Last Christmas, lost Christmas

ΕφΣυν, 24-27/12/2020

...Κι εδώ κανονικά επιστρατεύουμε όλη την τρεμάμενη επινοητικότητά μας για να αποπειραθούμε τη μυριοστή παραλλαγή της «Χριστουγεννιάτικης ιστορίας» του Ντίκενς, που έτσι κι αλλιώς θα τη δούμε σε όλες τις δυνατές κινηματογραφικές και τηλεοπτικές εκδοχές στους τηλεοπτικούς μαραθώνιους της χριστουγεννιάτικης καραντίνας των μέχρι εννιά νομά σε ένα δωμά.

Αλλά ποιον να βάλεις στη θέση του Εμπενίζερ Σκρουτζ ως πειστική εκδοχή του προτεσταντικού πνεύματος του καπιταλισμού τα φετινά χαμένα Χριστούγεννα; Ποια φαντάσματα περασμένων και μελλοντικών Χριστουγέννων να ξυπνήσεις τη νύχτα της χαμένης παραμονής; Ετσι κι αλλιώς όλα τα Χριστούγεννα έχουν γίνει ένα φάντασμα. Το πιο πλήρες, περιζήτητο και παγκοσμιοποιημένο προϊόν της σύγχρονης αγοράς, αυτό το συνονθύλευμα κατάνυξης, εγγύτητας, φιλανθρωπίας, αγοραστικής φρενίτιδας και μέχρι σκασμού κατανάλωσης δεν είναι ούτε σκιά του εαυτού του.

Ποιον να βάλεις στη θέση του Εμπενίζερ Σκρουτζ φέτος; Σε γενικές γραμμές οι υπουργοί Οικονομικών του πλανήτη, εκόντες άκοντες, ξεπέρασαν εαυτούς και αλλήλους σε δαπάνες, άνοιξαν τα πουγκιά όχι βεβαίως με τη χαρά του αναγεννημένου Σκρουτζ, αλλά με τον πανικό του απειλούμενου από ένοπλο ληστή ταμία, και ό,τι μπορούσαν δώκανε. Δώκανε και από τα περισσεύματα των περασμένων Χριστουγέννων και από τα δανεικά των μελλοντικών. Μπορείς, βεβαίως, να ξεχωρίσεις την ακατανόητη εγκράτεια των δικών μας γαλάζιων θησαυροφυλάκων απέναντι στην πληθωρικότητα των ομολόγων τους στη λοιπή Ευρώπη, αλλά ακόμη κι αυτοί επιβεβαιώνουν τον κανόνα του ανανήψαντος Σκρουτζ.

Και πάνω κάτω το ίδιο ισχύει για τους κεντρικούς τραπεζίτες, αν και αυτοί έχουν συνηθίσει πια εδώ και μια δεκαετία να σώζουν χαμένα Χριστούγεννα, χαμένα Πάσχα, χαμένα καλοκαίρια, με το διαρκώς ρέον χρήμα των ποσοτικών χαλαρώσεων έχουν ταυτιστεί πλήρως με το στερεότυπο του γενναιόδωρου Σκρουτζ, το φάντασμα των Χριστουγέννων του 2008 φαίνεται πως ήταν αρκετά τρομακτικό για να τους βάλει οριστικά στο πετσί του νέου απροσδόκητου ρόλου. Από δεσμοφύλακες του πληθωρισμού και των συναλλαγματικών ισοτιμιών έχουν γίνει έσχατοι διασώστες των οικονομιών. Φαίνεται σχεδόν να το απολαμβάνουν.

Φυσικά, με άνεση θα μπορούσαμε να παίξουμε με τους εμπορικούς τραπεζίτες σε ρόλους ψοφοδεών και έντρομων Εμπενίζερ Σκρουτζ που τους κυνηγούν τα φαντάσματα όλων των περασμένων και των μελλοντικών Χριστουγέννων, μαζί με τα φαντάσματα χρεοκοπημένων επιχειρήσεων, ξεσπιτωμένων νοικοκυριών, χρηματοδοτημένων πολεμικών μακελειών ή πανάκριβων έργων τέχνης εξαφανισμένων από τη δημόσια θέα, προορισμένων αποκλειστικά για λεπταίσθητη ιδιωτική απόλαυση ή για ερμητική φύλαξη σε θυρίδα private banking. Πλην όμως και με τους τραπεζίτες ως καρικατούρες του Σκρουτζ εκκλησία κλέβεις. Ούτε τοκογλύφους της προκοπής δεν διαθέτουμε πια, έτσι θανατηφόρα εξαρτημένοι που είναι από το κρατικό χρήμα, τα QE και το ξεφόρτωμα των κόκκινων δανείων τους. Ενα καλό bank run να προκαλέσεις και πάει, κατέρρευσαν σαν πύργοι τραπουλόχαρτων.

Φυσικά, υπάρχει η υπερπροσφορά των υπερπλουσίων που στη διάρκεια της πανδημίας μπάζωσαν τουλάχιστον ένα τρισεκατομμύριο δολάρια εμπορευόμενοι τον φόβο του θανάτου, την ελπίδα της θεραπείας, την ανακούφιση του εμβολίου, την υποκατάσταση της κοινωνικότητας από την εικονικότητα, την ψηφιακή μετάλλαξη των συναλλαγών, την πράσινη ενέργεια, την αποϋλοποίηση της οικονομίας ή αξιοποιώντας απλώς τα αποθέματα του πλουσιότερου 10% της Γης, που επαρκούν για να κάνουν ανάρπαστα μερικά πανάκριβα Tesla. Το πρόβλημα όμως με τους υπερπλούσιους κατόχους της τύχης και του μέλλοντός μας είναι ότι έχουν προ πολλού αφομοιώσει το δίδαγμα των περασμένων και χαμένων Χριστουγέννων, έχουν κάνει επάγγελμα το κοστούμι του αναγεννημένου, γενναιόδωρου και χαζοχαρούμενου Σκρουτζ, ενσωματώνοντας το πνεύμα του φιλανθρωπικού καπιταλισμού στην επιχειρηματική στρατηγική τους. Κάθε δισεκατομμυριούχος έχει και το ίδρυμά του, κάθε δολάριο κέρδους έχει και τη χορηγική του πενταρίτσα, μια ποσόστωση ανθρωπισμού που εξαγοράζει την ανοχή των ζωντανών και την εκδικητικότητα των φαντασμάτων.

Οπότε, θα συμβιβαστούμε με την ιδέα πως φέτος δεν υπάρχει περίπτωση τα φαντάσματα περασμένων και μελλοντικών Χριστουγέννων να διαταράξουν την ησυχία κανενός Σκρουτζ. Οχι γιατί ο Μωυσής του Μαξίμου έχει φροντίσει να τα εξευμενίσει. Ούτε γιατί ο Πραίτορας Προστασίας του Κράτους από τον Πολίτη τους έχει απαγορεύσει την έξοδο από το Υπερπέραν, ούτε γιατί ο Νικ Χαρντ επέβαλε ακόμη και στα εκτοπλάσματα κυκλοφορία μόνο με SMS στους εφιάλτες και στα όνειρά μας. Αλλά γιατί όλος ο κόσμος έχει γίνει ένα φάντασμα του εαυτού του. Ο οικουμενικός καπιταλισμός Ανατολής και Δύσης, Βορρά και Νότου, μεταλλάσσεται σε ένα ασαφές απείκασμα του μέλλοντός του, που δεν ξέρουμε αν θα αφήνει τον παραμικρό χώρο για παραμύθι και ελπίδα σε ένα Κοριτσάκι με τα Σπίρτα ή σε έναν γενναιόδωρο Ευτυχισμένο Πρίγκιπα. 

Το επίτευγμα του Ντίκενς ήταν ότι συμφιλίωσε τον άγριο καπιταλισμό της βιομηχανικής βικτωριανής Αγγλίας, που είχε κατατρομάξει και τον ίδιο, με ένα πρωτόκολλο ελάχιστου ανθρωπισμού, έστω και αμπαλαρισμένου στη συσκευασία της φιλανθρωπίας, της χορηγίας και της εμπορευματικής προσφοράς. Επιβίωσε επιτυχώς σχεδόν 200 χρόνια τώρα και η επίδρασή του στον καπιταλισμό των προσχημάτων και των εξαγορασμένων αισθημάτων ήταν τεράστια.
Ομως, το μοντέλο του φιλανθρωπικού καπιταλισμού μάλλον κλείνει τον κύκλο του, τα φαντάσματα των Χριστουγέννων τρόμαξαν κι αυτά, κι ένα νέο φάντασμα πλανιέται πάνω από την ανθρωπότητα. Το φάντασμα του ζοφερού, κυνικού κι ασπόνδυλου καπιταλισμού.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
«Πώς να μην εξάπτομαι», είπε ο θείος, «αφού ζω σ’ έναν κόσμο γεμάτο ηλιθίους; Ακούς εκεί… Καλά Χριστούγεννα! Να τα βράσω τα καλά Χριστούγεννα! Και τι είναι για σένα τα Χριστούγεννα; Να σου πω εγώ; Μια εποχή που πληρώνεις λογαριασμούς χωρίς να ’χεις λεφτά! Μια εποχή που σου φορτώνει έναν χρόνο στην πλάτη, αλλά δεν σε κάνει ούτε μια ώρα πλουσιότερο! Μια εποχή που ανοίγεις τα λογιστικά σου βιβλία, κι από τους δώδεκα μήνες του χρόνου που πέρασε, βγάζεις παθητικό και στους δώδεκα! Αν ήταν στο χέρι μου», συνέχισε οργισμένος ο Σκρουτζ, «θα έβραζα μαζί με την πουτίγκα τον κάθε ανόητο που παίρνει τους δρόμους και εύχεται Καλά Χριστούγεννα δεξιά κι αριστερά, κι έπειτα θα τον έθαβα με μια σφήνα από γκι στην καρδιά!»

Τσαρλς Ντίκενς, «Ο ύμνος των Χριστουγέννων»

Ναι ρε, πεινάμε. Τι ζόρι τραβάς;

ΕφΣυν 19-20/12/2020

 

Κι εκεί που είσαι αραχτός στην τραπεζάρα του Μαξίμου -κερασιά νάναι ή βαλανιδιά;- και χαζεύεις το Xiaomi που σου έστειλε ο CEO (αμάν, κινέζικο πάλι, δεν είχε κανένα άιφον, ένα σάμσουνγκ έστω;) και χαζεύεις στη βιντεοκλήση 5G με τον Πιερακάκη, με ταχύτητες φωτός και απίστευτη ευκρίνεια και ήχο κρυστάλλινο και λες «Πόσο παμμέγιστος είμαι, έφερα το 5G στους χλιμίντζουρες πιο γρήγορα κι απ’ τα εμβόλια», αχός βαρύς ακούγεται έξω από το Μέγαρο, «Ποιος παπάρας κάνει φασαρία;», «Μην ανησυχείτε πρόεδρε, το ελέγχουμε κάτι συνδικαλο-άπλυτοι είναι, τους μαζεύουμε. Ενα πανό ανοίξανε μόνο», «Πανό; Και τι λέει; Με βρίζουν;» «Οχι, πρόεδρε. Μια λέξη μόνο έχει. ΠΕΙΝΑΜΕ». «Πεινάμε; Στον Ξανθόπουλο και στον Καΐλα ξεπέσανε. Ποιος πεινάει σήμερα;» 

Ποιος πεινάει σήμερα; Ελα ντε; Ποιος πεινάει σήμερα; Ποιος ξεπέφτει σ’ αυτή γραφικότητα, που εκτός από την αισθητική μας προσβάλλει και τη νοημοσύνη μας; Ποιος πεινάει στην Ελλάδα του 5G και του click away, στην Αθήνα που ακόμη και με καραντίνα μποτιλιάρει από κίνηση, που στις πόρτες των ημίκλειστων μαγαζιών καρτερικά περιμένουν στην ουρά δεκάδες με στερητικό αγοραστικό σύνδρομο και στα τηλέφωνα σκυλοβρίζονται με το κολ σεντερ της μεταφορικής γιατί έχει αργήσει η παράδοση της ηλεκτρονικής αγοράς τους; 

Να σου πω εγώ ποιος πεινάει. Λοιπόν, τσέπωσε ένα 400αράκι τον μήνα επίδομα ανεργίας ή -καλύτερα- ένα πεντακοσαρικάκι επίδομα αναστολής, έτσι, επειδή σε συμπάθησα, και φέρ’ τα βόλτα για πέντε, δέκα μήνες, ένα χρόνο. Πλήρωσε νοίκι, κοινόχρηστα, ρεύμα, τηλέφωνο, κινητό, τέλη, φόρο εισοδήματος, ΕΝΦΙΑ, δάνειο -ένα δάνειο θα έχεις, δεν μπορεί- κι όλα τα υπόλοιπα δικά σου. Να μπεις στο σουπερμάρκετ, στο χασάπικο, στο μανάβικο και να τα σηκώσεις. Να τιγκάρεις το ψυγείο, την κατάψυξη και την τροφιμαποθήκη για ένα μήνα. Φτάνουν, δεν φτάνουν; Τι; Δεν σου φτάνουν; Εμάς, μεγάλε, γιατί λοιπόν να μας φτάνουν; Γι’ αυτό, πίστεψέ το. ΠΕΙΝΑΜΕ! Είναι κυριολεξία για χιλιάδες. Σου ακούγεται λαϊκίστικο, μελό και «Μάρθα Βούρτση»; Χεστήκαμε! Ναι ρε, πεινάμε. Τι ζόρι τραβάς;

ΚΙΜΠΙ


ΥΓ: Τσουρούτικη και χωρίς «ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ» η στήλη σήμερα. Εξάλλου, τι υπεραξία να βγει από την πείνα.

SASE (Sahara Stock Exchange)

ΕφΣυν, 12-13/12/2020

 
…Ισχυρή άνοδο κατέγραψε χθες ο βασικός δείκτης του Χρηματιστηρίου της Σαχάρας μετά τη δημοσιοποίηση στοιχείων για τη θεαματική αύξηση των αμμοληψιών από την έρημο, καθώς συνεχίζεται η φρενίτιδα στο νέο τρεντ του ρίαλ εστέιτ, στην κατασκευή παλατιών στην άμμο. Το άλμα στις μετοχές του SASE ενίσχυσαν επίσης η συμφωνία συγχώνευσης όλων των οάσεων της ερήμου σε ενιαίο δίκτυο ριζόρτ υπό τη διαχείριση της TUI, η ανακοίνωση του Ελον Μασκ για την κατασκευή μονάδας προσομοίωσης του Αρη στη Δυτική Σαχάρα και η αύξηση των τιμών Νερού Σαχάρας στα συμβόλαια παράδοσης Σεπτεμβρίου. Στην αγορά εμπορευμάτων του SASE πτώση καταγράφεται στις τιμές των παραγώγων εθελοδουλείας, καθώς οι ροές προσφύγων από την Αραβική Χερσόνησο και την Υποσαχάρια Αφρική παραμένουν φθίνουσες.

Εντάξει, παραείναι προφανής, έως και παιδική, η εισαγωγική επινόηση, αλλά αναρωτιέμαι αν πράγματι ακόμη και η πιο νοσηρή φαντασία μπορεί να συναγωνιστεί τη σκοτεινή χειροπιαστή μας πραγματικότητα. Αλήθεια, υπάρχει πια κάτι που οι υποκινητές του αόρατου χεριού της αγοράς δεν θα μπορούσαν να μετατρέψουν σε εμπόρευμα; Υπάρχει κάτι υπαρκτό ή και ανύπαρκτο (αλλά πώς θα μπορούσε να «υπάρχει» το «ανύπαρκτο»;) που δεν θα μετατραπεί ποτέ σε χρηματιστηριακό προϊόν; Η ορθολογική απάντηση είναι «όχι», δεν υπάρχει κανένα όριο στην εμπορευματοποίηση του παντός. Εφόσον υπάρχει έστω κι ένας παλαβός που προτίθεται να δώσει χρήματα για να αγοράσει οικόπεδο στον Αρη, είναι βέβαιο ότι θα βρεθεί ένα λαμόγιο να του το πουλήσει, βάσει του αξιώματος πως ό,τι δεν απαγορεύεται απλώς επιτρέπεται. Αλλά, εδώ δεν μιλάμε για παλαβούς και λαμόγια που δρουν στο περιθώριο μιας παραοικονομίας, μιλάμε για το Χρηματιστήριο του Σικάγου, την μεγαλύτερη αγορά εμπορευμάτων του κόσμου όπου καθημερινά ρυθμίζεται το πόσο θα μας κοστίζει το κρέας, το γάλο, το ρύζι, ο καφές, το πετρέλαιο, ο χρυσός, το αν θα πεινάσει ο μισός πληθυσμός της Ασίας, αν θα ξεσπάσει εμφύλιος τροφής στην Αφρική. Εν ολίγοις, το Σικάγο και μερικά ακόμη χρηματιστήρια εμπορευμάτων, «έχουν τον έλεγχο τω πιο κρυφών κυττάρων μας, του οργασμού, της πείνας μας, της μάρκας των τσιγάρων μας» ‒ κι ας το ’χουμε κόψει.

