Ο κύκλος μιας πολιτικής απάτης

ΕφΣυν, 13-14/6-2020

 

Στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) που δόθηκε την Πέμπτη στη δημοσιότητα –«Μαθήματα από τη χρηματοδοτική βοήθεια στην Ελλάδα-Ανεξάρτητη Εκθεση Αξιολόγησης»– υπάρχει μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: στο εξώφυλλο του αναρτημένου στο site του ESM εγγράφου, κάτω από τον βαρύγδουπο τίτλο απλώνεται μια «γαλανόλευκη» γραφιστική σύνθεση που συμπυκνώνει τη στερεότυπη εικόνα για την Ελλάδα. Ασπρογάλανος ουρανός, βαθύ μπλε στα βουνά, διαβαθμίσεις του μπλε ενδιάμεσα, μέχρι το θαλασσί της θάλασσας και τρία κτίρια. Αριστερά, κάτι που θυμίζει δωρικό ναό, στο μέσον ένα εκκλησάκι κυκλαδίτικης εκδοχής, δεξιά ένα σχεδόν αιωρούμενο στέγαστρο, η αφαιρετική απεικόνιση του «Σταύρος Νιάρχος» στο Φάληρο. Το μόνο που φαίνεται να λείπει από την εικόνα είναι ένα καράβι στη θάλασσα και μερικά γλαροπούλια στον ουρανό. Αυτό που πετάει στον ουρανό είναι δύο τεθλασμένες ιστογραμμές γραφημάτων που εξελίσσονται ανοδικά, μία άσπρη και μία κόκκινη. Η πρώτη θα μπορούσε να αντανακλά την ανεργία και η δεύτερη το χρέος, αλλά πιθανότατα είναι τυχαίες και η ανοδική τους κίνηση προσπαθεί να βάλει μια πινελιά αισιοδοξίας.

Η σύνθεση δεν είναι καθόλου κακή. Αντιθέτως, ακριβώς επειδή περιλαμβάνει τα βασικά στερεότυπα των Ευρωπαίων για την Ελλάδα, δεν αφήνει καμιά αμφιβολία ποια χώρα απεικονίζει. Πιθανότατα δεν υπάρχει άνθρωπος από τη γραφειοκρατία και την τεχνοκρατία που υπηρετεί το πολυπλόκαμο τέρας των ευρωπαϊκών θεσμών (Βρυξέλλες, Στρασβούργο, Λουξεμβούργο, Φρανκφούρτη) που να μην έχει επισκεφτεί την Ελλάδα και να μην έχει λατρέψει τα νησιά, τις θάλασσες, τα βουνά, τα μνημεία της, τα μακριά καυτά καλοκαίρια της, τη νυχτερινή ζωή, τα γλέντια, ακόμη και τα θερινά πανηγύρια της. Στο μυαλό των περισσότερων η Ελλάδα είναι ένας αγαπημένος και φτηνός τουριστικός προορισμός που δεν είναι πολύ σαφές με τι άλλο ασχολείται εκτός τουριστικής σεζόν. Τι παράγει, πώς βιοπορίζονται οι πολίτες της, πού δουλεύουν. Πέρα από την τουριστική, ελληνοχριστιανική και κρατικιστική καρικατούρα που έχουν στο μυαλό τους, κατά τα λοιπά η Ελλάδα είναι ένα συνονθύλευμα αριθμών και στατιστικών που αποτέλεσαν την πρώτη ύλη του τεράστιου οικονομικού και κοινωνικού πειράματος «εκσυγχρονισμού» και «εξευρωπαϊσμού» της πιο απροσάρμοστης για τα κεντροευρωπαϊκά δεδομένα κοινωνίας.

Σε τι κατέληξε το πείραμα της δεκαετούς μνημονιακής αναμόρφωσης της απροσάρμοστης Ελλάδας; Σε μια παταγώδη αποτυχία, με βάση τα κριτήρια των «αναμορφωτών». Οχι, θα αντιτείνω εγώ. Είναι μια τεράστια επιτυχία με βάση τους στόχους που υπηρέτησε η στρατηγική της αναμόρφωσης: η ευρωζώνη, που κανονικά θα έπρεπε να έχει διαλυθεί υπό το βάρος της κρίσης χρέους και του γερμανικού οικονομικού εθνικισμού, σώθηκε. Η ελληνική οικονομία, το πειραματόζωο που πιέστηκε μέχρι κονιορτοποίησης, έγινε το κονίαμα που συνέδεσε τους χαλαρούς αρμούς της. Το ελληνικό χρέος έγινε ο μοχλός διάσωσης των ευρωπαϊκών τραπεζών. Και, τελικά, η καταστροφική αντι-μεταρρύθμιση που επιβλήθηκε στην Ελλάδα έγινε το εφαλτήριο μεταρρύθμισης της ευρωζώνης. Μεταρρύθμισης ατελούς, ανάπηρης, χωρίς στρατηγικό όραμα, αλλά τόσης ώστε η νομισματική ένωση να στέκεται στα πόδια της και να ετοιμάζεται για την επόμενη οδυνηρή προσαρμογή στη μετά πανδημία εποχή.

