Στρατόκαυλοι στις Βρυξέλλες

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 23-25/3/2024

 Λάθος καταλάβατε όσα διακήρυσσε η ευρωπαϊκή νομενκλατούρα για την πράσινη συμφωνία, την πράσινη μετάβαση και τη φιλοδοξία της να μετατρέψει την Ευρώπη στην πιο πράσινη περιοχή του πλανήτη. Δεν αντιληφθήκατε την ακριβή απόχρωση της κατά τα λοιπά περιβαλλοντικά υπεύθυνης και κλιματικά ευαίσθητης φιλοδοξίας. Δεν είναι πράσινη φυτρί, ούτε σμαραγδί, ούτε κυπαρισσί, ούτε πετρόλ, ούτε λάιμ. Είναι φαιοπράσινη, χακί, ενδεχομένως με μερικές πινελιές παραλλαγής. Είναι πράσινη μιλιτέρ, δηλαδή στρατόκαυλη, για να το πούμε με όρους που καταλαβαίνει ο μέσος άρρην ενήλικος που έχει κάνει στρατιωτική θητεία και έχει διασταυρωθεί με αξιωματικούς και υπαξιωματικούς οι οποίοι αντλούν ηδονή μέσα σε στολές, που στους λοιπούς προκαλούν αλλεργία, στα παραγγέλματα πειθαρχίας στον παραλογισμό, στην επαφή με τις κρύες μεταλλικές κάννες όπλων. 

Η ηγεσία της Ε.Ε. ετοιμάζεται για τη φαιοπράσινη μετάβασή της. Και απέναντι στη χειρότερη πολεμική πρόκληση σε ευρωπαϊκό έδαφος εδώ και 75 χρόνια, από τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, δεν έχει να αντιτάξει καμιά πρωτοβουλία ειρήνευσης, διαπραγμάτευσης και συνδιαλλαγής ώστε να αποφύγει μια ανεξέλεγκτη κλιμάκωση και εκτός Ουκρανίας. Εχει να αντιπαραθέσει μόνο περισσότερα όπλα και περισσότερα χρήματα για όπλα. Κανονικά, ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης, ιδιαίτερα όσοι έχουν παιδιά, εγγόνια, ανίψια και διατηρούν έστω κι αμυδρά τη μνήμη των δύο μεγάλων πολέμων του 20ού αιώνα που αφάνισαν ή σακάτεψαν τον νεανικό ανθό της Ευρώπης, θα έπρεπε να έχουν ανατριχιάσει, να έχουν εξεγερθεί με όσα εκτοξεύονται εδώ και μερικούς μήνες από τις ομιλούσες κεφαλές των Βρυξελλών και όλων των ευρωπαϊκών πρωτευουσών. 

Ο Πούτιν είναι απλώς το άλλοθι. Εντάξει, ας πούμε ότι είναι ένας κατσαπλιάς, ένας αδίστακτος ηγέτης που πουλάει πατριωτισμό και στέλνει νεαρούς Ρώσους στον θάνατο ή στην αναπηρία υποσχόμενος να αποκαταστήσει ιστορικές αδικίες αιώνων εις βάρος της μεγάλης Ρωσίας. Ο Πούτιν, εκπροσωπώντας μια ομάδα ολιγαρχών που θησαυρίζουν από τους τεράστιους φυσικούς πόρους της μεγαλύτερης σε έκταση χώρας του πλανήτη, μετέτρεψε την εισβολή στην Ουκρανία σε μια επιχείρηση μετασχηματισμού της ρωσικής οικονομίας σε οικονομία πολέμου. Σε έναν σκληρό πολεμικό καπιταλισμό που κατευθύνει τεράστιες δημόσιες δαπάνες στην παραγωγή όπλων, αλλά και στην προσαρμογή όλης της οικονομίας, της αγοράς και της κοινωνίας στις συνθήκες πολέμου και απομόνωσης από τις δυτικές αγορές. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, και χωρίς να μπορεί να προβλέψει κανείς τις μακροπρόθεσμες συνέπειες, αυτό το μοντέλο τού βγήκε. Ο Πούτιν και οι επιτελείς του είχαν μελετήσει καλά τις ιστορικές εμπειρίες πολεμικής οικονομίας της ίδιας της Ρωσίας (ως ΕΣΣΔ) και της Δύσης, και το μοντέλο τούς βγήκε. Οι δυτικές κυρώσεις πήγαν στον κουβά, η οικονομία της Ρωσίας δεν καταβαραθρώθηκε, όπως με βεβαιότητα προέβλεπε η Φον ντερ Λάιεν και οι συν αυτή, και η ρωσική ηγεσία μπορεί να εξαγοράσει με λίγο χρήμα τον πατριωτισμό των Ρώσων και τον πόνο που έχει προκαλέσει στους πεσόντες υπέρ πατρίδας και στους συγγενείς τους. 

