αναγνωρίζουν οι πιστωτές είναι η Πίστη (η τραπεζική) και το μόνο σύνορο το γκισέ ή το dealing room της τράπεζας...


Μπορεί να ακούγεται ακραίο, αλλά μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπως ο πόλεμος είναι το στοιχειώδες μέτρο για το ποιος ασκεί την κυριαρχία σε ένα κράτος. Κυρίαρχος είναι ακριβώς αυτός που έχει την ισχύ να επιβάλλει την κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Και στην περίπτωση του φανταστικού πολέμου μας, προφανώς είναι αυτός που επιλέγει αν η χώρα θα αμυνθεί ή θα παραδοθεί αμαχητί, είτε τα κριτήριά του προκύπτουν από τον οικονομικό «ορθολογισμό» της υπεράνω όλων εξυπηρέτησης του χρέους είτε προκύπτουν από πολύ πιο ευτελείς, ιδιοτελείς σκοπούς. Εν προκειμένω, κυρίαρχοι είναι οι πιστωτές.


Άλλωστε, αυτή η χώρα έχει μια αμιγή και μακρόχρονη εμπειρία εκχώρησης κυριαρχίας. Τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο που επιβλήθηκε το 1897 από τους πιστωτές-συμμάχους, ακριβώς ως συνέπεια του ελληνοτουρκικού πολέμου, και καθόρισε την έκβαση όλων των ελληνικών πολεμικών και πολιτικών περιπετειών μέχρι και τη δεκαετία του ’30. Είναι ένα ερώτημα, για παράδειγμα, πόσο διαφορετική θα μπορούσε να είναι η έκβαση της Μικρασιατικής Εκστρατείας αν οι σύμμαχοι -που την ενθάρρυναν για να την υπονομεύσουν τελικά- δεν ήταν οι ίδιοι οι πιστωτές της χώρας (Άγγλοι, Γάλλοι, Ιταλοί, Αυστριακοί, Γερμανοί, Ρώσοι). Και πόσο διαφορετικά θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα από τη στιγμή που ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος των πιστωτών -εγκατεστημένος συμβολικά δίπλα στο σημερινό Προεδρικό Μέγαρο, τότε παλάτι του Διαδόχου, ο οποίος προέλαυνε άλλοτε πρόθυμος, άλλοτε απρόθυμος στα πολεμικά πεδία- μοιραζόταν την άσκηση της κρατικής κυριαρχίας με έναν βασιλικό οίκο και μια πολιτική ηγεσία που επί μια δεκαετία πολέμων διχαζόταν ανάμεσα στις πολεμικές πτέρυγες των πιστωτών.


Πόσο διαφορετικό είναι αυτό που συμβαίνει σήμερα; Ο πατέρας της πολιτικής φιλοσοφίας και επιστήμης, ο Τόμας Χομπς, τρεις αιώνες πριν ολοκληρωθεί η διαμόρφωση των εθνικών κρατών στην Ευρώπη που λίγο πολύ αντιστοιχούν στη σύγχρονη πολιτική της γεωγραφία, περιέγραψε με ακρίβεια τις προϋποθέσεις και τους όρους άσκησης της κυριαρχίας σε μια πολιτική κοινότητα στον εμβληματικό «Λεβιάθαν» του. Ο κυρίαρχος, είτε είναι αυταρχικός μονάρχης, είτε μια ολιγαρχία βασισμένη στον φόβο των υπηκόων, είτε ένας αιρετός ηγέτης που έχει τη συναίνεση της λαϊκής πλειοψηφίας, διαχειρίζεται την κυριαρχία του ως ένα αδιαίρετο σύνολο. Δεν έχει την πολυτέλεια να την ασκήσει «α λα καρτ», εκχωρώντας ένα μέρος της σε άλλο πόλο εξουσίας, και, πολύ περισσότερο, σε μια αλλότρια δύναμη, στον κυρίαρχο μιας άλλης χώρας ή μιας άλλης διακρατικής ένωσης. Κάθε τέτοια, υποτίθεται μερική, εκχώρηση -όπως με γλαφυρότητα περιγράφει ο Χομπς στο απόσπασμα από τον «Λεβιάθαν» που παρατίθεται δίπλα- σημαίνει «ξήλωμα του πουλόβερ». Ολική κατάλυση της κυριαρχίας του.


Ο ισχυρισμός ότι η δημοσιονομική επιτήρηση που επιβάλλουν οι δανειστές της χώρας μέσα από τα αλλεπάλληλα επίπεδα «εθνικής» και «κοινοτικής» εποπτείας είναι το «μικρότερο κακό» εν όψει ενός μεγάλου οφέλους, εκτός από ψευδαίσθηση είναι και πολιτική απάτη. Ο Χομπς περιγράφει τον «Λεβιάθαν», την πολιτική κοινότητα, σαν έναν τεχνητό άνθρωπο, του οποίου τα μέλη και τα επί μέρους όργανα είναι τα αλληλένδετα στοιχεία του κοινωνικού σώματος: οι πολίτες, ο δημόσιος και ιδιωτικός πλούτος, οι κρατικοί λειτουργοί, το δίκαιο, οι επί μέρους εξουσίες, ο στρατός, οι δυνάμεις ασφαλείας, οι συλλογικές ενώσεις των πολιτών. Αλλά, «η κυριαρχία αποτελεί την τεχνητή ψυχή αυτού του τεχνητού ανθρώπου, εμφυσώντας ζωή και κίνηση σ’ ολόκληρο το σώμα». Όταν, λοιπόν, η ψυχή αυτού του ήδη απεχθούς, πλην αναγκαίου για την ύπαρξη της πολιτικής κοινότητας, τεχνητού ανθρώπου αντικαθίσταται από την ψυχή ενός alien, τι έχουμε; Ένα τέρας του Φρανκενστάιν. Και μάλιστα στην εκδοχή της παρωδίας του Μελ Μπρουκς, όπου ο κοπτορράπτης-χειρουργός εγκαθιστά λάθος εγκέφαλο στο υπό κατασκευή τέρας, επειδή ο βοηθός του έκλεψε από την τράπεζα εγκεφάλων (!) το μυαλό ενός Abnormal (= ανώμαλος), νομίζοντας ότι απλώς ονομάζεται Aby Normal…


Ακόμη κι αν κανείς είναι τόσο αφελής ώστε να πιστεύει ότι ο κατακερματισμός της (εθνικής, λαϊκής, κρατικής) κυριαρχίας είναι ένα αναπόφευκτο μεταβατικό στάδιο για την ανάκτηση και την επανασυγκόλλησή της, όσα προβλέπονται ήδη στα ψιλά γράμματα των μνημονίων, όσα εξευτελιστικά περιγράφονται στους γερμανικής έμπνευσης μηχανισμούς του «ειδικού λογαριασμού» και, πολύ περισσότερο, όσα ζοφερά διαδραματίζονται μεταξύ Βρυξελλών και Βερολίνου τα τελευταία εικοσιτετράωρα προμηνύουν όχι απλώς την άλωση της ελληνικής κρατικής κυριαρχίας, αλλά την κατάλυσή της.