Η μετατροπή της ελληνικής οικονομίας σε παραγωγικό και κοινωνικό ερειπιώνα είναι η κορυφαία επιτυχία της ευρωπαϊκής νομενκλατούρας (την αυτονόητη συνέργεια της ελληνικής ιθύνουσας τάξης και του ζαλισμένου πολιτικού συστήματος δεν την αγνοώ, απλώς δεν είναι της παρούσης).
Αλλά, πέρα από αποτυχία ή επιτυχία, το πείραμα είναι μια κορυφαία πολιτική απάτη, κυνικά ομολογημένη από όλους τους πρωταγωνιστές της. Ο ESM είναι ο τελευταίος που κλείνει τον κύκλο αυτής της ευρωπαϊκής (και διεθνούς) πολιτικής απάτης, με την «ανεξάρτητη έκθεση αξιολόγησης». Στις σχεδόν 180 σελίδες της με το ασπρογάλαζο καλοκαιρινό εξώφυλλο, ομολογείται –φλύαρα και με διατυπώσεις πολιτικής ορθότητας– ότι τα μνημόνια που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα είχαν καταστροφικά κοινωνικά αποτελέσματα. Οτι τα οικονομικά τους αποτελέσματα ήταν αντίθετα από τους διακηρυγμένους στόχους τους. Και ότι τα δημοσιονομικά μεγέθη –το χρέος, το έλλειμμα– χρησιμοποιήθηκαν ως πολιτικά εργαλεία για τη χειραγώγηση των πολιτικών αποφάσεων των δανειστών.

Για να μην κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας, τι είναι ο ESM; Δεν είναι παρά το «άτυπο» Eurogroup, με την ίδια ακριβώς σύνθεση και τον ίδιο συσχετισμό ισχύος (με το βέτο της Γερμανίας να μπορεί να μπλοκάρει κάθε απόφαση), που απλώς αλλάζει κοστούμι και καπέλο. Ο ESM είναι ο τελευταίος στη σειρά των συνεργών του συλλογικού εγκλήματος εις βάρος της ελληνικής οικονομίας που ομολογεί κυνικά το «λάθος». Εχουν προηγηθεί το ΔΝΤ, η Κομισιόν, το Ευρωκοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ο Γιούνκερ, ο Ντάισελμπλουμ, ο Μοσκοβισί, η Λαγκάρντ, ο Ντράγκι, πλείστοι κεντρικοί τραπεζίτες, σχεδόν όλοι οι επικεφαλής οικονομολόγοι αναλυτές του ΔΝΤ και των ευρωπαϊκών οργανισμών που, λίγο πριν χαθούν πίσω από τις περιστρεφόμενες πόρτες, ομολογούν τις πολιτικές και στατιστικές λαθροχειρίες ή γράφουν ευπώλητα γαργαλιστικά απομνημονεύματα.

Τι αξία και τι νόημα έχουν οι ομολογούμενες αμαρτίες των συνεργών της απάτης; Το αν ικανοποιούν τις βαθύτερες, μεταφυσικές ή ψυχολογικές τους ανάγκες μάς είναι αδιάφορο. Ενδιαφέρον θα ήταν, ενδεχομένως, αν εξέφραζαν διεργασίες για μια μεταστροφή της ευρωζώνης, από μια σκατόψυχη νομισματική ένωση κραυγαλέα άνισων εταίρων, σε μια στοιχειωδώς πιο αλληλέγγυα οντότητα. Δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη γι’ αυτό, το αντίθετο ακριβώς αποδεικνύουν οι χαώδεις διαφωνίες για το Ταμείο Ανάκαμψης.

Ετσι, απομένει η ενδεχόμενη διδακτική επίδραση της αποκαλυπτόμενης ευρωπαϊκής απάτης στο εγχώριο πολιτικό σύστημα. Με την Ελλάδα ξανά στο χείλος ενός ακόμη οικονομικού γκρεμού, υποτίθεται ότι το όφελος της οδυνηρής δεκαετίας ήταν η παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη. Ωραία. Ρωτάω εγώ ο δραχμιστής: Για πείτε λοιπόν, άξιζε τον κόπο;



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 
 
Tο πρόγραμμα ESM χαρακτηρίστηκε από ανοιχτή διαφωνία σχετικά με τη βιωσιμότητα του χρέους μεταξύ των εταίρων του προγράμματος και των βασικών ενδιαφερομένων. Αυτή η διαφωνία επηρέασε αρνητικά τη συνεργασία και την εφαρμογή του προγράμματος. Ενώ το DSA είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την εστίαση της λήψης αποφάσεων, οι διαφορές στις υποθέσεις DSA μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των βασικών ενδιαφερόμενων φορέων έθεσαν προκλήσεις για τη συνεργασία και την εφαρμογή του προγράμματος. Από ένα τεχνικό μέσο δημοσιονομικής εποπτείας, το DSA μετατράπηκε σε ένα πολιτικοποιημένο εργαλείο για τη λήψη αποφάσεων που εξέθεσε την εγγενή σύγκρουση μεταξύ των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων προοπτικών για την επίλυση κρίσεων.

ESM, «Μαθήματα από τη χρηματοδοτική βοήθεια στην Ελλάδα-Ανεξάρτητη Εκθεση Αξιολόγησης»