Προγράμματα απεξάρτησης γαϊδάρων

ΕφΣυν, 22-29/11/2020

 

Οσοι πιστεύουν ότι η αναφορά του Κυριάκου Μητσοτάκη σε «ανθρώπους εξαρτημένους από το μισθό τους», την ιστορική 5η Νοεμβρίου 2020, 215η μέρα από την έναρξη της πανδημικής κατάστασης έκτακτης ανάγκης, ήταν απλώς μια κοτσάνα καλά θα κάνουν να αναθεωρήσουν τη θέση τους. Και η πλάκα κομμένη. Γιατί οι συνθήκες ζωής και η εργασιακή (;) εμπειρία του νυν πρωθυπουργού δικαιολογούν πράγματι την πεποίθησή του ότι ο μισθός είναι ένα κουσούρι, καθότι ο ίδιος και όλα τα μέλη της μεγάλης φαμίλιας του έχουν περιουσία και χρήματα αρκετά ακόμη και για τα τετράκις-έγγονά τους και, επομένως, η εμπλοκή τους σε κάθε εκδοχή απασχόλησης, δημόσιας ή ιδιωτικής, είναι κυρίως χομπίστικη και ψυχαγωγική. Αλλά όταν το ίδιο ακριβώς πράγμα το λένε επιστήμονες διεθνούς κύρους, νομπελίστες, ακαδημαϊκοί, βαθύνοες τεχνοκράτες, επιστήμονες, οικονομολόγοι, κοινωνιολόγοι, στατιτιστικολόγοι, καθηγητές ξένων και εγχωρίων πανεπιστημίων και κορυφαίοι εκπρόσωποι της επιχειρηματικής πιάτσας, προφανώς δεν είναι κοτσάνα, δεν είναι γλώττα λανθάσουσα, δεν είναι κάτι που τους ξέφυγε. Είναι η βαθιά πεποίθησή τους συσκευασμένη ως επιστημονική αλήθεια. 

Διαβάστε προσεκτικά την έκθεση Πισσαρίδη, το «Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία», διαβάστε και το «Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» με το οποίο η κυβέρνηση θα διεκδικήσει τα 32 δισ. ευρώ από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Πάνω από 100 είναι οι άνθρωποι με τα βαριά βιογραφικά που ενεπλάκησαν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό στη σύνταξη των δυο πονημάτων και, παρότι δεν φέρουν την ευθύνη για το σύνολό τους, είναι προφανές ότι τους συνδέει η ίδια μαλθουσιανής φιλοσοφίας εκτίμηση: Η ελληνική κοινωνία έχει υψηλό βαθμό εξάρτησης από «κοινωνικές μεταβιβάσεις», όπως θα έγραφε ένας καθωσπρέπει νεοφιλελεύθερος, κι αυτό την κάνει αδρανή, ράθυμη, μη ενεργητική. Με λίγα λόγια, φταίνε οι άνεργοι για την ανεργία τους, οι μισθωτοί για τους χαμηλούς μισθούς τους, οι εργαζόμενοι για τις ανεπαρκείς δεξιότητές τους, οι φτωχοί για τη φτώχεια τους, οι ανάπηροι για τον κοινωνικό αποκλεισμό τους. 

Τίποτα δεν λέγεται κυριολεκτικά έτσι, οι συντάκτες των εκθέσεων είναι καλά εκπαιδευμένοι στους λεκτικούς ακροβατισμούς και μπορούν να πουν, για παράδειγμα, ότι «το ισχύον σύστημα Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος δεν διασφαλίζει επαρκή κίνητρα για επίσημη εργασία». Η να γράψουν: «Είναι συχνά περισσότερο συμφέρον για ένα δικαιούχο να διατηρήσει το οικογενειακό εισόδημά του μόλις κάτω από το όριο…». Και να επαναλάβουν σε άλλο σημείο ότι «Είναι κρίσιμο να διασφαλίζεται ότι η δομή του συστήματος παροχών δεν λειτουργεί ως αντικίνητρο για την εργασία». Και να προτείνουν τελικά «κίνητρα που αποθαρρύνουν την αδράνεια και ενθαρρύνουν τη συμμετοχή στην απασχόληση». 

Σ’ αυτές τις φευγαλέες και προσεκτικές διατυπώσεις απεικονίζεται ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, το πιο ευάλωτο και τσακισμένο από τον μνημονιακό ολετήρα της προηγούμενης δεκαετίας, το οποίο θεωρείται περίπου λαθροβίωτο. Ζει και υπάρχει για να εξαπατήσει το «Πρυτανείο». Να αρπάξει τα κοινωνικά επιδόματα, να βουτήξει τα επιδόματα ανεργίας, σίτισης, στέγασης, θέρμανσης, την αποζημίωση ειδικού σκοπού, να λουφάρει όσο παίρνει, να φοροδιαφύγει και να εισφοροδιαφύγει βγάζοντας μαύρα μεροκάματα και γενικώς να περάσει ζωάρα, απρόθυμο να ενταχθεί στην αγορά εργασίας, να εμπλουτίσει την κατάρτιση και τις δεξιότητές του. Σε τελική ανάλυση, η υπερβολική εξάρτηση από το κοινωνικό κράτος κάνει την κοινωνία ράθυμη και αντιπαραγωγική. Κι αφού έχουμε αποφασίσει ότι το μείζον πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι η χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας και η μειωμένη κινητικότητα του «απασχολήσιμου» (θυμάστε τον Κ. Σημίτη;) δυναμικού, πρέπει να υποβάλουμε την κοινωνία σε ένα πρόγραμμα απεξάρτησης από τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. 

