Black Monday

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 26-27/11/2022

 Μετά την Παρασκευή, έρχεται το Σάββατο. Ακολουθεί η Κυριακή. Ευλογημένο Σαββατοκύριακο της αγίας καθίστρας, για όσους τουλάχιστον διατηρούν αυτή την πολυτέλεια, που θεωρητικά είναι η πλειονότητα. Αν και δεν υπάρχει εγγύηση ότι θα διατηρηθεί εσαεί το ιουδαιοχριστιανικής έμπνευσης πενθήμερο, καθότι το μεν Σάββατο είναι μια σκληρά εργάσιμη μέρα για το λιανεμπόριο της βασικής οικογενειακής τροφοδοσίας, η δε Κυριακή ροκανίζεται από τις επεκτατικές διαθέσεις του μεγάλου, οικουμενικού εμπορίου, που βλέπει την κατανάλωση ως εργοστάσιο συνεχούς πυράς και απεχθάνεται τα κενά. Ποτέ μη λες «ποτέ την Κυριακή», αν μπορείς να πετύχεις, ώστε τις μισές από τις 52 εβδομάδες του χρόνου μερικοί χαλαροί καταναλωτές που αφήνονται στη νωχέλεια της σχόλης να σπαταλήσουν κάτι παραπάνω στο περιττό ή το απέριττο, ξεχνώντας πως, μετά την Κυριακή, έρχεται η Δευτέρα. 

Κι αυτό είναι το πρόβλημα. Μετά την Black Friday και το αναπόφευκτο θύμα της, το καταναλωτικό Σαββατοκύριακο, έρχεται η Black Monday. Για τον μέσο καταναλωτή - μισθωτό - φορολογούμενο είναι κυριολεκτικά black, μαύρη, γιατί έχει μειώσει το εισόδημά του και έχει αυξήσει το χρέος του στη διάρκεια του Χρονικού της (καταν)Αλώσεως. Βλέπετε, ο χρωματικός κώδικας της κατανάλωσης είναι αντίστροφος για τις δυο πλευρές της συναλλαγής. Στην αργκό του αμερικανικού καπιταλισμού, που πήρε την προτεσταντική ηθική και αντέστρεψε το πνεύμα της εγκράτειας σε καταναλωτική επιταγή, η Black Friday σηματοδοτεί την εκκίνηση των χριστουγεννιάτικων αγορών, του καλύτερου μήνα του χρόνου για το ταμείο και το πέρασμα από το «κόκκινο» της αναδουλειάς και των ελλειμμάτων στο «μαύρο» του τρελού τζίρου και του κέρδους. 

Για τον μεσαίο και κάτω καταναλωτή, ωστόσο, ο χρωματικός κώδικας λειτουργεί αντίστροφα: το πορτοφόλι, το ταμείο, ο τραπεζικός λογαριασμός αδειάζουν, γιατί δεν είναι μόνο το εμπόριο που προσβλέπει στο περιεχόμενό τους. Είναι και το κράτος, η εφορία, τα τέλη κυκλοφορίας, οι τραπεζικές δόσεις. Για όλους η Black Friday είναι η εκκίνηση μιας χριστουγεννιάτικης εφόδου στο εισόδημα, στον 13ο μισθό (για όσους διασώζεται) και στα φτωχοεπιδόματα της τσιγκούνικης κρατικής πρόνοιας, που προορισμός τους δεν είναι άλλος από το ταμείο του εμπορίου, του ΓΛΚ και της τράπεζας. Επομένως, για τους ανυποψίαστους μικρομεσαίους Ελληνες καταναλωτές, που εθίζονται πια σε ένα καθαρά αμερικανικής επινόησης έθιμο του εμπορικού κύκλου, όχι πολύ παλιό, περίπου της δεκαετίας του 1960, η Black Friday είναι η εκκίνηση μιας «κόκκινης» περιόδου εισοδηματικής αφαίμαξης, ένας ολόκληρος «Red Month», που, μετά την εξάχνωση της ευφορίας των γιορτών, αποδεικνύεται μήνας της απωλείας. Αν και στον δικό μας χρωματικό κώδικα, που φορτίζουμε αντίθετα από τους Αμερικανούς εμπόρους το κόκκινο και το μαύρο, μπορούμε να μιλήσουμε για έναν εισοδηματικά Μαύρο Μήνα, που ξεκινά από την επερχόμενη Μαύρη Δευτέρα και δεν τον διασώζουν όσα εκατομμύρια κινέζικα λαμπιόνια κι αν φωτίσουν τους δρόμους και τα σπίτια μας. 