Στο Χρηματιστήριο του Σικάγου εδώ και λίγες μέρες εισήχθη προς διαπραγμάτευση το νερό της Καλιφόρνιας με τη μορφή των προθεσμιακών συμβολαίων, και οφείλω στον Ηλία Καραβόλια το «τσίγκλισμα», καθώς σε ένα θαυμάσιο κείμενό του («Ακόμα και τη βροχή»- Μετά το νερό τι;, διαθέσιμο στο https://iporta.gr) τα λέει όλα, ξεκινώντας από την αποικιοκρατία και φτάνοντας στη νεοφιλελεύθερη θεωρητική φενάκη των αποτελεσματικών αγορών. Διαβάστε το, δεν έχω να προσθέσω ή να είπω τι.

Παρότι τίποτα δεν μας σοκάρει πια, καθώς ανεπαισθήτως έχουμε αποδεχθεί ότι οι ίδιοι, οι οικογένειές μας, οι φιλίες μας, τα σπίτια μας θα γίνουν μικρά κέντρα αναπαραγωγής του καθημερινού καπιταλισμού, η εξέλιξη με το νερό της Καλιφόρνιας είναι ένα τεράστιο ποιοτικό άλμα. Το νερό έχει εμπορευματοποιηθεί προ πολλού, αυτό δεν είναι καινούργιο, μια και στην πραγματικότητα από την εποχή της γεωργικής επανάστασης ο έλεγχος των υδατικών πόρων πυροδότησε ατέλειωτες αιματηρές συγκρούσεις ‒έχουν γίνει πόλεμοι για ένα ποτάμι και φόνοι για ένα πηγάδι‒ και προφανώς αυτό θα συνεχίσει να γίνεται, με πιο εκλεπτυσμένους τρόπους, αλλά θα γίνεται. Κι αν υποθέσουμε ότι οι ποταμοί αίματος που χύθηκαν για ποταμούς ύδατος ήταν αναπόφευκτοι λόγω της σπάνεως του νερού, όπως λίγο πολύ συμβαίνει στους ρηχούς νερόλακκους της σαβάνας όπου τ’ άγρια διώχνουν τα ήμερα (ενίοτε τα τρώνε κιόλας), η σπάνις δεν ήταν καθόλου η αιτία που το νερό που τρέχει εν αφθονία από τα βουνά και το μεγαλύτερο μέρος του χάνεται τη θάλασσα έγινε ξαφνικά πολύτιμο μπαίνοντας σε ένα γυάλινο, αργότερα πλαστικό, οσονούπω ανακυκλώσιμο μπουκάλι. Ακόμη κι εκεί που οι ανθρώπινες κοινότητες πνίγονταν στο νερό, το ευφυές χρήμα βρήκε τον τρόπο να συκοφαντήσει την ποιότητά του, να εμποδίσει τη βελτίωση των δικτύων ύδρευσης, να διακινήσει δεκάδες αλληλοαναιρούμενες έρευνες για εκείνα ή τα άλλα μεταλλικά άλατα και ιχνοστοιχεία, να οργανώσει ακόμη και διεθνείς διαγωνισμούς εμφιαλωμένου νερού και να μας πείσει ότι ένα μπουκαλάκι Περιέ, Σαν Πελεγκρίνο ή Ανω-Κάτω Κρυσταλλοπηγής είναι ό,τι πρέπει για την υγεία σας, τούρμπο θα σας κάνει, σαν το νερό του Καματερού που θεράπευε τους καρκίνους (μη ρωτάτε ποιος είναι ο Καματερός, ψάχτε καμιά εγκυκλοπαίδεια, γκουγκλίστε, θα βρείτε τα απαραίτητα).

Πολύ κακό για το H2O, το στοιχείο που υπάρχει σε μεγαλύτερη αφθονία από οτιδήποτε άλλο στην επιφάνεια του πλανήτη, έχουμε 1,3 δισεκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα νερού και δεν καταναλώνουμε ούτε το ένα δισεκατομμυριοστό του. Αλλωστε η απειλή είναι να μας πνίξει το νερό, η υπερθέρμανση θα καταπιεί τη στεριά και τα νησιά μας, έτσι δεν είναι; Τι ζόρι τραβάμε αν μπει στο χρηματιστήριο η απειροελάχιστη ποσότητα νερού της άνυδρης αμερικανικής Πολιτείας, της 6ης πλουσιότερης χώρας στον κόσμο (αν ήταν χώρα) που στο κάτω κάτω οι κάτοικοι και οι πολυεθνικές της ζουν σπάταλα εις βάρος όλου του πλανήτη;

Και ποιο είναι όμως το ποιοτικό άλμα που συντελείται στην Καλιφόρνια, εφόσον η εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση είναι παλιά υπόθεση; Κατά την ταπεινή μου γνώμη είναι η χρηματιστικοποίηση όχι απλά ενός φυσικού αγαθού που υπάρχει χωρίς ανθρώπινη διαμεσολάβηση, αλλά των όρων της ανθρώπινης ύπαρξης, των προϋποθέσεων της ίδιας της ζωής. Χωρίς νερό δεν θα δημιουργούνταν ζωή, έτσι δεν μαθαίνουμε; Γι’ αυτό δεν ψάχνουμε εναγωνίως ίχνη νερού σε πλανήτες και εξωπλανήτες, για να εξασφαλίσουμε σε ένα απώτατο μέλλον ευκαιρίες συνέχισης της ανθρωπότητας και της ζωής; Ε, λοιπόν, έτσι ακριβώς είναι, και γι’ αυτό οι κυνηγοί του πλούτου θέλουν να πάνε πιο μακριά κι απ’ τον Χαμπλ, πιο βαθιά και από τους γενετιστές, με προθεσμιακά συμβόλαια ανθρωπίνου κρέατος, παράγωγα μελλοντικής εξαφάνισης της ζωής. Τι πιο ταιριαστό για τα ορατά χέρια της αγοράς ακριβώς σ’ αυτή τη συγκυρία που η ανθρωπότητα αναμετριέται με την αρρώστια και τον θάνατο;

Ως εκ τούτου, το Sahara Stock Exchange, με όλα τα ευφάνταστα παράγωγα προϊόντα του, ίσως είναι μια πολύ ρεαλιστική επιλογή. Θα πατεντάρω την ιδέα… 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
…Οι λέξεις κλειδιά της χρηματιστηριακής ανακοίνωσης είναι οι εξής: έλλειψη, επιχειρήσεις, εντάσεις, αντιστάθμιση, πόλεμοι. Κατανοούμε όλοι τι σημαίνουν συμβολικά αυτές οι έννοιες. Οταν «μιλούν» τα χρηματιστήρια, θα έλεγε ένας λακανικός ψυχαναλυτής, έχουμε τον Λόγο του Καπιταλιστή στο προσκήνιο. Ουσιαστικά έχουμε να κάνουμε με υπερεγωτικές προσταγές, με κανονιστικό λόγο που φετιχοποιεί το αντικείμενο-διακύβευμα. Και εδώ το διακύβευμα είναι η τιμή του δημόσιου αγαθού ‒ του νερού […] Αναρωτιέμαι πόσοι εξακολουθούν να πιστεύουν αυτά τα πράγματα. Πόσοι ακόμη ισχυρίζονται ότι οι αγορές είναι οντότητες που συμβάλλουν σε δίκαιες τιμές και σε εξισορρόπηση κινδύνων μέσω αντιστάθμισης (π.χ. Αραγε πότε είχαν δίκιο; Οταν το πετρέλαιο προ 12 ετών έφθασε τα 147 $ το βαρέλι ή προ λίγων μηνών όταν έφθασε στα -35$ το βαρέλι !).
Ηλία Καραβόλια, «Ακόμα και τη βροχή»-Μετά το νερό; (στο https://iporta.gr)

Βατσινούλα ή οι οργασμοί της αγελάδας

ΕφΣυν, 5-6/12/2020

Οσοι μετρούν αρκετές δεκαετίες ζωής, π.χ. του '60 οι εκδρομείς, πολλώ δε μάλλον του '50 ή του '40 οι survivors, θα θυμούνται αχνά ότι η διαδικασία των εμβολιασμών είχε κάτι από τελετουργία μύησης. Τελετουργία μύησης φοβισμένων παιδιών σε έναν κόσμο οδύνης, ηρωισμού και επιβίωσης. Η οδύνη αφορούσε εκείνη την ασήμαντη εισχώρηση της βελόνας στην παιδική σάρκα, συνήθως συνοδευόμενη από δάκρυα περισσότερο έκπληξης παρά πόνου, μια και ο πόνος αποδεικνυόταν λιγότερος απ’ αυτόν που περίμενες. Ο ηρωισμός αφορούσε το ότι τελικά άντεξες όχι μόνο το τρύπημα και την εισβολή στο σώμα σου ενός αγνώστου ταυτότητος υγρού, αλλά και γιατί υπέμεινες και παρατήρησες σχεδόν μαζοχιστικά τις αντιδράσεις, το κοκκίνισμα ή το πρήξιμο στο χέρι ή το πόδι. Και η επιβίωση στον πόλεμο με τους ιούς άφηνε κι ένα λάφυρο, το στρογγυλό σημάδι στο μπράτσο που τα αγόρια επιδείκνυαν με κάποια περηφάνια, πράγμα που τα κορίτσια απέφευγαν, εκτός αν ήταν αρκετά τολμηρά ώστε να σηκώσουν τα φουστανάκια τους πάνω από το επιτρεπτό ύψος και να δείξουν τη βατσινούλα στο μπούτι τους. 

Η βατσινούλα ήταν η συμπύκνωση όλης της περιπέτειας των υποχρεωτικών εμβολιασμών, καθώς εξ όσων θυμάμαι το εμβόλιο της ευλογιάς ήταν το μόνο από καμιά δεκαριά που άφηνε κάποιο αξιοπρόσεκτο σημάδι. Και ο δαμαλισμός είναι ο αρχαιότερος εμβολιασμός, που τελικά δεν μας έκανε δαμάλια, δηλαδή γελάδια ή βόδια, παρότι όλη η μακρά ιστορία της φαρμακολογίας των εμβολίων είναι τελικά εντελώς αγελαδινή, καθότι vaccine που σημαίνει εμβόλιο προέρχεται εκ του λατινικού vacca=αγελάδα, επομένως οι φαρμακοτρίφτες, οι φαρμακολόγοι, οι βιοτεχνολόγοι και οι γενετιστές που δουλεύουν πυρετωδώς για τη σωτηρία της ανθρωπότητας μπορούν να χαρακτηριστούν γνήσιοι βακέρος=καουμπόηδες=γελαδάρηδες, ήτοι βουκόλοι του είδους μας (να που πάλι στα βόδια καταλήγουμε). 

Ευλογιά, άνθρακας, λύσσα, χολέρα, διφθερίτιδα, τέτανος, κοκίτης, φυματίωση, πολιομυελίτιδα, ερυθρά, ιλαρά, παρωτίτιδα, ηπατίτιδα, πνευμονόκοκκος, μηνιγγιτιδόκοκκος και γρίπη, ανυπερθέτως αυτή, εδώ και έναν χρόνο ακούτε την ανασκόπηση της ιστορίας της ανθρωπότητας, που προφανώς είναι και ιστορία των ιώσεων και των πανδημιών, και οι ιοί μαζί με χιλιάδες άλλα πράγματα -την πείνα, τα καιρικά φαινόμενα, τις φυσικές καταστροφές, τις μεταναστεύσεις, τους πολέμους, την πάλη των τάξεων- μας διαμόρφωσαν ως είδος, όχι παθητικά, αλλά σε μια διαρκή αλληλεπίδραση. Θεωρητικά, η φύση θα έκανε κι αυτή σε βάθος χρόνου τη δουλειά της ανοσοποίησης και της εξάλειψης πολλών ιώσεων, αλλά το ανθρώπινο κόστος θα ήταν πολλαπλάσιο, ο κόσμος μας θα ήταν πολύ χειρότερος, η ζωή μια αφόρητη οδύνη, επομένως το ότι η ανθρώπινη ευφυΐα επέσπευσε τη δουλειά της φύσης με τα εμβόλια είναι καλό πράγμα, εκτός σ’ έχει βαρέσει η θεοσοφία ή η βαθιά οικολογία κατακούτελα κι έχεις αποφασίσει ότι τα μόνα όντα που αξίζουν επιβίωση είναι οι ιοί, άντε κι οι αμοιβάδες. Ούτε καν οι αγελάδες. 

Το πρόβλημα με τους αρνητές των εμβολίων, ενδεχομένως και των ίδιων των ιών, είναι ότι εσχάτως δέχονται προσχωρήσεις στις τάξεις τους από τη σφαίρα του ορθολογισμού, από ομάδες ανθρώπων που ορθά είναι καχύποπτοι απέναντι στις αρπακτικές προθέσεις των τεράστιων πολυεθνικών του φαρμάκου οι οποίες προφανώς θα μετατρέψουν την υγειονομική κρίση, τον φόβο της αρρώστιας και του θανάτου, την ανθρώπινη δυστυχία σε τεράστια κέρδη. Η πανδημία του κορονοϊού είναι πράγματι η ευκαιρία τους για να αρμέξουν μέχρι τελευταίας ρανίδος την αγελάδα – τη vacca, τη δαμάλα, ντε. Εξ ου και η παγκόσμια επιχείρηση ανάσχεσης της πανδημίας μπορεί να εκλειφθεί και ως δαμαλισμός όχι μόνο των ανθρώπινων σωμάτων, αλλά του ίδιου οικονομικού συστήματος. Ο καπιταλισμός -πιο παγκόσμιος και πιο αδηφάγος από ποτέ- εμβολιάζεται και ανοσοποιείται απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό, καθώς προς το παρόν αυτός είναι ο μόνος αντίπαλος που του έχει απομείνει - δυστυχώς, δυστυχέστετα (με «ε», παρακαλώ, δεν είναι λάθος). 

Αλλά το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Το γεγονός ότι οι big pharma, οι big4, οι GAFA ή οι 4 Ιππότες της Ψηφιακής Αποκάλυψης θα αρμέξουν την αγελάδα, κι έπειτα θα την αποκόψουν για να της προκαλέσουν πολλαπλούς οργασμούς ή θα της επιβάλουν να γεννοβολήσει κι άλλα δαμάλια μέχρι τελικής πτώσεως, πριν την κάνουν μπριζόλες, κιμά και λουκάνικα, δεν σημαίνει ότι παίζει απαραίτητα κάτι πονηρό με τα εμβόλιά τους. Φυσικά και βαρύνονται με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, με επικίνδυνα πειράματα με ανθρώπινα πειραματόζωα, με ληστρική εκμετάλλευση των συστημάτων υγείας και των ασφαλιστικών ταμείων, με λεηλασίες χωρών. Αλλά ταυτόχρονα είναι εκτεθειμένες σε υπερβολική διαφάνεια ώστε να αποφύγουν έναν στοιχειώδη έλεγχο, εμπλέκουν χιλιάδες ανθρώπους, από επιστήμονες μέχρι διοικητικούς υπαλλήλους, στην αλυσίδα παραγωγής και διάθεσης των εμβολίων τους, ώστε να υποθέσει κανείς ότι μια συνωμοσία σιωπής θα αποκρύψει κάτι σκοτεινό στα φιαλίδια που υπόσχονται την προστασία μας. 