Αλλά η ηγεσία της Ε.Ε.; Πού ακριβώς πάει; Και πού το πάει; Πού πας, ρε Καραμήτρο, για να θυμηθούμε και ένα κλασικό στρατόκαυλο ανέκδοτο, για τον τρόπο που βρήκε ο ακατέργαστος καραβανάς να ανακοινώσει στον ανυποψίαστο φαντάρο ότι έχασε τη μάνα του (ή τον πατέρα του; Δεν θυμάμαι). Ακούγοντας τον Σαρλ Μισέλ να απαιτεί τη μετατροπή της ευρωπαϊκής οικονομίας σε «οικονομία πολέμου», την προαλειφόμενη για δεύτερη θητεία πρόεδρο της Κομισιόν να πιέζει τις χώρες να ετοιμάζονται για πόλεμο, τον επίτροπο Μπρετόν να μιλάει σαν πλασιέ των μεγαλύτερων αμυντικών βιομηχανιών της Ε.Ε. (φυσικά, πρωτίστως των γαλλικών), είναι αδύνατο να μη θυμηθεί κανείς το «Εμβατήριο» (Κωστούλα Μητροπούλου, Μάνος Λοΐζος) ή το «Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου» του Μπρεχτ. 

Η μιλιταριστική εκτροπή της Ευρώπης έχει όλα τα χαρακτηριστικά των παραμονών του Πρώτου ή του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Ή, αν αυτό φαίνεται υπερβολικό με δεδομένη την ασύγκριτη φρίκη της ναζιστικής θηριωδίας, όλα τα χαρακτηριστικά του Ψυχρού Πολέμου που ξεκίνησε ουσιαστικά την επομένη της νίκης των Συμμάχων. Οι αμυντικές βιομηχανίες που κολύμπησαν στο χρήμα χάρη στις αθρόες κρατικές παραγγελίες και ενισχύσεις ήταν αδύνατο να συμβιβαστούν με την ιδέα μιας διαρκούς και άοπλης παγκόσμιας ειρήνης, που φυσικά θα έφερνε βουτιά στα έσοδα και τα κέρδη τους. Γι’ αυτό και άσκησαν αφόρητη πίεση στις κυβερνήσεις για νέα κούρσα εξοπλισμών. Πρωτίστως στις ΗΠΑ, όπου ακόμη και ο Αϊζενχάουερ προειδοποίησε για τον κίνδυνο που συνιστά για τη χώρα η τεράστια πολιτική επιρροή του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος. 