Καθώς συμπληρώνονται τέσσερις εβδομάδες διαφημιστικής καταιγίδας Black Friday, στη διάρκεια των οποίων στον αστερισμό των προσφορών και των τρελών αγοραστικών ευκαιριών μπήκαν από τα σμάρτφον και τις ηλεκτρικές κουζίνες μέχρι τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα και τα αυτοκίνητα -«στη Media Markt τα πάντα γίνονται φθηνά. Ακόμα κι οι διαφημίσεις!» διακηρύσσει αποκαλυπτικά η γνωστή αλυσίδα-, θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς το εξής: αφού τόσες μεγάλες πολυεθνικές του λιανεμπορίου και του χονδρεμπορίου, τόσες αλυσίδες λιανικής και τόσα πολυκαταστήματα, μικροκαταστήματα και ηλεκτρονικά καταστήματα είναι διατεθειμένα να ρίξουν τις τιμές τους μέχρι και 80%, όπως υπόσχονται, για λίγες μέρες, γιατί δεν κάνουν μια μικρότερη μείωση τιμών, αλλά μονιμότερη; Αν η «μπλακφραϊντεΐτιδα», όπως διακηρύσσεται, είναι κι ένα μέσο ανάσχεσης του πληθωρισμού και διάσωσης των τζίρων και της ζήτησης, γιατί να εξαντληθεί σε μια ολιγοήμερη αρπαχτή και να μην αποκτήσει πιο μόνιμα χαρακτηριστικά, με στόχο μια καλύτερη ισορροπία τιμών και ζήτησης; 

Τι λες τώρα, θα μου πείτε. Από πού προκύπτει ότι οι πολυεθνικές της εφοδιαστικής αλυσίδας και τα εγχώρια παρελκόμενά τους θέλουν πράγματι να πέσει ο πληθωρισμός και να υποχωρήσει η ακρίβεια; Γιατί να πέσει ένας πληθωρισμός που έχει απογειώσει την κερδοφορία τους σε επίπεδα που έχουν να δουν εδώ και δεκαετίες; Γιατί να διακοπεί το πάρτι των τρελών υπερκερδών, που δεν μπορούν να αποκτήσουν υλική, χρηματική, ταμειακή υπόσταση, παρά μόνο όταν και ο φτωχότερος καταναλωτής αφήσει στο ταμείο το τελευταίο του σεντ; Απληστοι είναι, αλλά βλάκες δεν είναι. Το «έξυπνο» χρήμα και ειδικά αυτό που ανακυκλώνεται στο λιανεμπόριο και μπαίνει στο καλάθι ή το σπίτι κάθε νοικοκυριού ξέρει πως τα δύσκολα είναι μπροστά. Και, το 2023, η υπερκαταναλωτική Δύση «θα φτύσει το γάλα της μάνας της», όποια κι αν ήταν αυτή. Ακόμη κι αν αποφύγει την ύφεση, ο καταναλωτικός καπιταλισμός των ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών θα δει τη ζήτηση να συρρικνώνεται. Εκατομμύρια μεσαία και φτωχά νοικοκυριά θα κουμπώνονται για να επιβιώσουν και να βγάλουν έναν δύσκολο χειμώνα και ίσως μια ακόμη δυσκολότερη άνοιξη. Τα εισοδήματα θα έχουν υποστεί μια πραγματική μείωση 15%-20%. Η κατανάλωση θα πέσει και η παγκόσμια εφοδιαστική θα στοκάρει αγαθά για την επόμενη Black Friday, επενδύοντας ξανά στη θεωρία του ελατηρίου, που σχεδόν επιβεβαιώθηκε μετά την πανδημία, αν και η εκτίναξή του ανακόπηκε από την ενεργειακή κρίση. 

Αρα; Αρα είναι η ώρα της μεγάλης αρπαχτής. Το «έξυπνο» χρήμα του λιανεμπορίου ενστερνίζεται τη λαϊκή ρήση «η φθήνια τρώει τον παρά». Θέλει να αντλήσει ό,τι μπορεί εδώ και τώρα, με την ψευδαίσθηση της έκπτωσης, της προσφοράς και της μεγάλης ευκαιρίας, γιατί μετά θα ακολουθήσει μια μεγάλη περίοδος αναγκαστικής εγκράτειας. Ακόμη κι ο Μπέζος τού οικουμενικού ηλεκτρονικού σούπερ μάρκετ Amazon, που προληπτικά απολύει κατά χιλιάδες προσωπικό, γιατί ψυχανεμίζεται ότι θα πέσουν αναδουλειές, κάλεσε τα εκατομμύρια πελατών του σε όλο τον κόσμο «να είναι εγκρατείς». Να κρατήσουν κάμποσα από τα μετρητά τους στην άκρη και να διατηρήσουν ζωντανή την επιθυμία της κατανάλωσης για τις επόμενες καλύτερες μέρες. Γιατί ο «αμαζονοποιημένος» κόσμος μας βγάζει πολλά από τις Black Fridays, αλλά οι μέρες που τον διαιωνίζουν είναι οι επόμενες. Οι Black Mondays, Tuesdays, Wednesdays, Thursdays… 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Να θυμάσαι πως τα λεφτά έχουν γόνιμες, αναγεννητικές ιδιότητες. Τα λεφτά γεννούν λεφτά κι αυτά πάλι καινούργια λεφτά και πάει λέγοντας. Τα πέντε σελίνια γίνονται έξι, τα έξι γίνονται επτά και τρεις πένες και ούτω καθεξής, ώσπου γίνονται εκατό λίρες. Οσο πιο πολλά είναι τόσο πιο πολλά παράγει κάθε ανακύκληση κι έτσι τα κέρδη αυξάνουν όλο και πιο γρήγορα. Οποιος σκοτώνει μια γουρούνα, καταστρέφει όλους τους γόνους της ώς τη χιλιοστή γενιά. Οποιος σκοτώνει ένα νόμισμα των πέντε σελινιών, καταστρέφει όλα όσα μπορεί να παραγάγει, ολόκληρους τόνους από λίρες. 

