Οι κεκαρμένοι (15/10/2011)

Εδώ και δύο χρόνια, όπως έχετε αντιληφθεί, ασχολούμαστε με τρίχες. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Λες κι όλη η κοινωνία, όλη η Ευρώπη, ίσως κι ο κόσμος όλος έχει μετατραπεί σ’ ένα απέραντο κουρείο. Ένα hair styling studio, αν η λέξη «κούρεμα» προσβάλλει την αισθητική σας. Λες και οι τρίχες είναι το πιο στοιχειώδες συστατικό του κόσμου μας, κάτι σαν το σωματίδιο Highs. Όλα μετρούνται με βάση το μήκος των τριχών. Για την ακρίβεια, με το μήκος κοπής τους, το κούρεμά τους.

ΟΛΑ ΚΟΥΡΕΥΟΝΤΑΙ. Το δημόσιο ή το ιδιωτικό χρέος, οι μισθοί, οι συντάξεις, τα εισοδήματα, οι αξίες των περιουσιακών στοιχείων, οι δημόσιες δαπάνες, τα δημόσια αγαθά, τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα, οι ελευθερίες, η εθνική κυριαρχία, η δημοκρατία, οι υπουργοί, οι βουλευτές, η αντοχή και η συνείδησή μας. Το μόνο που δεν κόβεται, αντίθετα μακραίνει σαν τα μαλλιά της Γενοβέφας, είναι οι φόροι. Η λέξη «κούρεμα» έχει γίνει ένα πασπαρτού για ν’ ανοίξει κάθε πόρτα του ζοφερού οικονομικού και κοινωνικού μας σύμπαντος.

ΑΚΡΙΒΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ του αγγλικού haircut, χωρίς ωστόσο την χάρη και τη λεπτότητά του, θα μπορούσε να αντικατασταθεί με ποικίλες άλλες ελληνικές εκφράσεις. Από την αρχαϊκή «κουρά εν χρω» ή τη βυζαντινή «απόκαρσιν εν χρω», μέχρι τις νεότερες: γουλί, κατακούρι, κουρούπα, λουξ, σύρριζα, στον άσο, στον πάτο, στην πέτσα… Σ’ αυτές τις εκφράσεις δίνονται με μεγαλύτερη ακρίβεια οι αποχρώσεις ταπείνωσης, τιμωρίας, καταπίεσης και υποταγής που περιέχει η ιεροτελεστία της κουράς, πριν βέβαια γίνει μόδα και στιλ το σύρριζα ακόμη και για καθωσπρέπει μάνατζερ τραπεζών.

ΣΑΣ ΘΥΜΙΖΩ, λοιπόν, ότι αν το μακρύ μαλλί ήταν άλλοτε ένδειξη ρώμης - στην περίπτωση του Σαμψών ήταν μάλιστα η πηγή της δύναμής του-, αργότερα το ψαλίδι, το ξυράφι και η κουρευτική μηχανή του μπαρμπέρη (μερικές φορές και του χασάπη) έγιναν εργαλεία άσκησης εξουσίας. Η Εκκλησία διατηρεί ακόμη και σήμερα την «ποινή της κειρίας» για ιερείς που παραβαίνουν τους κανόνες, ενώ η τελετή της κουράς αποτελεί εισιτήριο εισόδου στον μοναχικό ή εκκλησιαστικό βίο, εν είδει απάρνησης του κοσμικού βίου και ταπείνωσης ενώπιον του Θεού. Το κούρεμα με την ψιλή ήταν για αιώνες βασικό σύμβολο ταπείνωσης και πειθάρχησης των στρατιωτών, εργαλείο σωφρονισμού των φυλακισμένων, σύμβολο ταπεινωτικής διάκρισης για πολιτικούς εξόριστους, αιχμαλώτους πολέμου και κρατουμένους στρατοπέδων συγκέντρωσης, μέσο διαπόμπευσης για γυναίκες που παρέβαιναν τα χρηστά σεξουαλικά ήθη, διαδικασία καταστολής της προσωπικότητας των μαθητών (θυμηθείτε τα ομοιόμορφα, σαν γλόμπους αγορίστικα κεφάλια, παραταγμένα στη σειρά για την έπαρση της σημαίας και την προσευχή, σαν αυγουλάκια στις καρτέλες τους), ακόμη και μέσο στιλιστικής τιμωρίας των νεαρών ταραχοποιών των μετεμφυλιακών χρόνων, σύμφωνα με τον νόμο 4000 περί τεντιμποϊσμού. Φυσικά και η χούντα αξιοποίησε στο έπακρο αυτή την ποινή, ιδιαίτερα εις βάρος μαθητών, φοιτητών και αντιστασιακών.