Το πολιτικό πείραμα της δισυπόστατης κυριαρχίας, μοιρασμένης ανάμεσα σε πανίσχυρους πιστωτές και αποδυναμωμένους εγχώριους πολιτικούς εκπροσώπους, θα έχει την τύχη του οικονομικού πειράματος της μείωσης του τερατώδους χρέους μέσω της αύξησής του. Τα αδιέξοδα στα οποία έχουν περιέλθει οι νέοι κυρίαρχοι του ελληνικού προτεκτοράτου, οι εταίροι-πιστωτές, συζητώντας λύσεις υψηλού κόστους για να «κοντύνουν» το χρέος, θα εμφανιστούν πολλαπλάσια στο πεδίο της πολιτικής κυριαρχίας. Η επιλογή να καταστήσουν το χρέος, αυτή την τεράστια φούσκα, απόλυτο κριτήριο άσκησης της κυριαρχίας τους ουσιαστικά αποτελεί ομολογία ότι και οι ίδιοι έχουν εκχωρήσει την κυριαρχία τους στις αγορές. Αυτές είναι ο απόλυτος «μετρητής» και ρυθμιστής του χρέους, οι ίδιες είναι ο κυρίαρχος των χρεωμένων κρατών. Αλλά οι αγορές, διεσπαρμένες στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, κατακερματισμένες σε χιλιάδες κερδοσκοπικά χαρτοφυλάκια, ποσώς ενδιαφέρονται για τη διατήρηση του ενιαίου και αδιαίρετου της κυριαρχίας σε κάθε κράτος-προτεκτοράτο χρέους. Η εμπειρία του ΔΝΤ -παγκόσμιου εγγυητή των αγορών δημοσίου χρέους- είναι άκρως διδακτική. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το «εξυγιαντικό» πέρασμά του από τις υπερχρεωμένες χώρες συνοδεύτηκε από πολιτικό και κοινωνικό χάος, από διάλυση της κρατικής κυριαρχίας, ακόμη και από εμφυλίους.


Το σπέρμα της καταστροφής είναι ήδη εδώ. Και δεν είναι διόλου βέβαιο ότι θα είναι «δημιουργική», όπως συνήθως είναι οι καταστροφές του καπιταλιστικού μας σύμπαντος. Ή, θα είναι τόσο «δημιουργική» όσο ο φανταστικός πόλεμος που περιγράψαμε στην αρχή. Η κατάλυση της κυριαρχίας ξεκινά από ανώδυνα, προς το παρόν, συμπτώματα. Από δικαστικές Αρχές που αρνούνται τη συνταγματικότητα των μέτρων, από τον υποβόσκοντα πόλεμο των εξουσιών, από την άρνηση των δήμων (κι αυτοί κράτος είναι, κυριαρχία ασκούν) να εφαρμόσουν αποφάσεις της κεντρικής διοίκησης. Αλλά, το πόσο μακριά θα φτάσει αυτή η ανωμαλία δεν μπορούμε να το φανταστούμε. Οι νέοι κυρίαρχοι της χώρας, οι πιστωτές, νομίζουν ότι δένουν τον γάιδαρό τους εξασφαλίζοντας την ψήφιση ενός νομοσχεδίου. Αλλά η πραγματική τους κυριαρχία θα δοκιμαστεί όταν χρειαστεί να εφαρμόσουν το καθένα από τα μέτρα -να εισπράξουν τον φόρο, να απαλλοτριώσουν τα δημόσια αγαθά- και θα χρειάζονται δίπλα τους έναν στρατό, μια δύναμη επιβολής της κυριαρχίας τους.

Εκτός αν έχουν αποφασίσει να το κάνουν κι αυτό: να ολοκληρώσουν την ημιτελή κυριαρχία τους με μια στρατιωτική εισβολή, με τη μετεξέλιξή τους σε κανονική δύναμη κατοχής της χώρας. Χλομό, αλλά τα έχουμε δει όλα για να το αποκλείουμε…



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Και επειδή, αν τα ουσιώδη δικαιώματα της κυριαρχίας… καταργηθούν, η πολιτική κοινότητα διαλύεται και ο άνθρωπος επιστρέφει στην κατάσταση και στη δυστυχία του πολέμου με κάθε άλλον… το λειτούργημα του κυρίαρχου συνίσταται στην ολοκληρωτική διατήρηση αυτών των δικαιωμάτων. Είναι συνεπώς ενάντιο στο καθήκον του, πρώτον, να μεταβιβάσει ή να αποποιηθεί οποιοδήποτε από αυτά. Διότι όποιος εγκαταλείπει τα μέσα εγκαταλείπει και τους σκοπούς. Και όποιος εγκαταλείπει τα μέσα, στο μέτρο που είναι κυρίαρχος, ομολογεί ότι και ο ίδιος υπόκειται στο θετικό δίκαιο και αποκηρύσσει την εξουσία να απονέμει δικαιοσύνη ως υπέρτατος κριτής, να κηρύσσει πόλεμο ή να συνάπτει ειρήνη αυτοδίκαια, να κρίνει τι είναι αναγκαίο για την πολιτική κοινότητα, να επιβάλλει φόρους και να κηρύσσει επιστράτευση όποτε και για όσο κρίνει αναγκαίο η συνείδησή του, να ορίσει αξιωματούχους και λειτουργούς στον πόλεμο και στην ειρήνη, να διορίζει δασκάλους και να εξετάζει ποιες διδασκαλίες είναι σύμφωνες ή αντίθετες με την προστασία, την ειρήνη και την ωφέλεια του λαού.



Thomas Hobbes, «Λεβιάθαν, ή ύλη, μορφή και εξουσία μιας λαϊκής και εκκλησιαστικής πολιτικής κοινότητας»

Αντιποίηση* τέλους

(Επενδυτής, 17/11/2012)

 

Το τέλος εποχής τώρα αρχίζει. Ξεχάστε όσα τέλη προαναγγείλαμε.

Tο τέλος της Ιστορίας, το τέλος της ιδεολογίας,

το τέλος της πάλης των τάξεων...

 Αυτό το τέλος είναι τέλος πραγματικό.

Τέλος τελικό, τελειωτικό και τελεσφόρο. Η νέα εποχή είναι
εποχή χωρίς εποχικότητα, κύκλους και αναστροφές.

 Στο εξής θα ζείτε σε δόσεις.