Βενιαμίν Φραγκλίνος, «Συμβουλές προς έναν νέο έμπορο» 

Το κλίμα στις ταράτσες του Τσαταλχογιούκ

 Η Εφημερίδα των Συντακτών, 19-20/11/2022

Χάζευα προ ημερών, μεταμεσονύχτια, ένα ντοκιμαντέρ στην κρατική τηλεόραση για μια από τις αρχαιότερες νεολιθικές πόλεις που ανακαλύφθηκε τη δεκαετία του 1960 στο Τσαταλχογιούκ της Μικράς Ασίας, κοντά στο Ικόνιο. Είναι ένας περίπλοκος αγροτικός οικισμός διαδοχικής συγκατοίκησης από το 7100 π.Χ. έως το 5600 π.Χ. Οι αρχαιολόγοι υπολογίζουν ότι μπορεί να κατοικούνταν από περίπου 5.000-7.000 άτομα. Αρα, μιλάμε κυριολεκτικά για μια μικρή πόλη που ανέπτυξε έναν προηγμένο και υψηλής αισθητικής πολιτισμό, αν κρίνει κανείς από τις διασωζόμενες τοιχογραφίες, τα γλυπτά τεχνουργήματα, τις ταφικές συνήθειες (έθαβαν τους νεκρούς τους κάτω από τα σπίτια τους) και τα υπολείμματα της κατανάλωσής τους. 

Το παράδοξο σε αυτό το περίπλοκο οικιστικό συγκρότημα είναι ότι δεν είχε δρόμους, σοκάκια, διαχωριστικούς διαδρόμους ανάμεσα στα μικρά σπίτια. Είναι όλα κτισμένα το ένα κολλητά στο άλλο, σαν τις κυψελίδες μιας κυψέλης μελισσών. Και στο ερώτημα πώς μπαινόβγαιναν οι άνθρωποι στα σπίτια τους, πώς ασκούσαν τις παραγωγικές δραστηριότητές τους έξω από αυτά και πώς απέφευγαν να μετατρέψουν το τεχνητό ενδιαίτημά τους σε έναν βρομερό και δυσώδη σκουπιδότοπο, κατέληξαν στο παράδοξο συμπέρασμα πως όλη η κινητικότητα της μικρής νεολιθικής κοινωνίας γινόταν από τις στέγες. Οι στέγες των μικρών, κολλημένων το ένα στο άλλο σπιτιών σχημάτιζαν μια μεγάλη πλατεία, μια αγορά, μια κοινότητα συνάντησης, παραγωγής, συναλλαγής, αλληλεγγύης και αλληλεξάρτησης. Οι μικρές οπές στις στέγες από όπου οι κάτοικοι έμπαιναν στα σπίτια τους ήταν οι μόνες διαφυγές ιδιωτικότητας σε μια κοινωνία που ζούσε κυρίως «μαζί», στον καθαρό αέρα των ταρατσών, και όπου η αρχή «τα σκουπίδια στην πόρτα του γείτονα», εξ ορισμού και εκ κατασκευής, δεν είχε καμιά τύχη. 

Τόσες χιλιάδες χρόνια πίσω, αλλά τόσες εκατοντάδες χρόνια μπροστά! Οι άνθρωποι του Τσαταλχογιούκ, που δεν ξέρουμε αν, πώς και γιατί η κοινωνία τους καταστράφηκε ή απλώς αφομοιώθηκε από τους επόμενους, ανταγωνιστικούς και ιεραρχικούς πολιτισμούς, μας στέλνουν το μήνυμα ότι δεν υπάρχει τίποτα το μοιραίο και αναπόδραστο, γεννημένο από την ανθρώπινη «φύση» στο δόγμα της «αμοιβαίας καταστροφής» που κυριαρχεί στην ανθρωπότητα των 8 δισεκατομμυρίων. Ούτε ο Χομπς είχε δίκιο (homo homini lupus est), ούτε η εκατέρωθεν πυρηνική απειλή είναι παράγοντας ειρήνης, έστω και μέσω της εξοπλιστικής ισορροπίας τρόμου, ούτε ο πόλεμος είναι πατήρ πάντων (εκτός κι αν εννοούμε απλώς ότι είναι πατήρ πάντων γιατί «τους γ@@@σε τη μάνα»), ούτε η «δημιουργική καταστροφή» είναι προωθητική δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης και της προόδου, ούτε η κλιματική κατάρρευση είναι η εκδίκηση της άβουλης φύσης στην τάχα έμφυτη ανθρώπινη αλαζονεία και απληστία. 

