Η Εφημερίδα των Συντακτών, 4-5/3/2023
Δεν υπάρχει πιο ανόητη φράση απ’ αυτήν που έχει γίνει η –κατάπικρη- κυβερνητική καραμέλα των ημερών. «Ανθρώπινο λάθος». Εντάξει, δεν έχει ο Μητσοτάκης το κοπιράιτ της φράσης, είναι ένα κλισέ που χρησιμοποιούμε οι πάντες για να ξεμπερδεύουμε από περίπλοκους συλλογισμούς και αναζητήσεις ορθολογικών ερμηνειών για όσα μας συμβαίνουν, διακρίσεις αιτίων και αιτιατών. Αλλά πρέπει να παραδεχτούμε ότι το «ανθρώπινο λάθος» είναι μια ξεκάθαρη βλακεία. Τι άλλο μπορεί να είναι ένα λάθος εκτός από ανθρώπινο. Δεν υπάρχουν σκυλίσια, γατίσια, γουρουνίσια ή λιονταρίσια λάθη. Γιατί πολύ απλά ό,τι κάνουν τα σκυλιά, οι γάτες, τα γουρούνια και τα λιοντάρια δεν είναι «σωστό» ή «λάθος», είναι μόνο αυτό που τους επιβάλλει η φύση και το ένστικτό τους. Ακόμη κι όταν τα κατοικίδιά μας, τα προς κατανάλωση οικόσιτα ή τα εξημερωμένα θηρία επιβραβεύονται για τις «ορθές» επιλογές τους και τιμωρούνται για τις «λάθος», δεν είναι γιατί έχουν ενστερνιστεί με πάθος τον ανθρώπινο ορθολογισμό, αλλά γιατί ένα κομμάτι τροφής τούς περιμένει στην άκρη μετά τη δοκιμασία «σωστού-λάθους». Θα το κερδίσουν ή θα το στερηθούν ανάλογα με την ανταπόκριση σε όσα τους έχει υποδείξει ως σωστά ή λανθασμένα- στην πραγματικότητα επιτρεπτά ή απαγορευμένα- το αφεντικό/τροφός τους. Δεν υπακούν στον ανθρώπινο ηθικό κώδικα, αλλά στα μηνύματα βασανιστικής πείνας τους. Σ’ αυτή η διαπαιδαγώγηση των ζώων στις ανθρώπινες κατηγορίες «ορθού- λάθους» έχει ενίοτε και τις αιματηρές αστοχίες της. Ρωτήστε κανένα θηριοδαμαστή που έχει χάσει χέρι ή πόδι από κάποιο «απείθαρχο» πεινασμένο λιοντάρι. Το λιοντάρι καλύτερα να μην το ρωτήσετε.
Αρα, τι εννοεί η φράση «ανθρώπινο λάθος» και, κυρίως, τι εννοούν οι πολιτικοί χρήστες της; Για κακή τους τύχη, η γλώσσα, οι λέξεις και οι νοηματοδοτήσεις τους στο πέρασμα του χρόνου καμιά φορά εκδικούνται τους πονηρούς χρήστες τους. Το «λάθος» προέρχεται από το ρήμα «λανθάνω», που στην αρχική του εκδοχή δεν σήμαινε «κάνω λάθος», αλλά «κρύβομαι, διαφεύγω την προσοχή των άλλων, δεν γίνομαι αντιληπτός». Ετσι, το «ανθρώπινο λάθος», παρά την ανοησία του, αποκτά μια αποκαλυπτική κυριολεξία όταν χρησιμοποιείται από την κυβέρνηση για την τραγωδία των Τεμπών και όλες τις τραγωδίες στις οποίες είναι συνένοχη: το «ανθρώπινο λάθος» είναι η κρυψώνα της, ο θάμνος πίσω από τον οποίο προσπαθεί να «λανθάνει», να κρυφτεί από την κοινωνική κατακραυγή και να κρύψει όλες τις «ορθές» επιλογές της που κατέληξαν στο μακελειό. Ευτυχώς, αυτή η πολιτική λούφα και παραλλαγή αποδεικνύεται ηλίθια και αναποτελεσματική. Θα χρειαζόταν όχι ένα θάμνο, αλλά ολόκληρο τον Μέλανα Δρυμό για κρύψει η κυβέρνηση- και οι πολλές προηγούμενες, είναι αλήθεια- τη συνενοχή της σε ένα ξεκάθαρο έγκλημα.
