Το λάθος των 25 δισ. ευρώ

(Επενδυτής, 26/1/2013)

Στον Ταλλεϋράνδο, τον Γάλλο διπλωμάτη που υπηρέτησε που επιδεξιότητα και τυχοδιωκτισμό τόσο τους λαομίσητους Γάλλους βασιλείς, όσο και την Επανάσταση, τον Βοναπάρτη και την Παλινόρθωση, αποδίδεται το περίφημο απόφθεγμα: «Ήταν χειρότερο από έγκλημα. Ήταν λάθος!». Αυτό ήταν το απαθές σχόλιό του στην είδηση της εκτέλεσης ενός δούκα, τον οποίο ο Ναπολέων θεώρησε ύποπτο συνωμοσίας για την παλινόρθωση των Βουρβόνων. Η εξέλιξη της ιστορίας δικαίωσε τον Ταλλεϋράνδο. Ο Βοναπάρτης έσπευσε να αυτοανακηρυχθεί αυτοκράτορας, επιταχύνοντας έτσι τον συνασπισμό των εστεμμένων της Ευρώπης εναντίον του, ο οποίος και τον συνέτριψε.

Η «ατάκα» του Ταλλεϋράνδου στοιχειώνει παράδοξα τη μνημονιακή μας πραγματικότητα. Νιώθει κανείς αμηχανία ακόμη και στη διαχείριση του θυμού του για όσα συμβαίνουν. Ποια είναι χειρότερα; Τα εξακριβωμένα εγκλήματα εις βάρος της κοινωνίας ή τα λάθη των μετασχηματιστών και των μαθητευόμενων μάγων της;

Πριν από περίπου έναν χρόνο, η Βουλή βρέθηκε ενώπιον ενός ανάλογου διλήμματος. Η διόγκωση του ελλείμματος του 2009 σταδιακά από το 6% στο 15,8% ήταν έγκλημα ή λάθος; Το δίλημμα δεν σχετίζεται τόσο με τις θεωρίες συνωμοσίας για τη διαδρομή μέσω της οποίας η Ελλάδα οδηγήθηκε στα μνημόνια. Ας υποθέσουμε ότι από τη στιγμή που οι αγορές ανακάλυψαν το σαθρό ελληνικό οικοδόμημα δεν χρειάζονταν κάποιο ιδιαίτερο  σχέδιο για να εκτοπίσουν την Ελλάδα από κάθε πρόσβαση στον δανεισμό. Αλλά, η απάντηση της δικομματικής (ΠΑΣΟΚ, ΛΑΟΣ) εξεταστικής παρωδίας πέρυσι τον Μάρτιο κατέληξε στη διφορούμενη εκδοχή ενός «πολιτικού εγκλήματος» (ως προς τη διετία Καραμανλή που δεν έλαβε έγκαιρα μέτρα) και ενός «διαχειριστικού λάθους» (ως προς τη λογιστική της «διαφάνειας» που επέβαλε η κυβέρνηση Παπανδρέου). Η κυβερνώσα Ν.Δ. καλόν είναι να φρεσκάρει τη μνήμη της για το τι έλεγε και για το «έγκλημα» και για το «λάθος». Διότι βάσει αυτού του «λάθους» πορεύεται μέχρι σήμερα.

Το λάθος κυμαίνεται μεταξύ 13 και 27 δισ. ευρώ, βάσει των καταγγελιών της Ζωής Γεωργαντά, πρώην μέλους της διοίκησης της ΕΛΣΤΑΤ, που αντιμετωπίστηκε περίπου ως «γραφική». Και στη βάση αυτού του λάθους ελήφθησαν μέτρα λιτότητας  5,5 δισ. ευρώ σε πρώτη φάση και 25 δισ. τελικά με τα 2+1 μνημόνια.

Θα αναρωτηθεί κανείς: ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι το έλλειμμα του 2009 σκοπίμως «φουσκώθηκε», ώστε να ωριμάσει πολιτικά η ιδέα ένταξης της χώρας στο πρωτοφανές για την Ε.Ε. καθεστώς επιτροπείας, αυτό δεν αναιρεί το αντίστροφο «ξεφούσκωμα» που είχε επιβάλει το σημιτικό εκσυγχρονιστικό «έπος». Ναι, αλλά η διαφορά ανάμεσα στον διπλασιασμό και τον τριπλασιασμό του ελλείμματος αντιστοιχεί σε τουλάχιστον 5 δισ. ευρώ. Και 5 δισ. ευρώ είναι σχεδόν οι αποκρατικοποιήσεις του 2013, οι συντάξεις του ΙΚΑ μισού χρόνου, τα επιδόματα 100.000 ανέργων για έναν χρόνο ή η «μαγιά» για 100.000 θέσεις εργασίας. Εν ολίγοις, το «λάθος» των 5, 13, ή των 27 δισ. ευρώ το πληρώνουν εκατομμύρια άνθρωποι. Σε χρήμα και σε είδος. Άρα, είναι ένα λάθος που πέραν της περιουσιακής ζημιάς (αστική ευθύνη) έχει προκαλέσει και ανθρωπιστική (ποινική ευθύνη). Είναι ένα λάθος στα όρια του εγκλήματος. Ή ένα εγκληματικό λάθος.

Ενός λάθους μύρια έπονται. Αν το λάθος της στατιστικής απογείωσης του ελλείμματος ήταν το εφαλτήριο μιας κρίσης που (ξανα)έγινε ευρωπαϊκή και παγκόσμια, τι να πει κανείς για το κυνικά ομολογούμενο λάθος του ΔΝΤ, του βασικού τεχνοκρατικού πυλώνα της τρόικας, για την επίδραση των πακέτων λιτότητας στην ελληνική οικονομία; Μέχρι τώρα η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ περιοριζόταν στο να αιτιολογεί τις τερατώδεις αποκλίσεις από τις αρχικές εκτιμήσεις του οργανισμού για την ύφεση με την υπερβολική δόση λιτότητας που -και καλά- επέβαλε η γερμανική ηγεσία. Και ο Πόλ Τόμσεν απλώς πέταγε στο τραπέζι μια αναθεωρημένη πρόβλεψη, μαζί με μερικά καρφιά για καθυστερήσεις στην υλοποίηση των «μεταρρυθμίσεων» από την ελληνική κυβέρνηση και για την ανάγκη αλλεπάλληλων «κουρεμάτων» του ελληνικού χρέους. Πίσω από αυτά τα μισόλογα στήθηκε κι ο μύθος περί αβυσσαλέας αντίθεσης μεταξύ ΔΝΤ και γερμανικής ηγεσίας στη συνταγή της ελληνικής προσαρμογής.

Το καινούργιο στοιχείο είναι η ομολογία ότι όλη η «βρομοδουλειά» του ΔΝΤ στην Ελλάδα βασίζεται σε ένα «λάθος». Ο επικεφαλής οικονομολόγος του οργανισμού Ολιβιέ Μπλανσάρ, σ’ ένα τεχνοκρατικό κείμενο, δίνει στεγνά την τρόικα και τους πολλά βαρείς χαρτογιακάδες της, αποκαλύπτοντας εμμέσως πλην σαφώς μια εσκεμμένη υποτίμηση της υφεσιακής επίπτωσης της λιτότητας. Έτσι μπήκε στη ζωή μας ο «πολλαπλασιαστής», όπως τα spreads πριν από τρία χρόνια έγιναν η «καλημέρα» μας. Ο συντελεστής που υπολογίζει τι επίδραση έχει στο ΑΕΠ μιας οικονομίας κάθε πακέτο περικοπών που προωθεί μια κυβέρνηση, πόση ύφεση προκαλεί 1 ευρώ λιτότητας στις δημόσιες δαπάνες, επενδυτικές ή καταναλωτικές. Ή, αντιστρόφως, πόση ανάπτυξη φέρνει 1 ευρώ αύξησης των δαπανών.