Το Τσαταλχογιούκ των 9.000 χρόνων είναι μια χρονοκάψουλα αλήθειας που θα μπορεί να πέσει σαν βόμβα αφύπνισης στα στρογγυλά τραπέζια του COP27 στο Σαρμ Ελ Σέιχ της Αιγύπτου. Οσο κι αν ο πλούσιος Βορράς προσπαθεί να πείσει τον φτωχό Νότο ότι δεν είναι η ώρα κι η στιγμή να αποκατασταθεί η ιστορική δικαιοσύνη, να τιμωρηθούν τα εγκλήματα της αποικιοκρατίας και να πληρωθεί το τίμημα της ληστρικής ανισότητας μεταξύ Δύσης και Ανατολής, ο μοναδικός τρόπος για να γίνει ο πλανήτης μια «πλατεία» παραγωγικής κοινοκτημοσύνης και κλιματικής αλληλεγγύης, σαν αυτή που σχημάτιζαν οι ταράτσες της οικιστικής κυψέλης του Τσαταλχογιούκ, είναι μια τεράστια αναδιανομή πλούτου από πάνω προς τα κάτω, από Βορρά προς Νότο, από Δύση προς Ανατολή. Τα λεφτά πράγματι υπάρχουν, και μάλιστα σε ασύλληπτα μεγέθη. Στα 463 τρισ. δολάρια μετριέται ο παγκόσμιος πλούτος και το 46% το κατέχει το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού. Λιγότερο από το ένα χιλιοστό αυτού του πλούτου χρειάζεται για να καταφέρουν οι φτωχότερες χώρες να ακολουθήσουν τις πλουσιότερες στην απομάκρυνση από τον άνθρακα ή τις εκπομπές μεθανίου. Αλλά δεν υπάρχει ούτε μία χώρα, μία κυβέρνηση στον πλανήτη που να τολμά να προτείνει το αυτονόητο: να πάρει με τσαμπουκά αυτό το ασήμαντο χιλιοστό πλούτου για να χρηματοδοτήσει τη συλλογική επιβίωση του φτωχότερου 50% της Γης. 

Ετσι, η υποτιθέμενη κοινή αγωνία για την κλιματική επιβίωση καταλήγει σε έναν κυνικό ηθικό και πολιτικό εκβιασμό των πλουσίων προς τους φτωχότερους: «Τι νόημα έχει να ζητάτε τώρα ιστορική και κοινωνική δικαιοσύνη; Οσο επιμένετε, απλώς επιταχύνετε την πορεία προς τη συλλογική μας καταστροφή». Ετσι, οι πορδές της ισχνής αγελάδας του φτωχού Αφρικανού κτηνοτρόφου ή η κομμένη και θορυβώδης εξάτμιση του Ινδού μοτοσικλετιστή εξομοιώνονται με τους δύο αιώνες βιομηχανικών εκπομπών άνθρακα. Και ο παστρικός Βορράς μπορεί να υποκρίνεται πως έκανε το πράσινο καθήκον του ρίχνοντας και τα σκουπίδια του και το ηθικό ανάθεμα στον καθυστερημένο Νότο. 

Είναι ανατριχιαστική η αναλογία αυτής της ανήθικης επιχειρηματολογίας με το πυρηνικό δόγμα της αμοιβαίας καταστροφής ή με την αξίωση των κυβερνήσεων και των κεντρικών τραπεζών προς τους μισθωτούς να μην απαιτούν αυξήσεις γιατί έτσι τροφοδοτούν τον πληθωρισμό και την ενεργειακή κρίση. Κι είναι εκθαμβωτική η ηθική υπεροχή του μηνύματος που εκπέμπουν οι ενωμένες ταράτσες του Τσαταλχογιούκ των εννιά χιλιετιών. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ (7/6/2008)