Σε τελική ανάλυση, αυτή είναι η δουλειά των πολυεθνικών: να βγάλουν λεφτά από όπου βγαίνουν. Από τον θάνατό μας, αλλά και από την επιβίωσή μας. Τώρα, το προϊόν που μας πουλάνε είναι η ανοσοπροστασία μας, η ανάσχεση της πανδημίας, η εξάλειψη της Covid-19, οι βατσινούλες. Κι είναι τόσο πολύτιμα αυτά, που θα βγάλουν πολλά, μα πάρα πολλά λεφτά.
Κάποιος είχε πει κάποτε ότι οι καπιταλιστές είναι τόσο άπληστοι, που μπορούν να σου πουλήσουν και το σκοινί που θα τους κρεμάσεις. Μέχρι στιγμής δεν έχει επιβεβαιωθεί, αλλά για όσους προσβλέπουν στην ώρα και στη στιγμή, προηγείται να εμβολιαστούν με ζήλο και πεποίθηση, με την ελπίδα να έχουν την ευκαιρία τους...



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

 
Η φύσις έκρυπτε προ αιώνων εις τους ακενώτους θησαυρούς της το αληθές του πάθους αντίδοτον, το οποίον έμελλε να αποκαλυφθή εις τους καθ' ημάς χρόνους κατά τρόπον παράδοξον… Οσοι χωρικοί των αμελγόντων τας δαμάλεις, εμολύνοντο υπό της ύλης των φλυκταίνων και διεδέχοντο διά της αφής τα αυτά εξανθήματα των δαμάλεων, αυτοί δεν ήσαν δεκτικοί του πάθους των φλογιών… Εις την έρευναν των φυσικών πραγμάτων δεν πρέπει να παραβλέπωμεν και τας των απλών ανθρώπων παρατηρήσεις. 

 
Σεργίου Ιωάννου, «Εύρεσις της δαμαλίδος ή δαμαλισμού, κοινώς λεγομένης Βακκίνας» («Πραγματείας Ιατρικής, τόμος πρώτος περιέχων επίτομον ιστορίαν της Ιατρικής Τέχνης»). Κωνσταντινούπολη, 1818

 

Προγράμματα απεξάρτησης γαϊδάρων

ΕφΣυν, 22-29/11/2020

 

Οσοι πιστεύουν ότι η αναφορά του Κυριάκου Μητσοτάκη σε «ανθρώπους εξαρτημένους από το μισθό τους», την ιστορική 5η Νοεμβρίου 2020, 215η μέρα από την έναρξη της πανδημικής κατάστασης έκτακτης ανάγκης, ήταν απλώς μια κοτσάνα καλά θα κάνουν να αναθεωρήσουν τη θέση τους. Και η πλάκα κομμένη. Γιατί οι συνθήκες ζωής και η εργασιακή (;) εμπειρία του νυν πρωθυπουργού δικαιολογούν πράγματι την πεποίθησή του ότι ο μισθός είναι ένα κουσούρι, καθότι ο ίδιος και όλα τα μέλη της μεγάλης φαμίλιας του έχουν περιουσία και χρήματα αρκετά ακόμη και για τα τετράκις-έγγονά τους και, επομένως, η εμπλοκή τους σε κάθε εκδοχή απασχόλησης, δημόσιας ή ιδιωτικής, είναι κυρίως χομπίστικη και ψυχαγωγική. Αλλά όταν το ίδιο ακριβώς πράγμα το λένε επιστήμονες διεθνούς κύρους, νομπελίστες, ακαδημαϊκοί, βαθύνοες τεχνοκράτες, επιστήμονες, οικονομολόγοι, κοινωνιολόγοι, στατιτιστικολόγοι, καθηγητές ξένων και εγχωρίων πανεπιστημίων και κορυφαίοι εκπρόσωποι της επιχειρηματικής πιάτσας, προφανώς δεν είναι κοτσάνα, δεν είναι γλώττα λανθάσουσα, δεν είναι κάτι που τους ξέφυγε. Είναι η βαθιά πεποίθησή τους συσκευασμένη ως επιστημονική αλήθεια. 

Διαβάστε προσεκτικά την έκθεση Πισσαρίδη, το «Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία», διαβάστε και το «Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» με το οποίο η κυβέρνηση θα διεκδικήσει τα 32 δισ. ευρώ από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Πάνω από 100 είναι οι άνθρωποι με τα βαριά βιογραφικά που ενεπλάκησαν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό στη σύνταξη των δυο πονημάτων και, παρότι δεν φέρουν την ευθύνη για το σύνολό τους, είναι προφανές ότι τους συνδέει η ίδια μαλθουσιανής φιλοσοφίας εκτίμηση: Η ελληνική κοινωνία έχει υψηλό βαθμό εξάρτησης από «κοινωνικές μεταβιβάσεις», όπως θα έγραφε ένας καθωσπρέπει νεοφιλελεύθερος, κι αυτό την κάνει αδρανή, ράθυμη, μη ενεργητική. Με λίγα λόγια, φταίνε οι άνεργοι για την ανεργία τους, οι μισθωτοί για τους χαμηλούς μισθούς τους, οι εργαζόμενοι για τις ανεπαρκείς δεξιότητές τους, οι φτωχοί για τη φτώχεια τους, οι ανάπηροι για τον κοινωνικό αποκλεισμό τους. 

Τίποτα δεν λέγεται κυριολεκτικά έτσι, οι συντάκτες των εκθέσεων είναι καλά εκπαιδευμένοι στους λεκτικούς ακροβατισμούς και μπορούν να πουν, για παράδειγμα, ότι «το ισχύον σύστημα Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος δεν διασφαλίζει επαρκή κίνητρα για επίσημη εργασία». Η να γράψουν: «Είναι συχνά περισσότερο συμφέρον για ένα δικαιούχο να διατηρήσει το οικογενειακό εισόδημά του μόλις κάτω από το όριο…». Και να επαναλάβουν σε άλλο σημείο ότι «Είναι κρίσιμο να διασφαλίζεται ότι η δομή του συστήματος παροχών δεν λειτουργεί ως αντικίνητρο για την εργασία». Και να προτείνουν τελικά «κίνητρα που αποθαρρύνουν την αδράνεια και ενθαρρύνουν τη συμμετοχή στην απασχόληση». 

Σ’ αυτές τις φευγαλέες και προσεκτικές διατυπώσεις απεικονίζεται ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, το πιο ευάλωτο και τσακισμένο από τον μνημονιακό ολετήρα της προηγούμενης δεκαετίας, το οποίο θεωρείται περίπου λαθροβίωτο. Ζει και υπάρχει για να εξαπατήσει το «Πρυτανείο». Να αρπάξει τα κοινωνικά επιδόματα, να βουτήξει τα επιδόματα ανεργίας, σίτισης, στέγασης, θέρμανσης, την αποζημίωση ειδικού σκοπού, να λουφάρει όσο παίρνει, να φοροδιαφύγει και να εισφοροδιαφύγει βγάζοντας μαύρα μεροκάματα και γενικώς να περάσει ζωάρα, απρόθυμο να ενταχθεί στην αγορά εργασίας, να εμπλουτίσει την κατάρτιση και τις δεξιότητές του. Σε τελική ανάλυση, η υπερβολική εξάρτηση από το κοινωνικό κράτος κάνει την κοινωνία ράθυμη και αντιπαραγωγική. Κι αφού έχουμε αποφασίσει ότι το μείζον πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι η χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας και η μειωμένη κινητικότητα του «απασχολήσιμου» (θυμάστε τον Κ. Σημίτη;) δυναμικού, πρέπει να υποβάλουμε την κοινωνία σε ένα πρόγραμμα απεξάρτησης από τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. 

Κι εδώ κουμπώνει η κατά Μητσοτάκη υπερβολική εξάρτηση των μισθωτών από τους μισθούς τους. Είναι κι αυτό συνιστώσα του προβλήματος, επομένως κι αυτοί πρέπει να ενταχθούν στο πρόγραμμα απεξάρτησης, όχι απαραίτητα στεγνής και σκληρής, ενδεχομένως με θεραπεία υποκατάστατων.
Η όλη προσέγγιση είναι τελικά μια εκλεπτυσμένη εκδοχή του πειράματος του Χότζα με τον γάιδαρό του. Ο οποίος, πάνω που ο Χότζας κατάφερε να τον εκπαιδεύσει ώστε να απεξαρτηθεί από το κριθάρι και κάθε άλλη εκδοχή τροφής, πήγε και ψόφησε. Τέτοια γαϊδουριά ο γάιδαρος, τέτοια ανθρωπιά κι οι άνθρωποι! 

Για να είμαι, βέβαια, ειλικρινής και ακριβής, οφείλω να ομολογήσω ότι οι συντάκτες των βαρύγδουπων σχεδίων δεν προτείνουν κάποιο πρόγραμμα στεγνής απεξάρτησης –μισθωτών, ανέργων και φτωχών– αλλά μάλλον μια θεραπεία υποκατάστατων, για την οποία άλλωστε έχουμε και το εκτενέστερο πείραμα, με ποσοστό επιτυχίας άνω του 95%, καλύτερο και από των εμβολίων κατά του Covid: αφού πάνω από 1 εκατομμύριο μισθωτοί επέζησαν στις καραντίνες με τα υποκατάστατα των επιδομάτων αναστολής, χάνοντας 1-2 μισθούς έκαστος, σημαίνει ότι μισή θεραπεία Χότζα τη σηκώνουν άνετα.

Με δεδομένο, λοιπόν, ότι οι επιτροπές Πισσαρίδη και Σκυλακάκη χτύπησαν φλέβα, ανακαλύπτοντας τη ρίζα της αναπτυξιακής ανεπάρκειάς μας στις εξαρτήσεις εργαζόμενων, ευάλωτων και φτωχών από τους μισθούς και τα κοινωνικά επιδόματα, θα περίμενε κανείς να προτείνουν ανάλογα προγράμματα απεξάρτησης για την επιχειρηματική ελίτ: από τις αθρόες κρατικές ενισχύσεις, από τους πακτωλούς των κοινοτικών επιδοτήσεων, από τα σπαταλημένα 100 δισ. των ΕΣΠΑ των τελευταίων δεκαετιών γα τα οποία θρηνεί ακόμη και το ΙΟΒΕ, από τα τραπεζικά θαλασσοδάνεια, από τα δανεικά κι αγύριστα με εγγύηση Δημοσίου, από τη χαρισμένη και ακαταδίωκτη φοροκλοπή και εισφοροκλοπή, από το φέσωμα χιλιάδων εργαζομένων που μένουν απλήρωτοι και άνεργοι από αφερέγγυους και μπαταχτσήδες εργοδότες, από τις γενναιόδωρες κρατικές διασώσεις και το ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας… Φευ, ουδεμία μέριμνα εντοπίζουμε στις προτάσεις, αντιθέτως, τουλάχιστον 12,5 δισ. ζεστά ευρώ θα δοθούν για ιδιωτικές επενδύσεις. Δυστυχώς, η οικονομική ολιγαρχία της χώρας αφήνεται εκτεθειμένη στην ολέθρια εξάρτησή της από το κράτος και στον κίνδυνο θανάτου από υπερβολική δόση δωρεάν χρήματος.

ΥΓ. 1. Δεν υπάρχει σωσμός, κάποιος, κάποιοι, όλοι μας πρέπει να απεξαρτήσουμε αυτό το συνονθύλευμα από την εξουσία που με τόση αναίδεια καταχράται.

ΥΓ. 2. Ας ψιθυρίσει κάποιος στα έγκριτα μέλη της επιτροπής Πισσαρίδη με τους βαρείς ακαδημαϊκούς τίτλους –με τρόπο, μην το πάρουν ως προσβολή– ότι τα αρχικά ΑμεΑ σημαίνουν Ατομα με Αναπηρία και όχι Ατομα με Ειδικές Ανάγκες, όπως κατά κόρον χρησιμοποιούν στην έκθεσή τους. Ο όρος εδώ και χρόνια έχει απορριφθεί ως στιγματιστικός και ρατσιστικός και έχει απαλειφθεί από τα επίσημα κείμενα της Ε.Ε. και των διεθνών οργανισμών.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Το ισχύον σύστημα δεν διασφαλίζει επαρκή κίνητρα για επίσημη εργασία. Για παράδειγμα, η παροχή του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, αλλά και πολλών άλλων επιδομάτων, διακόπτεται απότομα μόλις το εισόδημα υπερβεί ένα όριο. Είναι επομένως συχνά περισσότερο συμφέρον για ένα δικαιούχο του ΕΕΕ να διατηρήσει το οικογενειακό εισόδημά του μόλις κάτω από το όριο, είτε χωρίς να αναζητήσει επιπλέον εργασία, είτε εργαζόμενος επιπλέον ώρες άτυπα (αδήλωτα), παρά να αναζητήσει επιπλέον επίσημη εργασία.
«Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία», Τελική Εκθεση, 14 Νοεμβρίου 2020.

 

Scatology plus

ΕφΣυν, 21-22/11/2020

Αιτιολόγηση τίτλου: η στήλη, στις προηγούμενες έντυπες ζωές της, έχει εντρυφήσει άλλες δυο-τρεις φορές στο πεδίο της σκατολογίας, που εκτείνεται στις σφαίρες της ιατρικής, της βιολογίας, της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας, της λογοτεχνίας, της βιοτεχνολογίας, φυσικά της γεωπονίας, της διατροφολογίας, αλλά και από κάθε άποψη της οικονομίας. Καθότι η περιεκτικότερη αποτύπωση της κατάστασης, στην οποία βρίσκονται τα ΑΕΠ, οι τζίροι, τα εισοδήματα, τα δημόσια και ιδιωτικά χρέη, η απασχόληση, όλα τα μίκρο και μάκρο μεγέθη που περιγράφονται σε χιλιάδες σελίδες ανάλυσης και εκατοντάδες πίνακες της στατιστικής διεθνών οργανισμών και θινκ τανκ, είναι η λέξη «σκατά».

Οσο κι αν προσβάλλει την αισθητική τινών, οφείλουν να την αποδεχθούν και να εξοικειωθούν με τη γλωσσική απόδοση του αποτελέσματος της πιο καθημερινής, αναπότρεπτης, συχνά αβάσταχτης, ενίοτε βασανιστικής, συνηθέστατα απολαυστικής και απελευθερωτικής σωματικής λειτουργίας του είδους μας. Διότι, αν θεωρήσουμε το ανθρώπινο σώμα μια παραγωγική μηχανή που την τροφοδοτείς με πρώτη ύλη, τι άλλο είναι το προϊόν της μεταποίησής της μέσω του εντερικού σωλήνα, το output που θα λέγαμε στην καθωσπρέπει οικονομική αργκό, από αυτό που καταλήγει στη λεκάνη της τουαλέτας;

Εξάλλου, αν οι αισθητικές ενστάσεις επιμένουν, πώς εξηγούν οι γλωσσαμύντορες την τιμητική επιστημονική διεθνοποίηση –scatology ή coprology- μιας κατ’ εξοχήν ελληνικής και πανάρχαιας λέξης, με ινδοευρωπαϊκές ρίζες- τὸ σκῶρ; τοῦ σκᾰτός, εξ ου και το σκατό- που έχει καταφέρει να επικρατήσει δεκάδων παραλλαγών και εκδοχών (περίττωμα, αποπάτημα, αφόδευμα, κόπρανο, κουράδι, κοπριά, σβουνιά κ.λπ.);

Θα αναρωτηθείτε, προφανώς, πώς το ’φερε η κουβέντα, ποιος άρρωστος συνειρμός οδήγησε στο παρόν σκατολογικό κείμενο, πέρα από τις πάμπολλες αφορμές που δίνει η σκατοψυχιά της γαλάζιας διακυβέρνησης, με τελευταίο επίτευγμα το εξευτελιστικό 200άρι στους φτωχότερους των φτωχών για τα Χριστούγεννα, που εμπεριέχει το κυνικό μήνυμα «κάντε το σκατό σας παξιμάδι».

Λοιπόν, τη σκατοσυζήτηση ενέπνευσε η Παγκόσμια Ημέρα Τουαλέτας (βλέπε «Εφ.Συν.» 19/11/2020), η ύπαρξη της οποίας προκάλεσε τη σχετική ιλαρή συζήτηση εντός εφημερίδας, παρότι η καθιέρωση μιας τέτοιας παγκόσμιας μέρας από τον ΟΗΕ και η ενασχόληση με αυτήν της καθωσπρέπει Eurostat, της ίδιας που μετρά το έλλειμμα, το χρέος, τη βιομηχανική παραγωγή, τον πληθωρισμό, τους θανάτους από καρκίνο ή τις ετήσιες πωλήσεις πλυντηρίων στην Ε.Ε., δεν έχει ίχνος φαιδρότητας.