Η προειδοποίηση του «Αϊκ» πήγε στα χαμένα, οι ΗΠΑ ως παγκόσμιος στρατιωτικός ηγεμών δεν σταμάτησαν στιγμή να εξελίσσονται σε οικονομία πολέμου, έστω κι αν φρόντιζαν πάντα τα όπλα και οι αναλώσιμοι χρήστες τους να χρησιμοποιούνται και να σκοτώνονται μακριά από το αμερικανικό έδαφος. Για την Ευρώπη όμως, τον χρήσιμο ηλίθιο της νέας μιλιταριστικής υστερίας κατά της Ρωσίας, αυτό είναι κάτι καινούργιο. Δεν είναι απλά η ανταπόκριση στις αμερικανικές και ΝΑΤΟϊκές πιέσεις για περισσότερο χρήμα σε οπλικά συστήματα. Είναι η προσπάθεια να επισημοποιηθεί ο ρόλος του ευρωπαϊκού στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος ως πολιτικού υποβολέα των αποφάσεων της Ε.Ε. Το λόμπινγκ που επί χρόνια έκαναν η ευρωπαϊκή EADS/Airbus, οι γαλλικές Safran, Thales, Dassault, η γερμανική Rheinmetall, η ιταλική Leonardo, η βρετανική BAE και οι δορυφόροι τους έχει πιάσει τόπο, ποντάροντας και στη συγκυρία της ρωσικής εισβολής και στην προθυμία της Ε.Ε. να στείλει πακτωλό όπλων στην Ουκρανία, αλλά και στον πολιτικό τυχοδιωκτισμό πολλών κυβερνώντων κομμάτων που βλέπουν στην πολεμοκαπηλία και πατριδοκαπηλία ευκαιρίες χειραγώγησης των πολιτών στις επικείμενες ευρωεκλογές. 

Non olet pecunia, sed sanguis. Δεν μυρίζει χρήμα, αλλά αίμα η επιλογή της ευρωπαϊκής ηγεσίας και του εξοπλιστικού λόμπι να δημιουργηθεί κοινό αμυντικό ταμείο, να εκδοθούν πολεμικά ομόλογα, να χρεωθούν κι άλλο οι ευρωπαϊκές κοινωνίες για να αγοραστούν όπλα, να μετατραπεί τελικά η Ε.Ε. σε Ενωση Πολέμου. Και μυρίζει αίμα γιατί η απόσταση που χωρίζει έναν Ψυχρό Πόλεμο από έναν θερμό (ή και θερμοπυρηνικό) είναι μια κλωστή, όταν ο εξοπλιστικός ανταγωνισμός αναπτύσσεται κατά μήκος των 2.500 χιλιομέτρων χερσαίων συνόρων Ε.Ε. και Ρωσίας, στην ίδια την Ευρώπη. Ο Ατλαντικός και τα 8.000 χιλιόμετρα που χωρίζουν Ουάσινγκτον και Μόσχα έδινε τουλάχιστον στον προηγούμενο Ψυχρό Πόλεμο μια διάσταση κάπως απόμακρη και θεωρητική. Η εφιαλτική εγγύτητα των ανταγωνιστών κάνει τώρα τη διαφορά. 

Να επενδύσει κανείς στην ελπίδα που έβλεπε ο Μπρεχτ στο γεγονός ότι τα τανκς χρειάζονται οδηγούς και οι οδηγοί έχουν το ελάττωμα να σκέπτονται; Ελα όμως που οι στρατόκαυλοι έχουν βρει και σε αυτό τη λύση: τανκς αυτοκινούμενα, όπλα αυτοσκεπτόμενα. Ο αντιμιλιταρισμός μας χρειάζεται τεχνολογική αναβάθμιση.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Στρατηγέ, το τανκ σου είναι δυνατό μηχάνημα.

Θερίζει δάση ολόκληρα, κι εκατοντάδες άνδρες αφανίζει.

Μόνο που έχει ένα ελάττωμα:

Χρειάζεται οδηγό.

Στρατηγέ, το βομβαρδιστικό σου είναι πολυδύναμο.

Πετάει πιο γρήγορα απ’ τον άνεμο, κι απ’ τον ελέφαντα σηκώνει

βάρος πιο πολύ.

Μόνο που έχει ένα ελάττωμα:

Χρειάζεται πιλότο.

Στρατηγέ, ο άνθρωπος είναι χρήσιμος πολύ.

Ξέρει να πετάει, ξέρει και να σκοτώνει.

Μόνο που έχει ένα ελάττωμα:

Ξέρει να σκέφτεται.

Μπέρτολντ Μπρεχτ, «Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου» (Μετάφραση Μάριου Πλωρίτη)