(Αρκετοί) θεωρούν ότι υπήρχε μια εποχή όπου η αλλοτρίωση και η ανισότητα δεν υπήρχαν, τότε που ο καθένας ήταν ένας κυνηγός-τροφοσυλλέκτης αναρχικός, και ως εκ τούτου πραγματική απελευθέρωση μπορεί αν επέλθει μόνο αν εγκαταλείψουμε τον πολιτισμό και επιστρέψουμε στην Υστερη Παλαιολιθική Εποχή, ή τουλάχιστον στις απαρχές του Σιδήρου. Στην πραγματικότητα τίποτε δεν γνωρίζουμε για τη ζωή στην Παλαιολιθική Εποχή… Αυτό που διακρίνουμε, ωστόσο, είναι μια ατέλειωτη ποικιλία. Υπήρξαν κυνηγετικές-τροφοσυλλεκτικές κοινωνίες με ευγενείς και δούλους, υπάρχουν αγροτικές κοινωνίες που είναι σε μεγάλο βαθμό εξισωτικές… Οι κοινωνίες συνεχώς μεταρρυθμίζονται, κάνουν άλματα μπροστά και πίσω ανάμεσα σ’ αυτά που εμείς θεωρούμε ως διαφορετικά εξελικτικά στάδια.

Δεν νομίζω ότι χάνουμε πολλά αν παραδεχθούμε ότι οι άνθρωποι ποτέ δεν έζησαν πραγματικά στον κήπο της Εδέμ…

David Graeber, «Αποσπάσματα μιας Αναρχικής Ανθρωπολογίας» 

Τυροπιτούλα απ’ το Ιντεάλ

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 12-13/11/2022

Α, ναι, υπήρχε και η εποχή του
"Αυστηρώς Ακατάλληλον" στην Αθήνα.

Εδώ που τα λέμε, χωριό είναι ακόμη η Αθήνα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές μητροπόλεις. Τουλάχιστον στο κέντρο της δύσκολα χάνεται ο μέσος άνθρωπος. Ακόμη και ο μέσος τουρίστας σχετικά εύκολα προσανατολίζεται με τη βοήθεια των οδηγών. Δυο-τρεις οδικοί άξονες είναι αρκετοί για να βρεθείς σε οποιοδήποτε σημείο του ιστορικού αλλά και του ανιστόρητου -ελέω ανελέητου ρίαλ εστέιτ- κέντρου: Συγγρού (ή Ηλιουπόλεως)-Αμαλίας-Πανεπιστημίου-Πατησίων και αντιστρόφως Πατησίων-Σταδίου-Φιλελλήνων-Αμαλίας-Συγγρού (ή Βουλιαγμένης). Βάλε κι αυτόν που έρχεται από τα βόρεια, Κηφισίας-Β. Κωνσταντίνου-Β. Σοφίας, και καθάρισες. Αυτούς τους εύκολα προσβάσιμους οδικούς άξονες, που μέχρι πριν από τρία χρόνια κάπως τσουλάγανε για τα οχήματα και περπατιόντουσαν για τους πεζούς, η τρίτη γενιά Μητσοτάκηδων που έχει καταλάβει την πόλη αποφάσισε να μετατρέψει σε κόλαση μποτιλιαρισμάτων από Στύλους μέχρι Χαυτεία και αντίστροφα. Στο μεταξύ ο Μεγάλος Περίπατος του Κώστα, που την έχει δει Οσμάν και νόμιζε πως θα κάνει την Πανεπιστημίου βουλεβάρτο των Ηλυσίων και την Αθήνα Παρίσι του Νότου, έχει εξελιχθεί σε κάτι μεταξύ μικρού απόπατου και διαδρόμου σύγχυσης. Ωραίο να καθαρίζεις μια ολόκληρη θητεία στον μεγαλύτερο δήμο της χώρας με ένα ατελές μνημείο α-σχημίας. 

Αλλά η αλήθεια είναι πως ο μικρομέγαλος περιπατο(από)πατος είναι αυτό που αναλογεί στην άλωση της Αθήνας από το επιθετικό, τουριστικό-εμπορικό ρίαλ εστέιτ. Το οποίο επιτίθεται με πραγματικό μίσος στην πόλη, τη μορφή της, τις ομορφιές και τις ασχήμιες της, τα τοπόσημά της και τους κατοίκους της. Κάθε πόλη δεν είναι απλώς δρόμοι, έστω και κακά ρυμοτομημένοι, κτίρια, μνημεία, όγκοι από μπετόν, γυαλί κι ατσάλι εναλλασσόμενοι με πομπώδη μνημεία νεοκλασικισμού, που ήρθε και επιβλήθηκε στους Νεοέλληνες μέσω Βαυαρίας, αλλά οι ανυποψίαστοι τουρίστες σπεύδουν και φωτογραφίζονται σε αυτά νομίζοντας ότι είναι δημιουργήματα απογόνων του Φειδία, του Μνησικλή και του Καλλικράτη. Η πόλη είναι οι άνθρωποι, η διαδοχή των γενιών που κατέλαβαν τον δημόσιο και ιδιωτικό χώρο, είναι οι κάτοικοί της, αυτόχθονες ή έποικοι ή μετανάστες, είναι οι άνθρωποι και οι μνήμες τους από ιστορικά γεγονότα ή μικρές ιδιωτικές στιγμές που έζησαν σε έναν δρόμο, σε ένα εστιατόριο, ένα παγκάκι, μια κινηματογραφική αίθουσα. 

