Η δημοκρατία των αχρήστων

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 20-21/5/2023

Στις μικρές ώρες της νύχτας, όταν οι περισσότεροι κοιμούνται κι όσοι ξαγρυπνούν από αϋπνία, ανησυχία ή από χούι κάνουν ζάπινγκ στα τηλεοπτικά κανάλια πανελλαδικής εμβέλειας -οι λίγοι που το κάνουν πια- για να χαζέψουν μέχρι να γλαρώσουν, έχει στριμωχτεί η δημοκρατία του μετα-μεσονυχτίου. Ο κανόνας του πατριάρχη της ποπ κουλτούρας, του Γουόρχολ, πως ο καθένας δικαιούται 15 λεπτά δημοσιότητας, για τα δεδομένα της τηλεοπτικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας μετατρέπεται σε 45 λεπτά διακαναλικής συνέντευξης που καθένα από τα 32 κόμματα που ενέκρινε ο Αρειος Πάγος δικαιούται σε κάθε τηλεοπτικό σταθμό. Τα κανάλια αποδέχονται βαριεστημένα τον κανόνα, η Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης παρέχει την αίθουσα συνεντεύξεων Τύπου κι έτσι καθένας από τους μικρούς σχηματισμούς, που δεν έχει καμιά τύχη χωρίς χοντρή χρηματοδότηση στα υπόλοιπα κανάλια προβολής του μανιφέστου του, έχει την ευκαιρία του να απευθυνθεί σε μερικούς ανθεκτικούς ξενύχτηδες. Οι μεταμεσονύχτιες διακαναλικές είναι η κακοφωτισμένη και στριμόχωρη Πνύκα του 21ου αιώνα.

Το 99% των ψηφοφόρων που την Κυριακή θα πάνε στις κάλπες δεν θα έχει αντιληφθεί καν την ύπαρξη περίπου 25 συνδυασμών που δεν χωρούν στους επίσημους διαύλους προβολής. Πίσω από το παραβάν, θα ανασκαλέψουν αμήχανα τις ακατάληπτες ονομασίες και αρχικά των σχημάτων με τα αόρατα μανιφέστα και τις άφατες προθέσεις και, αφού διαλέξουν κάποιο από τα ψηφοδέλτια της «επίσημης» πολιτικής και του «τόξου των διερευνητικών εντολών», θα πετάξουν τα υπόλοιπα στη μαύρη σακούλα που περιμένει να τα καταπιεί. Εκεί, στη μαύρη σακούλα σκουπιδιών ανθεί η δημοκρατία των αχρήστων, πριν οδηγηθεί στην ανακύκλωση. Στη διάφανη κάλπη υπάρχει ελάχιστος χώρος για ασκήσεις παρρησίας, όλο τον υπόλοιπο χώρο τον καταβροχθίζουν οράματα ή εμμονές εξουσίας.

Κι όμως, κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι μέσα σ’ αυτή τη «δημοκρατία των αχρήστων» δεν χάνεται μια χρήσιμη ιδέα, ένα πολύτιμο απελευθερωτικό όραμα, ένα έξυπνο πολιτικό πρόγραμμα που βρίσκεται απείρως μπροστά από τη «δικτατορία των αρίστων» που διέπρεψε εις βάρος μας την τελευταία τετραετία. Μεγάλα πράγματα ξεκίνησαν από μικρές ομάδες πρωτοπόρων. Λίγες δεκάδες ανήσυχων ανθρώπων πλαισίωναν το 1848 την «Κομμουνιστική Λίγκα» και το διά χειρός Μαρξ και Ενγκελς «Μανιφέστο» της, που παραμένει ίσως το πιο επιδραστικό πολιτικό κείμενο όλων των εποχών, δίπλα στη θαμμένη στην εγκεφαλική χωματερή του μέλλοντος πρωθυπουργού «Πολιτεία».
Εντάξει, δεν λέω, ανάμεσα στους μικρότερους σχηματισμούς που διεκδικούν την ψήφο μερικών εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών που βολεύονται στο 8% (συνήθως) των «λοιπών» στα εκλογικά αποτελέσματα, υπάρχει πολλή γραφικότητα, πολλή πλάκα, αρκετοί πετροβολημένοι και πυροβολημένοι, μπόλικος, φανερός ή υπόρρητος, νεοφασισμός. Αλλά όχι, ούτε στα κόμματα της «διαμαρτυρίας», της «αντι-συστημικής» ή και «αντι-πολιτικής» ψήφου όλοι είναι ίδιοι.