Ιδιαίτερα όταν ανακαλύπτεις- ή για την ακρίβεια θυμάσαι, γιατί κατά βάθος ξέρεις- ότι πάνω από το μισό του πληθυσμού της Γης δεν έχει πρόσβαση στην ελάχιστη πολυτέλεια μιας τουαλέτας για κάθε νοικοκυριό, με τρεχούμενο νερό για το καζανάκι, μένει σε πόλεις χωρίς δίκτυα αποχέτευσης, εκτεθειμένο διαρκώς σε θανάσιμους κινδύνους μολύνσεων και ασθενειών που θέριζαν και θερίζουν ανεξάρτητα από τον Covid-19. Κι ακόμη περισσότερο όταν μαθαίνεις ότι ακόμη και σήμερα, στην καρδιά της Ευρώπης (ή εν πάση περιπτώσει στα πλευρά της, στα νεφρά της ή στο συκώτι της) υπάρχουν χώρες που το 20% των πολιτών τους βολεύεται σε κοινόχρηστες τουαλέτες, που προφανώς γίνονται εστίες υπερμετάδοσης και του κορονοϊού.

«Θα γινόταν πρωτοσέλιδο η Παγκόσμια Ημέρα Τουαλέτας;» ετέθη μεταξύ αστείου και σοβαρού το ερώτημα. Κι αν η δική σας αυθόρμητη απάντηση είναι πιθανώς «όχι», στον δικό μας μικρόκοσμο προέκυψαν δημιουργικοί προβληματισμοί: τις επιδρομές αλλοφρόνων καταναλωτών στα σούπερ μάρκετ για κωλόχαρτα στην πρώτη καραντίνα υπενθύμισε ο Σ., ο Αϊ Μπαζ αναρωτήθηκε, ορθώς, αν ο σκεπτόμενος του Ροντέν πράγματι σκέπτεται ή απλώς σφίγγεται, αποκαλύπτοντας μια απροσδόκητη συσχέτιση φιλοσοφίας και αφόδευσης (ποιος ξέρει πόσες λαμπρές ιδέες έχουν συλληφθεί πάνω σε μια λεκάνη;) και εν τέλει η Ε. μου υπέδειξε «γράψ’ το στη στήλη σου», και ιδού, τοις κείνης ρήμασι πειθόμενος, το τρίτο ή τέταρτο σκατολογικό πόνημα της δημοσιογραφικής τροχιάς μου.

Του οποίου το bottom line (να που πάλι καταλήγουμε σε ένα πάτο, με κάθε δυνατή εκδοχή) ποιο είναι; «Η μόνη σταθερά σ’ αυτόν τον κόσμο, αγόρι μου, είναι τα σκατά. Είμαστε σταθερά όλοι χωμένοι στα σκατά ώς τον αστράγαλο κάθε μέρα, μερικές φορές όμως, όταν φτάνουν ώς τα γόνατα ή τη μέση μας, πρέπει απλώς να βγούμε από δαύτα και να πάμε παρακάτω». Αυτό το ’κλεψα από το «4 3 2 1» του Πολ Οστερ που διαβάζω εσχάτως και το βρίσκω ως πολύ περιεκτική περιγραφή της ανθρώπινης κατάστασης γενικώς και της εντελώς σημερινής κατάστασης ειδικώς.

Προφανώς, η στάθμη του σκατού στο οποίο βρισκόμαστε έχει προ πολλού ξεπεράσει τη μέση, ίσως όχι τόσο επιδημιολογικά, αλλά οικονομικά οπωσδήποτε, εφόσον διανύουμε τη μεγαλύτερη ύφεση από τη Μεγάλη Υφεση, που δύσκολα θα διατηρήσει τον τίτλο της αν, όταν και όπως βγούμε απ’ τη δική μας, τη σκατένια, κορονέικη ύφεση. Είμαστε πολύ πάνω από τη μέση, ενδεχομένως και μέχρι τον λαιμό, αλλά να που σατανική στρατηγική του Covid-19 καταστρέφει και την ικανότητα να αντιληφθούμε τη θάλασσα βοθρολυμάτων που κολυμπάμε -η ανοσμία και η αγευσία, ντε-, και την πατάμε σαν τα γουρούνια του Αλτάν- «Βρέχει σκατά», λέει το ένα, «Α, επιτέλους να δροσίσει», απαντά το άλλο- όπως συχνά μας θυμίζει ο Τ.

Κι αυτό μας οδηγεί στο bottom line της κοροναϊκής scatology plus, αν δεχθούμε ότι τα συμπεράσματα γράφονται στον πάτο κι όχι στον απόπατο: το οποίο είναι ότι η ανοχή και η επιείκεια με την οποία αντιμετωπίζουμε τον «Αχόρταγο» της παγκόσμιας, της ευρωπαϊκής και της εγχώριας διακυβέρνησης, τον αποφραγμένο βόθρο ανικανότητας, απληστίας και κυνισμού, μας κατατάσσει ως κοινωνίες στο πρωκτικό στάδιο ανάπτυξης. Η ανθρωπότητα παλεύει ακόμη να ελέγξει τους σφιγκτήρες της, έχουμε μέλλον ακόμη, εξ ου κι όταν ο ένας ρωτά τον άλλο «Τι κάνεις;», είτε πεις «Καλά» είτε πεις «Σκατά» εννοείς περίπου το ίδιο.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Ιδόντες δε οι συγγενείς το παράδοξον θέαμα και το σύμβαμα της επιβουλής ήρξαντο αναθεματίζειν τους ιατρούς, φοβηθέντες το άωρον του θανάτου αυτού, μήπως εξηπνεύσθη, ήφεραν τον πνευματικόν αυτού πατέρα χάριν ευλογίας. Ο δε χεσθείς και λαβών θυμιατόν ήρξατο εύχεσθαι και λέγειν: «Ετι δεόμεθα υπέρ θέσεως, χέσεως, σκατοψυχώσεως και κλαμπανίας μνήμης και χώσεως, νυν και αεί και εις το κεφάλιν καής, συγκλεισθούν τα έντερά σου, αμήν!»

«Το συναξάριον του ανοσίου Σπανού», Βενετία 1542

V

 ΕφΣυν 14-15/11-2020

 

To V είναι αυτό που βλέπετε κι αυτό που ξέρετε. Ενα γράμμα του λατινικού αλφαβήτου και όλων των λατινογενών γλωσσών. Μαζί με το U και το L υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύουν τα πιθανά σενάρια αντίδρασης της οικονομίας έπειτα από μια μεγάλη κρίση και βύθιση σε βαθιά ύφεση. Ανακεφαλαιώνω συνοπτικά τι σημαίνουν τα γράμματα στη γραφιστική απεικόνιση της πραγματικότητας, για την οποία υποθέτω ότι όλο και κάποιο Νόμπελ Οικονομίας θα έχει δοθεί: το V είναι η αντίδραση ελατηρίου, ήτοι μια ανοδική εκτίναξη της οικονομίας, αφού πιάσει πάτο - αν υπάρχει πάτος. Το U απεικονίζει μια ομαλή αλλά βραδύτερη ανάκαμψη, μια αύξηση του ΑΕΠ που θέλει τον χώρο της και τον χρόνο της. Και το L είναι το απευκταίο και ολέθριο σενάριο μιας οικονομίας που, αφού πιάσει πάτο, σέρνεται για χρόνια, ενδεχομένως και δεκαετίες, στο επίπεδο αυτού του πάτου, σε όποιο βάθος κι αν τον έχει πετύχει. 

Ο πάτος -τα έχουμε ξαναπεί αυτά- δεν είναι κάποιο σταθερό μέγεθος. Κάτω απ’ τον πάτο υπάρχει ο απόπατος, κάτω κι απ’ αυτόν ο βόρβορος, η άβυσσος, τα βάθη της κόλασης κι ό,τι άλλο έχει επινοήσει η ανθρώπινη φαντασία για να προσδιορίσει το άπειρο της έκπτωσης από τον παράδεισο ή -επειδή τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει- από το επίπεδο μιας ανεκτής επιβίωσης. Στο πεδίο της γήινης στατιστικής, κάτι αρκετά κοντά στον πάτο είναι το ελληνικό ΑΕΠ που, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, θα κλείσει στο τέλος του χρόνου κοντά στα 160 δισ. ευρώ. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Σε σταθερές τιμές σημαίνει επιστροφή στα επίπεδα του 1995, από τότε τουλάχιστον που υπάρχουν ομοιόμορφα ευρωπαϊκά δεδομένα για το ΑΕΠ. Προσπαθήστε να θυμηθείτε τους εαυτούς σας πριν από 25 χρόνια, για να καταλάβετε. Για να επιστρέψουμε στον «παράδεισο» του 2010, την κορυφαία μεταπολεμική επίδοση ΑΕΠ πριν από την κρίση χρέους, απαιτείται μια αύξηση του πραγματικού πλούτου κατά 50%. Εδώ δεν φτάνει μόνο ένα «V». Αλμα επί κοντώ χρειάζεται. Και σε πόσα χρόνια είναι αυτό εφικτό; Σε πέντε; Δέκα; Αρα, ακόμη κι αν το 2021 η οικονομία τρέξει, για παράδειγμα, με 5%, πράγμα που μπορεί να είναι καλό για το κερδοσκοπικό παιχνίδι στο χρηματιστήριο και στην αγορά επενδύσεων, για τα εισοδήματα της πλειονότητας η ανάκαμψη θα είναι μια αργή, βασανιστική έρπυση στον οριζόντιο άξονα του «L».

Παρ’ όλα αυτά το «V» είναι το γράμμα και το σχήμα που θα χαρακτηρίσει την εξέλιξη της πανδημίας, την ανασύνταξη των οικονομιών και τη στάση των κοινωνιών στη μετά Covid εποχή. Αλλά όχι με τον τρόπο που εννοούν οι οικονομολόγοι, που φαντάζονται οι στατιστικολόγοι και που προτιμούν οι πολιτικοί βουκόλοι.
Αυτή η κρίση έχει κάτι ιστορικά μοναδικό και έχει ελάχιστη σχέση με τις συνήθεις, τις ασυνήθιστες, ακόμα και τις ακραίες κυκλικές κρίσεις του καπιταλισμού, για τις οποίες τα V, τα U και τα L κουτσά- στραβά έκαναν τη δουλειά της ερμηνείας και της διαχείρισης. Ο τρόπος με τον οποίο οι πολιτικές και οικονομικές ηγεσίες του οικονομικού σύμπαντος εγκατέλειψαν, έστω προσωρινά, τις ιδεοληψίες και τις κλασικές νεοφιλελεύθερες ή νεοκεϊνσιανές συνταγές, η ευκολία με την οποία προσφεύγουν σε πολιτικές αδιανόητες πριν από ένα χρόνο, η άνεση με την οποία γλείφουν εκεί που έφτυναν, βαφτίζουν το κρέας ψάρι και μεγεθύνουν το παγκόσμιο δημόσιο χρέος λες και ανακάλυψαν την καλλιέργεια του λεφτόδεντρου, δείχνει ότι ακόμη κι αυτούς, τους κυνικούς άρπαγες του πλούτου των εθνών, ο κορονοϊός τούς έχει τρομάξει σαν μετεωρίτης που καταστρέφει το 1/3 του πλανήτη, σαν εισβολή εξωγήινων που κανείς δεν πίστευε, σαν ηφαίστειο που εκρήγνυται και βυθίζει τη Γη για χρόνια στο σκοτάδι. Εξ ου και ο πανικός, ο φόβος, η αμηχανία, η αδεξιότητα και η τρομακτική ανεπάρκεια στρατηγικής. Κάθε μέρα που περνάει διαψεύδει τις βεβαιότητες της προηγούμενης.

Το γράμμα «V», προς το παρόν, απεικονίζει σταθερά μόνο δυο ανθρώπινα μεγέθη: τον θάνατο και την απληστία. Το πρώτο είναι η καθημερινή μακάβρια στατιστική -νεκροί, κενές εντατικές, κρούσματα-, η οποία συνοδεύεται από την κοινωνική μηχανική του lockdown και τον κανιβαλικό αυτοματισμό των ευθυνών: φταίνε τα κωλόπαιδα οι νέοι, φταίνε οι κωλόγεροι, φταίνε οι μαθητές, φταίνε οι φοιτητές, φταίνε οι διαδηλωτές, φταίνε οι καταναλωτές, οι αθλητές, οι περιπατητές, οι συνοδοί σκύλων, οι εργαζόμενοι, οι απεργοί, οι συνδικαλιστές, οι επιβάτες, οι νοσούντες, φταίνε όλοι οι άλλοι εκτός από τις κυβερνήσεις που έχουν καταντήσει τις κρατικές μηχανές και τις δημόσιες υποδομές λάφυρα για τους επενδυτές και ερειπιώνες για τους πολίτες.

Το δεύτερο μέγεθος που απεικονίζει το «V», η απληστία, αποτυπώνεται στα ασύλληπτα κέρδη που αποκομίζουν από τα χρηματιστήρια οι κυνηγοί του χρήματος. Στη χειρότερη οικονομική και ανθρωπιστική κρίση των μεταπολεμικών χρόνων, οι αποδόσεις των μετοχών αυξάνονται με ρυθμό ευθέως ανάλογο των θανάτων από Covid-19. Ερεθίζονται με τη μυρωδιά της πτωμαΐνης, ανεβαίνουν και με την ελπίδα του εμβολίου ή της θεραπείας. Το έξυπνο χρήμα δεν χρειάζεται προσχήματα και ηθικές προφάσεις. Τρέφεται και με τη ζωή και με τον θάνατο.

Αλλά το ότι οι αγορές του χρήματος κινούνται με άλματα τύπου «V» δεν σημαίνει καθόλου ότι το ίδιο θα συμβεί αργά ή γρήγορα στην πραγματική οικονομία. Η ιδιομορφία και η μοναδικότητα αυτής της κρίσης -κι αυτό μπορεί να ακούγεται σαν ανέξοδη μελλοντολογία, αλλά δεν είναι, το λέει ακόμα και η Λαγκάρντ- είναι ότι, ακόμη κι όταν η πανδημία περάσει, θα έχει αφήσει πίσω της κοινωνικά συντρίμμια. Εκατομμύρια επιχειρήσεις βυθισμένες στα χρέη, εκατομμύρια χαμένες θέσεις εργασίας, εκατομμύρια εργαζόμενους με μειωμένες αποδοχές, εκατομμύρια νοικοκυριά με συρρικνωμένα εισοδήματα, εκατομμύρια νέους με προοπτικές ζωής πολύ χειρότερες από των γονιών και των παππούδων τους, εκτεθειμένους στον κίνδυνο φτώχειας, στις χαώδεις ανισότητες, στην αυταρχική εκτροπή και στην ψηφιακή επιτήρηση.

Σ’ αυτό το ζοφερό φορτίο, λοιπόν, η μόνη εκδοχή του «V» που ταιριάζει είναι αυτή της κοινωνικής έκρηξης.  Το V της εξέγερσης.


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Η ισότητα και η ελευθερία δεν είναι πολυτέλειες που μπορούν απλώς να παραμεριστούν. Χωρίς αυτές καμιά τάξη δεν μπορεί να αντέξει για πολύ πριν φτάσει σε βάθη πέρα από τη φαντασία.
Alan Moore, «V for Vendetta»

Ενώ αυτός κοιμόταν

 7-8/11/2020

 Στις 15 Δεκεμβρίου του 2030 το πρωί, ο Ευτύχης Π. άνοιξε τα μάτια του και το λιγοστό φως της κρεβατοκάμαρας τον τύφλωσε σαν να έβλεπε τρεις ήλιους ταυτόχρονα. Δεν είχε καμιά αίσθηση χώρου και χρόνου, ένιωθε το σώμα του ασήκωτο και το μυϊκό του σύστημα ανυπάκουο, σαν να ξυπνούσε έπειτα από εβδομάδες ή μήνες, σαν να επανερχόταν έπειτα από μακροχρόνιο κώμα. 

