Της μιας δραχμής τα γιασεμιά…

«Της μιας δραχμής τα γιασεμιά/ λένε στα ξέγνοιαστα ζευγάρια,/ από τις αγάπες τους καμιά/ ποτέ δεν ζει πολλά φεγγάρια./ Κι έχει μια μόνη ασχημιά,/ ο έρως που όλους περιπαίζει/ πως για μια νέα γνωριμιά/ της μιας δραχμής τα γιασεμιά/ ξεχνιούνται πάνω στο τραπέζι».

Τάδε έφη και τραγούδησε πριν καμιά εβδομηνταριά χρόνια ο Αττίκ. Ήταν το 1939, παραμονές του πολέμου, η Μεγάλη Ύφεση είχε κάνει ήδη τον γύρο του κόσμου αφήνοντας ερείπια και γεννώντας τέρατα, ο Χίτλερ είχε ήδη εισβάλει στην Πολωνία, ο Μουσολίνι είχε καταλάβει την Αλβανία, η Ελλάδα ζούσε στον απόηχο της χρεοκοπίας του 1932 και στην ακμή της μεταξικής δικτατορίας, μ’ έναν ευρωπαϊσμό ταλαντευόμενο ανάμεσα στους Άγγλους και τον φασιστικό άξονα. Αλλά ζούσε με τη δραχμή και τα γιασεμιά της. Ο Αττίκ έδωσε λυρική υπόσταση στο νόμισμα που λίγα χρόνια μετά έμελλε να εξευτελιστεί εντελώς από τις δυνάμεις κατοχής (οι Γερμανοί, ως γνωστόν, τότε ΔΕΝ ήταν τότε φίλοι μας…) που κατέστρεψαν και την τελευταία υποψία οικονομικής υποδομής. Θρήνησε με το τραγούδι του έναν διαψευσμένο έρωτα, για την ακρίβεια την απιστία της τρίτης του γυναίκας (το στόρι αποτέλεσε και σενάριο ελληνικής ταινίας του 1960), αλλά άθελά του έδωσε και ένα μέτρο σύγκρισης με την προπολεμική Ελλάδα που, επτά χρόνια μετά τη δεύτερη χρεοκοπία της to 1932, μπορούσε να θρέψει έστω έναν παράνομο έρωτα μ’ ένα μπουκέτο γιασεμιά της μιας δραχμής. Τα οποία μάλιστα εύκολα ξεχνιούνταν πάνω στο τραπέζι- ένδειξη της μικρής ανέμελης χλιδής που απολάμβαναν οι ανυποψίαστοι για τη λαίλαπα που ερχόταν μικροαστοί των πόλεων.

Το μελαγχολικό άσμα του Αττίκ – εμβληματικού και εξαίσια μελωδικού εισαγωγέα του πολιτισμικού ευρωπαϊσμού στην Ελλάδα - δεν προσφέρεται φυσικά ως δείκτης τιμών καταναλωτή της προπολεμικής (και μετα-πτωχευτικής) Ελλάδας. Ωστόσο, είναι ίσως ο πρώτος στίχος που φέρνει ο συνειρμός αυτής της εφιαλτικής νοσταλγίας της δραχμής η οποία ενέσκηψε σαν πανικός και δίνη σπερμολογίας για επιστροφή στο παλιό μας νόμισμα. Δεν ξέρω τελικά πόσοι νεοέλληνες έσπευσαν στο γκισέ της τράπεζας να αποσύρουν τις καταθέσεις τους (αυτό κανονικά θα έπρεπε να μας το πουν οι τραπεζίτες, μαζί με τις ψύχραιμες διαβεβαιώσεις ότι αποκλείεται χρεοκοπία και έξοδος από το ευρώ). Αλλά και η δική μου εμπειρία επιβεβαιώνει τα υπόγεια ρεύματα που «παγώνουν» την ελληνική κοινωνία. Φίλοι, συγγενείς, γνωστοί ρωτάνε τι να κάνουν τις καταθέσεις τους (κατ’ αρχάς απαντάω εκφράζοντας – για τους μισούς τουλάχιστον- έκπληξη: «Μπα; Έχετε καταθέσεις;»). Δεν ξέρω από πού προκύπτει η εντύπωσή τους ότι οι δημοσιογράφοι μπορεί να έχουν καλύτερη τεχνογνωσία επιβίωσης στη χρεοκοπία- ενδεχομένως παρακολουθούν πολύ τηλεοπτικά δελτία των 8 και έχουν εντυπωσιαστεί από τον «ξερολισμό» των άνκορμεν. Εγώ πάντως τους απαντώ ότι και ο χρυσός και οι λίρες είναι μια λύση, αλλά θα πρέπει να ανεχτούν τις τοκογλυφικές προμήθειες. Και τα γερμανικά ομόλογα είναι μια λύση, αλλά υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να φύγει από το ευρώ όχι η Ελλάδα αλλά η Γερμανία. Και η κατάθεση στο εξωτερικό είναι μια λύση, αλλά πρέπει να υπολογίσει κανείς τα οδοιπορικά. Και τα ακίνητα είναι λύση, αλλά η φούσκα είναι φούσκα, κάποια στιγμή θα σκάσει. Απαντώ πως, εν πάση περιπτώσει, ο,τιδήποτε φαίνεται σήμερα ασφαλέστερο από μια κατάθεση στην Ελλάδα, μπορεί αύριο να αποδειχθεί μαύρη τρύπα.

