H Apple ως συνεκδοχή του μέλλοντός μας

 Εφημερίδα των Συντακτών, 22-23/8/2020

Κλήρωσε το Τζόκερ 2,3 εκατ. ευρώ, μου το 'λεγε η γυναίκα μου, «παίξε κανένα Τζόκερ μπας και γίνει κανένα θαύμα», ‘σα πέρα εγώ, πάει η ευκαιρία, βρέχει εκατομμύρια και κρατάω ομπρέλα. Εκ των υστέρων βέβαια επινοώ ένα άλλοθι βολικό, ότι στατιστικά ουδόλως συμφέρει να ρίξεις λεφτά στον τζόγο, τα πολλά και σίγουρα είναι στο χρηματιστήριο. Οχι της Αθήνας βέβαια -πλάκα κάνεις;-, στη Wall Street, στη Σανγκάη, στο Τόκιο, όπου γίνεται πάρτι τρελό, ο κόσμος καίγεται από την Covid-19, οι οικονομίες βουλιάζουν στα σκατά, οι κυβερνήσεις παρακολουθούν ζαλισμένες την ύφεση να απογειώνεται, κι εκεί οι μετοχές εκτοξεύονται σε διαστημικά επίπεδα, σαν να μην τρέχει τίποτα. Στο παράλληλο σύμπαν των χρηματιστηρίων δεν υπάρχει πανδημία, θάνατοι, αγωνία, υπάρχει ο κανόνας «when you see blood, buy, buy, buy!». 50% η ετήσια άνοδος του Nasdaq, 11% του Nikkei, 17% του Shanghai, το μεγαλύτερο μέρος τους πραγματοποιημένο στο επτάμηνο των 23 εκατ. κρουσμάτων και των 800.000 θανάτων.

Τι Τζόκερ μου λες λοιπόν, μετοχές της Apple έπρεπε να αγοράσω, αν άφηνε η ΔΕΗ, οι δόσεις της Εφορίας, τα ασφάλιστρα, τα κοινόχρηστα, το τηλέφωνο, το νερό, οι δανειακές δόσεις -για να μείνουμε στα βασικά-, αν υποθέσουμε ότι έχουμε εκπαιδευτεί επαρκώς στην επιβίωση με τα ελάχιστα. Διότι, όπως σωστά χτύπησε το καμπανάκι ο Μπάμπης, η Apple έγινε η πρώτη εταιρεία στην ιστορία του καπιταλιστικού καζίνου που ξεπέρασε σε κεφαλαιοποίηση τα 2 τρισ. δολάρια, 2,022 τώρα που μιλάμε. Αυτό σημαίνει χοντρικά δέκα φορές το ελληνικό ΑΕΠ ή το 1/10 του αμερικανικού ΑΕΠ ή το 1/8 του ΑΕΠ της Ε.Ε., τέσπα, όπως κι αν το μετρήσουμε η Apple είναι σχεδόν μια ήπειρος μόνη της, κι αν είχα κάνει το κουμάντο μου κι είχα αγοράσει μερικές μετοχές της πέρσι τέτοιο καιρό, θα είχα υπερδιπλασιάσει τα λεφτά μου - 120% έχει ανέβει η μετοχή της.

Κατά κάποιο παράδοξο τρόπο η καταστροφική τροχιά του κορονοϊού από την αρχή του χρόνου σηματοδοτείται από δύο εκ πρώτης όψεως άσχετα γεγονότα, που ενδιαφέρουν μόνο τους αλογομούρηδες των μετοχών. Τον Γενάρη η Alphabet -η Google δηλαδή- ξεπέρασε σε κεφαλαιοποίηση το 1 τρισ. δολάρια (σ.σ. η στήλη είχε επισημάνει το γεγονός στις 18/1 - «Το αλφάβητο, η alphabet και το αλγοριθμικό καζίνο»-, απαραίτητη αυτοαναφορική, ναρκισσιστική υπενθύμιση, του στιλ «εμείς σας τα είχαμε πει», «τα έχουμε γράψει αυτά» κ.λπ., που καταλήγει στο μάλλον αυτοκαταστροφικό συμπέρασμα ότι, εφόσον όλα έχουν γραφεί, λεχθεί και προβλεφθεί, τα ΜΜΕ δεν έχουν λόγω ύπαρξης και οι δημοσιογράφοι πρέπει να αλλάξουν δουλειά - κλείνει η παρένθεση). Και τον Αύγουστο η Apple έκανε το δικό της ιστορικό υψηλό των 2 τρισ. δολαρίων. Προφανώς προσεχώς θα συμβούν αντίστοιχα κοσμοϊστορικά με την Amazon, την Tesla (η μετοχή της έχει ανέβει 800% σε έναν χρόνο) και όλα τα αστέρια του Nasdaq και της ψηφιακής οικονομίας που είναι οι μοχθηροί θριαμβευτές της πανδημίας.

