Monday, February 9, 2009

Flash point (7/2/2009)

Στη Χημεία, όπως και στη Φυσική και στα Μαθηματικά, ήμουν ανεπίδεκτος. Ο οργανισμός μου αρνούνταν να αφομοιώσει τα στοιχειώδη. Έφτασα στο σημείο, παραμονές εισαγωγικών εξετάσεων (προ αμνημονεύτων…), να δίνω τις απολυτήριες του Λυκείου και να γράψω Χημεία 5. Με άριστα το 20, βεβαίως. Κι αυτό το 5 χατιρικώς, για να μη μείνω ανεξεταστέος και χάσω το δικαίωμα στις εισαγωγικές, όπως μου εξήγησε ο καθηγητής μου, να ’ναι καλά ο άνθρωπος. Παραδόξως, στο πέλαγος της αγνοίας μου περί τη Χημεία, μου έχουν εντυπωθεί μερικές έννοιες και ιδιότητες χημικών ενώσεων – δεν ξέρω πώς, ενδεχομένως ήταν κάποιες από τις σπάνιες στιγμές που έτυχε να είμαι ψυχή τε και σώματι στο μάθημα (Ενδεχομένως τις μνήμες μπορεί να τις ανέσυραν και τα χημικά με τα οποία μας έχει φλομώσει η ΕΛ.ΑΣ. Η Χημεία είναι της μόδας…). Μου έχουν εντυπωθεί, για παράδειγμα, οι ιδιότητες των πτητικών και εύφλεκτων ουσιών. Πτητικό είναι κάθε υγρό που εξατμίζεται πολύ γρήγορα, ανεξαρτήτως βρασμού. Και εύφλεκτο είναι κάθε στερεό ή πτητικό υγρό που κατά την εξάτμισή του αναφλέγεται όταν έρθει σ’ επαφή με μια πηγή ανάφλεξης, μια φλόγα, για παράδειγμα, ένα σπινθήρα ή μια υψηλή θερμοκρασία. Εύφλεκτο θεωρείται κάθε υλικό που οι ατμοί του αναφλέγονται σε θερμοκρασία 37,7 βαθμών Κελσίου και κάτω. Και το σημείο ανάφλεξης ονομάζεται flash point. Είδατε τι ωραία που τα θυμάμαι; (Να μη σας κοροϊδεύω, έριξα και μια ματιά στην εγκυκλοπαίδεια για να μην γράψω βλακείες.)

Είναι αντικείμενο ψυχανάλυσης γιατί ειδικά οι ιδιότητες των εύφλεκτων υλικών με εντυπωσίασαν τόσο πολύ (παρ’ ότι αυτός εγώ θεωρούμαι νερόβραστος). Δεν θυμάμαι ως παιδί να έπαιζα ιδιαίτερα με τη φωτιά και τα πειράματά μου με το οινόπνευμα περιορίζονταν σε αναφλέξεις δευτερολέπτων. Εκ των υστέρων, αυτή η λιγοστή γνώση διασταυρώθηκε με κοινωνικά χρήσιμες εμπειρίες (π.χ., γιατί δεν ανάβουμε τσιγάρο την ώρα που γεμίζουμε το ρεζερβουάρ του αυτοκινήτου, γιατί δεν πλησιάζουμε τα κεριά της Ανάστασης και του επιτάφιου σε καλοχτενισμένο γυναικείο κεφάλι τίγκα στη λακ, γιατί είναι βέβαιο ότι μια μολότοφ μπορεί να προκαλέσει μια αξιόλογη πυρκαγιά μόλις σπάσει το εκτοξευθέν μπουκάλι ή γιατί το κοτόπουλο φλαμπέ θέλει ένα αλκοολούχο δυνατότερο από το κρασί). Βεβαίως, οι εμπειρίες αυτές δεν προϋποθέτουν ειδικές δεξιότητες στη Χημεία ούτε ακριβή γνώση του flash point κάθε υγρού ή στερεού που εκθέτεις στις νερώνειες ορέξεις σου. Περισσότερο ενδιαφέρουσες είναι οι κοινωνικές αναλογίες αυτής της χημικής γνώσης.

Ο συνήθης παραλληλισμός για τις κοινωνικές εντάσεις σε σχέση με τη Χημεία γίνεται με τον βρασμό. Κοινωνία σε αναβρασμό, οργή που κοχλάζει κ.ο.κ. Ενδιαφέρουσα κι αυτή η χημική μεταφορά, αλλά η κατάληξη της διαδικασίας βρασμού είναι συνήθως μια σούπα. Εκτός αν μιλήσουμε για τις τεράστιες πιέσεις που ασκεί ο ατμός σε μια χύτρα ταχύτητας. Εκεί, όντως, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι εκρηκτικά, ειδικά αν το καπάκι είναι ελαττωματικό (η κυβέρνηση, εν προκειμένω). Ωστόσο, η κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο νεοελληνικός κοινωνικός χυλός μού θυμίζει περισσότερο τις ιδιότητες των εύφλεκτων πτητικών υγρών.