Οι αρχιτέκτονες των μνημονίων όρισαν ως πολλαπλασιαστή για το ελληνικό πρόγραμμα λιτότητας το 0,5. Υπολόγισαν, δηλαδή, ότι κάθε ευρώ λιτότητας θα προκαλούσε μόλις 50 λεπτών ύφεση. Ήτοι, τα 5,5 δισ. του πρώτου πακέτου -που έγιναν 14,5 με το δεύτερο πακέτο μέτρων και περίπου 30 δισ. με το τρίτο κύμα μέτρων μέχρι και το 2016-, θα απέδιδαν ύφεση μόλις 15 δισ. μέχρι το 2016. Τόση μετριοπάθεια! Μέχρι στιγμής, κι ενώ έχουν εφαρμοστεί λιγότερα από τα μισά μέτρα λιτότητας, έχουν εξαερωθεί 30 δισ. ευρώ από το ελληνικό ΑΕΠ. Σόρι, ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής ήταν λάθος, λέει ο Μπλανσάρ, έπρεπε να τον ορίσουμε στο 1, στο 1,5, ίσως και στο 1,7. Άλλωστε τέτοιους πολλαπλασιαστές χρησιμοποίησε το ίδιο το ΔΝΤ στις εντελώς πρόσφατες εκτιμήσεις του (Οκτώβριος) για την παγκόσμια οικονομία. Διπλάσιους ή τριπλάσιους από τον «ελληνικό».

Το «λάθος» μεταφράζεται σε μια ύφεση που στο κλείσιμο της τριετίας του μνημονίου, τον προσεχή Μάιο, μπορεί να προσεγγίζει το 20% και στο τέλος της «θεραπείας» το 2016 να υπερβαίνει το 30%. Περίπου 42 δισ. ΑΕΠ, πραγματικού πλούτου, θα έχουν κάνει φτερά. Αν σ’ αυτά προσθέσει κανείς τους 1,5 εκατ. ανέργους, τα 50 δισ. δημόσιας περιουσίας που θα έχει ιδιωτικοποιηθεί, τα άλλα τόσα ιδιωτικής περιουσίας των υπερχρεωμένων που θα έχει απαλλοτριωθεί, τους αυτόχειρες, τους καταθλιπτικούς, τους νέους μετανάστες, τους νεόπτωχους, τότε το «λάθος» γίνεται ένα κανονικό ανθρωπιστικό έγκλημα. Μια κοινωνική γενοκτονία.

Πώς πληρώνονται τα λάθη; Στη ζωή των κοινών θνητών δεν ισχύει το κλισέ «μετά την απομάκρυνσιν εκ του ταμείου ουδέν λάθος αναγνωρίζεται». Ένας υπάλληλος, ένας πολίτης, έχει αντικειμενική ευθύνη για κάθε λάθος του που προκαλεί περιουσιακή ζημία. Αν, μάλιστα, αποδειχθεί και δόλος ή βαριά αμέλεια, το «λάθος» γίνεται «έγκλημα» και επιφέρει ποινικές συνέπειες. Υπάρχει η κλασική ταινία του Τζαβέλα «Μια ζωή την έχουμε», όπου ο τίμιος ταμίας τραπέζης Κλέων προσπαθεί να ανακαλύψει την πηγή ενός λάθους, ενός πλεονάσματος 1.101.101,10 δραχμών, κι επειδή αδυνατεί να το εξηγήσει αποφασίζει να το καταχραστεί και να ζήσει «ντόλτσε βίτα». Καταλήγει στη φυλακή, αποφυλακίζεται, όμως, μετά πολλών επαίνων, ώστε να καλυφθεί η λαμογιά του διευθυντή της τράπεζας, που αποτελεί και την αιτία του μυστηριώδους πλεονάσματος. Αδέκαρος και προδομένος από το ερωτικό έπαθλο του σύντομου πλουτισμού του, μια επαγγελματία κυνηγό παχυλών πορτοφολιών, μεταναστεύει στην Αμερική.

Στο μεγάλο ταμείο του καπιταλιστικού σύμπαντος δεν υπάρχει μηχανισμός κολασμού και επανορθώσεων. Η ιστορία του ΔΝΤ είναι μια σειρά από «λάθη» και «εγκλήματα» εις βάρος κοινωνιών για τα οποία ουδείς, πολιτικός ή τεχνοκράτης, έχει λογοδοτήσει ποτέ. Η περίφημη τιμωρητική λειτουργία των αγορών είναι μια απάτη. Όπως αποδεικνύει η εξέλιξη της ελληνικής τραγωδίας, οι αγορές επιβραβεύουν την πλήρη εφαρμογή του εγκληματικού λάθους. Τα spreads πέφτουν, ενώ επισωρεύονται ερείπια ύφεσης 20%.

Ο μόνος μηχανισμός απόδοσης δικαιοσύνης είναι αυτός που διαθέτουν οι κοινωνίες. Στην περίπτωση του ΔΝΤ και των εντολοδόχων του, η δικαιοσύνη απονέμεται με την αντιστροφή του ρητού: Το λάθος πληρώνεται μόνο με την απομάκρυνση του Ταμείου. Του Διεθνούς Νομισματικού και όποιου άλλου.

 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Κλέων: Ορίστε. Καινούργιο τσιγάρο πεταμένο. Τρεισήμισι δεκάρες.

Μανώλης: Κακομοίρη μου! Σκέπτεσαι τις τρεισήμισι δεκάδες και δεν σκέφτεσαι τις τρεισήμισι χιλιάδες λίρες.
Κλέων: Αχ… Αυτές σκέφτομαι κι έχω ζαλιστεί.
Μανώλης: Αχ… Έπρεπε να ’ταν άλλος στη θέση σου. Άλλος…
Κλέων: Άλλος; Δεν ξέρω αν αυτό λέγεται τιμιότης ή δειλία… Δειλία, ε;
Μανώλης: Δειλία. Τη θεωρία του μανδαρίνου την ξέρεις;
Κλέων: Ποιανού;
Μανώλης: Εάν σου πουν ότι τώρα, εδώ στην Αθήνα, θα πατήσεις ένα κουμπί και την ίδια στιγμή στα βάθη της Κίνας θα πεθάνουν τρεις χιλιάδες μανδαρίνοι, αλλά εσύ θα γίνεις πάμπλουτος, το πατάς το κουμπί;
Κλέων: Τρεις χιλιάδες μανδαρίνοι στα βάθη της Κίνας…
Μανώλης: …Κίτρινοι σαν τις χρυσές τις λίρες
Κλέων: Πες τρεισήμισι. Κάθε μανδαρίνος και λίρα…. Και πάλι θα το σκεφτόμουνα.  