Κι εδώ κουμπώνει η κατά Μητσοτάκη υπερβολική εξάρτηση των μισθωτών από τους μισθούς τους. Είναι κι αυτό συνιστώσα του προβλήματος, επομένως κι αυτοί πρέπει να ενταχθούν στο πρόγραμμα απεξάρτησης, όχι απαραίτητα στεγνής και σκληρής, ενδεχομένως με θεραπεία υποκατάστατων.
Η όλη προσέγγιση είναι τελικά μια εκλεπτυσμένη εκδοχή του πειράματος του Χότζα με τον γάιδαρό του. Ο οποίος, πάνω που ο Χότζας κατάφερε να τον εκπαιδεύσει ώστε να απεξαρτηθεί από το κριθάρι και κάθε άλλη εκδοχή τροφής, πήγε και ψόφησε. Τέτοια γαϊδουριά ο γάιδαρος, τέτοια ανθρωπιά κι οι άνθρωποι! 

Για να είμαι, βέβαια, ειλικρινής και ακριβής, οφείλω να ομολογήσω ότι οι συντάκτες των βαρύγδουπων σχεδίων δεν προτείνουν κάποιο πρόγραμμα στεγνής απεξάρτησης –μισθωτών, ανέργων και φτωχών– αλλά μάλλον μια θεραπεία υποκατάστατων, για την οποία άλλωστε έχουμε και το εκτενέστερο πείραμα, με ποσοστό επιτυχίας άνω του 95%, καλύτερο και από των εμβολίων κατά του Covid: αφού πάνω από 1 εκατομμύριο μισθωτοί επέζησαν στις καραντίνες με τα υποκατάστατα των επιδομάτων αναστολής, χάνοντας 1-2 μισθούς έκαστος, σημαίνει ότι μισή θεραπεία Χότζα τη σηκώνουν άνετα.

Με δεδομένο, λοιπόν, ότι οι επιτροπές Πισσαρίδη και Σκυλακάκη χτύπησαν φλέβα, ανακαλύπτοντας τη ρίζα της αναπτυξιακής ανεπάρκειάς μας στις εξαρτήσεις εργαζόμενων, ευάλωτων και φτωχών από τους μισθούς και τα κοινωνικά επιδόματα, θα περίμενε κανείς να προτείνουν ανάλογα προγράμματα απεξάρτησης για την επιχειρηματική ελίτ: από τις αθρόες κρατικές ενισχύσεις, από τους πακτωλούς των κοινοτικών επιδοτήσεων, από τα σπαταλημένα 100 δισ. των ΕΣΠΑ των τελευταίων δεκαετιών γα τα οποία θρηνεί ακόμη και το ΙΟΒΕ, από τα τραπεζικά θαλασσοδάνεια, από τα δανεικά κι αγύριστα με εγγύηση Δημοσίου, από τη χαρισμένη και ακαταδίωκτη φοροκλοπή και εισφοροκλοπή, από το φέσωμα χιλιάδων εργαζομένων που μένουν απλήρωτοι και άνεργοι από αφερέγγυους και μπαταχτσήδες εργοδότες, από τις γενναιόδωρες κρατικές διασώσεις και το ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας… Φευ, ουδεμία μέριμνα εντοπίζουμε στις προτάσεις, αντιθέτως, τουλάχιστον 12,5 δισ. ζεστά ευρώ θα δοθούν για ιδιωτικές επενδύσεις. Δυστυχώς, η οικονομική ολιγαρχία της χώρας αφήνεται εκτεθειμένη στην ολέθρια εξάρτησή της από το κράτος και στον κίνδυνο θανάτου από υπερβολική δόση δωρεάν χρήματος.

ΥΓ. 1. Δεν υπάρχει σωσμός, κάποιος, κάποιοι, όλοι μας πρέπει να απεξαρτήσουμε αυτό το συνονθύλευμα από την εξουσία που με τόση αναίδεια καταχράται.

ΥΓ. 2. Ας ψιθυρίσει κάποιος στα έγκριτα μέλη της επιτροπής Πισσαρίδη με τους βαρείς ακαδημαϊκούς τίτλους –με τρόπο, μην το πάρουν ως προσβολή– ότι τα αρχικά ΑμεΑ σημαίνουν Ατομα με Αναπηρία και όχι Ατομα με Ειδικές Ανάγκες, όπως κατά κόρον χρησιμοποιούν στην έκθεσή τους. Ο όρος εδώ και χρόνια έχει απορριφθεί ως στιγματιστικός και ρατσιστικός και έχει απαλειφθεί από τα επίσημα κείμενα της Ε.Ε. και των διεθνών οργανισμών.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Το ισχύον σύστημα δεν διασφαλίζει επαρκή κίνητρα για επίσημη εργασία. Για παράδειγμα, η παροχή του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, αλλά και πολλών άλλων επιδομάτων, διακόπτεται απότομα μόλις το εισόδημα υπερβεί ένα όριο. Είναι επομένως συχνά περισσότερο συμφέρον για ένα δικαιούχο του ΕΕΕ να διατηρήσει το οικογενειακό εισόδημά του μόλις κάτω από το όριο, είτε χωρίς να αναζητήσει επιπλέον εργασία, είτε εργαζόμενος επιπλέον ώρες άτυπα (αδήλωτα), παρά να αναζητήσει επιπλέον επίσημη εργασία.
«Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία», Τελική Εκθεση, 14 Νοεμβρίου 2020.