Αλλά, εάν έχουμε συμφωνήσει στο βασικό, ότι το σωστό και το λάθος είναι ανθρώπινες επινοήσεις- η φύση στις ατέλειωτες εκδοχές της δεν κάνει λάθη, κάνει μόνο τη δουλειά της, κι ας καταπίνει χιλιάδες ανθρώπινες ζωές μ’ ένα απλό τράνταγμα του φλοιού της Γης, έναν ηφαίστειο ή ένα τσουνάμι-, κι επομένως ότι σε κάθε αιματηρό ή δαπανηρό λάθος έχουν συγκλίνει οι επιλογές συγκεκριμένων ανθρώπων ή ανθρώπινων ομάδων (κυβερνήσεων, επιχειρήσεων, κομμάτων, τάξεων), το επόμενο ερώτημα είναι: τι είναι σωστό και τι λάθος, ποιος το ορίζει, ποιος το αποφασίζει;
Εντάξει, υπάρχει ο Μωσαϊκός νόμος και οι δέκα εντολές του χριστιανο-ιουδαϊκού πολιτισμού, από τις οποίες οι μισές έχουν εκπέσει, διότι ποιος πιστεύει πια ότι το «ου μοιχεύσεις» είναι μια «ορθή» απαγόρευση ή πως το «ουκ επιθυμήσεις την οικίαν του πλησίον σου ούτε τον αγρόν αυτού» στέκει στην εποχή της τραπεζικής τοκογλυφίας, των ενυπόθηκων δανείων και των πλειστηριασμών ακινήτων; Αλλά επειδή στην πραγματικότητα το λάθος είναι ο πρόγονος του σωστού, κι αυτό που θεωρούνταν αδιανόητο και λάθος πριν ένα αιώνα σήμερα μπορεί να έχει γίνει νόμος και κανόνας, το πραγματικό ερώτημα είναι: «λάθος και σωστό για ποιον»; Ποια είναι η «σωστή πλευρά της Ιστορίας» και ποια η λάθος της; Και, τελικά, ποιος έχει το «ορθόμετρο» και επιβάλλει με όρους ισχύος, εξουσίας, πειθούς ή επιβολής τα ρευστά όρια μεταξύ λάθος και σωστού.
Για παράδειγμα: τα πολιτικά συστήματα που κυριαρχούν στη Δύση στον μισό αιώνα κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού και των εφαρμοσμένων πολιτικών του έχουν επιβάλει ως μοναδική ορθολογική επιλογή τη συρρίκνωση του κράτους και την ανάθεση στον ιδιωτικό τομέα, μέσω ιδιωτικοποιήσεων ή εργολαβιών, όλων των κοινωφελών δραστηριοτήτων και υπηρεσιών που αφορούν τη λειτουργία της κοινωνίας και την υπόσταση του ίδιου του κράτους. Από τη διαχείριση του κρατικού χρέους μέχρι τον εξοπλισμό του στρατού και από τη δημόσια υγεία μέχρι τα οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα. Στις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β' Παγκόσμιο ακόμη και συντηρητικοί πολιτικοί, όπως ο Αμερικανός πρόεδρος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, εξέφραζαν την ανησυχία τους για την επικίνδυνη για τη δημοκρατία επιρροή του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος που είχε γιγαντωθεί την περίοδο του πολεμικού καπιταλισμού και του Ψυχρού Πολέμου. Αλλά σήμερα αυτό το σύμπλεγμα έχει γίνει από αμερικανικό οικουμενικό και έχει επιβάλει τους δικούς τους κανόνες για το «σωστό και το λάθος» στις διεθνείς σχέσεις. Ετσι, η στρατιωτική κλιμάκωση στην Ουκρανία και η ραγδαία μετάλλαξη της Ε.Ε. από μετριοπαθή δύναμη συνδιαλλαγής σε σκληρό σκυλί του πολέμου έχει ανακηρυχθεί ως μοναδική «ορθή» επιλογή και κάθε αντίλογος θεωρείται όχι απλώς λάθος, αλλά έγκλημα καθοσιώσεως. Και φυσικά το ίδιο ακριβώς ισχύει και για το καθεστώς Πούτιν και την επιχειρηματική νομενκλατούρα του που θησαυρίζει από τον πόλεμο. Το ποιος έχει το «ορθόμετρο» και για ποιους είναι ορθή η πολεμική επιλογή που έχει στοιχίσει μισό εκατομμύριο ζωές είναι προφανές.
Το ίδιο περίπου «ορθόμετρο», εξάλλου, που έχουν επιβάλει σε αυτή τη χώρα οι εθνικοί εργολάβοι και προμηθευτές, οι μόνοι ιδιοκτήτες της χώρας και οι πολιτικές φαμίλιες που τη διακυβερνούν, είναι αυτό που μετέτρεψε το σιδηροδρομικό δίκτυο σε καρμανιόλα, τα νοσοκομεία σε προθαλάμους νεκροτομείου στη διάρκεια της πανδημίας, τα Πανεπιστήμια σε σταθμούς χωροφυλακής, την κρατική περιουσία σε μεσιτικό γραφείο και το δημόσιο ταμείο σε ιδιωτικό θησαυροφυλάκιο χρηματοδότησης ημετέρων και επιχειρηματικών ομίλων.
Ετσι, αυτό που εξελίσσεται τις τελευταίες μέρες μετά το μακελειό στα Τέμπη, αφήνοντας άφωνους τους κατόχους του «ορθόμετρου», ίσως αποδειχθεί μια ελπιδοφόρα εξέγερση του ανθού αυτής της χώρας ενάντια στη δικτατορία του «σωστού» που μας καταστρέφει συστηματικά. Το πάθος τους είναι το μόνο που δεν είναι λάθος.
ΚΙΜΠΙ
ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Στο περιγιάλι το κρυφό
κι άσπρο σαν περιστέρι
διψάσαμε το μεσημέρι·
μα το νερό γλυφό.
Πάνω στην άμμο την ξανθή
γράψαμε τ' όνομά της·
ωραία που φύσηξεν ο μπάτης
και σβήστηκε η γραφή.
Mε τι καρδιά, με τι πνοή,
τι πόθους και τι πάθος,
πήραμε τη ζωή μας· λάθος!
κι αλλάξαμε ζωή.
Γιώργου Σεφέρη, «Αρνηση»
No comments:
Post a Comment