Πόλεμος. Aλλά εναντίον ποιου; (6/3/2010)

Έχει δίκιο ο πρωθυπουργός όταν λέει ότι έχουμε πόλεμο. Στην πραγματικότητα, δεν είναι καινούργιος πόλεμος. Εξελισσόταν ακήρυκτος εδώ και δεκαετίες. Ίσως να είναι η άοπλη (αλλά όχι αναίμακτη) συνέχεια αυτών που έζησαν οι γονείς κι οι παππούδες μας, τη δεκαετία του ’40. Τα όπλα του εχθρού μας άλλοτε ήταν αθόρυβα κι άλλοτε έσκαγαν σαν φαντασμαγορικά βεγγαλικά της Πρωτοχρονιάς. Αλλά ποτέ δεν ήταν άσφαιρα. Τα πυρά του είχαν τη μορφή χαμογελαστών τεχνοκρατών που χειροκροτούσαν με πάθος το «ελληνικό θαύμα» της ανάπτυξης. Είχαν τη μορφή της ευρωπαϊκής «γενναιοδωρίας» των τεσσάρων κοινοτικών πλαισίων στήριξης, των 47 δισ. ευρώ με το οποία έγινε το μεγάλο φαγοπότι, εδώ και τριάντα χρόνια. Τα πυρά του εχθρού είχαν επίσης την όψη των εκθέσεων των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης -της S&P, της Moody’s, της Fitch- που περιέγραφαν γλαφυρά και βαθμολογούσαν με άριστα το αναπτυξιακό κενοτάφιο στο οποίο καθηύδε τον ύπνο του δικαίου το πολιτικό όραμα της ελληνικής ελίτ από τη μεταπολίτευση και μετά. Τα βλήματα διαπερνούσαν το σώμα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας με τη μορφή ενός ευνοϊκού επιτοκίου δανεισμού που σώρευε χρέος επί χρέους, μιας διαβρωτικής διείσδυσης του διεθνούς χρηματοπιστωτικού jet set στα άδυτα του κρατικού θησαυροφυλακίου, στα βιβλία του δημόσιου λογιστικού. Τέλος, ο αόρατος μέχρι προχθές εχθρός μας βομβάρδιζε με τα δηλητηριώδη αέρια του νεοφιλελευθερισμού που προσέβαλαν και τα τελευταία κύτταρα της εγχώριας πολιτικής ελίτ και εξοικείωσαν την πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας με τα θεμελιώδη δόγματα της αγοράς: ιδιωτικοποιήσεις, συρρίκνωση του κράτους, δημοσιονομική ορθοδοξία, «απελευθέρωση» της αγοράς εργασίας.

ΜΕΤΡΑΜΕ ΗΔΗ πολλές συντριπτικές ήττες στον πόλεμο αυτό. Κι έναν ακόμη πιο συντριπτικό απολογισμό, τόσο στο κύριο μέτωπό του όσο και στα μετόπισθεν. Στο μέτωπο μπορούμε να αντικρίσουμε το κουφάρι του κοινωνικού πλούτου, υποθηκευμένου μέχρι τελευταίου ευρώ στο χρέος των 300 και πλέον δισ. ευρώ που μέχρι το τέλος του χρόνου (αν, βάσει του «καλού» σεναρίου, μας δανείσουν) θα έχει φτάσει αισίως τα 400 δισ. ευρώ. Μπορούμε επίσης να δούμε το πανοραμικό τοπίο μιας οικονομίας χωρίς παραγωγική ραχοκοκαλιά, με φυσικούς και ανθρώπινους πόρους λεηλατημένους. Στα μετόπισθεν, τα πτώματα πολλαπλασιάζονται δραματικά: ιστορικά δικαιώματα της εργασίας παραδίδονται στην πυρά. Μια ύφεση άγνωστης διάρκειας (μέχρι την πενταετία την ανεβάζουν οι πεσιμιστές) ισοπεδώνει τις λιγοστές ελπίδες ανάκαμψης. Τα πιο φτωχά στρώματα παραδίδονται στο άγχος της επιβίωσης. Το ήδη ανάπηρο κοινωνικό κράτος ακρωτηριάζεται περαιτέρω. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία τελεί υπό αναστολή. Η πολιτική ψελλίζει αμήχανες εκκλήσεις στον πατριωτισμό των Ελλήνων.