Ασκηθείτε στο κράτημα της αναπνοής σας.
Δοκιμάστε τις αντοχές των πνευμόνων σας στα βάθη των θαλασσών σας.

 Αρχίστε από ώρες, μέρες, εβδομάδες. Έπειτα δοκιμάστε μήνες.

Ένας μήνας, δυο μήνες, τρεις μήνες...

Συγχαρητήρια! Δικαιούστε την επόμενη δόση εισπνοής.

 Αλλά μπορεί και όχι. Αν επιτύχουμε την απεξάρτησή σας

από οξυγόνο, μπορούμε και να φτιάξουμε

τα πρώτα αναερόβια ανθρώπινα πλάσματα. Παγκόσμια καινοτομία!

 Εκπαιδεύστε και τα παιδιά σας και τα εγγόνια σας.

Η ζωή σε δόσεις είναι η συνθήκη του μέλλοντός τους.
Αρχίστε απ’ τα σχολεία, απ’ τα νήπια, απ’ το σπίτι.

Λέξη πρώτη: μεταρρύθμιση. Ξεχάστε τα «μαμά μπαμπά»,

τα «μαμ κακά και νάνι». Συλλαβίστε τη «με-ταρ-ρύ-θμι-ση»
με τα χείλη, τη γλώσσα και τα δόντια σας.

Είμαστε οι βάρβαροι που πάντα περιμένατε

στην αγορά συναθροισμένοι. Αλλά δεν είμαστε πια

«μια κάποια λύσις». Είμαστε η μόνη λύσις σας.

 Είμαστε οι πολιτικοί αναμορφωτές που δικαιούστε.

Οι δικοί σας απέτυχαν οικτρά. Ανίκανοι, ιδιοτελείς,  
άτολμοι, φοβισμένοι. Σχεδόν συναισθηματικοί.

 Θα εφαρμόσουμε την ευγονική της σκέψης,

την παιδαγωγική της υπακοής. Θα σας διδάξουμε
τα αγαθά της δημιουργικής καταστροφής.

 Θα φορολογήσουμε τα αρνητικά σας συναισθήματα.

Η αμφιβολία θα φορολογείται με 30%,
η αντίρρηση με 40%.
Ο θυμός σας θα συνεπάγεται δήμευση περιουσίας.

 Θα άρουμε το απόρρητο των βαθύτερων πόθων σας.

Θα δεσμεύσουμε τους λογαριασμούς των επιθυμιών σας,
θα κάνουμε ριζικό PSI και OSI στα όνειρά σας.

 Το ισοζύγιο αισιοδοξίας - απαισιοδοξίας πρέπει να ισοσκελισθεί.

Προσηλωθείτε στο φως στην άκρη του τούνελ.

Δεν έχει σημασία πόσο μακριά είναι. Κοιτάζετε μόνο το φως.

 Θα αλλάξουμε την ισορροπία του κόσμου σας.

Συλλογική ασφάλεια και ατομική ανασφάλεια θα είναι στο εξής

το γιν και το γιανγκ του σύμπαντός σας. Αλλά και τ’ ανάποδο μας κάνει.

 Ξεχάστε διλήμματα, επιλογές, εναλλακτικές. Στη ζωή σας

θα υπάρχουν μόνο μονόδρομοι. Οι πολεοδόμοι του μέλλοντός σας

στρώνουν λεωφόρους χωρίς εξόδους και αναστροφές.

Θα προκαλέσουμε ραγδαία πτώση

στην τιμή ανθρώπινου κρέατος. Δική μας είναι κάθε λίβρα κρέατος

που τράφηκε με όσα σας δανείσαμε. Εμείς δεν θα ’χουμε την τύχη του Σάιλοκ.

 Θα επέλθει κραχ στο χρηματιστήριο των αξιών σας. 

Θα διαγράψουμε από τα λεξικά σας τη λέξη «φιλότιμο».
Δεν υπάρχει σε καμιά άλλη γλώσσα του ευρώ. Περιττή.

 Απελευθερώσαμε ήδη την  αγορά του ψεύδους.

Κι αμέσως έπεσαν οι τιμές του αγαθού. Το ψέμα προσφέρεται
πια σχεδόν δωρεάν. Ο μόνος πόρος σε υπερεπάρκεια.

 Τη Βουλή σας θα μετατρέψουμε σε τσίρκο.

«Από εδώ οι άσοι της κωλοτούμπας. Εκεί οι ομιλούσες κεφαλές.

Δεξιά οι μεταλλαγμένοι μελανοχίτωνες, αριστερά οι ζογκλέρ του “ ναι - όχι - παρών”».

 «Ανεπανάληπτο θέαμα! Γενναιόδωρο αντίτιμο για τον άρτο

που σας στερήσαμε. Είσοδος ελευθέρα. Προειδοποίηση:
Τα παιδιά εισέρχονται με ευθύνη των γονέων».

 Οι αρχηγοί σας θα γίνουν θηριοδαμαστές. Εσείς θα επιλέγετε

τα θηρία της αρεσκείας σας κι αυτοί θα τα μετατρέπουν
σε τρομαγμένα αιγοπρόβατα. Μεγάλο σουξέ!

 Τα δικαστήρια θα γίνουν δημοπρατήρια σιωπής

και αρένες στρεψοδικίας. Το σύνταγμά σας θα γίνει αυτό που πάντα

φοβόταν ο Κολοκοτρώνης σας: σύντριμμα.

 Θα δεσμεύσουμε τις ελπίδες και τις προσδοκίες σας

σε ειδικό λογαριασμό. Όλες θα προορίζονται για την αποπληρωμή

του χρέους σας στο μέλλον μας.

 Θα κάνουμε και αναδιανομή του καιρού. Έξι μήνες ζέστη

σάς πέφτει πολύ, ενώ εμείς βουλιάζουμε στη βροχή και στο χιόνι.

Θα κατάσχουμε αρκετό από το καλοκαίρι σας.

 Και τους χειμώνες σας θα τους κάνουμε κατά τι πιο βαρείς.

Το κρύο σφίγγει το κρέας και το δέρμα. Είστε πολύ πλαδαροί
για ν’ αυξήσετε την παραγωγικότητά σας.

 Θα αλλάξουμε και τους ουράνιους διαδρόμους αποδημίας

των πουλιών. Τόσα φωτόνια να πηγαίνουν χαμένα
σε κάθε πέρασμά -από Βορρά προς Νότο κι αντιστρόφως- είναι κρίμα.

 Θα μηδενίσουμε το μοναδιαίο κόστος εργασίας.

Θα σας μεταμορφώσουμε στα ανταγωνιστικότερα υποζύγια της υφηλίου.

Θα αφυπνίσουμε τον Άριο που κοιμάται στη σάρκα σας.

