Το σχήμα και το πρόσχημα του μέλλοντος

 ΕφΣυν 16-17/052020

 

 

Με δεδομένο ότι ο Covid-19 υποτίθεται ότι αλλάζει τα πάντα, από τον τρόπο που δουλεύουμε και αμειβόμαστε μέχρι τον τρόπο που ερχόμαστε σε επαφή και συναλλασσόμαστε, αναρωτιέμαι αν πρέπει από τώρα να προχωρήσουμε σε νέα περιοδολόγηση του ιστορικού χρόνου σε π.Π. και μ.Π. εποχή (προ Πανδημίας και μετά Πανδημίαν, ίσως πC και μC, προς τιμήν του κορονοϊού που μας πήδηξε). Αν ισχύει αυτό, παρότι η πλημμυρίδα του Σαββατοκύριακου στις παραλίες φοβούμαι ότι θα το χλευάσει μέχρι εξευτελισμού, τότε θεωρητικά διανύουμε το έτος 1 της νέας περιοδολόγησης. Ζούμε ήδη το καταθλιπτικό restart της ανθρωπότητας. Καταθλιπτικό διότι το προηγούμενο, της χριστιανικής περιοδολόγησης, συνδεόταν τουλάχιστον με μια γέννηση, ενώ τούτο εδώ πατάει σε 302.000 θανάτους, μέχρι στιγμής.

Καθώς οι πάντες έχουν γίνει Νοστράδαμοι, μέντιουμ και καφετζούδες, από τους άρχοντες της στατιστικής του κόσμου μέχρι τους τροφίμους των ΚΑΠΗ, που λαχταρούν να ξαναχαθούν σε αναπολήσεις του παρελθόντος τους κι αγωνίες για το μέλλον των απογόνων τους, αναρωτιέται κανείς τι σχήμα έχει τελικά το μετά Covid-19 μέλλον.

Οι οικονομολόγοι, στις σεάνς με το οικονομικό υπερπέραν, διασκεδάζουν δίνοντας στο μέλλον το σχήμα τεσσάρων γραμμάτων του λατινικού αλφαβήτου: V είναι το υπεραισιόδοξο σενάριο, βάσει του οποίου η παγκόσμια οικονομία θα χτυπήσει οσονούπω με πάταγο στον πάτο κι έπειτα θα εκτιναχθεί σε μια εκρηκτική ανάκαμψη. Το σενάριο υποθέτει ότι ο homo economicus έχει την ελαστικότητα που του επιτρέπει αυτό το θεαματικό γκελ. U είναι το σχήμα που εκπροσωπεί το ρεαλιστικότερο σενάριο, μιας σταδιακής ανάκαμψης μετά την κατάρρευση που προκάλεσε η μεγάλη καραντίνα, με ορίζοντα το 2021. W είναι το σχήμα της διπλής ύφεσης και διπλής εκτίναξης που μπορεί να προκαλέσει μια δριμεία ενδιάμεση αναζωπύρωση της πανδημίας το φθινόπωρο, που ωστόσο κι αυτή επενδύει στις ελαστικές ιδιότητες του είδους. Και L είναι, κατά τους οικονομολόγους πάντα, το σχήμα της απόλυτης καταστροφής. Μετά τη μεγάλη ύφεση, ακολουθεί μια μακρά περίοδος στασιμότητας, η οικονομία δεν αναπτύσσεται, ο πλούτος δεν μεγεθύνεται, κατά τον μοναδικό, απόλυτο προορισμό του.