Γιώργου Τζαβέλλα, «Μια ζωή την έχουμε»

 

 

 

 

 

Το σύστημα κι ο βάτραχος

(Επενδυτής, 19/1/2013)

Τι εννοούμε όταν λέμε «σύστημα»; Στην καθομιλουμένη ο όρος δηλώνει το καθεστώς, τον μηχανισμό εξουσίας, πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής. Σ’ αυτή τη χρήση του όρου, στον οποίο υποβόσκει και η αποδοκιμασία, οι περισσότεροι από μας κατά κανόνα εξαιρούμε τους εαυτούς μας. Ωστόσο, αν θέλαμε να είμαστε ακριβείς, θα έπρεπε να αντιμετωπίζουμε και τους εαυτούς μας ως μέρος του «συστήματος», όσο αντισυστημικοί κι αν νιώθουμε. Ακόμα και η πιο λυσσαλέα αντίθεσή μας στο «σύστημα» είναι μια σχέση που μας καθιστά αναγκαστικά μέρος του.

Επιστημολογικά, σύστημα είναι οποιοδήποτε σύνολο από οντότητες ή υλικά αντικείμενα καθένα από τα οποία βρίσκεται σε αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση τουλάχιστον με ένα ακόμη στοιχείο του συνόλου. Ένα σύστημα μπορεί να απαρτίζεται από επιμέρους στοιχεία, αλλά και από υποσυστήματα. Σχεδόν όλες οι επιστήμες αντιμετωπίζουν τα πολυσύνθετα αντικείμενά τους ως συστήματα. Η βιολογία αντιμετωπίζει ως σύστημα κάθε σύνολο εμβίων και αβίων όντων, αλλά και ένα μεμονωμένο ον ή τα επιμέρους συστήματα του οργανισμού του. Η οικολογία μελετά με ανάλογο τρόπο τα οικοσυστήματα, η κυβερνητική και η πληροφορική βάζουν στα μικροσκόπιά τους τα αντίστοιχα τεχνικά συστήματα, και το ίδιο κάνουν από τη σκοπιά των ανθρώπινων σχέσεων όλες οι κοινωνικές επιστήμες. Ακόμη και η επιχειρησιακή έρευνα αντιμετωπίζει την επιχείρηση σαν έναν ενιαίο οργανισμό που συγκροτείται από εκατοντάδες επιμέρους στοιχεία, υποσυστήματα και δομές. Έναν οργανισμό ζωντανό, που αναπτύσσεται διαρκώς και «μαθαίνει», χάρη στα ενιαία συστήματα σκέψης που αποκτούν σταδιακά οι επιμέρους συντελεστές του. Η θεωρητική αντίληψη που ανέπτυξε τη δεκαετία του ’90 ο καθηγητής του MIT Peter Senge (Η Πέμπτη Αρχή) γύρω από την ικανότητα των ανθρωπογενών συστημάτων-οργανισμών να μαθαίνουν αποδείχθηκε εξαιρετικά χρήσιμη για τις πολυσχιδείς πολυεθνικές της λεγόμενης νέας οικονομίας και της μετα-φορντικής εποχής.

Βεβαίως, το τι μπορεί να σημαίνει αυτή η «μαθησιακή» διαδικασία για τους συντελεστές ενός κοινωνικού, οικονομικού, πολιτικού συστήματος, βίαιη, καταναγκαστική ή εκμαυλιστική, το αφηγείται η ιστορία του βραστού βατράχου (την παραθέτουμε δίπλα, στην εκδοχή του Daniel Quinn). Κάπως έτσι ο μέσος άνθρωπος καταδικάζεται σχεδόν να απολαμβάνει τον διά βρασμού θάνατό του -οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό- στο τσουκάλι του συστήματος. Το οποίο παραμένει μέχρι τέλους ένας πολυσύνθετος, μυστηριώδης και εκ πρώτης όψεως ακατανίκητος οργανισμός, κυριαρχούμενος από ολιγάρχες με τεράστιο πλούτο και επιρροή σε όλα τα άλλα επί μέρους συστατικά του συστήματος.

Το ελληνικό «σύστημα» περιγράφεται σαν μια πανευρωπαϊκή, αν όχι και παγκόσμια, ιδιαιτερότητα. Την τριετία του μνημονίου απασχόλησε ιδιαίτερα τον διεθνή Τύπο και κορυφαίους πολιτικούς εκπροσώπους των πιστωτών της χώρας το φαινόμενο μιας αχάριστης, διεφθαρμένης και άπληστης οικονομικής ελίτ, που δεν είχε την ευαισθησία να συμβάλει με οποιονδήποτε τρόπο στην αποτροπή της κατάρρευσης της χώρας. Η ιθύνουσα τάξη της χώρας επικρίνεται για φοροδιαφυγή, για διακίνηση μαύρου χρήματος, για διασπάθιση κοινοτικών και κρατικών πόρων, για σκανδαλώδη διαπλοκή με το πολιτικό σύστημα και για εξίσου σκανδαλώδη χειραγώγηση των ΜΜΕ τα οποία ελέγχει. Το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε μια «αναβάθμιση» των επιθέσεων στην ελίτ του ελληνικού «συστήματος». Διεθνή ΜΜΕ στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη προχωρούν ένα βήμα παραπέρα, κατονομάζοντας και «στολίζοντας» με ποικίλες αποκαλύψεις και απαξιωτικές αναφορές τον «ανθό» της εγχώριας επιχειρηματικότητας.

Πριν από λίγες εβδομάδες, το γερμανικό περιοδικό «Stern» φιλοξένησε ένα εκτενέστατο και γλαφυρότατο ρεπορτάζ για τους άρχοντες της ελληνικής διαπλοκής. Παρήλαυναν εκεί οι κορυφαίοι των επιχειρηματικών ομίλων, με τα ονόματα, τον βίο και την πολιτεία τους: Μπόμπολας, Κόκκαλης, Βαρδινογιάννης, Λάτσης, Αγγελόπουλος κ.ά. Η περιγραφή της δράσης τους, διόλου κολακευτική. Βεβαίως, το «Stern», αν και θεωρείται αριστερόστροφο περιοδικό, ανήκει το ίδιο σε έναν κολοσσιαίο γερμανικό όμιλο, τον Bertelsmann, κάτοχο δεκάδων ΜΜΕ σε 50 χώρες, που απασχολεί πάνω από 100.000 άτομα και με αρκετά σκιώδες παρελθόν. Η οικογένεια Mohn που ίδρυσε τον όμιλο, μεταξύ άλλων, έχει κατηγορηθεί ότι έβγαλε τρελά λεφτά διεκπεραιώνοντας εκδοτικά και επικοινωνιακά την προπαγάνδα του ναζιστικού καθεστώτος. Απ’ αυτή την άποψη, μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι είναι ένα γνήσιο συστατικό του γερμανικού «συστήματος» διαπλοκής, όπως είναι η Siemens, η Deutsche Bank κι άλλοι γερμανικοί πολυεθνικοί όμιλοι που δεν ξεχειλίζουν άλλωστε από… πνεύμα και ηθική.