 Θα γίνετε the New World Paradigm. Το σουβλάκι θα γίνει

η νέα νομισματική μονάδα που θα μετράει
τα άλματα της εσωτερικής σας υποτίμησης.

 «Νέα άνοδος του σουβλακίου έναντι του γουάν.

Το Τόκιο κατηγορεί τις Βρυξέλες για νομισματικό πόλεμο

εις βάρος του γεν με Δούρειο Ίππο το σουβλάκι».

 Θα ελέγξουμε κάθε πόρο της γης σας. Αλλά και κάθε πόρο

του δέρματός σας. Στην ανάγκη, θ’ αλλάξουμε και το δέρμα σας

με άλλο, συνθετικό, ανθεκτικό, φθηνότερο.

Ο πόλεμος των γενεών θα αντικαταστήσει

την γλυκανάλατη αλληλεγγύη τους.

Κάθε εγγόνι θα είναι λάδι στο καντήλι του παππού του.

Κάθε παιδί ανταλλακτικό του πατέρα του.

 Τελικά, δεν είστε το γαλατικό χωριό που πιστεύατε.

Το μαγικό σας φίλτρο το σπαταλήσατε, όταν ήταν αχρείαστο.
Τώρα οι Ρωμαίοι σάς φαίνονται τρομακτικοί, αήττητοι.

 Κι οι βάρβαροι που περιμένατε -προσέξτε τους λίγο- δεν σας φαίνονται

σχεδόν συμπαθητικοί; Θα δείτε.

Στο τέλος θα μας ευγνωμονείτε. Και ως Ρωμαίους και ως βαρβάρους.

 Θα είμαστε, άλλωστε, πάντα γενναιόδωροι μαζί σας.

Θα σας δίνουμε πάντα τα λεφτά που θα μας ξεπληρώνετε,
αλλά αιώνια θα μας χρωστάτε.

 Στο μέλλον θα μας στήσετε κι αγάλματα στις μεγάλες πλατείες,

θα δώσετε τα ονόματά μας στις μεγάλες λεωφόρους σας.
Το έχετε ξανακάνει, άλλωστε.

Η λήθη είναι ο πολλαπλασιαστής της υποτέλειας.

Η μνήμη επιταχυντής της Ιστορίας. Έχετε μετρήσει π

όσους Εφιάλτες τιμάτε ως ευεργέτες και προσκυνάτε ως αγίους;

 Ας τελειώνουμε με τη φλυαρία. Τα κεφάλια μέσα.

Δουλειά, καρτερία, αισιοδοξία. Για την τελευταία συνιστούμε
ένα χάπι θετικής σκέψης τη μέρα. Προ φαγητού.

 Έχετε καμιά αντίρρηση; Δεν έχουμε σοβαρή ένδειξη περί αυτού.

Κι εμείς, είναι αλήθεια, σας υπερτιμήσαμε στην αρχή.
Σχεδόν μας τρομάξατε στην αγορά συναθροισμένοι.

 Αν έχετε αντίρρηση, «αυτού γαρ και Ρόδος και πήδημα».

Δικό σας ο Αίσωπος, δική σας κι η παράδοση.

Αποδείξτε πως το εννοείτε. Ιδού το Βερολίνο, ιδού και οι Βρυξέλες…

 *Αντιποίηση, διότι το παρόν πόνημα είναι απλώς μια προσομοίωση ποίησης, και ο γράφων δεν αποφάσισε αίφνης να γίνει ποιητής.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Τη πρώτη νύχτα πλησιάζουνε
και κλέβουν ένα λουλούδι
από τον κήπο μας
και δε λέμε τίποτα.

Τη δεύτερη νύχτα δε κρύβονται πλέον
περπατούνε στα λουλούδια,
σκοτώνουν το σκυλί μας
και δε λέμε τίποτα.

Ώσπου μια μέρα
-την πιο διάφανη απ’ όλες-
μπαίνουν άνετα στο σπίτι μας
ληστεύουν το φεγγάρι μας
γιατί ξέρουνε το φόβο μας
που πνίγει τη φωνή στο λαιμό μας.

Κι επειδή δεν είπαμε τίποτα
πλέον δε μπορούμε να πούμε τίποτα

Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, «Ελευθερία έκφρασης»

Middle age hero

(Επενδυτής, 10/11/2012)

Ει ο καιρός μεθ’ ημών… Και μέχρι προ ημερών, παραδόξως, ο καιρός υπήρξε ο μόνος μεθ’ ημών. Μπορεί να ήταν και δυσοίωνες αυτές οι θερμοκρασίες, ίσως να ήταν ο κλιματικός Αρμαγεδδών που δυτικά χτυπούσε με έναν Σάντι, βόρεια με επιδρομή ψύχους κι εδώ, σ’ αυτή τη μνημονιακή εξαίρεση της εύκρατης ζώνης, με εικοσάρια Κελσίου που έκαναν τους πετρελαιάδες, τους κρατικούς θησαυροφύλακες και τους πιστωτές να ιδρώνουν από αγωνία. 

Όσο, λοιπόν, το φθινόπωρο κυλάει ήπια προς το χειμώνα, καμιά φορά σηκώνομαι πουρνό – πάνε χρόνια από τον ύπνο τον έχω κουμπάρο - και κάνω έναν περίπατο στο βουνό, στον Υμηττό. Έχω το μικρό προνόμιο να ζω στους πρόποδές του.  Ακόμη και τις καθημερινές ο περίπατος αυτός, ένας δασικός δρόμος αρκετών χιλιομέτρων, σφίζει από ζωή. Ζωή όχι και στα ντουζένια της. Οι περιπατητές είναι κυρίως άνθρωποι σαν και μένα. Της μέσης ηλικίας. Οι λίγοι νεότεροι δεν αρκούνται σε νωχελικούς ή ζωηρούς περιπάτους. Τρέχουν. Αλλά οι περισσότεροι απλώς περπατούν, στον ρυθμό που προφανώς τους έχουν υποδείξει οι ορθοπεδικοί και που αντιστοιχούν σε προβλήματα μέσης, προβολές δίσκων, κοίλες, δισκοπάθειες, ισχυαλγίες, οσφυαλγίες, αρθρίτιδες, οστεοπορώσεις κι όλα αυτά τα ωραία πράγματα που συνοδεύουν τη μέση ηλικία.

Ο περίπατος προσφέρεται για ανθρωπολογική ανάλυση. Καθώς διασταυρώνομαι με περιπατητές, μεμονωμένους, ζευγάρια ή μικρές παρέες, ανθρώπους που συνοδεύουν τα σκυλιά τους, ανταλλάσσω «καλημέρες» ευγενείας- άλλες ζωηρές, άλλες ξεψυχισμένες ή απλά νεύματα της κεφαλής. Αλλά, ταυτόχρονα παρατηρώ. Και επιτρέπω στον εαυτό μου μικρά εσωτερικά σχόλια. Άλλωστε, κι εγώ, υποθέτω, είμαι αντικείμενο παρατήρησης.