Ο ολετήρας του ρίαλ εστέιτ και της τουριστικής-ξενοδοχειακής άλωσης της Αθήνας οδηγεί σε μια νέα όχι απλώς στεγαστική, αλλά βιοτική για τους κατοίκους της κρίση που θα κάνει την περίοδο της καραμανλικής αντιπαροχής να μοιάζει ρομαντική παρένθεση. Η κυβέρνηση, ενδεχομένως και το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού συστήματος κι ένας μεγάλος κύκλος επιχειρηματικών συμφερόντων βλέπουν μια τεράστια ευκαιρία κερδοσκοπίας -ή «ανάπτυξης»- στη μετατροπή της Αθήνας από πέρασμα σε τουριστικό προορισμό. Και δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό να μετατρέψουν το μεγάλο απόθεμα κτιρίων σε μαγιά μιας αρχιτεκτονικής Βαβέλ κυρίως τουριστικής χρήσης.

Το σαρκαστικό σύνθημα της δεκαετίας του '80 στους τοίχους της πόλης, το «Εξω οι βλάχοι από την Αθήνα» -πολύ πριν μας ξεβλαχέψει ο Κωστόπουλος, που δεν είχε τότε κανένα νόημα αφού αν έφευγαν οι μη γηγενείς, η πόλη θα ξαναγινόταν χωριό 20.000 Γκάγκαρων-, τώρα αποκτά μια απειλητική υπόσταση. Ο τουριστικός ολετήρας μάς απειλεί με εκτοπισμό. 

Τα πήρα στο κρανίο ακούγοντας την είδηση ότι ο ΕΦΚΑ σκοπεύει να δώσει για ξενοδοχείο ή εμπορικό κέντρο το Αστορ και το Ιντεάλ. Κι επειδή τα κτίρια, τα τοπόσημα και οι επωνυμίες είναι κυρίως οι ανθρώπινες μνήμες, θυμήθηκα όταν ήμουν νήπιο ακόμη, δεκαετία ’60, με πόση λαχτάρα περίμενα την «τυροπιτούλα απ’ το Ιντεάλ», από το εστιατόριο που «συγκατοικούσε» με το σινεμά, που έφερνε καμιά φορά ο πατέρας μου γυρίζοντας από το κέντρο της Αθήνας. Αυτή η «τυροπιτούλα» έγινε η αρχή ενός δεσμού με το ιστορικό κέντρο της Αθήνας, που αργότερα έγινε σινεμά, θέατρο, σχολή, διαδήλωση, οδήγηση, δουλειά, παρέες, σχέσεις. Ο ολετήρας δεν περνά μόνο πάνω από κτίρια, αλλά και από μια εποχή τους και τους ανθρώπους της. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΊΑ 

Εχω ζήσει σε πολλές πόλεις, Μερικές από αυτές -το Σύντνεϋ, τη Νέα Υόρκη- τις αγάπησα πολύ, κι ευχαρίστως θα τις ξανάβλεπα για λίγο, έστω και μια φορά στα πέντε χρόνια. Αλλ’ όση ζωή μού μένει ακόμα, εδώ προπάντων, στην Αθήνα θα 'θελα να ζήσω, κι εδώ, όταν έρθει κάποτε κι εκείνη η ώρα, εδώ να τελειώσω τις μέρες μου. Κι εκτός αν συμβεί τίποτα απρόοπτο, μάλλον έτσι θα γίνει - κάποια στιγμή που ο πληθυσμός της θα πλησιάζει τα πέντε εκατομμύρια, πεντέμισι στην αιχμή της τουριστικής περιόδου. Ως τότε, σκέφτομαι καμιά φορά, δε θα 'χει απομείνει τίποτα από την Αθήνα που αγάπησα. Μα κάτι μέσα μου λέει πως ίσως και να 'χω κι άδικο. Γιατί -εκτός κι αν γίνει κάποια μεγάλη, κοσμογονική αλλαγή- θα μένουν πάντως για πολύ καιρό ακόμα, για πάντα ελπίζω, ο Λόφος του Λυκαβηττού και ο Λόφος του Φιλοπάππου. Ως τότε βέβαια, θα 'χουν «αξιοποιηθεί από κάποια κακόγουστη δημοτική ή κρατική υπηρεσία ή θα 'χουν μαντρωθεί με συρματοπλέγματα. 