Ωστόσο, οι αναφορές αυτές στην «ιδιαίτερη ανηθικότητα» της ελληνικής ολιγαρχίας και στην «εξοργιστική» της απαίτηση να διατηρεί προνόμια, πολιτική ηγεμονία και απρόσκοπτη πρόσβαση στους πόρους της πτωχοποιημένης Ελλάδας προδίδουν την πρόθεση του γερμανικού -πρωτίστως- και άλλων «συστημάτων» να προωθήσουν κάποιου είδους «κούρεμα», μια ελεγχόμενη «κάθαρση» στην κορυφή της ελληνικής πυραμίδας, στο πλαίσιο μιας πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής «μηχανικής». Η ρητορική της Μέρκελ, οι εκμυστηρεύσεις του Σόιμπλε ακόμη και στον «ενοχλητικό» Τσίπρα, τα καρφιά του Γιούνκερ και των κοινοτικών επιτρόπων για τη φάμπρικα της φοροδιαφυγής των πλουσίων Ελλήνων, η βροχή από λίστες κατόχων του πλούτου δεν είναι, προφανώς, μια ηθική αφύπνιση της γερμανικής ελίτ και της ευρωκρατίας για την απαλλαγή της αναξιοπαθούσας ελληνικής κοινωνίας από την άθλια ελίτ της. Αλλά μια εξόφθαλμη πρόθεση να καταστήσουν το ελληνικό «σύστημα» «υποσύστημα» του γερμανικού και άλλων ευρωπαϊκών «συστημάτων».

Αυτό μπορεί να δώσει την εντύπωση ότι οι Γερμανοί ηγεμόνες και η τρόικα σε τελική ανάλυση μπορούν να προσφέρουν και κάτι καλό στις υποτελείς τάξεις της ελληνικής κοινωνίας που υφίστανται τα δεινά του μνημονίου. Μια εφαρμογή, μάλιστα, της λογικής «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου» μπορεί να καταλήξει στην προσδοκία πως οι Γερμανοί και λοιποί τροϊκανοί «φίλοι» μας θα πετύχουν τη νίκη που δεν πέτυχε εδώ και δεκαετίες το προλεταριάτο και η Αριστερά εις βάρος της ιθύνουσας τάξης. Μη φάτε, θα έχουμε… βατραχόσουπα.

Πρόκειται για μαγική εικόνα και, ενδεχομένως, για μια πολύ βολική θέση για τους Έλληνες Κροίσους -με 6, με 10 ή με 12 γράμματα- που από διώκτες εμφανίζονται διωκόμενοι. Επίσης, είναι μια βολική εικόνα για την τρόικα, η οποία εμφανίζεται ως Εξολοθρευτής Άγγελος έτοιμος να αποδώσει οδυνηρή δικαιοσύνη. Η πραγματικότητα είναι πως η εγχώρια ολιγαρχία, επώνυμη ή αφανής, ουδέποτε ενοχλήθηκε ιδιαίτερα από τον ρόλο του υποτελούς, του πελάτη, του προμηθευτή ή του υπεργολάβου των ελίτ των χωρών που έριχναν τη βαριά σκιά της επιρροής τους στη χώρα. Κι αν με το ένα χέρι φρόντιζε να εξασφαλίζει την ευμένεια και τις εξυπηρετήσεις του ελλαδικού πολιτικού προσωπικού, το άλλο χέρι λάδωνε τις πολιτικές και οικονομικές «μηχανές» των μεγάλων «συμμάχων» που χρησιμοποιούν το ελληνικό κράτος σαν σούπερ μάρκετ των υπηρεσιών τους. Γι’ αυτό και η ελληνική επιχειρηματική αφρόκρεμα εμφανίζεται κατακερματισμένη σε σφαίρες γερμανικής, αμερικανικής, γαλλικής ή ρωσικής επιρροής. Ο ρόλος του ντίλερ ήταν έτσι κι αλλιώς εξαιρετικά προσοδοφόρος για να προσβλέπουν σε κάτι καλύτερο.

Το αποτέλεσμα είναι ότι το απειλούμενο σήμερα ελληνικό «σύστημα» διαπλοκής στην πραγματικότητα απαρτίζεται από «υποσυστήματα» ξένων «συστημάτων». Ως εκ τούτου, ένα ριζικό κούρεμα της «άπληστης» ελληνικής ελίτ θα είχε νόημα μόνον εφόσον οι Γερμανοί, οι Γάλλοι, οι Αμερικανοί, οι Άραβες, οι Ισραηλινοί ή οι Ρώσοι «φίλοι» μας είχαν αποφασίσει να τους υποκαταστήσουν και στον πλούτο που κατέχουν και στις δουλειές που διεκπεραιώνουν. Πράγμα δαπανηρό και ασύμφορο. Αφήστε δε που, προηγούμενα, θα πρέπει να ξεπεράσουν διόλου αμελητέους δικούς τους ανταγωνισμούς και να καταλήξουν σε μια Γιάλτα για τη νομή του ελληνικού οικοπέδου.

Το πιθανότερο είναι, λοιπόν, ότι οι Γερμανοί και οι άλλοι ηγεμόνες της χώρας, με την πληθωρική τους ηθικολογία κατά των Ελλήνων ολιγαρχών, εφαρμόζουν τη διαδικασία εκπαίδευσης του «συστήματος» και των επιμέρους συντελεστών του, σύμφωνα με τις Πέντε Αρχές του Peter Senge που προαναφέραμε και την «παιδαγωγική» του βατράχου. Κατά την οποία ο βάτραχος, αντί να πεταχτεί στο κοχλαστό νερό, με κίνδυνο να πηδήξει αυτομάτως από το τσουκάλι, τοποθετείται σε χλιαρό νερό για να εξοικειωθεί με τη σταδιακή άνοδο της θερμοκρασίας του. Είναι πλέον ή βέβαιον ότι οι τροϊκανοί προστάτες μας θα αποσύρουν εγκαίρως το τσουκάλι απ’ τη φωτιά, πριν η ψυχρόαιμη σαν τους βατράχους ελληνική ελίτ γίνει θερμόαιμη και πριν γίνει κυριολεξία το παλιό αναρχοχαρούμενο σύνθημα: «Βραστούς, βραστούς θα φάμε τους αστούς και τους γραφειοκράτες στον φούρνο με πατάτες». Είπαμε, μη φάτε, έχουμε βατραχόσουπα.
 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Οι μελετητές των συστημάτων μάς έδωσαν μια χρήσιμη αλληγορία για ένα είδος ανθρώπινης συμπεριφοράς, το φαινόμενο του βρασμένου βατράχου. Το φαινόμενο έχει ως εξής:  Αν πετάξεις έναν βάτραχο σε βραστό νερό, αυτός φυσικά θα προσπαθήσει μανιωδώς να πεταχτεί έξω. Όμως, αν τον βάλεις απαλά σε μια κατσαρόλα με χλιαρό νερό, για κάμποση ώρα θα κολυμπήσει εκεί αρκετά ήρεμα. Καθώς η θερμοκρασία του νερού θα ανεβαίνει, το βατραχάκι θα βυθίζεται σε έναν ήρεμο λήθαργο, ακριβώς όπως αντιδρούμε εμείς στο ζεστό μπάνιο. Και σε λίγο, μ’ ένα χαμόγελο στο πρόσωπο, θα εγκαταλειφθεί στον βρασμό του μέχρι θανάτου.
Γνωρίζουμε όλοι ιστορίες βατράχων που πετάχτηκαν στο βραστό νερό. Για παράδειγμα, ένα νεαρό ζευγάρι που βυθίστηκε σε καταστροφικό χρέος από μια απρόβλεπτη περιπέτεια υγείας. Το αντίθετο παράδειγμα, του βατράχου που βράζεται χαμογελαστός, είναι το νεαρό ζευγάρι που χρησιμοποιεί σταδιακά την πιστοληπτική του αξιοπιστία και δανείζεται μέχρι να βυθιστεί σε ένα εξίσου καταστρεπτικό χρέος. 