Την πρώτη αίσθηση της τεράστιας αλλαγής την έδωσε το ίδιο το δωμάτιο. Το χρώμα στους τοίχους, τα σκεπάσματα, τα διακοσμητικά δεν του θυμίζουν τίποτα, κι όταν με τεράστια δυσκολία σηκώνεται απ’ το κρεβάτι και περισσότερο σέρνεται παρά περπατάει μέσα στο σπίτι, αντιλαμβάνεται ότι αυτό δεν έχει και τόση σχέση με το σπίτι όπου κοιμήθηκε το προηγούμενο βράδυ - ή μήπως δεν ήταν το προηγούμενο;. Οι κουρτίνες, τα χρώματα στους τοίχους, έπιπλα, μικροαντικείμενα μη αναγνωρίσιμα, τα κουφώματα κυρίως, όλα αλλαγμένα. Αλλά το σοκ της μεγάλης αλλαγής που έχει μεσολαβήσει το προκαλεί το τοπίο του εαυτού του στον καθρέφτη του μπάνιου: γκρίζα γενειάδα ιερομόναχου, λιγοστά κι άσπρα μαλλιά, μάγουλα κρεμασμένα, μάτια περικυκλωμένα από βαθιές ρυτίδες, ευμεγέθης κοιλιά, μύες κρεμασμένοι στον σκελετό του σαν τσαλακωμένο ρούχο στην κρεμάστρα. «Γέρασα σε μια νύχτα;» αναρωτήθηκε, αλλά έπειτα, επειδή ο ανθρώπινος εγκέφαλος μετράει το πέρασμα του χρόνου με μονάδες μνήμης, σκέφτηκε αν αυτό που του συνέβη ήταν ένας βαθύς επιμενίδειος ύπνος, μια πολύχρονη νάρκη σαν του Ριπ Βαν Ουίνκλ, όχι στα βουνά Κάτσκιλ της Νέας Υόρκης, ούτε στο Ιδαίον Αντρον της Κρήτης, αλλά στο ενυπόθηκο διαμέρισμα στο Παγκράτι που το απέκτησε τη δεκαετία του 2000 γι’ αυτόν και την οικογένειά του. 

Από τη στιγμή που εδραιώθηκε η υποψία πως μπορεί να του έχει συμβεί κάτι τόσο συγκλονιστικό, το βαρύ σώμα του Ευτύχη άρχισε να κινείται σαν νευρόσπαστο. Πρώτα αναζήτησε ένα τηλέφωνο, την ασύρματη συσκευή του σταθερού, κι όταν κατάλαβε ότι κάτι τέτοιο δεν υπήρχε, έψαξε το κινητό του. Δεν έβρισκε τίποτα που να του θυμίζει κινητό, εκτός από ένα διαφανές και εύκαμπτο παραλληλόγραμμο αντικείμενο που όταν το πήρε στα χέρια του «ζωντάνεψε» κι έγινε μια πολύχρωμη οθόνη, η οποία άρχισε να μιλάει ακατάπαυστα με μια γυναικεία φωνή, «Καλημέρα Ευτύχη, είναι 15 Δεκεμβρίου, 12 το μεσημέρι, έχει ηλιοφάνεια και η θερμοκρασία στην Αθήνα είναι 10 βαθμοί», και ενώ η συσκευή συνέχιζε να απευθύνεται στον άφωνο από την έκπληξη Ευτύχη, στο σπίτι συνέβαιναν αξιοσημείωτες αλλαγές: κάποια φώτα άναψαν, ακούστηκαν βόμβοι συσκευών που ενεργοποιούνταν, ήχος καφετιέρας, άναψε και μια μεγάλη μαύρη οθόνη στον τοίχο που προφανώς ήταν τηλεόραση, γρίλιες ανέβηκαν για να μπει φως, παράθυρα που βρέθηκαν σε ανάκλιση ηλεκτρικά για να αεριστεί ο χώρος, προφανώς αποτελέσματα ενός μυριοστού προγράμματος «Εξοικονομώ» έπειτα από τα πολλά που ο Ευτύχης άφησε αναξιοποίητα λόγω έλλειψης ρευστού, παρά την γκρίνια της γυναίκας του, «…η κυκλοφορία στην πόλη», συνέχισε η φωνή του κινητού «είναι πυκνή, παρατηρείται συμφόρηση ηλεκτρικών ποδηλάτων και τσόπερ σε όλο το μήκος του Παμμέγιστου Περιπάτου από την Κηφισιά μέχρι το Αιγάλεω και μποτιλιάρισμα σε όλο το μήκος της παραλιακής από το Νέο Φάληρο λόγω συνωστισμού στα Mall και στο καζίνο του Ελληνικού, όπου σήμερα γίνεται η μεγάλη κλήρωση για τα 10 εκατομμύρια Lamdacoins, που η ισοτιμία τους χθες έκλεισε στα 205 ευρώ, έχοντας πετύχει αύξηση 30% στη διάρκεια του 2030 που αποχαιρετούμε σε λίγες μέρες…», εδώ ο Ευτύχης αισθάνθηκε ότι κεραυνοβολήθηκε συνειδητοποιώντας για πρώτη φορά τον χαμένο χρόνο. «…Στα σημαντικά γεγονότα της μέρας», συνέχισε η φωνή του κινητού, «Ευτύχη πρέπει να σου θυμίσω ότι στις 2 το μεσημέρι ο πρωθυπουργός Κώστας Μπακογιάννης θα απευθύνει μήνυμα στον ελληνικό λαό», στο σημείο αυτό ο Ευτύχης ένιωσε τα γόνατά του να λυγίζουν, σωριάστηκε ανήμπορος στον καναπέ, ενώ η οθόνη της τηλεόρασης πλημμύριζε με προαναγγελίες της πρωθυπουργικής ομιλίας, και η φωνή στο κινητό συνέχισε να μιλάει ακατάπαυστα, «Ευτύχη, από τον γρήγορο έλεγχο που έκανα σήμερα σε βρίσκω σε εξαιρετική φόρμα, πίεση, σφυγμοί, παλμοί κανονικά, μπορείς να πιεις καφέ, όχι ζάχαρη ούτε στέβια, παρακαλώ, στο ψυγείο υπάρχει χυμός ροδιού και ψωμί που μπορείς να φας με λίγο κατσικίσιο τυρί, αλλά πριν, θυμήσου το σετ τριών χαπιών που είναι στην μπλε θήκη πάνω στον πάγκο της κουζίνας, πάρ’ τα νηστικός. Στο πρόγραμμά σου σήμερα, Ευτύχη, βλέπω τα εξής. Σε μισή ώρα έχεις τηλεφωνικό ραντεβού με εκπρόσωπο της Housekeeper. Εχετε καθυστερήσει τρία ενοίκια και υπάρχει κίνδυνος να χάσετε το δικαίωμα επαναγοράς του σπιτιού σας στα 12 χρόνια μετά την πτώχευση. Κατά τη 1 είναι καλή ευκαιρία να επικοινωνήσεις με την κόρη σου την Ευγενία στην Ισλανδία, διότι φέτος δεν θα καταφέρει να έρθει για Χριστούγεννα. Επίσης, θέλει να σου μιλήσει ο εγγονός σου, ο Ευτύχης, στη Μελβούρνη, είναι καλή ώρα τώρα, γιατί μετά τον βάζουν για ύπνο. Στις 2 διακόπτονται όλες οι επικοινωνίες κι όλες οι συσκευές συνδέονται για τη ζωντανή μετάδοση του μηνύματος του πρωθυπουργού, δεν νομίζω ότι θα κρατήσει πάνω από δέκα λεπτά, οπότε μετά πρέπει οπωσδήποτε να επικοινωνήσεις με τον διαχειριστή του συνταξιοδοτικού σου χαρτοφυλάκιου, δεν έχεις απαντήσει εδώ και καιρό σε ποιες νέες εισαγωγές και αυξήσεις κεφαλαίου του 2031 προτίθεσαι να μπεις, η ασφαλιστική σου μερίδα μένει στάσιμη και αν δεν πάρεις κάποια ρίσκα είναι απίθανο να επαρκεί για σύνταξη το αποθεματικό σου όταν πιάσεις το όριο ηλικίας στα 70 σου. Αν θέλεις, επίσης, μπορείς να μιλήσεις με κάποιον φίλο σου Σωκράτη, εξαιρετικά ενοχλητικός και επίμονος, έχει πάρει εκατοντάδες φορές, λέει ότι ήσασταν μαζί στο συνδικάτο, δεν ξέρω τι είναι αυτό, δεν υπάρχει στο λεξιλόγιό μου, κι όταν τον ρώτησα περί τίνος πρόκειται και άρχισε να μου εξηγεί κάτι ακατάληπτα περί μισθωτής εργασίας, του απάντησα -όπως απαντώ εδώ και χρόνια σε όλους τους συγγενείς και φίλους σου, μην ανησυχείς, εκτός από όσους διαγράφτηκαν λόγω βιολογικής λήξης, είναι όλοι ενεργοί στο cloud- ότι ο Ευτύχης που ξέρω εγώ και σταθερά εκπροσωπώ από τότε που υπάρχει το 6G σύμπαν είναι ανεξάρτητος τηλεπαγγελματίας με ατομικό αποταμιευτικό πρόγραμμα σύνταξης και περίθαλψης και στα data του δεν βρίσκω καμιά ένδειξη απασχόλησής του ως μισθωτού ή συμμετοχής του σε συνδικάτο ή γουάτ έβερ, αλλά ο φίλος σου ο Σωκράτης, που δεν ξέρω αν αξίζει να τον διατηρείς φίλο σου και θα σου συνιστούσα να μου δώσεις εντολή διαγραφής του, μου απάντησε με ένα αχαρακτήριστο “άι γαμήσου, ψηφιακή σκατόμυγα” και του το ’κλεισα πριν μου το κλείσει…» 

Ενώ ο Ευτύχης άκουγε αποσβολωμένος την ακατάπαυστη φλυαρία της ψηφιακής φωνής, η πόρτα του διαμερίσματος άνοιξε, ακούστηκαν πράγματα να σωριάζονται στο πάτωμα, βήματα, κι απέναντί του, άφωνη, έκπληκτη και γερασμένη στάθηκε η Ιουλία, η γυναίκα του. Πρώτος έσπασε τη σιωπή ο Ευτύχης, με μια ξέπνοη ερώτηση: «Τι έχει συμβεί;» Κι η Ιουλία βρήκε τα λόγια να πει: «Είχες πει να μη σε ξυπνήσουμε με τίποτα. Μόλις άρχισε το δεύτερο lockdown… Επεσες για ύπνο κι είπες να μη σε ξυπνήσει κανείς».

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 
(Ο Επμενίδης), μολονότι ήταν κρητικής καταγωγής, είχε μακριά μαλλιά, πράγμα που τον έκανε να διαφέρει στην όψη από τους Κρήτες. Κάποτε ο πατέρας του τον έστειλε στο χωράφι να ψάξει να βρει ένα πρόβατο, κατά το μεσημέρι όμως παρεξέκλινε από τον δρόμο του και κοιμήθηκε σε μια σπηλιά για 57 χρόνια. Οταν ξύπνησε, συνέχισε να ψάχνει για το πρόβατο, πιστεύοντας πως είχε κοιμηθεί μόνο λίγη ώρα. Επειδή δεν το έβρισκε, πήγε στο χωράφι, και καθώς τα έβρισκε όλα αλλαγμένα και το κτήμα να το έχει κάποιος άλλος, γύρισε γεμάτος απορία πίσω πάλι στην πόλη· εκεί, μπαίνοντας στο σπίτι του, συναντούσε ανθρώπους που τον ρωτούσαν ποιος είναι, ώσπου βρήκε τον νεότερο αδερφό του -που τότε ήταν πια γέρος- και έμαθε από εκείνον όλη την αλήθεια. Το πράγμα έγινε γνωστό σε όλους τους Ελληνες, οι οποίοι τον θεωρούσαν πια εξαιρετικά θεοφιλή άνθρωπο.
Διογένη Λαέρτιου, «Βίοι Φιλοσόφων» (Επιμενίδης, 1.109-111) 

Η μάσκα μιλάει

ΕφΣυν 31/10-1/11-2020

 

Σώπα κι άκουσε. Τώρα μιλάω εγώ. Μιλάω, αν και δεν έχω στόμα, δεν έχω σώμα, πνευμόνια, κεφάλι. Μιλάω εγώ που φωνητικές μου χορδές είναι τα λάστιχα γύρω απ’ τ’ αυτιά σου, όταν δεν τα τυλίγεις στον καρπό σαν βραχιόλι, στον αγκώνα ή στο μπράτσο σαν περιβραχιόνιο. Μιλάω χωρίς στόμα και για τις επόμενες μέρες, βδομάδες και μήνες θα φράζω το δικό σου απύλωτο στόμα, ώρες πολλές κάθε μέρα, θα αποκρούω τις θύελλες από σταγονίδια κι αέρα που εκπνέεις σε κάθε βήμα, θα συγκρατώ τα βδελυρά εκκρίματα που εκτοξεύεις από την υγρή άβυσσο πίσω από τα δόντια και τα ρουθούνια σου, θα παραμορφώνω τις λέξεις και τις φράσεις που κατεβαίνουν από το περίπλοκο νευρωνικό δίκτυο στο κεφάλι σου στον πιο ευκίνητο και τρυφερό μυ που διαθέτεις, που την ύπαρξή του σχεδόν την αγνοείς καθημερινά, αντιστρόφως ανάλογα με την ακατάπαυστη χρήση του, εκτός κι αν τον δαγκώσεις οδυνηρά από αδηφαγία ή τον βυθίσεις με απληστία σ’ ένα άλλο στόμα, σ’ ένα βαθύ, υγρό, ζεστό γλωσσόφιλο.

Τώρα θα μιλήσω εγώ, που για πολλές ώρες της μέρας θα διχοτομώ οριζόντια τα πρόσωπά σας ανάμεσα στο ψέμα και την αλήθεια, γιατί τα χείλη και το στόμα μπορούν να υποκριθούν, να προσποιηθούν χαρά, εγκαρδιότητα, θλίψη, ευθυμία, αλλά το βλέμμα δύσκολα μπορεί να υποδυθεί και να κρύψει τη λύπη, τον θυμό, τη δυσφορία, την αδιαφορία, το μίσος ή τη λαχτάρα, τη φιλία, την αγάπη για τον απέναντι. Θα υποστείτε μέχρι εξουθενώσεως ο ένας την αλήθεια του άλλου κι εγώ, το ευτελές ορθογώνιο κομμάτι από χαρτί ή πανί που θα είμαι ό,τι πιο αυτοκόλλητο στο σώμα σας πέρα από τα εσώρουχά σας, καθαρό στην αρχή της μέρας, ρυπαρό στο τέλος της έπειτα από ατέλειωτες καταχρήσεις μου σαν σκουλαρίκι κρεμασμένο στ’ αυτί, μούσι στο πηγούνι, περικάρπιο ή πατσαβούρι χωμένο στην τσέπη, παρόν ακόμη κι όταν με πετάξετε στα σκουπίδια ή με ρίξετε στο βραστό νερό και με πατήσετε κάτω από τους 200 βαθμούς του πυρωμένου ατμοσίδερου, εγώ λοιπόν θα γίνω η μάσκα που θα ξεσκεπάσει από τα πρόσωπά σας όλες τις μάσκες της πλάνης και της απάτης.
Θα σκίσω τις μάσκες των ηρώων, των από μηχανής θεών, των ηγεμόνων και των αυτόκλητων ελευθερωτών. Θα πετάξω τη νεκρική προσωπίδα του Αγαμέμνονα, τη μάσκα του Ζορό, του Μπάτμαν και της Κατγούμαν, του Σπάιντερμαν και του αιμοδιψούς Τζέισον, του θεού Ρα και του φαραώ Τουταγχαμόν, τις μάσκες των Anonymous και τις μάσκες των Eponymous, τις μάσκες όλων των μασκοφόρων του κόσμου, τη μάσκα της «μασκέ πιπέζ», ακόμη και τη μάσκα του Ελον Μασκ. Φιλοδοξώ εγώ, η μάσκα που θα σκεπάζει για μήνες τα στόματα και τις μύτες σας, να γίνω αφορμή και μέσο για να δείτε τον κόσμο κατάματα, ν’ αντικρίσετε την πραγματικότητα χωρίς μάσκες, προσωπεία και θεατρινισμούς.