 

Scatology plus

ΕφΣυν, 21-22/11/2020

Αιτιολόγηση τίτλου: η στήλη, στις προηγούμενες έντυπες ζωές της, έχει εντρυφήσει άλλες δυο-τρεις φορές στο πεδίο της σκατολογίας, που εκτείνεται στις σφαίρες της ιατρικής, της βιολογίας, της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας, της λογοτεχνίας, της βιοτεχνολογίας, φυσικά της γεωπονίας, της διατροφολογίας, αλλά και από κάθε άποψη της οικονομίας. Καθότι η περιεκτικότερη αποτύπωση της κατάστασης, στην οποία βρίσκονται τα ΑΕΠ, οι τζίροι, τα εισοδήματα, τα δημόσια και ιδιωτικά χρέη, η απασχόληση, όλα τα μίκρο και μάκρο μεγέθη που περιγράφονται σε χιλιάδες σελίδες ανάλυσης και εκατοντάδες πίνακες της στατιστικής διεθνών οργανισμών και θινκ τανκ, είναι η λέξη «σκατά».

Οσο κι αν προσβάλλει την αισθητική τινών, οφείλουν να την αποδεχθούν και να εξοικειωθούν με τη γλωσσική απόδοση του αποτελέσματος της πιο καθημερινής, αναπότρεπτης, συχνά αβάσταχτης, ενίοτε βασανιστικής, συνηθέστατα απολαυστικής και απελευθερωτικής σωματικής λειτουργίας του είδους μας. Διότι, αν θεωρήσουμε το ανθρώπινο σώμα μια παραγωγική μηχανή που την τροφοδοτείς με πρώτη ύλη, τι άλλο είναι το προϊόν της μεταποίησής της μέσω του εντερικού σωλήνα, το output που θα λέγαμε στην καθωσπρέπει οικονομική αργκό, από αυτό που καταλήγει στη λεκάνη της τουαλέτας;

Εξάλλου, αν οι αισθητικές ενστάσεις επιμένουν, πώς εξηγούν οι γλωσσαμύντορες την τιμητική επιστημονική διεθνοποίηση –scatology ή coprology- μιας κατ’ εξοχήν ελληνικής και πανάρχαιας λέξης, με ινδοευρωπαϊκές ρίζες- τὸ σκῶρ; τοῦ σκᾰτός, εξ ου και το σκατό- που έχει καταφέρει να επικρατήσει δεκάδων παραλλαγών και εκδοχών (περίττωμα, αποπάτημα, αφόδευμα, κόπρανο, κουράδι, κοπριά, σβουνιά κ.λπ.);

Θα αναρωτηθείτε, προφανώς, πώς το ’φερε η κουβέντα, ποιος άρρωστος συνειρμός οδήγησε στο παρόν σκατολογικό κείμενο, πέρα από τις πάμπολλες αφορμές που δίνει η σκατοψυχιά της γαλάζιας διακυβέρνησης, με τελευταίο επίτευγμα το εξευτελιστικό 200άρι στους φτωχότερους των φτωχών για τα Χριστούγεννα, που εμπεριέχει το κυνικό μήνυμα «κάντε το σκατό σας παξιμάδι».

Λοιπόν, τη σκατοσυζήτηση ενέπνευσε η Παγκόσμια Ημέρα Τουαλέτας (βλέπε «Εφ.Συν.» 19/11/2020), η ύπαρξη της οποίας προκάλεσε τη σχετική ιλαρή συζήτηση εντός εφημερίδας, παρότι η καθιέρωση μιας τέτοιας παγκόσμιας μέρας από τον ΟΗΕ και η ενασχόληση με αυτήν της καθωσπρέπει Eurostat, της ίδιας που μετρά το έλλειμμα, το χρέος, τη βιομηχανική παραγωγή, τον πληθωρισμό, τους θανάτους από καρκίνο ή τις ετήσιες πωλήσεις πλυντηρίων στην Ε.Ε., δεν έχει ίχνος φαιδρότητας.

Ιδιαίτερα όταν ανακαλύπτεις- ή για την ακρίβεια θυμάσαι, γιατί κατά βάθος ξέρεις- ότι πάνω από το μισό του πληθυσμού της Γης δεν έχει πρόσβαση στην ελάχιστη πολυτέλεια μιας τουαλέτας για κάθε νοικοκυριό, με τρεχούμενο νερό για το καζανάκι, μένει σε πόλεις χωρίς δίκτυα αποχέτευσης, εκτεθειμένο διαρκώς σε θανάσιμους κινδύνους μολύνσεων και ασθενειών που θέριζαν και θερίζουν ανεξάρτητα από τον Covid-19. Κι ακόμη περισσότερο όταν μαθαίνεις ότι ακόμη και σήμερα, στην καρδιά της Ευρώπης (ή εν πάση περιπτώσει στα πλευρά της, στα νεφρά της ή στο συκώτι της) υπάρχουν χώρες που το 20% των πολιτών τους βολεύεται σε κοινόχρηστες τουαλέτες, που προφανώς γίνονται εστίες υπερμετάδοσης και του κορονοϊού.