 Οι μεσήλικες περιπατητές δεν είναι όλοι ίδιοι. Δεν είναι σαφές ποιοι είναι ήδη συνταξιούχοι κι επομένως έχουν την πολυτέλεια ενός πρωινού περιπάτου, ποιοι είναι άνεργοι κι αυτή είναι η μόνη τους πολυτέλεια, ποιοι είναι απλώς κοπανατζήδες από τη δουλειά, ποιοι εκμεταλλεύονται την ιδιαιτερότητα του  ωραρίου εργασίας τους και ποιοι δεν έχουν- και πιθανότατα δεν είχαν ποτέ - την έγνοια της δουλειάς. Από τα θραύσματα διαλόγων, πάντως, που φτάνουν στ’ αυτιά μου από τις πιο ομιλητικές παρέες αντιλαμβάνομαι πως οι περισσότεροι είναι συνταξιούχοι ή προ-συνταξιούχοι που προσπαθούν να χωνέψουν ό,τι έχουν υποστεί από το μνημόνιο.

Μια δεύτερη παρατήρηση αφορά το στυλ τους. Σε αδρές γραμμές ξεχωρίζουν δυο κατηγορίες μεσηλίκων περιπατητών. Εκείνοι που προσπαθούν απεγνωσμένα να κρατηθούν κάτω από το ηλικιακό σύνορο της μέσης ηλικίας- με το ντύσιμο, τα αξεσουάρ, το όλον look, τον ζήλο με τον οποίο βαδίζουν ή κάνουν τζόκινγκ, τα προσεκτικά εκτελεσμένα τεντώματα με τα οποία ανοίγουν και  κλείνουν τον περίπατό ή το τζόκινγκ τους, σε στυλ ΓΑΠ προ μαραθωνίου. Κι εκείνοι που έχουν μάλλον συμφιλιωθεί με το μη αναστρέψιμο της ηλικίας και όσα το συνοδεύουν: κυρίες με τις περιφέρειές τους, κύριοι με τις κοιλίτσες τους και τα γκρίζα ή πάλλευκα μαλλιά τους, χωρίς πλήρη αθλητική εξάρτυση, αλλά με ρούχα πρόχειρα, φόρμες παράταιρες, χωρίς αξεσουάρ, αρκετοί χωρίς καν αθλητικά παπούτσια, σε μια παρέλαση ατημελησίας.

Όλα τα υπόλοιπα δεν φαίνονται. Απλώς τεκμαίρονται. Και με υψηλότατο βαθμό αυθαιρεσίας. Και οι δύο «φυλές» των middle age heroes, πάντως, βρίσκονται ενώπιον της ίδιας πρόκλησης: να αποδείξουν τη χρησιμότητα της σωματικής τους δοκιμασίας στη νέα κατάσταση στην οποία τους υποβάλει ο βίαιος μνημονιακός κοινωνικός μετασχηματισμός. Άλλοι γιατί θα πρέπει να αποδείξουν πόσα χρόνια έχουν πραγματικά κερδίσει με τη συστηματική άσκηση και άρα πόσο έτοιμοι είναι για τον παρατεινόμενο μέχρι τα 67 εργάσιμο βίο τους. Άλλοι γιατί θα πρέπει να ξεχάσουν τι ακριβώς κεφαλαιοποιούσαν μέχρι σήμερα, στα 30-40 χρόνια εργασίας τους, εφόσον θα σπεύσουν να πάρουν σύνταξη πριν τους προλάβουν τα νέα όρια. Κι άλλοι, όσοι έχουν ήδη πάρει σύνταξη, γιατί θα πρέπει να εφαρμόσουν τις δοκιμασίες σωματικής αντοχής όχι μόνο στους περιπάτους στο βουνό, αλλά σε πολύ πιο στοιχειώδη πράγματα: στη διατροφή, στα φάρμακα που σχεδόν πάντα σ’ αυτή την ηλικία τη συμπληρώνουν, στην περίθαλψη, στην ποιότητα ζωής τους, στη σχέση αλληλεγγύης με τα παιδιά και τα εγγόνια τους, σχέση που καθιστούσε τους ανθρώπους της μέσης και τρίτης ηλικίας το άτυπο κράτος πρόνοιας κάθε φαμίλιας.

Όσοι βρίσκονται σήμερα στη λεγόμενη μέση ηλικία, στην περιοχή των 50 και βάλε, αλλά και όσοι έχουν βρίσκονται στο κατώφλι της τρίτης ηλικίας – οι ειδικοί επιστήμονες μετακινούν κατά βούληση αυτά τα ηλικιακά «κατώφλια» διαρκώς προς τα πάνω, λες κι είναι βαλτοί από τους «μεταρρυθμιστές» των συνταξιοδοτικών συστημάτων- βιώνουν σήμερα ένα παράξενο μίγμα ήττας και διάψευσης μιας ολόκληρης γενιάς.  Συμβατικά αντιστοιχούν στους Αμερικανούς baby boomers των μεταπολεμικών χρόνων, που μπήκαν στην αγορά εργασίας στις δεκαετίες του ’70 και του ’80, σε μια περίοδο που η οικονομική μεγέθυνση επεφύλασσε κάποια όχι ευκαταφρόνητα bonus για τον κόσμο της εργασίας: μισθολογικές αυξήσεις, διεύρυνση ασφαλιστικών- συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων και του κοινωνικού κράτους, βελτίωση τους εισοδήματος, της κατανάλωσης αλλά και της δυνατότητας αποταμίευσης ή επένδυσης σε μικρά και μεσαία όνειρα. Σπίτι, αυτοκίνητο, για μερικούς εξοχικό και, κυρίως, ένα «κεφάλαιο γήρατος». Όχι τόσο για τους ίδιους. Πιο πολύ για τους απογόνους.

Φυσικά, για τους Έλληνες baby boomers, αν υποθέσουμε ότι υπήρξαν, όλα αυτά έγιναν πολύ ετεροχρονισμένα, με πολλές αναπηρίες και εκπτώσεις. Αυτό που στις ΗΠΑ αναπτύχθηκε ως «ιδιωτικό» κοινωνικό κράτος και στην Ευρώπη ως δημόσιο από τη δεκαετία του ’50, στην Ελλάδα βρέθηκε σε πλήρη ανάπτυξη μόλις από τη δεκαετία του ’80 και μετά. Ακόμη και το ΕΣΥ, που σήμερα ξηλώνεται ως βδέλυγμα σπατάλης, δεν έχει παρά 30 χρόνια ζωής. Ουσιαστικά μόλις τώρα οι «ήρωες της μέσης ηλικίας» επρόκειτο να αρχίσουν να «εισπράττουν» την απόδοση της επένδυσής τους στο κοινωνικό κράτος, το δημόσιο και το «ατομικό», αυτό που έφτιαξαν με τις μικρές ή μεγάλες αποταμιεύσεις και επενδύσεις τους. Αυτές οι επενδύσεις σήμερα είναι το κατ’ εξοχήν αντικείμενο λεηλασίας των μνημονίων.