Οι μάσκες ήδη πέφτουν. Οι Μωυσήδες κατεβαίνουν απ’ το Σινά χωρίς νόμους και λύσεις, μόνο με απαγορεύσεις, εκφοβισμούς και βούρδουλα. Οι βουκόλοι του πλανήτη σηκώνουν τα χέρια ψηλά κι αμολάνε τα σκυλιά. Ολα τα μεγάλα όπλα τους πέφτουν άχρηστα μπροστά σε κάτι τόσο μικροσκοπικό, αόρατο, ιλιγγιωδώς διασπειρόμενο και διαρκώς μεταλλασσόμενο. Οι Λεβιάθαν της Δύσης λυγίζουν με δέος στο μεγάλο κύμα της πανδημίας. Οι τεχνοπολιτικές τους συντρίβονται, τα φράγματα φθηνού χρήματος παρασύρονται από διαδοχικά κύματα ύφεσης, οι μετοχές τους βυθίζονται, οι αγορές τους κλυδωνίζονται, οι επιχειρήσεις τους χρεοκοπούν, συρρικνώνονται, αγκιστρώνονται στο κρατικό χρήμα ή στήνουν μακάβριο κερδοσκοπικό πάρτι θανάτου. Γιατί για κάποιους, ακόμη και τώρα, ο θάνατός σας είναι η ζωή τους. Κι όσο η υπερφίαλη, διαιρεμένη, τρομοκρατημένη, παραπλανημένη ανθρωπότητα περιδινείται σε μια κρίση υγειονομική, ένα σοκ από το οποίο ο οικονομικός πολιτισμός σας νόμιζε ότι ήταν απρόσβλητος, τόσο οι υπερπλούσιοι του κόσμου μπαζώνουν πλούτο σε ποσότητες ασύλληπτες, με τη βεβαιότητα ότι αυτοί είναι οι μόνοι που και μπορούν και δικαιούνται να επιβιώσουν από μια πανδημία, μια πυρηνική καταστροφή, μια κλιματική κατάρρευση. Προφυλαγμένοι στα πολυτελή καταφύγιά τους, προστατευμένοι πίσω από τις μάσκες της αυταπάτης τους.

Εγώ δεν είμαι παρά ένα ταπεινό κομμάτι χαρτί ή πανί, βγαλμένο από μακρές αλυσίδες παραγωγής. Δεν έχω τη δόξα ενός κορονοϊού που τον φοβούνται και τον θαυμάζουν, τον παρατηρούν και τον αναλύουν σε χιλιάδες εργαστήρια σ’ όλο τον κόσμο. Ομολογώ ότι έκανα κι εγώ αρκετούς χαρούμενους και πλουσιότερους δίνοντάς τους την ευκαιρία να με παράγουν και να με πουλάνε κατά δισεκατομμύρια και σε κάθε δυνατή εκδοχή -χάρτινες, πάνινες, άσπρες, κόκκινες, εμπριμέ, πουά- αθροίζοντας τζίρους και κέρδη που τους ήταν αδιανόητα. Αλλά μου είναι αδύνατο να ανταγωνιστώ τον Covid-19, που έχει υποβάλει κυβερνήσεις, κεντρικές τράπεζες, επιστημονικά ινστιτούτα, ερευνητικά εργαστήρια, πολυεθνικές εταιρείες στην ανάγκη να επενδύσουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια σε εμβόλια, φάρμακα, νέα μοντέλα εργασίας, νέες μορφές εκμετάλλευσης, ψηφιακούς μηχανισμούς επιτήρησης και αστυνόμευσης, νέες μεθόδους διακυβέρνησης, σε έναν ζοφερό καπιταλισμό νέου τύπου που αδυνατούν ακόμη και να τον περιγράψουν. 

Οχι, εγώ δεν έχω τη δύναμη του Covid-19 να σας οδηγήσω στη σκοτεινή δυστοπία της επόμενης πεντηκονταετίας. Ο ταπεινός μου προορισμός είναι μόνο να σας κάνω να νοιαστείτε για τους άλλους με το καλυμμένο κάτω μισό του προσώπου σας, και να τους δείτε καθαρά με το ακάλυπτο πάνω μισό. Να ζείτε με την αλήθεια του βλέμματος, χωρίς τη μάσκα του ψέματος.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Το τεράστιο αυτό εργοστάσιο λειτουργούσε με ένα μυστηριώδες σύστημα δαπανών παραγωγής: λαμβάνοντας υπόψη του το οικονομικό αξίωμα ότι το επενδεδυμένο κεφάλαιο πρέπει να αποφέρει κέρδος, ήταν αφιερωμένο στον τερατώδη βωμό του Τίποτα. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που κάθε πρωί οι εργάτες έπρεπε ν’ απαγγέλλουν ένα μυστικό όρκο. Ποτέ μου δεν είχα δει τόσο παράξενο εργοστάσιο. Ολες οι μέθοδοι της σύγχρονης επιστήμης και διαχείρισης, και μαζί ο πιο ακριβής και ορθολογιστικός στοχασμός πολλών «μεγάλων κεφαλών», ήταν ταγμένα σε ένα και μοναδικό σκοπό: τον Θάνατο. Παράγοντας το μοντέλο Μηδέν των μαχητικών αεροπλάνων που χρησιμοποιούσαν οι μοίρες αυτοκτονίας, το τεράστιο αυτό εργοστάσιο έμοιαζε με μια μυστική θρησκεία που λειτουργούσε εκκωφαντικά- μουγκρίζοντας, στριγγλίζοντας, θρηνώντας.

Γιουκίο Μισίμα, «Εξομολογήσεις μιας μάσκας»

Ο τρίτος γύρος

 ΕφΣυν, 24-25/10/2020

Ειδυλλιακό μεν το τοπίο, αλλά με πολλές σκληρές ιστορίες κάτω από το νερό (Λίμνη Κρεμαστών).

Υποθέτω –είμαι βέβαιος, δηλαδή– ότι ο τίτλος οδηγεί τον νου σας αλλού. Κάποιοι, όσοι δεν έχουν βαθιά ιστορικά τραύματα ή είναι ιστορικά λωβοτομημένοι, ίσως υποθέσουν ότι θα διαβάσουν κάτι για τον τρίτο γύρο μέτρων στο επόμενο, τρίτο κύμα, της πανδημίας. Αν τον Απρίλιο είχαμε μετακινήσεις μόνον κατόπιν sms στον Νικ Χαρντ, αν τώρα απαγορεύεται η κυκλοφορία τη νύχτα, τότε τον Γενάρη τι ακριβώς θα γίνει; Καθολικό λοκντάουν;

Αλλά δεν πρόκειται περί αυτού. Φυσικά δεν πρόκειται για τον τρίτο γύρο επιστρεπτέας προκαταβολής, τον τρίτο γύρο παράτασης του ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ ή άλλους τρίτους γύρους αποτυχημένων μέτρων ανάσχεσης της ύφεσης – εκεί μετράμε τέταρτους και πέμπτους γύρους χωρίς αποτέλεσμα. Και, τέλος, δεν πρόκειται περί της εκκρεμούς από το 1949 αναμέτρησης-ρεβάνς, όταν οι «αναρχοκομμουνιστοσυμμορίτες» ηττήθηκαν από το «εθνικό κράτος» κι έτσι δεν πήραν τα σπίτια και τα χωράφια των νοικοκυραίων, όπως απειλούσαν οι νικητές εθνομοναρχοφασίστες. Ισα ίσα, ήταν το «εθνικό κράτος» που πήρε τα σπίτια και τα χωράφια των εξόριστων και σκορπισμένων σ’ όλη την ανατολική Ευρώπη ηττημένων – οι περιουσίες τους δημεύονταν ή απλώς αρπάζονταν από άσπονδους χωριανούς και συγγενείς. Είναι κι αυτή μια μεγάλη αρπαγή που έχει περάσει στα ψιλά της Ιστορίας. Ας μπούμε στο ψητό που έχει αφορμή το κυβερνητικό Πτωχευτικό τερατούργημα.

Μεταπολεμικά και κυρίως μετεμφυλιακά, οι νεοέλληνες, που υποτίθεται πως γλίτωσαν τα σπίτια τους από τα νύχια των «κόκκινων εχθρών της ιδιοκτησίας», αντιμετώπισαν δυο μεγάλους γύρους ή κύματα αποστέρησης των περιουσιακών στοιχείων τους. Ο πρώτος μεγάλος και μακρόχρονος γύρος ήταν οι σαρωτικές αναγκαστικές απαλλοτριώσεις που άρχισαν από τη δεκαετία του 1950 με εξαιρετική πυκνότητα και συχνότητα, στο όνομα της οικονομικής ανασυγκρότησης και του βιομηχανικού εκσυγχρονισμού. Νομίζουμε ότι οι απαλλοτριώσεις που γίνονταν, για παράδειγμα, για τα ορυχεία της ΔΕΗ, τα υδροηλεκτρικά φράγματα, οι μονάδες παραγωγής ρεύματος, η Πεσινέ, τα μεταλλεία και ορυχεία στη Στερεά Ελλάδα και στη Μακεδονία, τα εργοστάσια, τα μεγάλα ναυπηγεία της Αττικής, τα διυλιστήρια στον Ασπρόπυργο, στην Ελευσίνα και την Κόρινθο, τα μεγάλα οδικά έργα, όλα αυτά που αποτέλεσαν σήμα κατατεθέν της μεταπολεμικής εκβιομηχάνισης της χώρας, έγιναν ανώδυνα, χωρίς ν’ ανοίξει ρουθούνι;

Κάθε άλλο. Αυτή η ιστορία δεν γραφόταν πάντα ήρεμα στα δικαστήρια που όριζαν το τίμημα ή το αντάλλαγμα της απαλλοτριωμένης ιδιοκτησίας. Η βία με την οποία ολόκληρα χωριά εκατοντάδων κατοίκων χάθηκαν κάτω από όγκους νερού για να γίνει ένα φράγμα ή ισοπεδώθηκαν για να αναπτυχθεί ένα πεδίο εξόρυξης, ο εξαναγκασμός χιλιάδων ανθρώπων να γίνουν από μικροκαλλιεργητές και κτηνοτρόφοι στα χωριά τους ανειδίκευτοι εργάτες στα αστικά κέντρα δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από τις αποκρουστικές μεθόδους της πρωταρχικής συσσώρευσης του κεφαλαίου στην Αγγλία από τον 17ο αιώνα και μετά. Τότε που αγρότες απογυμνώνονταν από το βιος τους για να γίνουν τα φτηνά εργατικά χέρια σε μανουφακτούρες, ανθρακωρυχεία, βιομηχανίες, και μάλιστα μαζί με τα παιδιά τους. Η διαφορά είναι ότι η Αγγλία έγινε κοιτίδα και πρότυπο του παγκόσμιου βιομηχανικού καπιταλισμού, ενώ η Ελλάδα αποδείχθηκε τελευταίο και καταϊδρωμένο κακέκτυπό του. Τόση αρπαγή, τόση βία, τόσο άφθονη και φθηνή προσφορά γης, κεφαλαίου κι εργατικών χεριών κι όμως, πήγε στράφι γιατί, μεταξύ άλλων, είχαμε την τύχη να διαθέτουμε την πιο άχρηστη, άπληστη, αποτυχημένη και παρασιτική αστική τάξη της Ευρώπης.

Αυτό το τελευταίο το αντιλήφθηκαν ακόμη και οι δανειστές, η τρόικα, οι Ευρωπαίοι εταίροι, οι σύμμαχοι –πείτε τους όπως θέλετε–, που με τα τρία μνημόνια και τον διαβόητο μηχανισμό της εσωτερικής υποτίμησης τροφοδότησαν τον δεύτερο μεγάλο γύρο μαζικής απαλλοτρίωσης ιδιοκτησίας, οικογενειακής και παραγωγικής. Πέρα από τα χιλιάδες ενυπόθηκα σπίτια που συσσώρευσαν οι τράπεζες, πέρα από τα χιλιάδες διαμερίσματα που εκπλειστηριάστηκαν κι έφυγαν από τα χέρια των υπερχρεωμένων ιδιοκτητών τους, πέρα από τα δεκάδες χιλιάδες ακίνητα που έχουν μπαζώσει το Δημόσιο, η ΕΤΑΔ, το ΤΑΙΠΕΔ, το Υπερταμείο, με προορισμό την πώλησή τους, οι δανειστές μέσω του ελέγχου των τραπεζών και της «δημιουργικής καταστροφής» που προκάλεσε η ύφεση ενορχήστρωσαν μιαν αθόρυβη, μεγάλων διαστάσεων αναδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης της χώρας. Κατά κάποιον τρόπο, ενθάρρυναν την απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών του πρώτου γύρου.

Αναρωτηθείτε πού είναι σήμερα τα μεγάλα επιχειρηματικά τζάκια που μεσουρανούσαν τη δεκαετία του 1990 και την επόμενη; Τι έχει απομείνει από τις βιομηχανικές αυτοκρατορίες της κλωστοϋφαντουργίας, της μεταλλουργίας, της ναυπηγοεπισκευής; Πόσα εγκαταλειμμένα βιομηχανικά κουφάρια σε ζώνες χιλιάδων στρεμμάτων έχουν αλλάξει χέρια; (Μαθαίνω ότι η Microsoft θα φτιάξει τα data center της στις εγκαταστάσεις της άλλοτε κραταιάς κλωστοϋφαντουργίας «Αιγαίο», του φοβερού και τρομερού κάποτε Καρέλλα – μακαρίτης πια. Δεν είναι ειρωνεία της ιστορίας;) Πόσες χιλιάδες ξενοδοχεία έχουν περάσει στον έλεγχο μεγάλων ξένων αλυσίδων και tour opetrators, ψωνισμένα κοψοχρονιά, ακριβώς την περίοδο της εκτίναξης των τουριστικών αφίξεων στην Ελλάδα; Αυτή είναι ακόμη μια άγραφη ιστορία αναδιανομής πλούτου και περιουσίας που συντελέστηκε μέσω των μνημονίων, με βασικό μοχλό τις τράπεζες. Η διαφορά από τον πρώτο είναι ότι εξελίχθηκε σε μόλις 506 χρόνια.

Ενώ, λοιπόν, δεν έχουμε κάνει καν το ταμείο του δεύτερου γύρου και οι επιτελείς της «Γαλάζιας Πατρίδας» –του Κυριάκου, όχι του Ταγίπ– μας εισάγουν κιόλας στον τρίτο, που πράγματι προμηνύεται τελικός, μοβόρος, νικηφόρος και κομμουνιστικός, κατά το περιπαικτικό σύνθημα της δεκαετίας του 1980, με έναν κομμουνισμό που μόνον ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός μπορεί να επιβάλει – τα εμά εμά και τα σα πάλι εμά. Ο μητσοτάκειος Πτωχευτικός είναι η συμπύκνωση του τραπεζοκρατικού καπιταλισμού, η υπόμνηση ότι η ιδιοκτησία που μας θυμίζει ότι υπάρχουμε (όπως στον Ρίπλεϊ της Π. Χάισμιθ) δεν υπάρχει, ή υπάρχει μέχρι να μας την απαλλοτριώσουν. Τίποτε δεν μας ανήκει, ούτε το σπίτι που μένουμε, στην πρώτη στραβή της ζωής –κι ζωή τι άλλο είναι από μια διαδοχή από στραβές κι ανάποδες;–, στο πρώτο βουναλάκι χρέους που σε πνίγει, μπορεί να σου χτυπήσει ένα πρωί κάποιος την πόρτα και σίγουρα δεν θα είναι ο γαλατάς, γιατί δεν υπάρχουν γαλατάδες πια. Αλλά μπορεί να είναι ο δικαστικός κλητήρας που θα σου ανακοινώσει ότι είσαι και τυπικά πτωχός –με «π», γιατί το ότι είσαι φτωχός, σιγά το νέο, το ήξερες– και έχεις προθεσμία δύο μηνών να τα μαζεύεις, εκτός αν θες να ’σαι νοικάρης στο σπίτι σου. Ναι, τελικά, θα μας πάρουν και τα σπίτια και τα σώβρακα με τον τρίτο γύρο τους, μήπως πρέπει να κάνουμε κάτι με τον δικό μας;


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

 
Η απαλλοτρίωση των άμεσων παραγωγών πραγματοποιείται με τον πιο αμείλικτο βανδαλισμό και με κίνητρο τα πιο άνομα, τα πιο βρομερά και τα πιο μικροπρεπή και απεχθή πάθη. Η ατομική ιδιοκτησία, που αποκτήθηκε με τη δουλειά και που στηρίζεται, σαν να λέμε, στη σύμφυση του μεμονωμένου, ανεξάρτητα εργαζόμενου ατόμου με τους όρους δουλειάς του, παραμερίζεται από την κεφαλαιοκρατική ατομική ιδιοκτησία, που βασίζεται στην εκμετάλλευση ξένης, μα τυπικά ελεύθερης εργασίας. 
 