«Θα γινόταν πρωτοσέλιδο η Παγκόσμια Ημέρα Τουαλέτας;» ετέθη μεταξύ αστείου και σοβαρού το ερώτημα. Κι αν η δική σας αυθόρμητη απάντηση είναι πιθανώς «όχι», στον δικό μας μικρόκοσμο προέκυψαν δημιουργικοί προβληματισμοί: τις επιδρομές αλλοφρόνων καταναλωτών στα σούπερ μάρκετ για κωλόχαρτα στην πρώτη καραντίνα υπενθύμισε ο Σ., ο Αϊ Μπαζ αναρωτήθηκε, ορθώς, αν ο σκεπτόμενος του Ροντέν πράγματι σκέπτεται ή απλώς σφίγγεται, αποκαλύπτοντας μια απροσδόκητη συσχέτιση φιλοσοφίας και αφόδευσης (ποιος ξέρει πόσες λαμπρές ιδέες έχουν συλληφθεί πάνω σε μια λεκάνη;) και εν τέλει η Ε. μου υπέδειξε «γράψ’ το στη στήλη σου», και ιδού, τοις κείνης ρήμασι πειθόμενος, το τρίτο ή τέταρτο σκατολογικό πόνημα της δημοσιογραφικής τροχιάς μου.

Του οποίου το bottom line (να που πάλι καταλήγουμε σε ένα πάτο, με κάθε δυνατή εκδοχή) ποιο είναι; «Η μόνη σταθερά σ’ αυτόν τον κόσμο, αγόρι μου, είναι τα σκατά. Είμαστε σταθερά όλοι χωμένοι στα σκατά ώς τον αστράγαλο κάθε μέρα, μερικές φορές όμως, όταν φτάνουν ώς τα γόνατα ή τη μέση μας, πρέπει απλώς να βγούμε από δαύτα και να πάμε παρακάτω». Αυτό το ’κλεψα από το «4 3 2 1» του Πολ Οστερ που διαβάζω εσχάτως και το βρίσκω ως πολύ περιεκτική περιγραφή της ανθρώπινης κατάστασης γενικώς και της εντελώς σημερινής κατάστασης ειδικώς.

Προφανώς, η στάθμη του σκατού στο οποίο βρισκόμαστε έχει προ πολλού ξεπεράσει τη μέση, ίσως όχι τόσο επιδημιολογικά, αλλά οικονομικά οπωσδήποτε, εφόσον διανύουμε τη μεγαλύτερη ύφεση από τη Μεγάλη Υφεση, που δύσκολα θα διατηρήσει τον τίτλο της αν, όταν και όπως βγούμε απ’ τη δική μας, τη σκατένια, κορονέικη ύφεση. Είμαστε πολύ πάνω από τη μέση, ενδεχομένως και μέχρι τον λαιμό, αλλά να που σατανική στρατηγική του Covid-19 καταστρέφει και την ικανότητα να αντιληφθούμε τη θάλασσα βοθρολυμάτων που κολυμπάμε -η ανοσμία και η αγευσία, ντε-, και την πατάμε σαν τα γουρούνια του Αλτάν- «Βρέχει σκατά», λέει το ένα, «Α, επιτέλους να δροσίσει», απαντά το άλλο- όπως συχνά μας θυμίζει ο Τ.

Κι αυτό μας οδηγεί στο bottom line της κοροναϊκής scatology plus, αν δεχθούμε ότι τα συμπεράσματα γράφονται στον πάτο κι όχι στον απόπατο: το οποίο είναι ότι η ανοχή και η επιείκεια με την οποία αντιμετωπίζουμε τον «Αχόρταγο» της παγκόσμιας, της ευρωπαϊκής και της εγχώριας διακυβέρνησης, τον αποφραγμένο βόθρο ανικανότητας, απληστίας και κυνισμού, μας κατατάσσει ως κοινωνίες στο πρωκτικό στάδιο ανάπτυξης. Η ανθρωπότητα παλεύει ακόμη να ελέγξει τους σφιγκτήρες της, έχουμε μέλλον ακόμη, εξ ου κι όταν ο ένας ρωτά τον άλλο «Τι κάνεις;», είτε πεις «Καλά» είτε πεις «Σκατά» εννοείς περίπου το ίδιο.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Ιδόντες δε οι συγγενείς το παράδοξον θέαμα και το σύμβαμα της επιβουλής ήρξαντο αναθεματίζειν τους ιατρούς, φοβηθέντες το άωρον του θανάτου αυτού, μήπως εξηπνεύσθη, ήφεραν τον πνευματικόν αυτού πατέρα χάριν ευλογίας. Ο δε χεσθείς και λαβών θυμιατόν ήρξατο εύχεσθαι και λέγειν: «Ετι δεόμεθα υπέρ θέσεως, χέσεως, σκατοψυχώσεως και κλαμπανίας μνήμης και χώσεως, νυν και αεί και εις το κεφάλιν καής, συγκλεισθούν τα έντερά σου, αμήν!»