Παρατηρήστε μόνο τα γεγονότα των τελευταίων μηνών. Η εξασθενημένη κυβερνητική φλόγα, ωχρή και τρεμάμενη, προκαλεί μια μικρή ή μεγάλη έκρηξη σε κάθε της επαφή με τα επιμέρους στρώματα της κοινωνικής πυραμίδας. Όλο και περισσότερα από τα στρώματα αυτά αποκτούν ένα χαμηλό σημείο ανάφλεξης. Αφορμές ασήμαντες, εκ πρώτης όψεως, τα φέρνουν σε κατάσταση flash point. Ας υποθέσουμε ότι η νεολαία, ή το συγκεκριμένο κομμάτι της, που βρέθηκε σε εκρηκτική κατάσταση τον Δεκέμβριο, είναι μια ειδική κατηγορία, με πάντα χαμηλό flash point, πολύ κάτω της συνήθους θερμοκρασίας του σώματος. Και με υποθερμία ακόμη μπορεί να εκραγεί. Έτσι περίπου συνέβη, άλλωστε. Τη θεωρούσαμε cool, απαθή, απολιτίκ, κοινωνικά ανερμάτιστη, με χαμηλό αξιακό υπόστρωμα. Πλην όμως, έγινε το «τσαφ». Που δεν ήταν απλώς «τσαφ», αλλά τρία κανονικά, φονικά «μπαμ».

Αλλά, οι αγρότες; Αυτοί, υποτίθεται, ήταν «δικά μας παιδιά», με κατανόηση και συνενοχές στη λεηλασία των φυσικών πόρων, του κοινοτικού κουμπαρά, των κρατικών επιδοτήσεων. Αλλά εξερράγησαν κι αυτοί. Έγιναν εύφλεκτοι σαν το πετρέλαιο που θέλουν αφορολόγητο στα τρακτέρ, τα μηχανήματά τους και τα 4Χ4 αγροτικά τους.

Οι φιλήσυχοι κάτοικοι της Κυψέλης και των Πατησίων, πάλι; Μα να μη θέλουν πάρκινγκ; Πώς έγιναν έτσι εύφλεκτοι κι αυτοί για λίγα δεντράκια; Αν υποθέσουμε ότι η δική τους έκρηξη δεν ήταν αποτέλεσμα της εκπληκτικής οργανωτικής ικανότητας που απέκτησε αίφνης ο ΣΥΡΙΖΑ, ο μέγας δημεγέρτης, θα πρέπει να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ο «αισθητικός κίνδυνος» στον οποίο είναι εκτεθειμένοι πια οι κάτοικοι των υποβαθμισμένων πόλεων, πέρα από το δημιουργικό του στοιχείο (με μια δενδροφύτευση, για παράδειγμα), έχει κι ένα απροσδόκητα εκρηκτικό περιεχόμενο. Οι σιωπηλές διαμαρτυρίες για το ολοκαύτωμα της Πάρνηθας το 2006 και της Πελοποννήσου το 2007, που θεωρήθηκαν πολύ αξιοπρεπείς τότε, είναι φυσικό να αποκτήσουν πιο κραυγαλέες διαστάσεις έπειτα από τόσα κύματα κρατικής αναξιοπρέπειας σε βάρος του περιβάλλοντος.

Η κοινωνία είναι διάσπαρτη από λιμνάζοντα εύφλεκτα πτητικά υγρά. Μπορεί κανείς με ασφάλεια να προβλέψει ότι η τρεμάμενη φλόγα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης θα προκαλέσει άλλη μια έκρηξη όταν ο μειλίχιος Άρης, με τη διαλεκτική κουλτούρα, θα κάνει διάλογο. Θα θεωρηθεί ανεξήγητο γιατί εκρήγνυνται τα «κωλόπαιδα» για μια μεταρρύθμιση που δεν τους αφορά καν ως γενιά, αλλά έχουν συσσωρευτεί τόσα εύφλεκτα υλικά στα σχολεία και τα πανεπιστήμια έπειτα από ανεκδιήγητα πειράματα παρα-μόρφωσης σχεδόν τεσσάρων δεκαετιών, που οι μολότοφ μπροστά τους μοιάζουν με σταγόνες Channel 5.