ΈΧΟΥΜΕ ΠΟΛΕΜΟ, ΛΟΙΠΟΝ. Αλλά, ποιος είναι ο εχθρός; Αν υποθέσουμε ότι το διακύβευμα είναι το δυσθεώρητο χρέος μας και ο πανάκριβος πια κρατικός δανεισμός, ποιοι είναι οι επιτιθέμενοι; Ακόμη και στου πρωθυπουργού την επιχειρηματολογία μπορεί κανείς να βρει μιαν αδρή περιγραφή τους, έστω κι αν λείπει πια η ρητή καταγγελία τους. Περιγράφηκαν ως αδίστακτοι κερδοσκόποι, αλλά είναι οι ίδιοι που μας δάνειζαν παλιότερα και με μικρότερο επιτόκιο. Αποκλήθηκαν άσπονδοι πολέμιοι του ευρώ, αλλά είναι οι ίδιοι που παλιότερα κέρδιζαν από τις διακυμάνσεις της δραχμής, οι ίδιοι που την πρώτη δεκαετία του ευρωπαϊκού νομίσματος πόνταραν στην ελεγχόμενη πτώση του δολαρίου. Καταγγέλθηκαν για ύπουλο, διπλό παιχνίδι εις βάρος του ελληνικού χρέους, αλλά είναι οι ίδιοι που προσέφεραν τις ακριβές υπηρεσίες τους στις κυβερνήσεις για τα περίτεχνα swaps, τις αποκρατικοποιήσεις ή τις περίφημες «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις». Ποιοι είναι; Είναι οι πιστωτές της χώρας. Και των άλλων χωρών, βεβαίως. Με τους δανειστές μας έχουμε τον πόλεμο, έτσι δεν είναι; Και πώς επισημοποιεί και κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον τους η κυβέρνηση; Με μια κραχτή, επαχθή, εξευτελιστική συνθηκολόγησή μαζί τους. Με μια επαίσχυντη παράδοση γης και ύδατος. Με μια οδυνηρή κατάθεση των όπλων, που κατ’ ευφημισμόν αποκαλείται «απόφαση πολιτικής τόλμης» και απαιτεί την πατριωτική υποταγή των υποτελών.

ΜΗΠΩΣ ΥΠΕΡΒΑΛΛΩ; Δεν νομίζω. Αν ανακαλέσει κανείς την ακολουθία των γεγονότων από τη στιγμή που εξαγγέλθηκε η δημοσιονομική «καταγραφή» μέχρι σήμερα, θα διαπιστώσει την τρομακτική επαλήθευση του «σεναρίου» των αγορών. Οι πιστωτές μας -είτε βρίσκονται στη Νέα Υόρκη, είτε στο Λονδίνο και τη Φρανκφούρτη- μπορούν να είναι περήφανοι ότι λειτούργησαν ως αξιόπιστοι υποβολείς των κυβερνητικών εξαγγελιών. Έστω κι αν χρησιμοποίησαν τον εκβιασμό του spread. Έστω κι αν τους ήταν απαραίτητη η διαμεσολάβηση των Βρυξελλών (αλλά και των εγχώριων ΜΜΕ). Όσο αίμα ζήτησαν μέχρι στιγμής το έχουν πάρει. Ήθελαν 14ο μισθό; Τον πήραν. Ήθελαν και μέρος του 13ου; Το πήραν. Ήθελαν πάγωμα συντάξεων; Το πήραν. Ήθελαν αύξηση του ΦΠΑ; Την πήραν. Και φυσικά η δίψα τους δεν έχει ακόμη κορεστεί. Γιατί το πρόβλημα των πιστωτών μας δεν είναι απλώς αν θα πάρουν κάποτε πίσω τα χρήματά τους. Επί της ουσίας δεν πρόκειται να τα πάρουν ποτέ όλα, κι ίσως ούτε τα χρειάζονται όσο το υπέρογκο ελληνικό χρέος τούς εξασφαλίζει μια αδιάκοπη ροή κερδών, αλλά και αντίστοιχες υπεραξίες από το χρέος των άλλων χωρών-θυμάτων του Συμφώνου Σταθερότητας. Στην πραγματικότητα, τους εχθρούς -τους πιστωτές μας- δεν τους ενδιαφέρει το πόσες κρατικές δαπάνες περικόπτονται, όσο η ποιότητά τους. Τους ενδιαφέρει μια μόνιμη άρση δικαιωμάτων της εργασίας, ένα οριστικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών με τα τελευταία ίχνη κοινωνικού κράτους, που στην Ελλάδα μπορεί να έχει την ιδιαίτερη μορφή του 14ου μισθού, στη Γερμανία την εκδοχή της ισχυρής ανταποδοτικότητας των φόρων σε κοινωνικές παροχές, υποδομές και υπηρεσίες και στη Σουηδία τη συσκευασία ενός υψηλότατου επιδόματος ανεργίας που αντισταθμίζει την ελευθερία των απολύσεων. Οι πιστωτές μας θέλουν αίμα θεσμικό που τους παρέχεται εν αφθονία σήμερα στην Ελλάδα και που θα το απαιτήσουν σε ανάλογη ποσότητα και ποιότητα αύριο από τους Ισπανούς, τους Πορτογάλους, τους Ιταλούς, ακόμη και τους Γερμανούς.