«Το συναξάριον του ανοσίου Σπανού», Βενετία 1542

V

 ΕφΣυν 14-15/11-2020

 

To V είναι αυτό που βλέπετε κι αυτό που ξέρετε. Ενα γράμμα του λατινικού αλφαβήτου και όλων των λατινογενών γλωσσών. Μαζί με το U και το L υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύουν τα πιθανά σενάρια αντίδρασης της οικονομίας έπειτα από μια μεγάλη κρίση και βύθιση σε βαθιά ύφεση. Ανακεφαλαιώνω συνοπτικά τι σημαίνουν τα γράμματα στη γραφιστική απεικόνιση της πραγματικότητας, για την οποία υποθέτω ότι όλο και κάποιο Νόμπελ Οικονομίας θα έχει δοθεί: το V είναι η αντίδραση ελατηρίου, ήτοι μια ανοδική εκτίναξη της οικονομίας, αφού πιάσει πάτο - αν υπάρχει πάτος. Το U απεικονίζει μια ομαλή αλλά βραδύτερη ανάκαμψη, μια αύξηση του ΑΕΠ που θέλει τον χώρο της και τον χρόνο της. Και το L είναι το απευκταίο και ολέθριο σενάριο μιας οικονομίας που, αφού πιάσει πάτο, σέρνεται για χρόνια, ενδεχομένως και δεκαετίες, στο επίπεδο αυτού του πάτου, σε όποιο βάθος κι αν τον έχει πετύχει. 

Ο πάτος -τα έχουμε ξαναπεί αυτά- δεν είναι κάποιο σταθερό μέγεθος. Κάτω απ’ τον πάτο υπάρχει ο απόπατος, κάτω κι απ’ αυτόν ο βόρβορος, η άβυσσος, τα βάθη της κόλασης κι ό,τι άλλο έχει επινοήσει η ανθρώπινη φαντασία για να προσδιορίσει το άπειρο της έκπτωσης από τον παράδεισο ή -επειδή τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει- από το επίπεδο μιας ανεκτής επιβίωσης. Στο πεδίο της γήινης στατιστικής, κάτι αρκετά κοντά στον πάτο είναι το ελληνικό ΑΕΠ που, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, θα κλείσει στο τέλος του χρόνου κοντά στα 160 δισ. ευρώ. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Σε σταθερές τιμές σημαίνει επιστροφή στα επίπεδα του 1995, από τότε τουλάχιστον που υπάρχουν ομοιόμορφα ευρωπαϊκά δεδομένα για το ΑΕΠ. Προσπαθήστε να θυμηθείτε τους εαυτούς σας πριν από 25 χρόνια, για να καταλάβετε. Για να επιστρέψουμε στον «παράδεισο» του 2010, την κορυφαία μεταπολεμική επίδοση ΑΕΠ πριν από την κρίση χρέους, απαιτείται μια αύξηση του πραγματικού πλούτου κατά 50%. Εδώ δεν φτάνει μόνο ένα «V». Αλμα επί κοντώ χρειάζεται. Και σε πόσα χρόνια είναι αυτό εφικτό; Σε πέντε; Δέκα; Αρα, ακόμη κι αν το 2021 η οικονομία τρέξει, για παράδειγμα, με 5%, πράγμα που μπορεί να είναι καλό για το κερδοσκοπικό παιχνίδι στο χρηματιστήριο και στην αγορά επενδύσεων, για τα εισοδήματα της πλειονότητας η ανάκαμψη θα είναι μια αργή, βασανιστική έρπυση στον οριζόντιο άξονα του «L».

Παρ’ όλα αυτά το «V» είναι το γράμμα και το σχήμα που θα χαρακτηρίσει την εξέλιξη της πανδημίας, την ανασύνταξη των οικονομιών και τη στάση των κοινωνιών στη μετά Covid εποχή. Αλλά όχι με τον τρόπο που εννοούν οι οικονομολόγοι, που φαντάζονται οι στατιστικολόγοι και που προτιμούν οι πολιτικοί βουκόλοι.
Αυτή η κρίση έχει κάτι ιστορικά μοναδικό και έχει ελάχιστη σχέση με τις συνήθεις, τις ασυνήθιστες, ακόμα και τις ακραίες κυκλικές κρίσεις του καπιταλισμού, για τις οποίες τα V, τα U και τα L κουτσά- στραβά έκαναν τη δουλειά της ερμηνείας και της διαχείρισης. Ο τρόπος με τον οποίο οι πολιτικές και οικονομικές ηγεσίες του οικονομικού σύμπαντος εγκατέλειψαν, έστω προσωρινά, τις ιδεοληψίες και τις κλασικές νεοφιλελεύθερες ή νεοκεϊνσιανές συνταγές, η ευκολία με την οποία προσφεύγουν σε πολιτικές αδιανόητες πριν από ένα χρόνο, η άνεση με την οποία γλείφουν εκεί που έφτυναν, βαφτίζουν το κρέας ψάρι και μεγεθύνουν το παγκόσμιο δημόσιο χρέος λες και ανακάλυψαν την καλλιέργεια του λεφτόδεντρου, δείχνει ότι ακόμη κι αυτούς, τους κυνικούς άρπαγες του πλούτου των εθνών, ο κορονοϊός τούς έχει τρομάξει σαν μετεωρίτης που καταστρέφει το 1/3 του πλανήτη, σαν εισβολή εξωγήινων που κανείς δεν πίστευε, σαν ηφαίστειο που εκρήγνυται και βυθίζει τη Γη για χρόνια στο σκοτάδι. Εξ ου και ο πανικός, ο φόβος, η αμηχανία, η αδεξιότητα και η τρομακτική ανεπάρκεια στρατηγικής. Κάθε μέρα που περνάει διαψεύδει τις βεβαιότητες της προηγούμενης.

