Υφεσοανάκαμψη-Φρανκενστάιν

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2-3/10/2021

Είπε η σοφή κουκουβάγια της Φρανκφούρτης –έτσι συστήθηκε η Λαγκάρντ όταν ανέλαβε την ΕΚΤ– προ ημερών ότι η ευρωζώνη βρίσκεται σε τροχιά άτυπης ανάκαμψης (atypical ήταν η λέξη, highly atypical recovery μάλιστα, ας πούμε «έντονα άτυπη ανάκαμψη» κι είμαι βέβαιος ότι οι εραστές του ακατάληπτου, οι κατασκευαστές της ερμητικής ορολογίας, που κρατά την πλέμπα σε απορία και άγνοια, θα βρουν άλλη λέξη από το «τυπική» για να ξαναμεταφράσουν αυτό το γλωσσικό αντιδάνειο, θα την πουν ας πούμε «α-τυπική» ανάκαμψη). Σπουδαία σοφία, πρέπει να είναι πολύ περήφανος για την επινόησή του αυτός που πούλησε στη Λαγκάρντ αυτή την εξυπνάδα, λες κι ήταν ποτέ τυπική η εναλλαγή ύφεσης και ανάκαμψης, κρίσης και ευημερίας στο τρενάκι του τρόμου που αποκαλείται οικονομικός κύκλος. Δυστυχώς, ο καπιταλισμός δεν θα μας αφήσει να πλήξουμε ποτέ. Τουλάχιστον όχι όσο δεν αποφασίζουμε να τον πλήξουμε εμείς, διαταράσσοντας τη θλιβερή πλήξη της Ιστορίας.

Αυτή η atypical recovery μου θυμίζει λίγο τη φάση στο κλασικό «Φρανκενστάιν Τζούνιορ» του Μελ Μπρουκς, όταν ο καμπούρης Ιγκόρ, που μπούκαρε στο νεκροτομείο για να κλέψει εγκέφαλο, αποκαλύπτει στο αφεντικό του που μόνταρε το τέρας ότι ο εγκέφαλος που του έβαλε ανήκε σε κάποιον που λεγόταν «Abby…. Κάποιος», «Abby… Ποιος;», «Abby… Normal» και τελικά «abnormal», ήτοι «ανώμαλος», και να πώς εξηγείται ότι το αριστούργημα του δόκτορα βγήκε τερατούργημα, έστω κι αν στο τέλος το θεριό εξημερώθηκε, παίζοντας στο χρηματιστήριο και διαβάζοντας «Financial Times» το βράδυ στο κρεβάτι, πριν το κτήνος ξυπνήσει ξανά μέσα του στη γλυκιά συνεύρεση με τη σύντροφό του («Ω, γλυκό μυστικό της ζωής, επιτέλους σε βρίσκω!», THE END, τίτλοι τέλους, τσόντα η ταινία δεν είχε). Συνελόντι ειπείν, η άτυπη ανάκαμψη της Λαγκάρντ έχει κάτι τερατώδες, είναι μια ανάκαμψη Φρανκενστάιν.