Προχθές, στις 2 μετά τα μεσάνυχτα, έπεσα πάνω στη διακαναλική συνέντευξη του Κινήματος Φτωχών Ελλάδος. Αν το καλοσκεφτεί κανείς, με το 30% του πληθυσμού στο κατώφλι της φτώχειας κι άλλους τόσους κανονικά φτωχούς, έστω κι αν περνάνε ελάχιστα πάνω από τον πήχη της στατιστικής, είναι απορίας άξιο πώς δεν υπήρχε ένα κόμμα φτωχών, με όλες τις διαστρωματώσεις τους. Αλλά, βλέπετε, αυτή η ρημάδα η μεσαία τάξη, που αυξομειώνεται κατά βούληση, δεν αφήνει χώρο και ικμάδα στα κόμματα να ασχοληθούν με οποιονδήποτε άλλον πέρα ή κάτω απ’ αυτήν. Είδα λοιπόν, μεταξύ άλλων, τον Ηλία Λογοθέτη, τον Παύλο Κοντογιαννίδη και τον Χρήστο Βαλαβανίδη, ανθρώπους της τέχνης που έχουν χορτάσει δημοσιότητα, που κάποτε έμπαιναν σχεδόν καθημερινά σε εκατομμύρια σπίτια μέσω των τηλεοπτικών οθονών, να προσπαθούν να στριμώξουν το δικό τους λιτό μανιφέστο στα 45 λεπτά δημοσιότητας που τους διατέθηκαν τις μικρές ώρες της νύχτας. Το έκαναν χαλαρά, χωρίς άγχος, προφανώς γιατί δεν έχουν καμιά αυταπάτη για την εκλογική «μοίρα» τους. Αλλά δεν ήταν μια περφόρμανς από τρεις λαμπερούς ηθοποιούς, ήταν μια άσκηση παρρησίας, που την έκαναν με πεποίθηση. «Στην παγκόσμια πραγματικότητα το 90% των πληθυσμών δουλεύουν για το χρήμα, που ως μέσον το χρησιμοποιούν να καλύπτουν τις ανάγκες τους, και το υπόλοιπο 10% απλά το χρήμα που έχουν συσσωρεύσει, δουλεύει γι’ αυτούς», λέει το μανιφέστο τους, και ποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει στη διαπίστωση αυτή ή στην ακριβή -αν και απλοϊκή- ανασκόπηση δεκαπενταετίας που οδήγησε σε μαζική φτωχοποίηση μεγάλο μέρος του πληθυσμού που περιλαμβάνει το μανιφέστο τους. «Ο αδικημένος, με τον αδικημένο, για τον αδικημένο» είναι περίπου η πρότασή τους, που φυσικά κάθε άλλο παρά πρόταση εξουσίας είναι. «Τις μικρές εξουσίες να φοβάσαι», θυμάμαι να λέει πριν από μερικές δεκαετίες ο Κοντογιαννίδης σε έναν τηλεοπτικό ρόλο, υποθέτω ότι πολύ περισσότερο αυτό ισχύει για τις μεγάλες εξουσίες. «Ανθρωπον ζητώ», είπε περίπου ως άλλος Διογένης ο θυμόσοφος Λογοθέτης στη διακαναλική των «Φτωχών» κι ο Βαλαβανίδης, βραβευμένο «κουρέλι» το 1979 στη θρυλική ταινία του Νικολαΐδη, όταν του έγινε η σχετική πάσα είπε κάτι πολύ εύστοχο, χτυπώντας κατευθείαν Τέμπη: «Ενα κράτος κουρέλι δεν τραγουδάει, σκοτώνει».

Μην ανησυχείτε -αν τυχόν ανησυχείτε- η αναφορά μου στο Κίνημα των Φτωχών δεν είναι μια δήλωση υπερψήφισής τους, τα κριτήρια επιλογής είναι λίγο πιο περίπλοκα από εκφράσεις συμπάθειας. Απλώς παρατηρώ ότι στη «δημοκρατία των αχρήστων» που κρύφτηκε στις μεταμεσονύχτιες εκπομπές μπορεί να ειπώθηκαν μερικά πολύ πιο ενδιαφέροντα πράγματα από τις κοτσάνες, τις μπαρούφες και τις αοριστίες κατά τις χιλιάδες ώρες ακατάσχετης φλυαρίας των ομιλουσών κεφαλών που διεκδικούν την ψήφο μας. Ή μας υποδεικνύουν τι να ψηφίσουμε ως μη όφειλαν, όπως ο μέχρι θανάτου μητσοτακόπληκτος «εθνικός τραγουδοποιός» Σαββόπουλος, που για άγνωστους λόγους πιστεύει ότι μπορεί να μας επηρεάζει όσο και τα τραγούδια του. Στην πιο απολίτικη, ιδεολογικά άχρωμη και ταξικά θολή προεκλογική αντιπαράθεση εδώ και πολλά χρόνια -παρότι η λαίλαπα Μητσοτάκη, η «δικτατορία των αρίστων» και η απαλλαγή απ’ αυτές επέβαλλαν ακριβώς το αντίθετο- κάποιες μικρές πινελιές παρρησίας, ιδεολογίας και οραμάτων που μπορεί να τρύπωσαν στη μεταμεσονύχτια Πνύκα ίσως σώζουν την ψυχούλα της δημοκρατίας.
Ετσι κι αλλιώς, σε αυτές τις εκλογές το μείζον ζήτημα είναι τι ΔΕΝ θα ψηφίσει, ποιον ΔΕΝ πρέπει να ψηφίσει κανείς, ποιος πρέπει να πάθει ντουβρουτζά την Κυριακή το βράδυ. Δικό σας συνάνθρωποι…

ΚΙΜΠΙ
Kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Εμείς, υπόγειας διαδρομής,
το ’83 παχείς,
με «Τραπεζάκια Εξω» ευτυχείς,
σε κύμα ξαφνικό, στο «Ολυμπιακό»,
στο απόλυτο κενό.

Χιονιάς, βραδιές αστροφεγγιάς,
το βούισμα της συκιάς,
σ’ αυτή την ηλικία, ή μιλάς
της καθεμιάς γενιάς
καινούργιας και παλιάς,
ή κλείνεις και σιωπάς, για μας.

Σχεδόν πενήντα πέντε ετών,
με μπλοκ επιταγών,
χωρίς κανένα αντίκρισμα εξόν
τη γη του θησαυρού,
τους τίτλους τ’ ουρανού
το αίμα του Θεού.

Διονύσης Σαββόπουλος, «Του ’60 οι εκδρομείς» («Το κούρεμα», 1989)