Θα μπορούσε να λεχθεί και για οποιονδήποτε άλλο από τους παγκόσμιους ψηφιακούς κολοσσούς, αλλά για λόγους συμβολισμού και συγκυρίας η Apple διεκδικεί τον τίτλο: είναι η συνεκδοχή του μέλλοντός μας - του όποιου μέλλοντος και για όσους αφήσει ο κύκλος της πανδημίας. Συμβολικά ο Nasdaq, ο δείκτης των μετοχών υψηλής τεχνολογίας, πνίγει με τη σκόνη του τον Dow Jones, 48% κέρδη ο πρώτος, μόλις 5,5% ο δεύτερος στη χρηματιστηριακή φρενίτιδα του τελευταίου χρόνου, κι αυτό μπορεί να θεωρηθεί ακόμα ένας συμβολισμός για τον θρίαμβο του νέου ψηφιακού καπιταλισμού εις βάρος του παρακμάζοντος βιομηχανικού. Αλλά αυτό θα αποτελούσε μια μάλλον απλοϊκή ερμηνεία της εξέλιξης. Στην πραγματικότητα είμαστε παρατηρητές -και άθελά μας συναυτουργοί- μιας δραστικής μετάλλαξης του όλου καπιταλισμού σε ένα υβρίδιο στο οποίο το κυρίαρχο τεχνολογικό πρότυπο απορροφά και μεταβολίζει όλα τα υπόλοιπα - από τις αποστολές στο διάστημα μέχρι τον τουρισμό στα νησιά και από την υποθαλάσσια εξόρυξη υδρογονανθράκων μέχρι την καλλιέργεια του μαϊντανού - σε ένα ενιαίο αλγοριθμικό σύμπαν που κυβερνά και την παραγωγή και την κατανάλωση και την προσφορά και τη ζήτηση. Ετσι η ψηφιακή τεχνολογία, που κατά τους πιονιέρους της -μεταξύ τους και του μακαρίτη Στιβ Τζομπς της Apple- υποτίθεται ότι θα επέφερε τον εκδημοκρατισμό του καπιταλισμού, γίνεται ο μοχλός της πιο ολοκληρωτικής εκδοχής του.

Πάρτε τα δύο πιο λαμπρά αστέρια του γενναίου νέου κόσμου, την Apple και την Tesla. Τα προϊόντα της πρώτης, παρά τη δημοφιλία τους, απευθύνονται σε λιγότερο από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι τιμές του iPhone 12 κυμαίνονται από 700 έως 1.200 ευρώ, τα Mac Pro πάνε από 6.000 ευρώ και πάνω. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα της Tesla απευθύνονται σε ακόμα λιγότερους, προς το παρόν στο πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι μετοχές των δύο εταιρειών απογειώνονται ακριβώς γιατί σε συνθήκες πρωτοφανούς κρίσης, που έχει οδηγήσει ένα τεράστιο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού σε φτωχοποίηση, σε απώλεια της δουλειάς και του εισοδήματός του, υπάρχουν αρκετοί πλούσιοι για να εκτινάσσουν τις πωλήσεις της Tesla και της Apple.

Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για παράλληλο σύμπαν. Το ένα προϋποθέτει το άλλο. Ο μαζικός αποκλεισμός πληθυσμού από στοιχειώδεις όρους επιβίωσης -μια θέση εργασίας, ένα εισόδημα αξιοπρεπούς διαβίωσης, πρόσβαση σε ένα επαρκές δημόσιο σύστημα υγείας, εκπαίδευση και διαρκής κατάρτιση στις ιλιγγιωδώς αναπτυσσόμενες νέες τεχνολογίες- είναι και προϋπόθεση και αποτέλεσμα της συσσώρευσης τεράστιου πλούτου σε όλο και μικρότερες ομάδες πληθυσμού μέσω του δαιμόνιου αλγοριθμικού καζίνου. Η Covid-19 είναι η πεταλούδα που πέταξε στo Κουπερτίνο της Καλιφόρνιας (το βασίλειο της Apple) προκαλώντας σεισμό στο Σεντσέν της Κίνας (το ενδιαίτημα της Huawei). Είναι ο επιταχυντής της μετάβασης στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό του μέλλοντός μας, όπου η Apple, η Tesla, η Huawei, η Microsoft, αλλά και η Johnson & Johnson ή η Deutsche Bank θα είναι υπερκράτη πάνω από τα κράτη, με τα εκατομμύρια τηλεργαζόμενους και τηλεκαταναλωτές υπηκόους τους διασπαρμένους σε όλες τις ηπείρους.

Αυτό εν μέρει τρομάζει ακόμα και τις υπεράνω αντικαταπιταλιστικής υποψίας κυβερνήσεις, που αναλώνονται ανεπιτυχώς σε έναν μαραθώνιο δαπανών και φόρων, αλλά είναι από χέρι χαμένες γιατί τις απεριόριστες ελευθερίες που παρείχαν στους κολοσσούς του τουρμπο-καπιταλισμού τώρα τις βρίσκουν μπροστά τους.

Η Apple είναι η συνεκδοχή του δυστοπικού μέλλοντός μας και το μισοδαγκωμένο μήλο της είναι το σαρκαστικό κλείσιμο του ματιού στις ερμηνείες του προπατορικού αμαρτήματος: είναι η περιέργεια που μας εξόρισε από τον Παράδεισο, αλλά και έξω απ’ αυτόν τα κουτσοβολέψαμε. Η απληστία όμως σκοτώνει. Κι όχι τους άπληστους.


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Και είπεν ο όφις τη γυναικί· ου θανάτω αποθανείσθε· ήδει γαρ ο Θεός, ότι η αν ημέρᾳ φάγητε απ᾿ αυτού, διανοιχθήσονται υμών οι οφθαλμοὶ και έσεσθε ως θεοί, γινώσκοντες καλόν και πονηρόν. και είδεν η γυνή, ότι καλόν το ξύλον εις βρώσιν και ότι αρεστόν τοις οφθαλμοίς ιδείν και ωραίον εστί του κατανοήσαι, και λαβούσα από του καρπού αυτού έφαγε· και έδωκε και τω ανδρί αυτής μετ' αυτής, και έφαγον. και διηνοίχθησαν οι οφθαλμοί των δύο, και έγνωσαν ότι γυμνοί ήσαν, και έρραψαν φύλλα συκής και εποίησαν εαυτοίς περιζώματα.
Μωυσή, «Γένεσις, Γ, 4-7»