Daniel Quinn, «Η Ιστορία του Β»

 

Ο διωγμός των τραπεζών

(Επενδυτής, 12/1/2013)

Μην παραπλανηθείτε. Ο τίτλος είναι ένας ευφημισμός για όσα μας συμβαίνουν την τελευταία τριετία. Στην κορύφωση της εφαρμογής των Μνημονίων, που λεηλατούν κάθε ίχνος δημόσιου και ιδιωτικού πλούτου, ζούμε μια ενδιαφέρουσα αντιστροφή του θεμελιώδους μύθου, εν ονόματι του οποίου μαντρωθήκαμε στο Μνημόνιο. Ο οποίος έλεγε ότι έπρεπε να αποδεχθούμε τη με κάθε τρόπο διάσωση των τραπεζών, να επωμιστούμε το βάρος των θηριωδών κεφαλαίων που διατέθηκαν και εξακολουθούν να διατίθενται παγκόσμια, πανευρωπαϊκά και εγχωρίως για να μην τεθούν σε κίνδυνο οι καταθέσεις των αποταμιευτών.

Αποδεχθήκαμε τον μύθο αυτόν, παρότι τίποτε δεν αποδεικνύει ότι η απώλεια των καταθέσεων θα ήταν η χειρότερη καταστροφή που μπορούσε να επέλθει. Σε κάθε περίπτωση, δεν ήταν χειρότερη από την απώλεια 1,5 εκατομμυρίου θέσεων εργασίας, την εξαΰλωση του 30% του ΑΕΠ, το κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων, την αποψίλωση του θεσμικού πλαισίου ελάχιστης προστασίας της εργασίας και των ασθενέστερων στρωμάτων. Πράγματι, ακόμη και το παράδειγμα των Ισλανδών που αφήσανε τις τράπεζες να καταρρεύσουν μαζί με ένα μεγάλο μέρος καταθέσεων, δικών τους και άλλων, αποδεικνύει ότι αυτή η καταστροφή δεν είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε μια κοινωνία. Ίσως, μάλιστα, να είναι μια πραγματικά δημιουργική καταστροφή αν απαλλάσσει μια οικονομία από τη δουλεία του χρέους και την αφήνει να αναπτύξει ό,τι παραγωγικό τής έχει απομείνει. Ψάρια, γεωργικά προϊόντα και θερμοπίδακες στην περίπτωση των Ισλανδών, που κάθονται πάνω στο πιο φασαριόζικο ηφαίστειο της Ευρώπης. Με αυτά τα ολίγα, με πολλή δημοκρατία, με πολύ θυμό, με ελάχιστο ήλιο και δραστικά κουρεμένες τις καταθέσεις τους, οι Ισλανδοί βγήκαν από την κρίση.

Εμείς, όμως (ο πληθυντικός κατά συνεκδοχήν), αποδεχθήκαμε ως απόλυτη προτεραιότητα την αποτροπή της καταστροφής των καταθέσεων σε περίπτωση ενός Grexit, μιας κατάρρευσης των τραπεζών, μιας στάσης πληρωμών. Αυτό αποτελούσε το κυρίαρχο επιχείρημα του Γ. Παπανδρέου, του άρχοντος των λιστών Γ. Παπακωνσταντίνου και όλου του μνημονιόφρονος πολιτικού δυναμικού. Αλλά και στην αντιμνημονιόφρονα αντιπολίτευση, με λίγες εξαιρέσεις, μάλλον κυριαρχούσε η πλειοδοσία εγγύησης των καταθέσεων.

Τώρα, ζούμε την παράδοξη ανατροπή της ευρωμνημονιακής κλίμακας αξιών. Το να διαθέτει κανείς κατάθεση είναι εξ ορισμού ύποπτο. Αν πιστέψουμε όσα λέγονται, γράφονται και εξαγγέλλονται εν ονόματι της καταπολέμησης της διαφθοράς και της φοροδιαφυγής, τίποτα δεν είναι προστατευμένο από τους διώκτες τους. Ούτε καν οι αποταμιεύσεις. Το τραπεζικό απόρρητο αίρεται και μόνο στην υπόνοια φοροδιαφυγής. Το ΣΔΟΕ και οι οικονομικοί εισαγγελείς ζητούν στοιχεία για τις κινήσεις λογαριασμών χιλιάδων αποταμιευτών. Οι τράπεζες αδυνατούν να υπερασπίσουν αυτό το απόλυτο καταφύγιο του προσωπικού πλούτου. Στο υπουργείο Οικονομικών διατυπώνονται εισηγήσεις ακόμη και για κατασχέσεις καταθέσεων έναντι οφειλής προς το Δημόσιο έστω και χιλίων ευρώ. Κι επειδή οσονούπω όποιος μιλάει ελληνικά κάτι θα οφείλει στο Δημόσιο, είναι μάλλον απίθανο να μείνει κανείς στο απυρόβλητο. Το υπέρτατο αγαθό, εν ονόματι του οποίου επιβλήθηκαν τα Μνημόνια, απειλείται στο όνομα της εφαρμογής τους! Η ανώτατη ελευθερία που αναγνωρίζει η τραπεζοτοκογλυφική ευρωζώνη, η ελευθερία κίνησης κεφαλαίων, περιστέλλεται έπειτα από τρία χρόνια πλήρους και ασύδοτης χρήσης της από τους αποταμιευτές που φυγάδευσαν όπου γης 80 δισ. ευρώ αποταμιεύσεων.

Προσωπικώς δεν αισθάνομαι δυστυχής για το γεγονός. Μάλλον το αντίθετο. Πρώτον, διότι προτιμώ την προστασία του ζωντανού ανθρώπινου πλούτου από αυτή του νεκρού που εκπροσωπεί η αποταμίευση («μια σεβαστή, ομολογώ, μορφή χορτάτη ευθανασίας», την αποκαλεί η Δημουλά). Δεύτερον, διότι αποκαλύπτεται ότι η φυλάκιση της ελληνικής κοινωνίας στο Μνημόνιο αποτελεί προϊόν μιας τεράστιας πολιτικής εξαπάτησής της από τους μνημονιόφρονες πολιτικούς που σήμερα αλληλοσπαράσσονται μεταξύ δικαστικών ερευνών, αποκαλύψεων και Προανακριτικών Επιτροπών. Τρίτον, διότι η ιερή αγελάδα, το χρηματοπιστωτικό σύστημα, χάνει ένα από τα δύο προσχήματα της ύπαρξής της. Αν η αποταμίευση από κιβωτός εμπιστοσύνης (Πίστης) και εχεμύθειας μεταξύ καταθέτη και τραπεζίτη γίνεται αντικείμενο συνδιαχείρισης με το κράτος, τις φορολογικές αρχές, το ΣΔΟΕ, την Αστυνομία, τους δικαστές, τους ανακριτές, τους επιτρόπους των τραπεζών, την Τρόικα, τότε τι κίνητρο απομένει στον αποταμιευτή να εμπιστευτεί τον αποθησαυρισμένο πλούτο του στον Ναό της Πίστης που μεταμορφώνεται σε παρεκκλήσι απιστίας; Διότι το κίνητρο του τόκου έχει προ πολλού εξανεμιστεί και κανείς δεν εγγυάται ότι η Τρόικα θα αφήσει στο φορολογικό απυρόβλητο ακόμη και το κίνητρο της ασφάλειας του κεφαλαίου. Ως εκ τούτου, το υπό πλήρη ανακατασκευή ελληνικό τραπεζικό σύστημα αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο, μετά το κύμα μαζικής φυγής καταθέσεων λόγω Grexit (εκ του Greece και exit, θυμίζουμε), να βρεθεί ενώπιον μιας νέας τραπεζο-αποφυγής λόγω Gremain (εκ του Greece και remain: δική μου επινόηση, αγνοώ αν είναι σωστή και αδιαφορώ, αρκεί που καταλαβαινόμαστε).