Το γράμμα «V», προς το παρόν, απεικονίζει σταθερά μόνο δυο ανθρώπινα μεγέθη: τον θάνατο και την απληστία. Το πρώτο είναι η καθημερινή μακάβρια στατιστική -νεκροί, κενές εντατικές, κρούσματα-, η οποία συνοδεύεται από την κοινωνική μηχανική του lockdown και τον κανιβαλικό αυτοματισμό των ευθυνών: φταίνε τα κωλόπαιδα οι νέοι, φταίνε οι κωλόγεροι, φταίνε οι μαθητές, φταίνε οι φοιτητές, φταίνε οι διαδηλωτές, φταίνε οι καταναλωτές, οι αθλητές, οι περιπατητές, οι συνοδοί σκύλων, οι εργαζόμενοι, οι απεργοί, οι συνδικαλιστές, οι επιβάτες, οι νοσούντες, φταίνε όλοι οι άλλοι εκτός από τις κυβερνήσεις που έχουν καταντήσει τις κρατικές μηχανές και τις δημόσιες υποδομές λάφυρα για τους επενδυτές και ερειπιώνες για τους πολίτες.

Το δεύτερο μέγεθος που απεικονίζει το «V», η απληστία, αποτυπώνεται στα ασύλληπτα κέρδη που αποκομίζουν από τα χρηματιστήρια οι κυνηγοί του χρήματος. Στη χειρότερη οικονομική και ανθρωπιστική κρίση των μεταπολεμικών χρόνων, οι αποδόσεις των μετοχών αυξάνονται με ρυθμό ευθέως ανάλογο των θανάτων από Covid-19. Ερεθίζονται με τη μυρωδιά της πτωμαΐνης, ανεβαίνουν και με την ελπίδα του εμβολίου ή της θεραπείας. Το έξυπνο χρήμα δεν χρειάζεται προσχήματα και ηθικές προφάσεις. Τρέφεται και με τη ζωή και με τον θάνατο.

Αλλά το ότι οι αγορές του χρήματος κινούνται με άλματα τύπου «V» δεν σημαίνει καθόλου ότι το ίδιο θα συμβεί αργά ή γρήγορα στην πραγματική οικονομία. Η ιδιομορφία και η μοναδικότητα αυτής της κρίσης -κι αυτό μπορεί να ακούγεται σαν ανέξοδη μελλοντολογία, αλλά δεν είναι, το λέει ακόμα και η Λαγκάρντ- είναι ότι, ακόμη κι όταν η πανδημία περάσει, θα έχει αφήσει πίσω της κοινωνικά συντρίμμια. Εκατομμύρια επιχειρήσεις βυθισμένες στα χρέη, εκατομμύρια χαμένες θέσεις εργασίας, εκατομμύρια εργαζόμενους με μειωμένες αποδοχές, εκατομμύρια νοικοκυριά με συρρικνωμένα εισοδήματα, εκατομμύρια νέους με προοπτικές ζωής πολύ χειρότερες από των γονιών και των παππούδων τους, εκτεθειμένους στον κίνδυνο φτώχειας, στις χαώδεις ανισότητες, στην αυταρχική εκτροπή και στην ψηφιακή επιτήρηση.

Σ’ αυτό το ζοφερό φορτίο, λοιπόν, η μόνη εκδοχή του «V» που ταιριάζει είναι αυτή της κοινωνικής έκρηξης.  Το V της εξέγερσης.


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Η ισότητα και η ελευθερία δεν είναι πολυτέλειες που μπορούν απλώς να παραμεριστούν. Χωρίς αυτές καμιά τάξη δεν μπορεί να αντέξει για πολύ πριν φτάσει σε βάθη πέρα από τη φαντασία.
Alan Moore, «V for Vendetta»

Ενώ αυτός κοιμόταν

 7-8/11/2020

 Στις 15 Δεκεμβρίου του 2030 το πρωί, ο Ευτύχης Π. άνοιξε τα μάτια του και το λιγοστό φως της κρεβατοκάμαρας τον τύφλωσε σαν να έβλεπε τρεις ήλιους ταυτόχρονα. Δεν είχε καμιά αίσθηση χώρου και χρόνου, ένιωθε το σώμα του ασήκωτο και το μυϊκό του σύστημα ανυπάκουο, σαν να ξυπνούσε έπειτα από εβδομάδες ή μήνες, σαν να επανερχόταν έπειτα από μακροχρόνιο κώμα. 

Την πρώτη αίσθηση της τεράστιας αλλαγής την έδωσε το ίδιο το δωμάτιο. Το χρώμα στους τοίχους, τα σκεπάσματα, τα διακοσμητικά δεν του θυμίζουν τίποτα, κι όταν με τεράστια δυσκολία σηκώνεται απ’ το κρεβάτι και περισσότερο σέρνεται παρά περπατάει μέσα στο σπίτι, αντιλαμβάνεται ότι αυτό δεν έχει και τόση σχέση με το σπίτι όπου κοιμήθηκε το προηγούμενο βράδυ - ή μήπως δεν ήταν το προηγούμενο;. Οι κουρτίνες, τα χρώματα στους τοίχους, έπιπλα, μικροαντικείμενα μη αναγνωρίσιμα, τα κουφώματα κυρίως, όλα αλλαγμένα. Αλλά το σοκ της μεγάλης αλλαγής που έχει μεσολαβήσει το προκαλεί το τοπίο του εαυτού του στον καθρέφτη του μπάνιου: γκρίζα γενειάδα ιερομόναχου, λιγοστά κι άσπρα μαλλιά, μάγουλα κρεμασμένα, μάτια περικυκλωμένα από βαθιές ρυτίδες, ευμεγέθης κοιλιά, μύες κρεμασμένοι στον σκελετό του σαν τσαλακωμένο ρούχο στην κρεμάστρα. «Γέρασα σε μια νύχτα;» αναρωτήθηκε, αλλά έπειτα, επειδή ο ανθρώπινος εγκέφαλος μετράει το πέρασμα του χρόνου με μονάδες μνήμης, σκέφτηκε αν αυτό που του συνέβη ήταν ένας βαθύς επιμενίδειος ύπνος, μια πολύχρονη νάρκη σαν του Ριπ Βαν Ουίνκλ, όχι στα βουνά Κάτσκιλ της Νέας Υόρκης, ούτε στο Ιδαίον Αντρον της Κρήτης, αλλά στο ενυπόθηκο διαμέρισμα στο Παγκράτι που το απέκτησε τη δεκαετία του 2000 γι’ αυτόν και την οικογένειά του. 