Κώστα Ταχτσή, «Η γιαγιά μου η Αθήνα» (1979) 

 

Το αυγό, η κότα και οι κεντρικοί τραπεζίτες

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 5-6/11/2022

Από τότε που ετέθη το δίλημμα για το αυγό και την κότα, ποιος/ποια/ποιο έκανε ποιον/ποια/ποιο, τρισεκατομμύρια αυγά έχουν γίνει ομελέτα, μάτια, στραπατσάδα, μαγιονέζα, μαρέγκα, κέικ, παγωτό ζαμπαλιόνε ή απλώς κλωσόπουλα. Kαι δισεκατομμύρια κότες και κοτόπουλα έχουν γίνει σούπα, ψητές, κοκκινιστές, κατσιατόρε, τσερκέζικες, πανέ, κοτομπουκιές. Οι ίδιες οι κότες και τα αυγά δεν μπήκαν στο βαθύ οντολογικό δίλημμα για την προέλευσή τους γιατί, όπως θα έλεγε ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν με τον αφοπλιστικό κυνισμό του, ολόκληρη η φιλοσοφία από εποχής Ιώνων μέχρι Βιτγκενστάιν μπορεί να συμπυκνωθεί σε ένα ανθρώπινο ρέψιμο -ή, για να μιλήσουμε με όρους κότας, σε ένα κακάρισμα.
Οι κότες και τα αυγά συνέχισαν να κάνουν την παραγωγική δουλειά τους κι εμείς τη δική μας, εξίσου παραγωγική αν και κανιβαλική. Κι ο κόσμος συνέχισε να πορεύεται και να περιστρέφεται στο στερέωμα του ουρανού όχι σε κύκλους, αλλά σε ελλείψεις που θυμίζουν κάπως το σχήμα του αυγού, χωρίς αυτό να προκαταλαμβάνει την οριστική απάντηση στο δίλημμα για αρχέγονο ον. Ξέρετε, το κοσμικό αυγό από το οποίο προέκυψε τάχα η στραπατσάδα του σύμπαντος.

Το δίλημμα για την κότα και τ’ αυγό ταλαιπωρήθηκε στο πέρασμα των αιώνων και θα μπορούσε να πει κανείς ότι ως είδος και πολιτισμός έχουμε στο μεταξύ χάσει και τ’ αυγά και τα καλάθια. Οπως αποδεικνύει άλλωστε και η έκβαση του κατά Αδωνι έσχατου εγχειρήματος για την οντολογία του πληθωρισμού, το διαβόητο kalathi tou noikokyriou, με το οποίο η μέση και κάτω ελληνική οικογένεια εισέρχεται σε ένα εικονικό πτωχοκομείο στο οποίο όλοι οι στρεσογόνοι δείκτες της οικονομίας αίφνης σταματούν να ανεβοκατεβαίνουν και οι άνθρωποι μπαίνουν σε ένα limbo ελάχιστης ύπαρξης, κλείνονται σε ένα αυγό που τους τρέφει με τα άκρως απαραίτητα, όπως το κλωσόπουλο στ’ αυγό της κότας ή το έμβρυο στη μήτρα της μάνας του. Εξ ου και το γνωστό «αγοράκι/κοριτσάκι ρούφα τ’ αυγό σου», μια εξόχως θρεπτική συμβουλή εφόσον τ’ αυγό δεν έχει σαλμονέλα που μπορεί να σε στείλει στο νοσοκομείο, σπανίως και στον άλλο κόσμο, οπότε πιάσ’ τ’ αυγό και κούρευ’ το.

Σε κάθε περίπτωση, στο πτωχοκομικό αυγό του Αδώνιδος μπορεί να μην έχει καπαμά, ούτε καν με αρνίσια αμελέτητα, αλλά έχει τη στοιχειώδη πρωτεΐνη της επιβίωσης, κωλόχαρτο και σταθερό πληθωρισμό.
Επειδή όλες οι τρολιές και οι πλάκες για τα αυγά στο καλάθι του Αδώνιδος έχουν λεχθεί/γραφτεί κι υποθέτουμε ότι το να σαρκάζεις την ακατάσχετη φλυαρία του υπουργού Ανάπτυξης είναι λίγο-πολύ σαν να κλέβεις εκκλησία, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι το σύνδρομο της σαλμονελικής μπούρδας για το αυγό και την κότα, ή για τον πληθωρισμό και την ύφεση, που είναι η τελευταία εκδοχή του κοσμικού διλήμματος, έχει πιάσει και τα ανώτατα κλιμάκια της παγκόσμιας ηγεσίας. Δηλαδή, τους κεντρικούς τραπεζίτες που κυβερνούν τον κόσμο με το κόστος του χρήματος, τα επιτόκια.