Εχετε μπερδευτεί και σεις, έτσι; Γιατί δεν είναι μόνο τι λέει η Λαγκάρντ, αλλά και τι δείχνουν οι αριθμοί και οι τάσεις. Πώς είναι δυνατό η παγκόσμια ανάπτυξη να τρέξει φέτος με 5,6% και του χρόνου με άλλο 4,5%, αλλά ταυτόχρονα η ανθρωπότητα να ετοιμάζεται να περάσει τον χειρότερο χειμώνα των τελευταίων χρόνων; Πώς γίνεται το παγκόσμιο ΑΕΠ να κερδίζει ταχύτατα το χαμένο έδαφος της πανδημίας, αλλά ταυτόχρονα η περίφημη τέταρτη παγκοσμιοποίηση να περνά το χειρότερο έμφραγμα της περίπου εικοσαετούς ζωής της; Πώς γίνεται η παγκόσμια δίψα για αγαθά να απογειώνεται, αλλά η διεθνής εφοδιαστική αλυσίδα να μποτιλιάρει σε λιμάνια, θάλασσες, αυτοκινητοδρόμους, τελωνεία και αποθήκες; Πώς είναι δυνατό η ζήτηση να επιστρέφει στα προ πανδημίας επίπεδα, αλλά η προσφορά να αδυνατεί να την ικανοποιήσει; Πώς γίνεται τα εργοστάσια του κόσμου στην ανατολική Ασία να δουλεύουν στο φουλ, αλλά τα δισεκατομμύρια αγαθά που παράγουν να δυσκολεύονται να φτάσουν στα ράφια και τις προθήκες της Δύσης; Πώς γίνεται η Βρετανία να φιλοδοξεί να γίνει ξανά θαλασσοκράτειρα του Ειρηνικού και του Ινδικού, αλλά να μη βρίσκει νταλικέρηδες; Πώς γίνεται να μπορεί να διογκώσει την πολεμική μηχανή της, αλλά να μη μπορεί να διασφαλίσει στους Βρετανούς ούτε τις γαλοπούλες των Χριστουγέννων; Πώς είναι δυνατό την ώρα που η Ευρώπη επισπεύδει το μεγάλο άλμα της στην καθαρή ενέργεια να εκλιπαρεί για περισσότερο αέριο, λιγνίτη και πετρέλαιο; Πώς εξηγείται ότι η περίφημη πράσινη μετάβαση πνίγεται στηn αναπόφευκτη ανάγκη για άνθρακα σε κάθε μορφή του; Πώς συμβαδίζουν οι μεγάλες προσδοκίες για ολική επαναφορά της ευρωπαϊκής οικονομίας στις προ πανδημίας επιδόσεις με τη βεβαιότητα της χειρότερης ενεργειακής κρίσης από τη δεκαετία του 1970; Πώς γίνεται να ζεσταίνονται τα ταμεία των επιχειρήσεων, ενώ τα νοικοκυριά κινδυνεύουν να παγώσουν από το ακριβό αέριο και ρεύμα; Γιατί οι επιχειρήσεις ανακοινώνουν περήφανα εκτόξευση κερδών, ενώ οι μισθωτοί μετράνε ήδη απώλειες εισοδημάτων από την ακρίβεια; Γιατί ο Λάτσης έχει ξεπουλήσει τις βίλες και τα διαμερίσματα των 26.000 το τετραγωνικό στο Ελληνικό, ενώ εκατομμύρια μικροϊδιοκτήτες δυσκολεύονται να πληρώσουν τον ΕΝΦΙΑ; Γιατί οι πάντες -τράπεζες, αναλυτές, οίκοι αξιολόγησης- ετοιμάζονται για το ελληνικό αναπτυξιακό άλμα άνω του 7% φέτος, ενώ η μέση ελληνική οικογένεια μετράει ήδη απώλειες 10% από τις ανατιμήσεις; Γιατί οι δείκτες επιχειρηματικής αισιοδοξίας απογειώνονται, ενώ η καταναλωτική εμπιστοσύνη υποχωρεί; Γιατί οι αποταμιεύσεις αυξάνονται, ενώ τα πορτοφόλια μας αδειάζουν; Με λίγα λόγια: πώς συμβαδίζει η ευημερία των αριθμών με την ανησυχία (προς το παρόν) των ανθρώπων;