Καρλ Μαρξ, «Το Κεφάλαιο» (τόμος Α΄, κεφάλαιο 24, «Η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση»)
 

Η ζωή στα σύννεφα

ΕφΣυν, 17-18/10/2020

Α, ναι, υπάρχει και το cloud της Μέρι Πόπινς. Βικτωριανό, λιτό και σικάτο.

 Οταν η κόρη μου ήταν νήπιο, στο ερώτημά της «πού πηγαίνουν οι άνθρωποι όταν πεθαίνουν;» η μητέρα της κι εγώ ξεπερνούσαμε την αμηχανία μας και αποφεύγαμε τον μακάβριο υλισμό μας καταφεύγοντας στη γνωστή μεταφυσική ευκολία: «Στον ουρανό». Συνήθως έπιανε, και δεν ακολουθούσε άλλη ερώτηση, αλλά κάποια στιγμή φαίνεται ότι το παιδί επεξεργάστηκε σε εικόνες την απάντηση, και αποφάνθηκε: «Πω πω, χαμός θα γίνεται εκεί πάνω! Αστέρια, σύννεφα, σκελετοί, πώς χωράνε;» Για να απεικονίζει τους πεθαμένους ως αιωρούμενους σκελετούς φαίνεται ότι είχε ήδη καταλάβει ότι μεσολαβεί μια αποκρουστική διαδικασία αποσύνθεσης των σωμάτων στη γη. Αυτό, δηλαδή, που θέλαμε ν’ αποφύγουμε να περιγράψουμε.

Πολύ πιο κάτω από τον ουρανό, κάτω κι από τη στρατόσφαιρα, στη γήινη τροπόσφαιρα, μεσουρανούν οι θύσανοι, τα στρώματα κι οι σωρείτες, αυτές οι συγκεντρώσεις υδρατμών, σταγονιδίων και κρυστάλλων που, παρά τη γοητεία ή την απειλητικότητά τους, απομυθοποιήθηκαν νωρίς από την προϊστορική ανθρωπότητα. Οσες μεταφυσικές, υπερφυσικές ή μυθολογικές διαστάσεις κι αν αποδόθηκαν στα σύννεφα, η βασική τους λειτουργία συνδέθηκε με τον κύκλο του νερού, των βροχών, των εποχών και τελικά την επιβίωση της ανθρωπότητας. Η ζωή κάτω από τον ουρανό, η ζωή ΜΕ τα σύννεφα είχε τα οφέλη και τις απειλές της. Η ζωή ΣΤΑ σύννεφα ήταν υπόθεση φαντασίας και ψυχαγωγίας. Κι αυτά πολύ πριν η μετεωρολογία αποκαλύψει τα μυστικά των νεφών. 

Αν το φυσικό νέφος της γήινης ατμόσφαιρας το έχουμε αναλύσει μέχρι τελευταίο μορίου, υπάρχει ένα νέο νέφος που εμπνέει περιέργεια και δέος, αν και πρόκειται για ανθρώπινο δημιούργημα. Χάρη στην τεχνολογική άγνοιά μας και τον ψηφιακό αναλφαβητισμό μας, το cloud, το υπολογιστικό νέφος που αγκαλιάζει σαν ψηφιακή ατμόσφαιρα τον πλανήτη, αποκτά μια διάσταση μεταφυσική. Το «νέφος» μπορεί να μην είναι μετά θάνατον καταφύγιο ψυχών ή κατοικία θεών, αλλά είναι το ενδιαίτημα δισεκατομμυρίων πράξεων, συναλλαγών, συνομιλιών που καθημερινά πραγματοποιούν οι άνθρωποι μέσω του πληκτρολογίου τους, των τηλεφώνων τους και κάθε συσκευής δημόσιας ή ιδιωτικής χρήσης που αποθηκεύει οπτικοακουστικά στοιχεία, διαθέτει GPS και είναι συνδεμένη στο διαδίκτυο. 

Οπότε, το αγωνιώδες ερώτημα που προκύπτει είναι πού πάνε τα δεδομένα μας, οι σκέψεις, οι εκμυστηρεύσεις μας, τα μυστικά μας, οι βρομιές μας, οι κωδικοί πρόσβασης σε κάθε είδους λογαριασμό μας, οι συνομιλίες κι οι καβγάδες μας στο κινητό ή στα κοινωνικά δίκτυα, τα τσάτρουμ και τα μέσεντζερ; Πού φυλάσσονται τα μεγάλα δεδομένα που διαθέτουν τα κράτη για την ασφάλεια των πολιτών τους, για τη λειτουργία των διοικητικών μηχανισμών, για τη διασύνδεση επιχειρήσεων, τραπεζών, καταναλωτών, για την ασφάλεια των πτήσεων και κάθε είδους επίγειων μετακινήσεων, για την άμυνα και την προστασία μιας χώρας από εξωτερικές απειλές; Με λίγα λόγια: πού αποθηκεύονται τα συστατικά της κυριαρχίας κάθε κράτους και της ιδιωτικότητας των πολιτών του; 

Στο cloud είναι η απάντηση που θα έδινε με την άψογη αμερικανική προφορά του ο Μητσοτάκης, στο «νέφος» μάς παραπέμπουν και οι απαντήσεις όλων των εκπροσώπων των ψηφιακών κολοσσών που «έχουν τον έλεγχο των πιο κρυφών κυττάρων μας, του οργασμού, της πείνας μας, της μάρκας των τσιγάρων μας», κι ας το ’χουμε κόψει. Στο νέφος, αδερφές μου, στο νέφος, μας παραπέμπουν και ο Γκέιτς, ο Μπέζος, ο Ζούκενμπεργκ, ο Πέιτζ και ο Μπριν που απλώνουν εδώ και χρόνια- πριν ο Κυριάκος ανακαλύψει την Αμερική και τη Microsoft- δεκάδες κέντρα δεδομένων σε όλη το πλάτος της πυκνοκατοικημένης εύκρατης ζώνης του πλανήτη, σαν ζώνη ελέγχου ή σαν ψηφιακή εκδοχή του Πανοπτικού του Μπένθαμ. Εκεί, μεταξύ των δισεκατομμυρίων ατομικών και κεντρικών σέρβερ, δικτύων οπτικών ινών, κεραιών, συχνοτήτων και δορυφόρων αναπτύσσεται στην κυριολεξία μια δεύτερη ζωή μας. Ζωή στα σύννεφα που θα ήταν παραδεισένια αν ξέραμε πως έχουμε τον έλεγχό της. 

Αλλά δεν τον έχουμε, είναι βέβαιο. Ο λυτρωτικός, απελευθερωτικός χαρακτήρας της τεχνολογίας αντιστρέφεται από τη στιγμή που κατανοούμε ότι μια πολύ μικρή ομάδα ψηφιακών κολοσσών, που η χρηματιστηριακή τους αξία υπερβαίνει κατά πολύ το ΑΕΠ όλης της Ε.Ε. των 27, καταλαμβάνει χωρίς τον παραμικρό μέχρι στιγμής έλεγχο την τεράστια αγορά των μικρών και μεγάλων δεδομένων, τη ζωή στα σύννεφα 7,5 δισ. ανθρώπων. Το γεγονός ότι περίπου 1 στους 3 Ευρωπαίους πολίτες, σύμφωνα με τη Eurostat, δεν εμπιστεύεται προσωπικές πληροφορίες και δεδομένα στα επιχειρηματικά ή κοινωνικά δίκτυα δεν είναι προϊόν δαιμονοποίησης της τεχνολογίας, αλλά διαίσθηση του κινδύνου που συνιστά η τεράστια ισχύς που αποκτά μια δεκάδα πολυεθνικών. Που εκτός από ανεξέλεγκτη φοροαποφυγή θέλουν να εξασφαλίσουν ασυλία στη διαχείριση της τεράστιας αγοράς δεδομένων, μικρών και μεγάλων, ατομικών και συλλογικών. 

Το πρόβλημα με τη δεύτερη ζωή μας στα σύννεφα, όπως και με τη ζωή μας στα δίκτυα και τις συχνότητες, δεν είναι η μεταφυσική ιδέα ότι αυτή η περίπλοκη τεχνολογία κάποια στιγμή θα αυτονομηθεί ακόμη και από τους δημιουργούς και κατόχους της και θα στραφεί εναντίον μας, όπως ο HAL στην «Οδύσσεια του Διαστήματος». Αλλά αντιθέτως, ότι μονοπωλείται από μια στενή ομάδα σκληρά ανταγωνιζόμενων κολοσσών, που λειτουργούν ως παγκόσμια υπερκράτη, με τα κράτη και τις κυβερνήσεις αμήχανους παρατηρητές, αλλά και πρόθυμους πελάτες. Τα παγκόσμια μονοπώλια του νέφους και της διασύνδεσης είναι περίπου ότι ήσαν η Βρετανική και Ολλανδική Εταιρείες Ανατολικών Ινδιών για σχεδόν δύο αιώνες: συμμορίες εμπόρων, τραπεζιτών, πειρατών, αποικιοκρατών και κατσαπλιάδων που εξασφάλισαν κυριαρχία κράτους πάνω από τα κράτη. 

Οταν η Facebook διαθέτει 1,6 δισ. καθημερινούς χρήστες- υπηκόους, περισσότερους από το πολυπληθέστερο κράτος της Γης, είναι προφανές ότι έχει ήδη εγκαθιδρύσει την ψηφιακή Νεφελοκοκκυγία της, τη κραταιά αυτοκρατορία των νεφών, όχι όμως ως ουτοπία των ελεύθερων πουλιών, αλλά ως δυστοπία των ασύδοτων πολυεθνικών. Αν τα κράτη συνειδητοποιήσουν ότι όσο συμπεριφέρονται ως πρόθυμα πελατάκια τους θα τους καταπιούν τα αδηφάγα νέφη τους, ίσως αποφασίσουν να βάλουν φρένο και να αποδώσουν στην τεχνολογία τον αληθινά ανθρωπιστικό, απελευθερωτικό χαρακτήρα της.


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

ΚΗΡΥΚΑΣ: Ω συ, που έκτισες πόλη αιθέρια, ένδοξη!
Δεν ξέρεις τι τιμή κερδίζει!
Πόσοι θνητοί την πόλη σου ερωτεύτηκαν!
Πριν να την ιδρύσουν, όλοι Λακεδαιμόδειχναν
Αφηναν μαλλούρα, μέναν νηστικοί, βρωμούσαν
Σωκρατόφερναν, κρατούσαν ροπαλάκια...
Τώρα όμως το ’στριψαν στην ορνιθομανία!
Ολα καταχαρούμενα τα κάνουν, όπως τα πουλιά.
Πρώτα ότι όλοι τους μόλις σηκωθούν
χαράματα ακόμα- όπως εμείς στο βόσκημα-
στα νομικά τους όλοι σκύφτουνε και πάνω από τα ψηφίσματα!
Ορνιθομανία απερίφραστη!

Αριστοφάνη, «Ορνιθες» (Μετάφραση Κώστα Τοπούζη)

Και μετά τη δίκη τι;

ΕφΣυν, 10-11/10/2020

Επ' ευκαιρία, η μοναδική "χολιγουντιανή" ταινία του Μπέργκαν, παραμένει ό,τι καλύτερο έχει γυριστεί ως μυθοπλασία, ως κοινωνικό ψυχογράφημα του ναζισμού στο λυκαυγές του...

 Η άγρια χαρά που νιώσαμε όλοι την Τετάρτη, στα ελάχιστα λεπτά πριν την πνίξει σε δακρυγόνα ο Χρυσοχοΐδης και σε νέφη συναίνεσης το μιντιακό συνονθύλευμα που για πεντέμισι χρόνια είχε πνίξει στη σιωπή την ελληνική Νυρεμβέργη, έχει ήδη δώσει τη θέση της σε περίσκεψη και συνοφρύωση. Οσο κι αν αδικεί τον Μπρεχτ να τον τσιτάρουμε ακατάσχετα κι απλουστευτικά, μου είναι αδύνατο να αποφύγω τη μυριοστή του επανάληψη: «Μη χαίρεστε που σκοτώσατε το κτήνος. H σκύλα που το γέννησε ζει και είναι πάλι σε οργασμό». Το είπε την κατάλληλη στιγμή, ακριβώς πάνω στην άγρια χαρά της αντιφασιστικής νίκης, στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, που ήταν η αρχή του Ψυχρού Πολέμου. Τον άγριο οίστρο της σκύλας τον ένιωσε προσωπικά, περνώντας από τις μακαρθικές διώξεις στις ΗΠΑ, όπου ο τρόμος και η αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ είχαν δώσει τη θέση τους στην υστερία και στη βαρβαρότητα του αντικομμουνισμού.

Ο Μπρεχτ μάς συνιστά την επαγρύπνηση, μας καρφώνει στο μυαλό το ερώτημα «και μετά, τι;», καλώντας μας να θυμηθούμε το: «και πριν, πώς;». Τώρα, που «όλοι δικοί μας είμαστε», τώρα που οι χαζοχαρούμενοι συνομιλητές ή παρ' ολίγον συνεργάτες των νεοναζί επιδίδονται σε χαρακίρια ειλικρίνειας και καλούν «να ξεριζώσουμε τους χρυσαυγίτες που έχουμε μέσα μας» (τι λες τώρα!), τώρα που η κυβερνώσα Δεξιά προσπαθεί να απαλλοτριώσει τη νίκη του αντιφασιστικού κινήματος, τώρα είναι η στιγμή να θυμηθούμε τα στοιχειώδη για να προλάβουμε τα επόμενα τερατώδη. Γιατί όλες οι πρώτες ύλες για μια επανάληψη του φασιστικού φαινομένου, στην απροσδιόριστη και ιστορικά μοναδική εκδοχή που έχει κάθε φορά, είναι ήδη εδώ.

Το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα ένα ποσοστό πολιτών (έως 20%, σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της Prorata) αισθάνεται οικείες τις «ιδέες» της Χρυσής Αυγής, αν «καθαριστούν» από εγκληματικές δραστηριότητες, είναι η πιο πρόσφατη επιβεβαίωση ότι η σκύλα δεν είναι απλώς σε οίστρο, αλλά είναι ήδη γκαστρωμένη. Ή -για να συνεχίσουμε την κατάχρηση των σχημάτων λόγου που αδικούν το ζωικό βασίλειο- ότι τα αυγά του φιδιού είναι έτοιμα να ξανασκάσουν.

Τι ακριβώς έγινε το 2010, όταν οι «φασίστες που έκρυβαν κάποιοι μέσα τους» βγήκαν έξω κι έγιναν η πρώτη εκλογική έκπληξη στην Αθήνα; Τι μεσολάβησε μέχρι το 2012, στο πρώτο πανελλαδικό εκλογικό άλμα, και μέχρι το 2014, στον φασιστικό θρίαμβο των ευρωεκλογών; Τι γέννησε τα ακροδεξιά και ρατσιστικά μορφώματα που διέτρεξαν την Ευρώπη την προηγούμενη δεκαετία, στις εκδοχές του «φασισμού των πλουσίων» του Βορρά, που πίστεψαν ότι απειλούνται από τους τεμπέληδες του Νότου, και του «φασισμού των φτωχών» του Νότου, που τους έφταιξαν οι ακόμα φτωχότεροι, οι «εισβολείς» της εξαθλιωμένης Αφρικής και της διαλυμένης Μέσης Ασίας;

Για να μην ξεχνιόμαστε: το υλικό υπόστρωμα, ο παγκόσμιος κοινωνικο-οικονομικός καμβάς της ναζιστικής ή φασίζουσας αναγέννησης ήταν η χρηματοπιστωτική κρίση, η κρίση χρέους στην Ευρώπη, η ανοιχτά ρατσιστική διαχείρισή της από το γερμανικό ράιχ στην Ε.Ε., η μετατροπή της Ελλάδας σε ζώνη οικονομικής καραντίνας για την προστασία της ευρωζώνης και των τραπεζών της, η βίαιη επιβολή των μνημονίων, η μαζική φτωχοποίηση του πληθυσμού, η προλεταριοποίηση μικροαστικών στρωμάτων που έπεσαν απότομα από τα σύννεφα της δανεικής ευημερίας τους, η εκτίναξη της ανεργίας, η επιβολή καθεστώτος πολιτικής επιτροπείας στη χώρα, η τοκογλυφική συμπεριφορά των δανειστών, η παντελής αδυναμία του πολιτικού συστήματος να διαχειριστεί την κρίση και η συνακόλουθη χρεοκοπία του, η κονιορτοποίηση και ανασύνθεση του κομματικού συστήματος, τα κρυφά και φανερά φλερτ μέρους της ελληνικής επιχειρηματικής ελίτ με τους νεοναζί, των οποίων η πολιτική εκτίναξη προφανώς δεν συντελέστηκε χωρίς χρηματοδότηση.