Βεβαίως, για να μην παίρνουν και αέρα τα μυαλά μας, το ότι η επιχείρηση «τάξις, πνεύμα και ηθική» (που έχει αρχίσει από τα «βραχιόλια» στους καρπούς μεγαλοσχημόνων επιχειρηματιών, συνεχίζεται με την αποκαθήλωση πολιτικών αστέρων και επεκτείνεται στη βίλα Αμαλία κι άλλα κατειλημμένα από αντιεξουσιαστές και εγκαταλελειμμένα από το κράτος δημόσια ερείπια της πολιτισμικής μας παρακμής) επεκτείνεται και στην ιερή χρηματοπιστωτική αγελάδα δεν σημαίνει ότι ζούμε τις τελευταίες ημέρες της τραπεζικής μας Πομπηίας. Αυτό που πραγματικά αποκαθηλώνεται δεν είναι το τραπεζικό σύστημα, αλλά ένα μέρος της εγχώριας τραπεζικής ελίτ που χάνει την εξουσία ζωής και θανάτου την οποία διέθετε επί της οικονομίας και της κοινωνίας. Οι τράπεζες, που θα μπορούσαν προ πολλού να έχουν τεθεί υπό πλήρη κρατικό έλεγχο ως κατ’ ουσίαν κρατικές, υποκαθίστανται απλώς από ένα νέο σύστημα εξωχώριας πολιτικής εποπτείας, το οποίο πιθανότατα θα στήσει τον δικό του νέο μηχανισμό διαπλοκής. Το να αναζητήσουν οι εναπομένοντες κάτοχοι -νόμιμου ή παράνομου, φορολογημένου ή αφορολόγητου, μαύρου ή πάλλευκου- πλούτου αλλού καταφύγιο για τις αποταμιεύσεις τους καθόλου δεν χαλάει τους πιστωτές της χώρας. Γι’ αυτό άλλωστε σπεύδουν για την τραπεζική ένωση της ευρωζώνης. Για να μη νιώθει καμιά τύψη, καμιά «πατριωτική» αναστολή και κανένα κώλυμα ο αποταμιευτής του ελληνικού προτεκτοράτου να μεταφέρει την κατάθεσή του απευθείας στις γερμανικές, στις λουξεμβούργιες ή στις βελγικές τράπεζες. Ας μείνει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα να φυλάττει τις Θερμοπύλες των παγωμένων ή «κόκκινων» δανείων, των υποχρεωτικών πιστωτικών καρτών και της εξόφλησης των δόσεων της εφορίας. Μέχρι που να έλθουν λευκοί ή μαύροι ιππότες εξ Εσπερίας που θα το μετατρέψουν σε υποκατάστημά τους.

Αυτά για τον εγχώριο τραπεζικό διωγμό, την κατά Τρόικα «ευθανασία του ραντιέρη», που θα έκανε ακόμη και τον Κέινς να φρίττει και να μετανιώνει την ώρα και τη στιγμή που ξεστόμισε την ιστορική του φράση. Κατά τα λοιπά, το εκτός μνημονιακού προτεκτοράτου χρηματοπιστωτικό λόμπι δουλεύει για την «αθανασία του τραπεζίτη».

Πριν αποφασίσετε να κάνετε έρανο υπέρ αναξιοπαθούντων τραπεζιτών, διαβάστε με πόση άνεση και πόση γενναιοδωρία απέναντι στους εαυτούς τους αποφάσισαν να κάνουν λάστιχο τους κανόνες της «Βασιλείας ΙΙΙ» για την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών, παρατείνοντας κατά μία πενταετία τις προθεσμίες συμμόρφωσης και διευρύνοντας τις ελευθερίες τους να βαφτίζουν το κρέας ψάρι και να μετατρέπουν κάθε «σαπάκι» που γεμίζει το χαρτοφυλάκιό τους σε καθαρό χρήμα. Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει.

 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Τι να πεις για την αποταμίευση! Πως θα παίρναμε, όμως, κουλούρι κι εγώ κι ο Αλέκος δεν το περίμενα! Αυτές τις εκθέσεις τις βαθμολογούσε ο ίδιος ο κύριος Καρανάσης.

-      Τι σας ήρθε και γράψατε τέτοια πράγματα, μας είπε στεναχωρημένα η κυρία Ειρήνη, σαν μας επέστρεψε τα τετράδια. Δεν με ρωτούσατε;

«Δι’ ανοήτους σκέψεις, άνευ περιεχομένου», έγραψε ο κύριος Καρανάσης, με κόκκινο μολύβι, κάτω από την έκθεσή μου. Και από του Αλέξη ακριβώς το ίδιο.

Ο Αλέξης είχε γράψει για ένα θείο του, πολύ πλούσιο, που όλο φύλαγε τα λεπτά του σε κάτι κουτιά. Δεν ξόδευε πεντάρα, ντυνότανε κουρέλια και, τέλος, τα κρυμμένα λεπτά τα έφαγαν τα κουρέλια. Εγώ έγραψα για ένα κοριτσάκι που, όταν της έδιναν ν’ αγοράσει σοκολάτες, εκείνο έκρυβε τα λεπτά και, σαν μεγάλωσε, αρρώστησε κι οι γιατροί τής είπαν να μην τρώει γλυκά. Κι έτσι, ποτέ στη ζωή της δεν δοκίμασε σοκολάτα.

Η Μυρτώ πήρε άριστα και στη γιορτή διαβάσανε την έκθεσή της. Ηταν η καλύτερη, σ’ όλο το δημοτικό.

-      Αφού εσύ, της λέω, δεν κρύβεις ποτέ σου μια δεκάρα και αγοράζεις πενάκια κι ένα σωρό τενεκεδάκια από την κυρία Αγγελική, πώς έγραψες ότι «ο άνθρωπος αποταμιεύοντας γίνεται χρήσιμος στον εαυτό του και την κοινωνία;».

Άλκη Ζέη, «Το καπλάνι της βιτρίνας»

Καθάρματα

(Επενδυτής, 4/1/2013)

 

Ολίγη ετυμολογία, εμπνευσμένη από τον πόλεμο της λίστας και αντλούμενη από τα λεξικά του Δημητράκου και του Σκαρλάτου.