Θα μπορούσα να παραθέσω άλλα τόσα ερωτο-διλήμματα, αλλά έξυπνοι άνθρωποι είστε, το νόημα το πιάσατε. Εκτός του σοβαρού πλέον ενδεχομένου όλο αυτό το αφήγημα της κατά Λαγκάρντ άτυπης ανάπτυξης και του κατά Μητσοτάκη-Σταϊκούρα-Αδωνι ελληνικού επενδυτικού άλματος να καταρρεύσει με πάταγο, παρασύροντας μαζί με τους ανθρώπους και τις στατιστικές, πρέπει να αναρωτηθούμε μήπως τελικά όλα τα αντιφατικά ισχύουν παράλληλα και απλώς αφορούν διαφορετικούς ανθρώπους και τάξεις. Δηλαδή, η ανάπτυξή ΤΟΥΣ να είναι η ύφεσή ΜΑΣ. Η πλημμυρίδα πλούτου, εσόδων, κερδών και περιουσιακών στοιχείων στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας να συνυπάρχει με επέκταση της φτώχειας και της εισοδηματικής συρρίκνωσης στη βάση της. Δεν είναι διόλου απίθανο, ακόμη κι αν η προαναγγελλόμενη «τέλεια καταιγίδα» ξεσπάσει, να αφήσει σχεδόν αλώβητη την αναπτυξιακή ορμή των οικονομιών, αλλά να βυθίσει μεγάλα τμήματα των κοινωνιών σε συνθήκες ανέχειας και αποστέρησης. Ετσι μπορεί να προκύψει ακόμη ένα υβρίδιο οικονομικής μεταβολής, και αύξηση των ΑΕΠ και μείωση των εισοδημάτων, και ανάπτυξη και ύφεση. Μια υφεσοανάπτυξη που θα φέρει σε αμηχανία κυβερνήσεις και τεχνοπολιτικούς. Μια ακόμη καινοφανής διαταραχή στην παγκόσμια οικονομία που θα την αντιμετωπίζουν με αριστεροδεξιές πολιτικές και με ακροκεντρώες στρατηγικές. Λίγο Κέινς, λίγο Φρίντμαν και απορρυθμισμένη αγορά και κρατικός παρεμβατισμός, ανεβοκατεβάσματα κοινωνικών εντάσεων, βήματα οπισθοπροόδου, άνεμοι νοτιοβόρειοι και ανατολικοδυτικοί, πάλι τρελάθηκε η πυξίδα του καπιταλισμού, αλλά έχει συμβεί τόσες φορές, έχουμε ζήσει τόσες διαταραχές του που θα έπρεπε να το έχουμε πάρει απόφαση πως η θεμελιώδης, σταθερή και ακατάβλητη διαταραχή της Ιστορίας- το τέρας των Φρανκενστάιν της- είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός. Κλισέ, κοινότοπο, μπανάλ, αλλά ας μας πει κάποιος τον αντίλογο.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Είμαι μοχθηρός γιατί είμαι δυστυχισμένος. Δε με αποφεύγουν και δε με μισούν όλοι οι άνθρωποι; Εσύ, ο δημιουργός μου, θα μ’ έκανες κομμάτια κι ύστερα θα θριαμβολογούσες. Θυμήσου αυτό και πες μου γιατί θα έπρεπε εγώ να λυπάμαι τον άνθρωπο περισσότερο απ’ ό,τι λυπάσαι εσύ εμένα; Δε θα το αποκαλούσες φόνο, αν μπορούσες να με γκρεμίσεις μέσα σε καμιά από κείνες τις παγωμένες χαράδρες και να με εξαφανίσεις, εμένα το έργο των χεριών σου. Γιατί θα πρέπει να σεβαστώ τον άνθρωπο, όταν με περιφρονεί; Αν γινόταν να ζήσει μαζί μου και η επικοινωνία μας ρυθμιζόταν από ένα πνεύμα αντίστοιχης καλοσύνης, τότε αντί να τον βλάψω θα του χάριζα το καλύτερο που γινόταν, με δάκρυα μάλιστα ευγνωμοσύνης στα μάτια που το δεχόταν. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει. Οι ανθρώπινες αισθήσεις στέκονται ανυπέρβλητα φράγματα στην ένωσή μας. Τα δικά μου όμως αισθήματα επαναστατούν στην ιδέα της αποδοχής αυτής της απαίσιας σκλαβιάς. Θα εκδικηθώ για όσα έχω τραβήξει. Αν δεν μπορώ να εμπνεύσω αγάπη, θα προκαλέσω τρόμο. Κυρίως σε σένα που είσαι ο μεγαλύτερός μου εχθρός και επειδή είσαι ο δημιουργός μου σου ορκίζομαι να σε μισώ ακατάπαυστα.

Μέρι Σέλεϊ, «Φρανκενστάιν»