Από τη στιγμή που εδραιώθηκε η υποψία πως μπορεί να του έχει συμβεί κάτι τόσο συγκλονιστικό, το βαρύ σώμα του Ευτύχη άρχισε να κινείται σαν νευρόσπαστο. Πρώτα αναζήτησε ένα τηλέφωνο, την ασύρματη συσκευή του σταθερού, κι όταν κατάλαβε ότι κάτι τέτοιο δεν υπήρχε, έψαξε το κινητό του. Δεν έβρισκε τίποτα που να του θυμίζει κινητό, εκτός από ένα διαφανές και εύκαμπτο παραλληλόγραμμο αντικείμενο που όταν το πήρε στα χέρια του «ζωντάνεψε» κι έγινε μια πολύχρωμη οθόνη, η οποία άρχισε να μιλάει ακατάπαυστα με μια γυναικεία φωνή, «Καλημέρα Ευτύχη, είναι 15 Δεκεμβρίου, 12 το μεσημέρι, έχει ηλιοφάνεια και η θερμοκρασία στην Αθήνα είναι 10 βαθμοί», και ενώ η συσκευή συνέχιζε να απευθύνεται στον άφωνο από την έκπληξη Ευτύχη, στο σπίτι συνέβαιναν αξιοσημείωτες αλλαγές: κάποια φώτα άναψαν, ακούστηκαν βόμβοι συσκευών που ενεργοποιούνταν, ήχος καφετιέρας, άναψε και μια μεγάλη μαύρη οθόνη στον τοίχο που προφανώς ήταν τηλεόραση, γρίλιες ανέβηκαν για να μπει φως, παράθυρα που βρέθηκαν σε ανάκλιση ηλεκτρικά για να αεριστεί ο χώρος, προφανώς αποτελέσματα ενός μυριοστού προγράμματος «Εξοικονομώ» έπειτα από τα πολλά που ο Ευτύχης άφησε αναξιοποίητα λόγω έλλειψης ρευστού, παρά την γκρίνια της γυναίκας του, «…η κυκλοφορία στην πόλη», συνέχισε η φωνή του κινητού «είναι πυκνή, παρατηρείται συμφόρηση ηλεκτρικών ποδηλάτων και τσόπερ σε όλο το μήκος του Παμμέγιστου Περιπάτου από την Κηφισιά μέχρι το Αιγάλεω και μποτιλιάρισμα σε όλο το μήκος της παραλιακής από το Νέο Φάληρο λόγω συνωστισμού στα Mall και στο καζίνο του Ελληνικού, όπου σήμερα γίνεται η μεγάλη κλήρωση για τα 10 εκατομμύρια Lamdacoins, που η ισοτιμία τους χθες έκλεισε στα 205 ευρώ, έχοντας πετύχει αύξηση 30% στη διάρκεια του 2030 που αποχαιρετούμε σε λίγες μέρες…», εδώ ο Ευτύχης αισθάνθηκε ότι κεραυνοβολήθηκε συνειδητοποιώντας για πρώτη φορά τον χαμένο χρόνο. «…Στα σημαντικά γεγονότα της μέρας», συνέχισε η φωνή του κινητού, «Ευτύχη πρέπει να σου θυμίσω ότι στις 2 το μεσημέρι ο πρωθυπουργός Κώστας Μπακογιάννης θα απευθύνει μήνυμα στον ελληνικό λαό», στο σημείο αυτό ο Ευτύχης ένιωσε τα γόνατά του να λυγίζουν, σωριάστηκε ανήμπορος στον καναπέ, ενώ η οθόνη της τηλεόρασης πλημμύριζε με προαναγγελίες της πρωθυπουργικής ομιλίας, και η φωνή στο κινητό συνέχισε να μιλάει ακατάπαυστα, «Ευτύχη, από τον γρήγορο έλεγχο που έκανα σήμερα σε βρίσκω σε εξαιρετική φόρμα, πίεση, σφυγμοί, παλμοί κανονικά, μπορείς να πιεις καφέ, όχι ζάχαρη ούτε στέβια, παρακαλώ, στο ψυγείο υπάρχει χυμός ροδιού και ψωμί που μπορείς να φας με λίγο κατσικίσιο τυρί, αλλά πριν, θυμήσου το σετ τριών χαπιών που είναι στην μπλε θήκη πάνω στον πάγκο της κουζίνας, πάρ’ τα νηστικός. Στο πρόγραμμά σου σήμερα, Ευτύχη, βλέπω τα εξής. Σε μισή ώρα έχεις τηλεφωνικό ραντεβού με εκπρόσωπο της Housekeeper. Εχετε καθυστερήσει τρία ενοίκια και υπάρχει κίνδυνος να χάσετε το δικαίωμα επαναγοράς του σπιτιού σας στα 12 χρόνια μετά την πτώχευση. Κατά τη 1 είναι καλή ευκαιρία να επικοινωνήσεις με την κόρη σου την Ευγενία στην Ισλανδία, διότι φέτος δεν θα καταφέρει να έρθει για Χριστούγεννα. Επίσης, θέλει να σου μιλήσει ο εγγονός σου, ο Ευτύχης, στη Μελβούρνη, είναι καλή ώρα τώρα, γιατί μετά τον βάζουν για ύπνο. Στις 2 διακόπτονται όλες οι επικοινωνίες κι όλες οι συσκευές συνδέονται για τη ζωντανή μετάδοση του μηνύματος του πρωθυπουργού, δεν νομίζω ότι θα κρατήσει πάνω από δέκα λεπτά, οπότε μετά πρέπει οπωσδήποτε να επικοινωνήσεις με τον διαχειριστή του συνταξιοδοτικού σου χαρτοφυλάκιου, δεν έχεις απαντήσει εδώ και καιρό σε ποιες νέες εισαγωγές και αυξήσεις κεφαλαίου του 2031 προτίθεσαι να μπεις, η ασφαλιστική σου μερίδα μένει στάσιμη και αν δεν πάρεις κάποια ρίσκα είναι απίθανο να επαρκεί για σύνταξη το αποθεματικό σου όταν πιάσεις το όριο ηλικίας στα 70 σου. Αν θέλεις, επίσης, μπορείς να μιλήσεις με κάποιον φίλο σου Σωκράτη, εξαιρετικά ενοχλητικός και επίμονος, έχει πάρει εκατοντάδες φορές, λέει ότι ήσασταν μαζί στο συνδικάτο, δεν ξέρω τι είναι αυτό, δεν υπάρχει στο λεξιλόγιό μου, κι όταν τον ρώτησα περί τίνος πρόκειται και άρχισε να μου εξηγεί κάτι ακατάληπτα περί μισθωτής εργασίας, του απάντησα -όπως απαντώ εδώ και χρόνια σε όλους τους συγγενείς και φίλους σου, μην ανησυχείς, εκτός από όσους διαγράφτηκαν λόγω βιολογικής λήξης, είναι όλοι ενεργοί στο cloud- ότι ο Ευτύχης που ξέρω εγώ και σταθερά εκπροσωπώ από τότε που υπάρχει το 6G σύμπαν είναι ανεξάρτητος τηλεπαγγελματίας με ατομικό αποταμιευτικό πρόγραμμα σύνταξης και περίθαλψης και στα data του δεν βρίσκω καμιά ένδειξη απασχόλησής του ως μισθωτού ή συμμετοχής του σε συνδικάτο ή γουάτ έβερ, αλλά ο φίλος σου ο Σωκράτης, που δεν ξέρω αν αξίζει να τον διατηρείς φίλο σου και θα σου συνιστούσα να μου δώσεις εντολή διαγραφής του, μου απάντησε με ένα αχαρακτήριστο “άι γαμήσου, ψηφιακή σκατόμυγα” και του το ’κλεισα πριν μου το κλείσει…» 