Το πώς όλα αυτά μετασχηματίστηκαν σε σκέψη, κουλτούρα και συμπεριφορά των ανοήτων που έγιναν εκτελεστές, πραιτοριανοί, ακόλουθοι, μέλη ή απλοί οπαδοί και ψηφοφόροι των νεοναζί είναι υπόθεση πολλών επιστημών, συμπεριλαμβανομένης της ψυχιατρικής. Ομως, το βέβαιο είναι ότι το φαινόμενο που ως μετά Χριστόν προφήτες όλοι σήμερα αποδοκιμάζουν έχει συνενόχους και χορηγούς: τις ευρωπαϊκές ηγεσίες που διαχειρίστηκαν με κυνισμό και βαρβαρότητα την κρίση της προηγούμενης δεκαετίας, την πολιτική γραφειοκρατία που θεσμοποίησε τη λιτότητα, την τραπεζοκρατία και τη χρεοκρατία, το χρηματοπιστωτικό σύστημα που ενθυλάκωσε τους ποταμούς χρήματος που τύπωναν οι κεντρικές τράπεζες, τους υπερπλούσιους που μετέτρεψαν σε ακόμα περισσότερο πλούτο τα κρατικά χρέη και την εξαθλίωση των ήδη φτωχών. Γι’ αυτούς δικαστήριο δεν έγινε, ούτε προβλέπεται.

Δεν ξέρω αν το αισθάνεστε, αλλά είμαστε ακριβώς στην επανεκκίνηση του φαινομένου, με τους ιστορικά μοναδικούς όρους που δημιουργεί η πανδημία του κορονοϊού. Τα κρατικά χρέη αυξάνονται ξανά - είναι μονόδρομος για τις κυβερνήσεις, έστω κι αν είναι βέβαιο ότι σε ένα-δυο χρόνια από μας θα ζητήσουν τον λογαριασμό. Η ύφεση που προκαλεί η πανδημία καταστρέφει μια ώρα αρχύτερα μεγάλο μέρος της «παλιάς οικονομίας», αλλά απογειώνει τη «νέα», ετοιμάζοντας έναν βαθύτατο, ευρύτατο και παγκόσμιο μετασχηματισμό του καπιταλισμού. Κι ενώ κατά εκατομμύρια εργαζόμενοι και φτωχά μεσαία στρώματα χάνουν εισόδημα, θέσεις εργασίας και τζίρους, οι δισεκατομμυριούχοι του πλανήτη (τα γράφει καθημερινά σ’ αυτή την εφημερίδα ο Μπάμπης Μ.) μπαζώνουν μερικά ακόμα τρισεκατομμύρια στα χαρτοφυλάκιά τους, καθιστώντας την πανδημία μηχανισμό αβυσσαλέας διεύρυνσης των ανισοτήτων. Η αγαπησιάρικη ρητορεία των ελίτ για «την πανδημία που θα μας βοηθήσει να χτίσουμε έναν πιο δίκαιο κόσμο» δίνει και παίρνει, αλλά δουλεύουν ακάματα ακριβώς για το αντίθετο. Οι ανισότητες, η επισφάλεια, η αποξένωση, η εισοδηματική υποβάθμιση, ο ανταγωνισμός της επιβίωσης σε έναν κόσμο που όχι απλά δεν τον ελέγχεις, αλλά δυσκολεύεσαι ακόμη και να τον κατανοήσεις, αποτελούν το υπόστρωμα των εκρήξεων του μέλλοντος. Καλοδεχούμενες, όταν υπάρχει δεξαμενή δημιουργικής εκτόνωσής τους στον δρόμο της ουτοπίας. Ολέθριες, όταν εγκλωβίζονται στην ολοκληρωτική δυστοπία, στον αυταρχισμό, στους «σωτήρες», στον φασισμό. Ο φασισμός δεν είναι απλά ξενιστής στο άσπιλο σώμα του φιλελεύθερου καπιταλισμού. Είναι η βαρβαρότητα στην οποία προσφεύγει ένα πλέγμα οικονομικής κυριαρχίας όταν το μονοπώλιό του δεν μπορεί πια να προστατευτεί παρά μονάχα με την ανοιχτή βία. Κι είναι και ο εκβαρβαρισμός των ανθρώπων που αδυνατούν να καταλάβουν τι και ποιος φταίει για την εξαθλίωσή τους. Ο Μπρεχτ είχε απόλυτο δίκιο.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Αυτοί που είναι αντίπαλοι του φασισμού χωρίς να 'ναι αντίπαλοι του καπιταλισμού, αυτοί που παραπονιούνται για τη βαρβαρότητα που αίτια τάχα έχει τη βαρβαρότητα την ίδια, μοιάζουν μ' ανθρώπους που θέλουν το μερτικό τους απ' τ' αρνί χωρίς όμως να σφαχτεί το αρνί. Θέλουν να φάνε το κρέας, να μη δουν όμως τα αίματα.
Αυτοί θα ικανοποιηθούν αν ο χασάπης πλύνει τα χέρια του προτού φέρει το κρέας στο τραπέζι. Δεν είναι κατά των σχέσεων ιδιοκτησίας, που προκαλούν τη βαρβαρότητα, παρά μονάχα κατά της βαρβαρότητας, υψώνουν τη φωνή εναντίον της, κι αυτό το κάνουν από χώρες όπου κυριαρχούν οι ίδιες σχέσεις ιδιοκτησίας, όπου όμως οι χασάπηδες πλένουν ακόμα τα χέρια τους προτού φέρουν το κρέας στο τραπέζι.

Μπέρτολντ Μπρεχτ, «Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια»

 

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΘΩΟΙ

Φούμο στο FoMO

ΕφΣυν 3-4/10/2020

Οφείλω στον Κώστα Ζαφειρόπουλο ένα ευχαριστώ. Διότι, διαβάζοντας το κείμενό του «Είσαι το προϊόν» («Εφ.Συν.», 29/9/2020) ανακάλυψα ότι υπάρχει ορισμός για το σύνδρομο που κατατρύχει κι εμένα και- υποθέτω- αρκετά εκατομμύρια ανθρωποειδών. Λέγεται FoMO= Fear of Missing Out = Φόβος να μη χάσεις ό,τι συμβαίνει. Ηδη, η δυσάρεστη έκπληξη ότι αγνοούσα έναν όρο που υπάρχει στην πιάτσα εδώ και μια δεκαετία έγινε ένα ακόμη σύμπτωμα του συνδρόμου, μια ακαταμάχητη ένδειξη ότι πάσχω από αυτό. Πώς μου επέτρεψα να μου έχει διαφύγει τόσα χρόνια αυτό;

Προσπάθησα να παρηγορηθώ με την ιδέα ότι το σύνδρομο δεν είναι κάτι περισσότερο ή χειρότερο από την επαγγελματική διαστροφή που ως δημοσιογράφοι και ΜΜΕ αναπόφευκτα αναπτύσσουμε στο κυνήγι της πληροφορίας. Οτι το FoMO δεν είναι παρά η ψηφιακή εκδοχή του αμείλικτου ερωτήματος που έθεταν οι αρχισυντάκτες από την εποχή του «μαρμάρου»: «Εμείς γιατί δεν το είχαμε αυτό;» Το άγχος της χαμένης είδησης και ο ανταγωνισμός της αποκλειστικής πληροφορίας αποτυπωνόταν στην αγωνία των κρεμασμένων στα περίπτερα πρωτοσέλιδων, στην αγορά της πρώτης εντύπωσης που έκρινε το στοίχημα της κυκλοφορίας. Αυτά τα στοιχήματα έχουν προ πολλού χαθεί, το FoMO των ΜΜΕ έχει αλλάξει πίστα.

Επειτα, μια και το FoMO αποτυπώνει κυρίως τις ψυχαναγκαστικές ανησυχίες που γεννά η εξάρτηση δισεκατομμυρίων ανθρώπων από τα social media και όσων «συμβαίνουν» πραγματικά ή εικονικά στον κόσμο τους, αναζήτησα παρηγοριά στην ιδέα ότι τα κοινωνικά δίκτυα και ο πόθος για «κοινοκτημοσύνη» της πληροφορίας είναι τόσο αρχαία όσο και οι ανθρώπινες κοινωνίες, τα χωριά, οι πόλεις, οι γειτονιές, οι συγκατοικήσεις και οι πολυκατοικίες, τόσο αθώα παθολογικές, όσο και το κουτσομπολιό. Οσο ο ύμνος της «Κουτσομπόλας», θαυμάσια τραγουδισμένος από την Παναγιωτοπούλου: «Ολα/ θέλω να τα ξέρω όλα/ όχι επειδή είμαι κουτσομπόλα/δεν το κάνω από κακό/ θέλω να ’χω υλικό/ κι ας μου τρώει η περιέργεια τη σόλα» (στίχοι Νικολακοπούλου, μουσική Κραουνάκης). Σκεφτείτε ότι όταν ο Αλφρέντ Ζερί έγραψε και παρουσίασε το θρυλικό «6ο πάτωμα», απ’ όπου κι η κουτσομπόλα, ούτε καν ο Τούρινγκ είχε διατυπώσει τη θεωρία της τεχνητής νοημοσύνης και την αλγοριθμική εκδοχή της κοινωνικής πραγματικότητας που σήμερα πυροδοτεί το FoMO και μύρια ακόμη σύνδρομα, τα οποία οι ψυχίατροι και ψυχολόγοι κατατάσσουν με σαδιστική επιμέλεια στη μακριά λίστα ψυχώσεων, νευρώσεων και φοβιών.

Για να επιστρέψω στο FoMO των social media, με τα οποία διατηρώ υποτυπώδη πλην αναπόφευκτη σχέση, και στο ερέθισμα που έδωσε ο Κ. Ζαφ., θα παραπέμψω κι εγώ στο δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ «Το Κοινωνικό Δίλημμα», δημοφιλέστατο ήδη στο Netflix, στο οποίο μεταξύ άλλων επιστήμονες και τεχνικοί που έχουν αποσκιρτήσει από τα βασίλεια του Facebook, του Instagram, της Google και άλλων αποκαλύπτουν τις περίπλοκες τεχνικές εθισμού και εξάρτησης που αναπτύσσουν οι κυρίαρχοι του ψηφιακού σύμπαντος. Εξαιρετικά χρήσιμη η συμβολή τους, παρότι δεν είμαι καθόλου βέβαιος ότι το «κοινωνικό δίλημμα» της ψηφιακής εποχής είναι το αν θα επιβάλουμε πρωτόκολλα κοινωνικά υπεύθυνης συμπεριφοράς στον αλγοριθμικό καπιταλισμό, αν θα θέσουμε όρια στη χρήση των σμάρτφον και των σόσιαλ μίντια από παιδιά και εφήβους ή αν τελικά θα γίνουμε αναχωρητές της ψηφιακής πλημμυρίδας, κλείνοντας τα κινητά, διαγράφοντας τους λογαριασμούς στο φου μπου, στο τουίτερ, στο ίνστα (που λέει κι ο πρώην πρόεδρος), ακόμη και στις πλατφόρμες ηλεκτρονικών μηνυμάτων και καταφεύγοντας στις τελευταίες εναπομένουσες σκήτες του αναλογικού πολιτισμού. Κάτι τέτοιο, αν και ηρωικό, θα ήταν τόσο μάταιο, όσο και η καταστροφή των μηχανικών αργαλειών από τους Λουδίτες του 19ου αιώνα.

Υποθέτω ότι η ίδια η τεχνητή νοημοσύνη έχει βοηθήσει να είμαστε σε πολύ καλύτερη θέση κατανόησης της πραγματικότητας από τους Λουδίτες και τους νεολουδίτες. Οσο χάος και αν προκαλεί η καταιγίδα πληροφοριών που βομβαρδίζει το μυαλό μας, μετατρέποντας την υπερπληροφόρηση σε αυθεντική αποπληροφόρηση, διαθέτουμε τα φίλτρα της σκέψης και της βούλησης να αντιληφθούμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να έχει τις χρήσεις που είχε και το μαχαίρι που κατάφερε να σκαρώσει ο προϊστορικός άνθρωπος: ήταν εργαλείο επιβίωσης και εξασφάλισης της τροφής, φονικό όπλο ή, σε ακραίες περιπτώσεις, μέσο αυτοχειρίας.

Στην πραγματικότητα, παρότι ξέρουμε ελάχιστα σε σχέση με αυτά που το FoMO μας εκβιάζει να μάθουμε, ξέρουμε όλα όσα χρειάζονται για να αντιληφθούμε ποιο είναι το πραγματικό κοινωνικό δίλημμα. Λοιπόν, το κοινωνικό δίλημμα δεν είναι αν και πόσο χρειαζόμαστε τα σόσιαλ μίντια, αλλά το αν θα τα ελέγχουμε ή θα μας ελέγχουν. Δεν είναι το αν θα απελευθερώσουμε τις απεριόριστες δυνατότητες των έξυπνων μηχανών, αλλά το ποιος θα τις κατέχει. Το πραγματικό κοινωνικό δίλημμα της εποχής το έθεσε -εν τη αφελεία της;- η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα προ ημερών, διακηρύσσοντας ότι η πανδημία αποτελεί ευκαιρία να διορθώσουμε τον καπιταλισμό, «ενισχύοντας την αίσθηση δικαιοσύνης, χωρίς αποκλεισμούς». Α γεια σου, Κρισταλίνα, τώρα μας έσπρωξες στο σωστό ερώτημα, στο πυρηνικό δίλημμα: Διορθώνεται ο καπιταλισμός, καρδιά μου; Είναι συμβατός με την κοινωνική δικαιοσύνη; Μπορεί να αναπαραχθεί χωρίς να διευρύνει τις ανισότητες, χωρίς να αποκλείει κατά δισεκατομμύρια τους ανθρώπους όχι μόνο από τον ωκεανό της πληροφορίας, αλλά πολύ συχνά από τους στοιχειώδεις όρους αξιοπρεπούς διαβίωσης;

Αν απαντήσουμε σ’ αυτό το κοινωνικό δίλημμα, νομίζω ότι μπορώ να ζήσω τις υπόλοιπες λίγες δεκαετίες της ζωής μου χωρίς να ξέρω όσα δεν ξέρω και χωρίς ενοχές που δεν τα ξέρω. Ρίχνοντας φούμο στο FoMO. Εξάλλου, ο πρώτος διδάξας Σωκράτης – Πλάτωνας, με το «εν οίδα, ότι ουδέν οίδα» (έστω κι αν δεν το είπε έτσι ακριβώς) μας υπενθυμίζει ότι η αποδοχή της άγνοιάς μας είναι μια καλή αρχή για να μάθουμε κάτι.


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Για τις ολιγαρχίες που ελέγχουν τον πλανήτη, η τεχνητή νοημοσύνη ενσαρκώνει την παλιά φαντασίωση όλων των κυρίαρχων τάξεων: τον από μηχανής θεό που θα τις απαλλάξει από τους απείθαρχους εργάτες και τις απρόβλεπτες συγκρούσεις της πολιτικής. Για τους ανθρώπους του σωματικού και πνευματικού μόχθου, τους δημιουργούς κάθε προόδου, η τεχνητή νοημοσύνη αντιπροσωπεύει μια πρόκληση, γεμάτη καινούριες δυνατότητες για πιο ανθρώπινη εργασία, περισσότερο ελεύθερο χρόνο και μεγαλύτερη αυτονομία. Ποια κατεύθυνση θα επικρατήσει, δεν μπορεί να το μαντέψει καμιά «έξυπνη μηχανή». Θα το καθορίσουν η βούληση και ο αγώνας του κοινωνικού ανθρώπου. 

Πέτρου Παπακωνσταντίνου, «Ανθρωποι και ρομπότ: Οι προκλήσεις της τεχνητής νοημοσύνης»