Το αποτέλεσμα δεν είναι απλά ότι οι baby boomers αναδεικνύονται στην κατ’ εξοχήν χαμένη γενιά. Το πλήγμα που δέχονται διαχέεται σε όλη την κοινωνία και την οικονομία. Λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής της ύφεσης και της ανθρωπιστικής κρίσης.

Πρώτον, διότι η εισοδηματική τους συντριβή προκαλεί μια τεράστια μαύρη τρύπα. Οι «γενεαλόγοι» υπολογίζουν ότι οι baby boomers της Δύσης είναι κάτοχοι του 80% των προσωπικών περιουσιακών στοιχείων, καλύπτουν το 50% της καταναλωτικής δαπάνης, αγοράζουν το 70% των φαρμάκων και πραγματοποιούν το 80% των ταξιδιών αναψυχής. Σε κάποια αναλογία κι ίσως με μια διαφορετική ιεράρχηση αυτά ισχύουν και για τη δική μας χαμένη γενιά των baby boomers.

Δεύτερον, διότι η παράταση της παραμονής στην εργασία των middle age heroes (που δουλεύοντας μέχρι τα 67 γίνονται κατά κυριολεξία ήρωες) λειτουργεί άκρως ανταγωνιστικά έναντι της δεύτερης χαμένης γενιάς του μνημονιακού ολετήρα, των παιδιών και των εγγονιών τους. Μάλιστα, με τη βίαιη μείωση του μισθολογικού κόστους και την αποσύνδεσή του από την παραγωγική εμπειρία, ο ανταγωνισμός μεταφέρεται όχι μόνο στην παραγωγή και στο ασφαλιστικό σύστημα, αλλά και στο κανιβαλικό πεδίο των 1,5 εκατ. ανέργων.

Τρίτον, ανάμεσα στις δυο χαμένες γενιές συντελείται μια βαθύτερη ανθρωπολογική στρέβλωση που διαλύει σχέσεις και αξίες από τα βάθη του χρόνου. Το χάσμα των γενεών είναι υπαρκτό, ο ανταγωνισμός τους έχει βάση βιολογική, αλλά πάντα αντισταθμιζόταν από μια οργανική σχέση αλληλεγγύης της παλιότερης γενιάς στη νεότερη, που μεταφραζόταν σε πράγματα χειροπιαστά: χρηματοδότηση των σπουδών, οικονομική στήριξη, κληροδότηση ακινήτων και άλλων περιουσιακών στοιχείων, χαρτζιλίκια, βοήθεια με τα εγγόνια και το σπίτι… Αυτή η υλική βάση της αλληλεγγύης των γενιών περιορίζεται, απαξιώνεται, διαλύεται και οι middle age heroes ξαφνικά από χορηγοί γίνονται βαρίδι των απογόνων τους. Ένα ακόμη κομμάτι του κοινωνικού μας ήθους τελεί υπό καταστροφή, κι αυτό καμιά αναλογιστική μελέτη και κανένα μνημόνιο δεν μπορεί να το υπολογίσει.

Υ.Γ. Στο μεταξύ, το γρουσούζεψα με τον καιρό. Φύσηξε βοριαδάκι, έπεσαν και βροχές και ο Κέλσιος πέφτει κάτω από τους είκοσι βαθμούς. Τελικά, ούτε ο καιρός εστί μεθ’ ημών.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Εκείνο που με εντυπωσίασε περισσότερο στον Ενρίκο και στη γενιά του ήταν πόσο γραμμικός ήταν ο χρόνος στη ζωή τους. Εργαζόταν για χρόνια σε δουλειές που σπάνια ποίκιλλαν από μέρα σε μέρα. Σε αυτή τη γραμμή του χρόνου το αποτέλεσμα ήταν συσσωρευτικό. Ο Ενρίκο και η Φλάβια ήλεγχαν κάθε εβδομάδα την αύξηση των αποταμιεύσεών τους, μετρούσαν την οικογενειακή ζωή τους με βάση τις ποικίλες βελτιώσεις και προσθήκες στο σπίτι τους. Μολονότι όταν πρωτοσυνάντησα τον Ενρίκο ήταν μόλις σαράντα ετών, ήξερε με ακρίβεια πότε θα έπαιρνε σύνταξη και πόση θα ήταν η σύνταξή του.

Ο χρόνος είναι ο μοναδικός πόρος που διατίθεται δωρεάν σ’ εκείνους που είναι στον πάτο της κοινωνίας… (Ο Ενρίκο) δημιούργησε για τον εαυτό του μια ξεκάθαρη ιστορία στην οποία οι εμπειρίες του συσσωρρεύονταν υλικά και ψυχικά… Μολονότι κάποιος σνομπ μπορεί να θεωρούσε τον Ενρίκο πληκτικό, ο ίδιος βίωσε τη ζωή του ως μια δραματική ιστορία που προχωρούσε μπροστά με τη μια επισκευή του σπιτιού του μετά την άλλη, με τη μια πληρωμή της δόσης του δανείου μετά την άλλη. Ο καθαριστής κτιρίων ένιωθε πως ήταν δημιουργός της ζωής του και, παρότι ανήκε σε χαμηλή βαθμίδα στην κοινωνική κλίμακα, αυτή η αφήγηση του παρείχε αίσθημα αυτοσεβασμού.

Richard Sennet, «Ο ελαστικοποιημένος άνθρωπος» 

Λίστες ληστειών

(Επενδυτής, 3/11/2012)

Στην Κέρκυρα υπάρχουν οι Στοές του Λιστόν, στη Σπιανάδα. Οι τουριστικοί οδηγοί εξηγούν ότι οι στοές έλκουν την ονομασία τους από ένα λογοπαίγνιο που έκαναν οι Κερκυραίοι με τη βενετσιάνικη lista, που σημαίνει πλατύς και ίσιος δρόμος, αλλά σημαίνει και τον ξύλινο πίνακα στον οποίο αναγράφονται κατάλογοι. Εν προκειμένω, μιλούμε για τους καταλόγους με τα ονόματα των ευγενών, το Libro d’ Oro όσων είχαν το αποκλειστικό δικαίωμα να κάνουν τους περιπάτους τους στους πλατείς και ευθείς δρόμους της Βενετίας ή και της Κέρκυρας, που ήθελε να είναι η προσομοίωσή της. Το παράδοξο είναι ότι τα κτίρια της κερκυραϊκής Σπιανάδας και οι Στοές του Λιστόν κατασκευάστηκαν από τους αρχιτέκτονες της αυτοκρατορικής Γαλλίας σε μια περίοδο που η βενετσιάνικη επιρροή στην Κέρκυρα ήταν πια παρελθόν. Φαίνεται ότι οι ευγενείς της εποχής δεν είχαν κανένα πρόβλημα προσαρμογής στο νέο καθεστώς κατοχής -τι Βενετία, τι Γαλλία-, αρκεί να μη διακινδύνευαν την θέση τους στο «χρυσό βιβλίο» και το αποκλειστικό προνόμιο του περιπάτου στις «λίστες».