Οι μικρομεσαίοι, πάλι, αυτό το άλας του μεσαίου χώρου και της κεντροδεξιάς παλινόρθωσης, μοιάζουν με δεξαμενή καυσίμων την ώρα της παροχέτευσης. Είναι μάλλον απίθανο τα μικρά φορολογικά δώρα που τους χορηγεί η μετα-αλογοσκούφεια πολιτική ηγεσία της οικονομίας να αποτρέψουν την ανάφλεξη. Το φορτίο της ύφεσης -τα φέσια, τα κανόνια, τα στοκ των προϊόντων που περιμένουν, τις παραγγελίες που δεν έρχονται, τα δάνεια που εγκρίνονται με το σταγονόμετρο- είναι σαν το τσιγάρο που πετάει ο βυτιοφορέας στο στόμιο της δεξαμενής.

Ακόμη και η επιχειρηματική ηγεσία έχει αποκτήσει μια άκρως εύφλεκτη σχέση με τον καταρχήν πολιτικό της σύμμαχο, την παρούσα μετα-φιλελεύθερη διακυβέρνηση. Ο ΣΕΒ, αφού πέτυχε την πολιτική αποδόμηση της ορθοδοξίας Αλογοσκούφη, με απαράμιλλη άνεση βγάζει πολιτικά άχρηστη την όποια διόρθωση επιφέρει το υπό Καραμανλή «διευθυντήριο» στην οικονομική πολιτική, όχι μόνο υποβάλλοντας ένα πλήρες αντι-πρόγραμμα Σταθερότητας (με πολλές φοροαπαλλαγές. Εισφοροαπαλλαγές και «μεταρρυθμίσεις», φυσικά), αλλά υπαινισσόμενος και την αναζήτηση εναλλακτικού πολιτικού «διαχειριστή» στη διακυβέρνηση. Υποβόσκει ανάφλεξη κι εδώ, αν οι δημοσκοπικές και εκλογικές αγωνίες της Ν.Δ. υπερβούν τα ανεκτά όρια «σοσιαλμανίας» σε μέτρα και παροχές προς αναξιοπαθούντες.

Το μεγάλο «μπαμ», ωστόσο, μια έκρηξη μεγατόνων, αναμένεται στους τελικούς αποδέκτες της επελαύνουσας ύφεσης και της διαχειριστικής ανεπάρκειας της κυβέρνησης: στον κόσμο της εργασίας, τους μισθωτούς, τους ανέργους και τους υποψήφιους ανέργους. Αν οι υπολογισμοί αποδειχθούν ορθοί, παραμονές των ευρωεκλογών θα έχει κορυφωθεί η εκτόνωση της παραγωγικής καχεξίας στην απασχόληση, με χιλιάδες απολύσεις. Με τη σειρά τους αυτές θα μεταφέρουν μιαν αντίστοιχη πίεση στους μισθούς των «τυχερών» που έχουν μια θέση δουλειάς. Όλοι αυτοί θα βρεθούν κυριολεκτικά στη μέγγενη που σχηματίζουν η αδυναμία της πολιτικής ηγεσίας, ο εργοδοτικός πανικός και η ανεπάρκεια των συνδικάτων. Και για πρώτη φορά έπειτα από πολλά έτη, την ικανοποιημένη πλειοψηφία της επίπλαστης αναπτυξιακής ευημερίας θα τη διαδεχθεί μια άκρως εύφλεκτη πλειοψηφία δυσφορίας, αν όχι και οργής. Ούτε ψύλλος στον κόρφο του Καραμανλή, του Παπαθανασίου, της Πετραλιά και των λοιπών δεν θα ήθελα να ήμουν όταν διαμορφωθεί η συγκυρία της έκρηξης.

Έχει συσσωρευτεί πολλή εύφλεκτη ύλη, πολύς θυμός, πολλή οργή στη μοριακή δομή της κοινωνίας. Στρώματα αδικημένα, γενιές χαντακωμένες, τάξεις ριγμένες, προσδοκίες διαψευσμένες. Ανεπαισθήτως, υποσυνειδήτως, όλοι τους αναθεωρούν τις πολιτικές, κοινωνικές και ιδεολογικές βεβαιότητες που αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές στη φάση της «θηριώδους» υπερανάπτυξης και αποδεικνύονται καταστροφικές στη φάση της ιλιγγιώδους προσγείωσης. Το flash point της κοινωνίας έχει πέσει επικίνδυνα χαμηλά. «Αυτό δεν θα τ’ αγγίξετε. Είναι από εύφλεκτο εγώ. Θα σας τινάξει όλους στον αέρα μου», που θα έλεγε κι η Δημουλά.

No comments:

Post a Comment