Από μιαν άποψη, λοιπόν (τους λέω), η ασφαλέστερη εναλλακτική επένδυση είναι τα ελληνικά ομόλογα (εκεί πέφτει σιωπή στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής). Ναι, ναι, επιμένω, ελληνικά ομόλογα, διότι είναι βέβαιο ότι οι μεγάλοι πιστωτές της χώρας μας έχουν βάλει τα δυο πόδια σ’ ένα παπούτσι και έχουν εξασφαλίσει την εξόφληση των αξιώσεών τους μέχρι τελευταίο λεπτού, ακόμη κι αν πρέπει να πληρώνουν μέχρι και τα τρισέγγονά μας. Πολλώ μάλλον που έχουν πείσει τον μέσο νεοέλληνα να ασχολείται όχι με τα πέντε – δέκα χρόνια εργάσιμου βίου που του επιβάλλουν, όχι με τον μισθό που του κόβουν με θρασύτατο τσαμπουκά, όχι με τους νέους φόρους κατανάλωσης που ψαλιδίζουν το εισόδημά του, όχι με την ύφεση, τα λουκέτα στις επιχειρήσεις, τις απολύσεις, την ανεργία, τη διεύρυνση της φτώχειας, την περικοπή των κοινωνικών δαπανών, το τσαλαπάτημα της αξιοπρέπειας, την εξαΰλωση της δημοκρατίας, την ισοπέδωση της εθνικής κυριαρχίας, τον ευρωπαϊκό ολοκληρωτισμό, αλλά με την τύχη της μικρής ή μεσαίας κατάθεσής του. Δεν λέω, καλό είναι να διασώσει κανείς το χρήμα του, αλλά πώς θα διασώσει τον χρόνο του (αν μιλήσουμε για το ασφαλιστικό), τη θέση εργασίας του, το δικαίωμα να διαπραγματεύεται συλλογικά τον μισθό του; Τι κάνει την αποταμίευση (δηλαδή, τη «νεκρή» εργασία που είναι συσκευασμένη στην κατάθεσή του) πολυτιμότερη από τη ζωντανή εργασία που είναι υποχρεωμένος να προσφέρει άνευ όρων και εγγυήσεων μέχρι τα 70 του;