Καθαίρω: 1) καθαρίζω, 2) απαλλάττω χώραν από τεράτων και ληστών, 3) εξαγνίζω, απολυμαίνω, 4) κάνω κένωσιν διά φαρμάκων, καθαρσίων ή εμετικών, 5) καθαρίζω δένδρον αποκόπτων τους περιττούς ή ξηρούς κλάδους, 6) αποπλύνω, 7) κοσκινίζω καρπόν, 8) μαστιγώ

Κάθαρμα: 1) το κατά την κάθαρσιν απορριπτόμενον, απόβλημα, λέρα, σκουπίδι, σκύβαλον , 2) κακούργος θανατούμενος προς εξιλασμόν υπό της πολιτείας εν λιμώ, συμφορά, 3) ανάξιος μηδαμινός, φαύλος, απόρριμμα της κοινωνίας, 4) κάθαρσις, εξαγνισμός, καθαρτήριος πράξις, 5) ο προς τέλεσιν θυσίας αγνισθείς χώρος

Κάθαρσις: 1) από ενοχής ή μιάσματος εξαγνισμός, εξιλασμός, 2)  εν τη δραματική τέχνη, η διά των διαδραματισθέντων παθημάτων του ήρωος διέγερσις παρά τοις θεαταίς αισθημάτων οίκτου και ελέους.

Όπως διαπιστώνετε, ο Δημητράκος και ο Σκαρλάτος είναι ακριβείς ως προς την ποικιλία και τις διαβαθμίσεις των εννοιών που δίνονται στη λέξη «καθαίρω» και στα παράγωγά της, ιδιαίτερα στις λέξεις «κάθαρση» και «κάθαρμα». Και οι λέξεις αυτές μάς ενδιαφέρουν για λόγους προφανείς. Η πολιτική Ελλάδα έχει περάσει από αρκετές οδυνηρές «καθάρσεις», σε όλες τις φάσεις της σύγχρονης ιστορίας της, αλλά χωρίς να  απαλλαγεί από τα «καθάρματα», τα αποπλύματα της καθαρτικής διαδικασίας. Όλες τις καταστροφές που έχει βιώσει  -τις χρεοκοπίες, τη Μικρασιατική Καταστροφή, τη γερμανική κατοχή, τον Εμφύλιο, τη δικτατορία- τις ακολούθησε μια μορφή κάθαρσης στην οποία τον ρόλο των «καθαρτήρων» (ή «καθαρτών») έπαιζαν τα ίδια «καθάρματα». Για την ακρίβεια, πρόσωπα και μηχανισμοί που έπρεπε να είναι στη θέση των «καθαρμάτων», προσφερόμενοι ως «θύματα» προς εξιλασμό. Οι αρχιτέκτονες της μικρασιατικής κατάρρευσης έγιναν τιμητές των συντελεστών της, οι τροφοδότες των δύο προηγούμενων κρατικών χρεοκοπιών τις μετέτρεψαν σε μηχανές ασύλληπτων κερδών εις βάρος της φτωχολογιάς, οι δωσίλογοι των Γερμανών έγιναν διώκτες των απελευθερωτών, χουντικοί και «σταγονίδια» ανέλαβαν το έπος της «αποχουντοποίησης». Και ούτω καθεξής. Ίσως γι’ αυτό ο Σκαρλάτος, στο δικό του λεξικό, προσθέτει μια κρίσιμη ερμηνεία για τον «καθαρτή»: αγύρτης όστις επαγγέλλεται ότι καθαρίζει διά τελετών (γητεύει, εξορκίζει κ.λπ.) τους πάσχοντας. Άρα, ενίοτε ο καθαρτής είναι το κάθαρμα που όχι μόνο τη γλιτώνει από την κάθαρση, αλλά αναλαμβάνει και να την πραγματοποιήσει. Βρίσκοντας άλλα ανυποψίαστα καθάρματα να θυσιάσει.

Στην ιστορία της λίστας Λαγκάρντ και στα άλλα σκάνδαλα που νοστιμίζουν τη μνημονιακή μας εξαθλίωση υπάρχει η υπόρρητη πρόθεση να χρησιμοποιηθούν ως μέσα εξαγνισμού και ανακατασκευής του πολιτικοοικονομικού συστήματος. Αυτού που μεσουράνησε κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο και εξελίχθηκε σε εμβληματικό μοντέλο διαπλοκής ίσως για όλη την καπιταλιστική Ευρώπη. Μετά τα αλλεπάλληλα κύματα λεηλασίας του κοινωνικού πλούτου που οργάνωσε εδώ και τέσσερις δεκαετίες κυνηγώντας τυχοδιωκτικά οράματα αναπτυξιακού πρωταθλητισμού, ευρωπαϊκού μικρομεγαλισμού και βαλκανικού μικρο-ιμπεριαλισμού, το σύστημα αυτό έφτασε στο κορυφαίο του επίτευγμα: στη χρεοκοπία της χώρας, στην ένταξή της στο μνημόνιο και στη μετατροπή της σε προτεκτοράτο των πιστωτών.

Το σκάνδαλο Κοσκωτά, που πριν 23 χρόνια αποκάλυψε πόσο διαθέσιμο ήταν το κομματικό σύστημα για εξαγορά ακόμη και από τον πιο τυχάρπαστο απατεώνα, ονομάστηκε «σκάνδαλο του αιώνα». Κατ’ αναλογία, το σκάνδαλο του μνημονίου θα ονομαζόταν «σκάνδαλο  της χιλιετίας», αν δεν είχαμε αλλάξει εν τω μεταξύ και αιώνα και χιλιετία. Σε κάθε περίπτωση, η διαφορά των μεγεθών είναι ασύλληπτη.

Μιλώ -και επιμένω- για σκάνδαλο του μνημονίου. Η χρησιμότητα της υπόθεσης «Λίστα Λαγκάρντ» έγκειται ακριβώς σ’ αυτό: στο ότι αποκαλύπτει τι ποιότητας, τι ηθικού βάρους, πόσης ιδιοτέλειας και τι (αν)ικανότητας πολιτικό προσωπικό διαχειρίστηκε τη σημαντικότερη ανατροπή στη ζωή της χώρας μετά τον Εμφύλιο. Είτε ο Γ. Παπακωνσταντίνου πράγματι εξυπηρέτησε τις ξαδελφούλες του είτε κάποιος άλλος ανέλαβε την εξυπηρέτηση, για να «κάψει» τον Παπακωνσταντίνου και τους τελευταίους παπανδρεϊκούς θύλακες στο υπό αποσύνθεση ΠΑΣΟΚ, το βέβαιο είναι ότι την κρίσιμη περίοδο κατά την οποία η χώρα είχε την επιλογή να μετατρέψει σε υπερόπλο την κρίση της, με μια ορθή κοφτή στάση πληρωμών, η σημερινή Ιφιγένεια ήταν ο Αγαμέμνων που χωρίς αναστολές οδηγούσε την κοινωνία στη λαιμητόμο του μνημονίου.

Μια πολιτική και οικονομική μαφία, στην οποία συνυπήρχαν σε ολέθριες αναλογίες η ανικανότητα, η ανηθικότητα και η εθελοδουλία, απογύμνωσε τη χώρα από κάθε διαπραγματευτική ισχύ και πρωτοστάτησε στη διεθνή εκστρατεία διασυρμού της ελληνικής κοινωνίας για να την καταστήσει ηθικά ευάλωτη, συνένοχη και τελικά αδύναμη.

Ο Γ. Παπακωνσταντίνου είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτού του υβριδίου πολιτικής ελίτ. Δικαιούχος πολιτικής κληρονομιάς διακομματικού τζακιού, εκπρόσωπος της  «παρέας των αποφοίτων του LSE», με θητεία σε κρίσιμες θέσεις στο παρελθόν (ΟΟΣΑ, ΟΤΕ των προγραμματικών σκανδάλων, σύμβουλος Σημίτη κ.ά.), αποδείχθηκε ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση, υπογράφοντας το πρώτο μνημόνιο με τους αθλίους όρους των δανειστών.