Εδώ και τρεις δεκαετίες οι κεντρικοί τραπεζίτες κλωσάνε το κοσμικό αυγό του μονεταρισμού. Το ιερό 2% του πληθωρισμού που έχουν ορίσει, άγνωστο γιατί, ως παγκόσμια φυσική σταθερά. Την προηγούμενη δεκαετία ανησυχούσαν ότι το κλωσόπουλο μέσα στ’ αυγό κινδύνευε να πεθάνει, καθώς ο πληθωρισμός είχε γίνει αρνητικός, οι τιμές έπεφταν, αν και ταυτόχρονα η πλειονότητα των ανθρώπων γινόταν φτωχότερη. Επνιξαν σαν ασυγκράτητα κοκόρια το οικονομικό σύμπαν με το κοσμικό τους σπέρμα, ποταμούς φθηνού χρήματος που φυσικά πήγε στις κατάλληλες τσέπες, και φούσκωναν με περηφάνια πως κατάφεραν να επαναφέρουν το κλωσόπουλο στη ζωή, αλλά πάντα μες στ’ αυγό του.

Ξαφνικά, το κλωσόπουλο ξεπέρασε το ιδεώδες μέγεθος ύπαρξης/ανυπαρξίας, το ιερό 2%, τρύπησε το τσόφλι, άρχισε να τους τσιμπά τη σούφρα. Και, να σου πετιέται ένα θηριώδες, πληθωρι(στι)κό κλωσόπουλο 10%, τα χάνουν τα κοκόρια, κότες έγιναν απ’ τον φόβο τους γιατί τους ξέφυγε το θεριό, κι αναγκάστηκαν να επιστρατεύσουν τα μεγάλα μέσα: αυξήσεις επιτοκίων. Οι κότες έγιναν γεράκια.

Αλλά στο μεταξύ, επειδή η επιθετική αύξηση επιτοκίων και η νομισματική σύσφιγξη, δηλαδή το μάζεμα της χρηματικής ρευστότητας που έσπερναν για δέκα χρόνια, είναι κάτι σαν βασεκτομή για τα κοκόρια και στείρωση για τις κότες και κατ’ επέκταση για όλη την οικονομία (δει δη χρημάτων, που ’λεγε κι ο Δημοσθένης), το κοσμικό δίλημμα για το αυγό και την κότα μετατοπίστηκε σε κάτι πιο βιοτικό: ποιος φταίει για την ύφεση που έρχεται κατά πάνω μας με ταχύτητα φωτός; Ο πληθωρισμός που ξέφυγε από τα κοκόρια του χρήματος ή οι αυξήσεις των επιτοκίων με τις οποίες προσπαθούν να τον μειώσουν; Κι αφού τα κοκόρια κι οι κότες των κεντρικών τραπεζών αυξάνουν τα επιτόκια, γιατί δεν μαζεύεται το θεριό που κλωσούσαν τόσα χρόνια, αλλά το μόνο που πετυχαίνουν είναι να δαγκώνουν με ακριβότερο χρήμα όσο από το εισόδημα των φτωχομεσαίων έχει αφήσει ο πληθωρισμός; Μήπως γιατί αυτό είναι ο πραγματικός στόχος τους; Δηλαδή να μειώσουν τις τιμές μέσω μιας δραστικής αμφίπλευρης μείωσης των εισοδημάτων και τελικά της ζήτησης, κι ας πέσει στην ύφεση το παγκόσμιο κοτέτσι;

«Ναι, αλλά εγώ δεν είμαι Πάουελ και η ΕΚΤ δεν είναι Fed», είπε η Λαγκάρντ που έχει δηλώσει «σοφή κουκουβάγια». Αλλο πτηνό αυτό, αλλά όχι πολύ ευφυέστερο από τα κουτορνίθια, με όλο τον σεβασμό για τις κότες που μας ταΐζουν εδώ και χιλιετίες, ενώ οι κουκουβάγιες δεν νομίζω πως μας έχουν προσφέρει τίποτα, εκτός από το να κοσμήσουν νομίσματα. Σε τι, λοιπόν, ακριβώς υποτίθεται πως διαφέρει ο κόκορας της Ουάσινγκτον από την κότα της Φρανκφούρτης, παρακαλώ; Οποιος έχει καταλάβει κερδίζει μια δεκάδα αυγά κι ένα κοτόπουλο ελευθέρας βοσκής. Να την κάνει ταράτσα την Κυριακή.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Στην αρχή υπήρχε Νύχτα και Χάος μοναχά, πλατύς Τάρταρος κι Ερεβος μαύρο. Ούτε αέρας υπήρχε ούτε γη ή ουρανός. Τότε μέσα στου Ερέβους τον κόρφο τον απέραντο, έν’ άσπορο αυγό στην αρχή η μαυροφτέρουγη Νύχτα γεννάει. Κι όταν ήρθε ο καιρός, απ’ τ’ αυγό ο ποθητός πρόβαλε Ερωτας. Είχε στις πλάτες δυο φτερούγες που αστράφταν χρυσές, και γοργά στο στροβίλισμα επέτα του ανέμου. Με το Χάος, που κι αυτό φτερωτό ήταν, κρυφά μες στον Τάρταρο ο Ερωτας σμίγει, και το γένος μας έτσι ξεκλώσησε, αυτό μες στο φως πρωτανέβασε κιόλας.
Αριστοφάνη, «Ορνιθες»