Ενώ ο Ευτύχης άκουγε αποσβολωμένος την ακατάπαυστη φλυαρία της ψηφιακής φωνής, η πόρτα του διαμερίσματος άνοιξε, ακούστηκαν πράγματα να σωριάζονται στο πάτωμα, βήματα, κι απέναντί του, άφωνη, έκπληκτη και γερασμένη στάθηκε η Ιουλία, η γυναίκα του. Πρώτος έσπασε τη σιωπή ο Ευτύχης, με μια ξέπνοη ερώτηση: «Τι έχει συμβεί;» Κι η Ιουλία βρήκε τα λόγια να πει: «Είχες πει να μη σε ξυπνήσουμε με τίποτα. Μόλις άρχισε το δεύτερο lockdown… Επεσες για ύπνο κι είπες να μη σε ξυπνήσει κανείς».

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 
(Ο Επμενίδης), μολονότι ήταν κρητικής καταγωγής, είχε μακριά μαλλιά, πράγμα που τον έκανε να διαφέρει στην όψη από τους Κρήτες. Κάποτε ο πατέρας του τον έστειλε στο χωράφι να ψάξει να βρει ένα πρόβατο, κατά το μεσημέρι όμως παρεξέκλινε από τον δρόμο του και κοιμήθηκε σε μια σπηλιά για 57 χρόνια. Οταν ξύπνησε, συνέχισε να ψάχνει για το πρόβατο, πιστεύοντας πως είχε κοιμηθεί μόνο λίγη ώρα. Επειδή δεν το έβρισκε, πήγε στο χωράφι, και καθώς τα έβρισκε όλα αλλαγμένα και το κτήμα να το έχει κάποιος άλλος, γύρισε γεμάτος απορία πίσω πάλι στην πόλη· εκεί, μπαίνοντας στο σπίτι του, συναντούσε ανθρώπους που τον ρωτούσαν ποιος είναι, ώσπου βρήκε τον νεότερο αδερφό του -που τότε ήταν πια γέρος- και έμαθε από εκείνον όλη την αλήθεια. Το πράγμα έγινε γνωστό σε όλους τους Ελληνες, οι οποίοι τον θεωρούσαν πια εξαιρετικά θεοφιλή άνθρωπο.
Διογένη Λαέρτιου, «Βίοι Φιλοσόφων» (Επιμενίδης, 1.109-111)