Το 2010 πολλά ευρωπαϊκά έντυπα έσπευσαν να τον προτείνουν ως Ευρωπαίο πολιτικό της χρονιάς, εξαίροντας το «πολιτικό θάρρος του» – με την ίδια ελαφρότητα που, προ εβδομάδος, μια γερμανική εφημερίδα πρότεινε κάτι ανάλογο για τον Αντώνη Σαμαρά. Οι κολακείες από τους Ευρωπαίους ομολόγους του ήταν στην ημερήσια διάταξη και η συχνότητα με την οποία τα διεθνή ΜΜΕ τού έδιναν βήμα για να λέει τις αερολογίες περί επιστροφής της Ελλάδας στις αγορές από το 2011 και στην ανάπτυξη από το 2012 (!) ίσως να προκαλούσε ακόμη και του Σόιμπλε τον φθόνο.

Υποθέτει κανείς ότι, όταν κάποιος έχει τόσα φώτα, κάμερες και μικρόφωνα στραμμένα πάνω του, αισθάνεται αρκετά ισχυρός, ασφαλής και ηθικά αδέσμευτος για να κάνει ένα δώρο στον εαυτό του ή στην οικογένειά του.

Στην πραγματικότητα, όμως, ελάχιστη σημασία έχει αν και τι είδους λαθροχειρία έγινε στη λίστα Λαγκάρντ, έτσι κι αλλιώς περιορισμένου οικονομικού ενδιαφέροντος. Πολύ μεγαλύτερη σημασία είχε, για παράδειγμα, τι είδους λαθροχειρίες έγιναν υπό τη διεύθυνση του ίδιου του πρώην «τσάρου» της οικονομίας, των προϊσταμένων και των συνεργατών του με τη διόγκωση του ελλείμματος του 2009 από τις στατιστικές Αρχές, σκάνδαλο το οποίο «θεράπευσε» η Βουλή πριν από έναν χρόνο με μια πλασματική πλειοψηφία βουλευτών του ΠΑΣΟΚ που, όπως αποδείχθηκε στις εκλογές τρεις μήνες, μετά δεν εκπροσωπούσε τίποτε. Κι ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχει το γεγονός ότι στη διάρκεια της θητείας του ο ίδιος και σειρά συναρμοδίων δεν κούνησαν το δαχτυλάκι τους για να αποτρέψουν τη μαζική φυγή κεφαλαίων που μετέτρεψε το τραπεζικό σύστημα σε σκιά του εαυτού του. Και το σκάνδαλο των σκανδάλων; Η εξουσιοδότηση που παρείχε η πλειοψηφία της Βουλής σε αυτόν μόνο να υπογράψει εν λευκώ μια δανειακή σύμβαση που δεν είχαν διαβάσει ούτε οι κορυφαίοι υπουργοί (κατά την εξευτελιστική δημόσια ομολογία του Μ. Χρυσοχοΐδη) και η οποία δέσμευε ολόκληρη τη χώρα για δεκαετίες.

Αυτός είναι ο μεγάλος κύκλος των σκανδάλων στα οποία εμφανίζονται ως συνεργοί ένας μεγάλος κύκλος προσώπων που συγκροτούν την ηγετική ελίτ της χώρας. Αν υπήρχε η παραμικρή πρόθεση κάθαρσης, θα χρειαζόταν δίπλα στη λίστα Λαγκάρντ να παρατάξει κανείς πολλές άλλες λίστες: τη λίστα της διαχρονικά και διακομματικά υποθαλπόμενης μεγάλης φοροδιαφυγής, τη λίστα των χαριστικών συμβάσεων υπέρ εθνικών εργολάβων και προμηθευτών, τη λίστα των σκανδαλωδών αποκρατικοποιήσεων, τη λίστα των παραβιάσεων του ανάπηρου συντάγματος, τη λίστα της γαλαζοπράσινης νομενκλατούρας, που εδώ και χρόνια νέμεται ανεξαρτήτως προσόντων -κατά κανόνα άνευ αυτών- κάθε δημόσια θέση μείζονος οικονομικού ενδιαφέροντος, τη λίστα των αποφάσεων και των υπογραφών με τις οποίες ακρωτηριάστηκε η εθνική και κρατική κυριαρχία. Σε τελική ανάλυση, όλα συνθέτουν μια μεγάλη λίστα «καθαρμάτων» (διαλέξτε εσείς πόση κυριολεξία και πόση μεταφορά θα δώσετε στη λέξη) καθένα από τα οποία μπορεί να συνδέεται με μια μικρή ή μεγάλη απατεωνιά, αλλά όλα μαζί συνέργησαν σε ένα τεράστιο διαρκές έγκλημα.

Συμπερασματικά, και για να μην κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας: μια πραγματική κάθαρση (με την έννοια υπ. αριθμ. 2, της «απαλλαγής χώρας από τεράτων και ληστών») θα σήμαινε ανατροπή (και όχι «δημιουργική ανασύνθεση») όλου του πλέγματος πολιτικής εξουσίας και οικονομικής ισχύος που δούλεψε για δεκαετίες μέχρι να μετατρέψει τη χώρα σε προτεκτοράτο των πιστωτών και την πλειοψηφία των πολιτών σε υποζύγια χρέους.

Όσο ζει ελπίζει κανείς… Ευτυχισμένο και καθαρτικό το 2017 (διότι δεν συμμερίζομαι την αισιοδοξία όσων εύχονται ήδη «ευτυχισμένο το 2014»).

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Αλλ’ ακόμη και προς τα ημιανεξάρτητα κράτη της Αφρικής αι Δυνάμεις έδειξαν επιείκειαν ην δεν έδειξαν προς ημάς. Ούτω τα κεφάλαια του τε Αιγυπτιακού και του Τυνησιακού χρέους ηλαττώθησαν. Το του Ελληνικού ουχί, αν και η διάταξις αύτη ευρίσκεται εις όλους τους συμβιβασμούς. Ούτω δε, μόνοι εν τη οικουμένη, είμεθα εκτεθειμένοι να καταβάλωμεν μίαν ημέραν τον αρχικό ονομαστικό τόκον και να εξαγοράσωμεν τα χρεόγραφα εις και αυτής της τιμής της εκδόσεως ασυγκρίτως ανωτέραν ονομαστικήν τιμήν. Ο δεν κίνδυνος ούτος από των τελευταίων ετών έπαυσεν ων θεωρητικός. Υπεμνηστέον επίσης ότι η Αίγυπτος εγνώρισεν μεν ως ημείς άκρατον διπλωματικόν έλεγχον, αλλ’ έλαβε τουλάχιστον την ηθικήν ικανοποίησιν, ης εστερήθη το 1898 ο βασιλεύς των Ελλήνων, να διορίζη ο Χεβίδης αυτής τυπικώς τουλάχιστον τους ξένους αντιπροσώπους.

Ανδρέου Μ. Ανδρεάδου, «Εθνικά Δάνεια και Ελληνική Δημοσία Οικονομία - Από της Επαναστάσεως μέχρι του Μεγάλου Πολέμου, 1821-1914» (1925)