Σε αντίθεση με τους ευγενείς του 19ου αιώνα, οι εγχώριοι ευγενείς της εποχής μας δεν θέλουν τα ονόματά τους να κυκλοφορούν σε κανενός είδους λίστα. Αν ήταν δυνατόν θα ήθελαν να κάνουν delete τα ονόματά τους από κάθε λίστα που κυκλοφορεί. Ακόμη κι αν πρόκειται απλώς για τηλεφωνικούς καταλόγους. Υπάρχουν, βεβαίως, οι λίστες του «Forbes», στις οποίες αρκετοί γηγενείς Μίδες ήθελαν σαν τρελοί άλλοτε να περιλαμβάνονται, κι έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους γι’ αυτό, ακόμη και φουσκώνοντας τον προσωπικό και επιχειρηματικό τους πλούτο. Αλλά, παρήλθαν οι μέρες της πλουτοκρατικής αυθάδειας και αλαζονείας. Τώρα όλοι προτιμούν να εμφανίζονται ως πτωχοποιημένοι πλουτοκράτες, θύματα κι αυτοί της εθνικής τραγωδίας, ως ευγενείς φτωχομπινέδες. Ζούμε μια αναγκαστική αντιστροφή αξιών. Το ’χουμε ξαναπεί: Η κυριότερη έγνοια των πλουσίων δεν είναι πια η επίδειξη του πλούτου τους, αλλά η απόκρυψή του.

Από την άποψη αυτή, δεν είναι παράδοξο που το στικάκι του Βενιζέλου, που πριν ήταν CD του Παπακωνσταντίνου και πιο πριν της Λαγκάρντ. και το οποίο πέρασε από τα χέρια του Καπελέρη, του Διώτη και κύριος οίδε πόσων άλλων προσώπων και το οποίο προφανώς κυκλοφορούσε για δυο χρόνια σε δεκάδες, αν όχι και εκατοντάδες αντίγραφα, άντεξε τόσο καιρό χωρίς να «σπάσει» την ομερτά, τη συνωμοσία σιωπής που επέτρεπε μόνο φήμες και θεωρίες συνωμοσίας, αλλά καθόλου «αποκαλύψεις» για το περιεχόμενο της περίφημης λίστας Λαγκάρντ. Κανένα μέσο από τα περιώνυμα της «αποκαλυπτικής» δημοσιογραφίας, ούτε από τα άλλα, της λαϊκής ή της σοβαρής συστημικής ενημέρωσης, δεν τόλμησε να παραβιάσει τον άρρητο κανόνα, μέχρι που βρέθηκε ο αδύναμος κρίκος… Θεωρίες συνωμοσίας για το πώς και γιατί έσπασε η αλυσίδα σε ένα περιοδικό εκτός «εκδοτικού συστήματος» υπάρχουν πολλές. Αλλά το γεγονός είναι ένα. Το «στικάκι» περιφερόταν για μέρες σε αρκετά γραφεία εκδοτών, αλλά κανείς δεν είχε την… ευγένεια να μοιραστεί μαζί μας το περιεχόμενό του. Γιατί; Γιατί στη λίστα Λαγκάρντ, όπως και σε άλλες λίστες που μπορεί να καταρτίσει κανείς ανά τράπεζα εξωτερικού, ανά χώρα, ανά υπεράκτιο φορολογικό παράδεισο, ανά ύψος φοροκλοπής και εισφοροκλοπής, στις δεκάδες λίστες αποθησαύρισης ή απόκρυψης του πλούτου που μπορεί να καταρτιστούν και καλύπτονται από ποικίλα απόρρητα πέραν του τραπεζικού και προστασίες προσωπικών δεδομένων, κυκλοφορεί ο περιούσιος λαός αυτής της χώρας. Ο ανθός της επιχειρηματικότητας και της κεφαλαιακής συσσώρευσης από κάθε πηγή και αιτία. Η πυραμίδα του πλούτου έχει ονοματεπώνυμα, τουλάχιστον στην κορυφή της.

Η δημοσιοποίηση της λίστας Λαγκάρντ, εκτός από το φαιδρό ένταλμα σύλληψης που εδραίωσε την πεποίθηση της κοινής γνώμης ότι ζούμε σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης, έγινε δεκτή με σιωπές και με ξινίλες. Ανάμεσα στις ξινίλες ξεχωρίζουν κάποια κομψά επιχειρήματα: το να έχει κανείς καταθέσεις σε ελβετική τράπεζα δεν σημαίνει ότι παρανομεί. Σωστό. Ούτε ότι φοροδιαφεύγει. Σωστό, επίσης. Δεν απαγορεύεται να είναι κανείς πλούσιος. Κι αυτό σωστό είναι. Κι επίσης, η περιβόητη λίστα των 2.000 πλουσίων αντιστοιχεί σε καταθέσεις μόλις 2 δισ. ευρώ. Κατάθεση 1 εκατ. ευρώ κατά κεφαλήν. Δηλαδή, τρίχες. Άνθρακες ο θησαυρός. Πράγματι, η λίστα αυτή δεν μας κάνει σοφότερους. Ούτε και πλουσιότερους ως χρεοκοπημένη χώρα, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι όλες οι καταθέσεις αντιστοιχούν σε φοροδιαφυγή, ακόμη και σε αμιγώς μαύρο χρήμα.