ΔΙΟΤΙ, ΠΟΥΘΕΝΑ, σε καμία αποστροφή των πύρινων πατριωτικών λόγων, σε κανένα κατεπείγον νομοσχέδιο δεν έχει γραφεί έστω μια υποσημείωση που υπόσχεται ότι σε δύο ή σε πέντε χρόνια τα «δανεικά» από το εισόδημα που σήμερα «κατάσχεται» θα επιστραφούν. Κανείς δεν είπε ότι τα δικαιώματα που τώρα τελούν υπό αναστολή θα αποκατασταθούν όταν η χώρα «σωθεί».

ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ είναι ότι ο εχθρός όχι μόνο είναι εντός των τειχών, αλλά έχει κάνει ήδη και την κατάληψη των ανακτόρων, χειμερινών και θερινών. Και η κυβέρνηση, η πολιτική και οικονομική ελίτ της χώρας όχι μόνο δεν του πρόβαλαν αντίσταση, αλλά επέλεξαν να χαράξουν τη γραμμή του πολεμικού μετώπου εντός της ελληνικής κοινωνίας. Ο πόλεμος, αντί να διεξάγεται με τον εχθρό, εξελίσσεται σε εμφύλιο. Στη χειρότερη οικονομική συγκυρία των τελευταίων δεκαετιών, τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα υποβάλλονται σ’ ένα ισχυρό ηλεκτροσόκ, που είναι απορίας άξιο πώς δεν έχει ακόμη προκαλέσει έκρηξη. Ίσως, όταν τα κυβερνητικά μέτρα βγουν από τον προστατευτικό κέλυφος της δημοσιοϋπαλληλικής ενοχής, όταν αφήσουν το αναπόφευκτο αποτύπωμά τους στον ιδιωτικό τομέα, όταν διαψεύσουν τα πρόχειρα σχέδια επιβίωσης των νοικοκυριών, όταν δηλαδή κάνουν ταμείο, ίσως τότε τα πράγματα να είναι διαφορετικά. Πιο εκρηκτικά. Ίσως τότε ο πόλεμος -αυτός ο πόλεμος, ο εσωτερικός, ο κοινωνικός εμφύλιος- από μεταφορικός γίνει κυριολεκτικός. Κάτι ήξερε ο επίτιμος Μητσοτάκης που, αφού χειροκρότησε τη διάβαση του Ρουβίκωνα, εστίασε την ανησυχία και την αγωνία του στην κοινωνική αναταραχή. Κάτι ξέρει -ως άνθρωπος με βαθύ ταξικό ένστικτο- όταν κάνει έκκληση όχι στον πατριωτισμό των Ελλήνων, αλλά στον πατριωτισμό της πολιτικής ελίτ, την οποία καλεί σε καθεστωτική συστράτευση. Αλλά με ποιο κύρος, ποια αξιοπιστία, πιο ηθικό έρεισμα να σταθεί απέναντι στον κοινωνικό θυμό η πολιτική ηγεσία, όταν μαζί με τη συνθηκολόγηση με τους πιστωτές έχει υπογράψει και την παράδοση των λειψάνων της εξουσίας της;