Δεν ξέρω αν είμαι πειστικός- μάλλον όχι, διότι οι συγγενείς, φίλοι και γνωστοί επιμένουν στο ερώτημα τι να κάνουν τις καταθέσεις τους, προφανώς δεν πείθονται ούτε από μένα που στο κάτω κάτω έχω δηλώσει από τον περασμένο Νοέμβριο, και από αυτή εδώ τη στήλη, πως η χρεοκοπία ή, για να είμαστε ακριβέστεροι, η στάση πληρωμών, η άρνηση πληρωμής χρέους, δεν είναι κατ’ ανάγκη κάτι κακό. Αντιθέτως μπορεί να είναι η καλύτερη αν όχι η μοναδική λύση για να αποφευχθεί η ολοκληρωτική καταστροφή της κοινωνίας, τουλάχιστον όπως τη γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Αλλά ας πούμε ότι εγώ είμαι αναξιόπιστος και άσχετος, δεν χρειάζεται να μου δώσει κανείς σημασία. Το πρόβλημα είναι γιατί οι φίλοι, οι συγγενείς, οι γνωστοί αλλά και όλοι οι άγνωστοι μου μένουν σ’ αυτή τη χώρα δεν πείθονται από τις διαβεβαιώσεις των κατ’ εξοχήν αρμόδιων, της κυβέρνησης, των τραπεζιτών, του Τρισέ, της Κομισιόν, όλων των θεματοφυλάκων του ευρώ και της υποτιθέμενης αξιοπιστίας του. Διότι πολύ απλά το ρίσκο της χρεοκοπίας, τα σενάρια της αναδιάρθωσης του χρέους, οι προβλέψεις ότι μια επιστροφή στη δραχμή μπορεί να είναι η οδυνηρή μεν αλλά αναπόφευκτη λύση όταν το εξουθενωτικό πρόγραμμα λιτότητας αποδειχθεί ατελέσφορο, όλα αυτά δεν προέρχονται από τυχάρπαστους σπερμολόγους και παπαγαλάκια γραφείων στοιχημάτων. Είναι δημόσια διατυπωμένες εκτιμήσεις οικονομολόγων, αναλυτών τραπεζικών ομίλων, εκπροσώπων των οίκων αξιολόγησης, ακόμη και αξιωματούχων χωρών της Ε.Ε. που δεν έχουν την παραμικρή διαφωνία με την ουσία των μέτρων που λήφθηκαν στην Ελλάδα. Εκφράζουν όμως έναν ρεαλισμό, ίσως και κυνισμό, για τα αποτελέσματά τους. Να μερικά παραδείγματα, μόνο από τις τελευταίες μέρες: Ο επικεφαλής της «Μπούντεσμπανκ» (και υποψήφιος διαδοχος του Τρισέ στην ΕΚΤ) Άξελ Βέμπερ επανέλαβε την πρότασή του «να οδηγούνται σε στάση πληρωμών τα κράτη μέλη που δεν τηρούν τους δημοσιονομικούς κανόνες της ευρωζώνης». Το 73% των επενδυτών που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση του Bloomberg προβλέπει χρεοκοπία της Ελλάδας. Το 40% εκτιμά ότι ίσως εγκαταλείψει το ευρώ. Το ΔΝΤ, του οποίου μόλις επισημοποιήθηκε η θεσμική εμπλοκή στην Ε.Ε., με επιστολή του στο Εκοφίν ζητεί να αλλάξει η Συνθήκη της Λισαβόνας και να θεσπιστεί η αποπομπή από το ευρώ για χώρες με μεγάλα δημοσιονομικά προβλήματα. Δώδεκα οικονομολόγοι του Σίτι του Λονδίνου, σε έρευνα της Sunday Telegraph, εκτίμησαν ότι η ευρωζώνη σε πέντε χρόνια δεν θα υπάρχει, τουλάχιστον με τη σημερινή μορφή.

Ποιοι είναι όλοι αυτοί που προεξοφλούν ή προτείνουν χρεοκοπία, «κούρεμα» του χρέους, ακόμη και επιστροφή στη δραχμή, παρά την οδυνηρή λιτότητα και το ριζικό ξήλωμα του «κοινωνικού συμβολαίου» πάνω στο οποίο, κουτσά στραβά, στηρίχθηκε για δεκαετίες η ελληνική κοινωνία αλλά και ολόκληρη η Ευρώπη; Επί της ουσίας, είναι οι εκπρόσωποι των πιστωτών της χώρας, οι επενδυτικοί τους σύμβουλοι, οι πολιτικοί τους εταίροι. Είναι οι εισηγητές του «σχεδίου διάσωσης» και οι υποτιθέμενοι εγγυητές της επιτυχίας του. Το οποίο προφανώς έχει και ένα “Plan B”, υπόρρητο αλλά υπαρκτό. Σχέδιο όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά για αρκετές χώτες-παρίες της Ε.Ε.

Δεν ξέρω αν αυτό το σχέδιο θα έχει τελικά και δραχμή. Πάντως γιασεμιά σίγουρα δεν θα έχει.