Το πρόβλημα με όλα τα σχήματα του μέλλοντος είναι ότι βασίζονται σε μια ιστορική παρανόηση και μια επικίνδυνη παρερμηνεία του παρελθόντος. Είναι προσκολλημένα στη λατρεία της μεγέθυνσης, στη γραμμική, επιθετική και χωρίς διακυμάνσεις, φρεναρίσματα και μικρές, αναγκαίες οπισθοχωρήσεις εξέλιξη. Και, τελικά, σε μιαν αντίληψη ότι η ευημερία και ευτυχία των ανθρώπων εξαρτώνται από την αέναη, εκθετική και άνευ ορίων αύξηση του πλούτου των εθνών. Το ενδεχόμενο ο πλούτος αυτός, όπως και όσος είναι τώρα, να φτάνει και να περισσεύει για να ταΐσει τους πεινασμένους, να ντύσει τους γυμνούς, να φροντίσει τους ηλικιωμένους, να περιθάλψει τους ασθενείς, να μορφώσει τους αγράμματους, να διασκεδάσει τους θλιμμένους, να ευθυμήσει τους δυστυχείς θεωρείται περίπου αδιανόητο.
Λογικό, αφού οι κάτοχοι του παρόντος, του μέλλοντος και όλων των ευφάνταστων σχημάτων τους δεν προτίθενται να μοιραστούν ούτε τ’ αποφάγια τους. Ούτε καν τώρα, που η θανάσιμη απειλή από τον μικρόκοσμο της φύσης μπορεί ανά πάσα στιγμή να μετατρέψει τις τεράστιες προσωπικές και εταιρικές τους περιουσίες στο χώμα που θα τους σκεπάσει (ας είναι ελαφρύ...)

Το ενδεχόμενο το σχήμα του μέλλοντος να είναι πλέον συνάρτηση όχι της ανάπτυξης αλλά της απο-ανάπτυξης που έχει ανάγκη ο πλανήτης για να εξακολουθήσει να μπορεί να θρέφει την ανθρωπότητα έχει εξοβελιστεί από βολικά υποκατάστατα αειφορίας και βιωσιμότητας, που στην πραγματικότητα υποκρύπτουν την παραδοσιακή καπιταλιστική εξίσωση «ευημερία = απληστία». Το ταπεινό, κοινότοπο, μελό, το «λαϊκής απογευματινής» –που θα έλεγε και ο κ. Σκέρτσος– αίτημα της δίκαιης αναδιανομής του πλούτου αντιμετωπίζεται ως γραφικότητα.

Κι όμως, αυτό ακριβώς είναι το συμπύκνωμα της πανδημίας και της καραντίνας, αυτό ακριβώς δίνει υλική υπόσταση στην αλληλεγγύη ως του σημαντικότερου εμβολίου επιβίωσης της ανθρωπότητας, αυτό ακριβώς αποκαλύπτει η πανικόβλητη υπόκλιση των τουρμπο-καπιταλιστών και μπουρδο-φιλελεύθερων στο κράτος και στη συντονισμένη διακρατική δράση. Και το ίδιο ακριβώς προδίδει η σπουδή των κατόχων του μέλλοντος για ένα βιαστικό, τσαπατσούλικο και κανιβαλικό restart, με τους ελέφαντες να παλεύουν στο συρρικνούμενο ενδιαίτημά τους και τα ποντίκια να συνθλίβονται κάτω από τις πατούσες τους.

Αν η πανδημία αποδειχθεί το βολικό πρόσχημα ενός δυστοπικού για τους υποτελείς του κόσμου μέλλοντος, το L το βρίσκω μια χαρά ως σχήμα του εγγύς μας μέλλοντος, στο οποίο τη θέση μιας χαοτικά μοιρασμένης ποσότητας θα μπορούσε να πάρει μια δίκαια μοιρασμένη ποιότητα.


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Την δύσκολη ζωή μου ασφαλή να κάνω
εγώ στην Τράπεζα του Μέλλοντος επάνω
πολύ ολίγα συναλλάγματα θα βγάλλω.

Κεφάλαια μεγάλ’ αν έχει αμφιβάλλω.
Κι άρχισα να φοβούμαι μη στην πρώτη κρίσι
εξαφνικά τας πληρωμάς της σταματήσει.

Κ. Π. Καβάφη, «Η τράπεζα του μέλλοντος» (1897, από τα «Ανέκδοτα Ποιήματα» 1877-1923, Υψιλον)