Ωστόσο, η εικόνα θα άλλαζε αν είχαμε και τις υπόλοιπες λίστες στα χέρια μας. Η Ελβετία έχει πολλές τράπεζες-φρούρια πλούτου. Το ίδιο και η Γερμανία, προσφιλής αποταμιευτικός προορισμός την τελευταία τριετία. Το ίδιο και το Λουξεμβούργο, ένα υπεράνω πάσης υποψίας παγκόσμιο πλυντήριο-αποθετήριο χρήματος κάθε προέλευσης. Υπάρχει και το private banking που φιλοξενεί το τραπεζικό σύστημα κάθε χώρας που σέβεται τον εαυτό της, ακόμη και στην Ευρωζώνη. Υπάρχουν οι υπεράκτιοι φορολογικοί παράδεισοι, υπάρχουν οι βρετανικές και οι αμερικανικές τράπεζες ή οι ελάχιστα γνωστές τραπεζικές φίρμες της Καραϊβικής. Υπάρχουν ακόμη κι οι ίδιες οι ελληνικές τράπεζες οι οποίες διαθέτουν ένα προνομιακό πλαίσιο προστασίας για τα χοντρά πορτοφόλια, για τη λιμνάζουσα ρευστότητα που οι κάτοχοί τους θα χρειάζονταν πολλές ζωές για να καταναλώσουν. Αν για κάθε πιθανό καταφύγιο του πλούτου διαθέταμε μια λίστα, θα είχαμε μια πληρέστερη εικόνα για τη μεγάλη αρπαχτή που έχει συντελεστεί τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα. Ενδεχομένως με τον πιο νομότυπο τρόπο.

Το χρήμα που έχει διακτινιστεί προς όλες τις κατευθύνσεις του οικονομικού σύμπαντος κατά την τριετία της ελληνικής κρίσης αφηγείται την ιστορία της οικονομικής μας παρακμής. Συμπυκνώνει τα μικρά και μεγάλα κύματα λεηλασίας που συντελέστηκαν εις βάρος της κοινωνίας, συχνά με την εξαγορά, τον εκμαυλισμό και τη συνενοχή ενός μεγάλου τμήματός της. Αυτή είναι η συμβολική αξία της «λιστομαχίας», αν κατάφερνε κανείς να την οδηγήσει στα άκρα. Με όλα τα ονόματα. Ακόμη κι αν κανείς είναι τόσο ακραιφνής φιλελεύθερος ώστε να πιστεύει ότι το χρήμα γεννάει χρήμα και πως το κεφάλαιο δικαιούται αμοιβή εκατονταπλάσια από αυτήν της εργασίας, είναι μάλλον απίθανο να αποδείξει το «φυσιολογικό», το «νόμιμο» και το «ηθικό» της μαζικής φυγής του πλούτου από τον χώρο στον οποίο γεννήθηκε, στον οποίο σήμερα υπάρχουν μόνο παραγωγικά ερείπια. Είναι εξίσου φυσιολογικό με το γεγονός ότι η σοβιετική νομενκλατούρα του 1989 έγινε η νέα ρωσική ολιγαρχία του 1990 και εντεύθεν, με όλο τον φυσικό πλούτο της χώρας στον έλεγχό της.

Οι λίστες του πλούτου μάς αφηγούνται ιστορίες ληστείας. Της ληστείας του χρηματιστηρίου, της ληστείας των κοινοτικών και κρατικών επιδοτήσεων, της ληστείας της απελευθέρωσης των αγορών, της ληστείας του πολιτικού χρήματος, της ληστείας της διαφθοράς κρατικών λειτουργών, της ληστείας της ολυμπιακής φούσκας, της ληστείας του χρηματοπιστωτικού big bang, της ληστείας της ευρωπαϊκής μεγαλομανίας, της ληστείας σε βάρος των κρατικών προμηθειών. Όλες αυτές οι διαδοχικές ληστείες μοιάζουν με ορφανά εγκλήματα. Μέχρι τώρα ξέραμε το έγκλημα και τον χώρο που συντελέστηκε, ξέραμε τα θύματα και τα όργανα εξόντωσής τους, ξέραμε και τους ηθικούς αυτουργούς. Αγνοούσαμε -ή κάναμε πως αγνοούσαμε- τους φυσικούς αυτουργούς. Αυτό το περίεργο συνονθύλευμα ιθύνουσας τάξης έχει μοναδικά συνεκτικά στοιχεία τον τυχοδιωκτισμό και την απληστία, ακόμη κι αυτή την έσχατη ώρα που η χώρα μοιάζει να ψυχορραγεί. Ευκαιρία να μάθουμε, λοιπόν, τους φυσικούς αυτουργούς της μεγάλης αρπαχτής. Με λίστες ή και χωρίς αυτές. Άλλωστε, αν όλοι αυτοί έχουν την πεποίθηση ότι απέκτησαν τον πλούτο τους με τον πιο φυσιολογικό και νομότυπο τρόπο, δεν έχουν λόγους να κρύβονται ή  να ντρέπονται γι’ αυτόν. Ή μήπως έχουν;

 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Άγε νυν οι πλούσιοι, κλαύσατε ολολύζοντες επί ταις ταλαιπωρίαις υμών ταις επερχομέναις. Ο πλούτος υμών σέσηπε και τα ιμάτια υμών σητόβρωτα γέγονεν, ο χρυσός υμών και ο άργυρος κατίωται, και ο ιός αυτών εις μαρτύριον υμίν έσται και φάγεται τας σάρκας υμών. Ως πυρ εθησαυρίσατε εν εσχάταις ήμέραις. Ιδού ο μισθός των εργατών των αμησάντων τας χώρας υμών ο απεστερημένος άφ’ υμών κράζει, και αι βοαί των θερισάντων εις τα ώτα Κυρίου Σαβαώθ εισεληλύθασιν. Ετρυφήσατε επί της γης και εσπαταλήσατε, εθρέψατε τας καρδίας υμών ως εν ήμερα σφαγής, κατεδικάσατε, έφονεύσατε τον  δίκαιον. Ουκ  αντιτάσσεται   ύμίν.

 (Ακούστε με τώρα και σεις οι πλούσιοι. Κλάψτε με γοερές κραυγές για τα βάσανά σας, που όπου να ’ναι έρχονται. Ο πλούτος σας σάπισε, και τα ρούχα σας τα ’φαγε ο σκόρος. Το χρυσάφι και το ασήμι σας κατασκούριασαν, και η σκουριά τους θα είναι μαρτυρική κατάθεση εναντίον σας και θα καταφάει τις σάρκες σας σαν τη φωτιά. Κι ενώ πλησιάζει η κρίση, εσείς μαζεύετε θησαυρούς. Ακούτε! Κραυγάζει ο μισθός των εργατών που θέρισαν τα χωράφια σας κι εσείς τους τον στερήσατε. Και οι κραυγές των θεριστών έφτασαν ως στ’ αυτιά του παντοδύναμου Κυρίου. Ζήσατε πάνω στη γη με απολαύσεις και σπατάλες. Παχύνατε σαν τα ζώα που τα πάνε για σφάξιμο. Καταδικάσατε και φονεύσατε τον αθώο. Και δεν σας πρόβαλε αντίσταση καμιά).

Ιακώβου, Επιστολή, 5, 1-6 (Καθολικές Επιστολές, Καινή Διαθήκη)