Η ΕΞΟΥΣΙΑ, λοιπόν, έχει μια διαχρονική σχέση με το κούρεμα. Ιδιαίτερα αν μιλάμε για κούρεμα γουλί. Το χρησιμοποιούσε πάντα σαν να στερούσε με τον τρόπο αυτό τη δύναμη των υπηκόων της. Κι αυτό ανεξάρτητα από το αν οι ίδιοι οι υπήκοοι επέλεγαν για τον εαυτό τους κάποια στιλιστική δήλωση, περιποιούμενοι την κόμη τους κατά βούληση και με μια σαφή ή αδιόρατη ιδεολογική χροιά: χωρίστρα δεξιά, χωρίστρα αριστερά, κούρεμα καπελάκι, σβέρκος αεροδρόμιο, πεζοναυτικό, γιάπικο, πολιτικά ορθό, κάσκα, χαίτη, μοϊκάνα, κουρέιβερ και κόψιμο εν χρω, του τύπου «μαδάω, πάρ’ τα όλα»…

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ στη μεταφορά, το «κούρεμα» των πρωτοσέλιδων τίτλων και της νέας αργκό του καπιταλισμού, του χρέους και της λιτότητας εμπεριέχει τα περισσότερα, αν όχι όλα, τα ιδεολογικά στοιχεία της σημειολογίας της κουράς. Ως πολίτες της υπό χρεοκοπία χώρας κυκλοφορούμε ήδη ως οι κεκαρμένοι της Ευρώπης. Σαν να υφιστάμεθα ένα είδος συλλογικής τιμωρίας για την περιπέτεια στην οποία έχει περιέλθει η ήπειρος, αν όχι όλος ο κόσμος. Η παγκόσμια διαπόμπευσή μας -σαν τις μάγισσες του Μεσαίωνα πριν την πυρά ή τις πόρνες και τις μοιχαλίδες των πουριτανικών κοινοτήτων- έχει ήδη ξεκινήσει με το ανεπίσημο «κούρεμα» των κρατικών ομολόγων στις αγορές και στην ΕΚΤ και την εκτόξευση των spreads, που λειτούργησαν ως η πρώτη σκάλα της κουρευτικής μηχανής. Ωστόσο, το πρόβλημά μας είναι ότι παρ’ ότι έχουμε ήδη κουρευτεί στον πόντο, εξακολουθούμε να είμαστε υποχρεωμένοι να πληρώσουμε τα μαλλιά της κεφαλής μας στους ίδιους τους κουρείς, τους μπαρμπέρηδες των αγορών, που περιφέρουν ως λάφυρο τη τζίβα μας στα παραγεμισμένα μαξιλάρια των CDS.

ΑΥΤΟ ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ και εικονικό, προς το παρόν, κούρεμα το πληρώνουμε ήδη μ’ ένα δεύτερο, πραγματικό και οδυνηρό. Δεμένοι κυριολεκτικά πάνω στην καρέκλα του μπαρμπέρη, υφιστάμεθα μια εξευτελιστική «ποινή της κειρίας», με μια μηχανή σκουριασμένη, με τα ξυράφια της στομωμένα ν’ αφήνουν μικρά αιματηρή ίχνη, καθώς οργώνουν άγαρμπα το κρανίο μας. Αυτό το κούρεμα λέγεται μνημόνιο, μεσοπρόθεσμο, οσονούπω και μεσομακροπρόθεσμο, και λίγο αργότερα, ποιος ξέρει, ισόβιο. Γιατί οι τρίχες της κεφαλής μας, ιδιαίτερα αν αυτή είναι αγύριστη, έχουν την τάση να ξαναβγαίνουν, οι αθεόφοβες, οπότε δεν αποκλείεται η επόμενη ποινή να περιλαμβάνει σαδιστική χαλάουα, ακόμη και ριζική αποτρίχωση.

ΑΥΤΟ ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ, στο οποίο απόλυτη προτεραιότητα έχουν οι μισθωτοί, οι συνταξιούχοι, οι μικρομεσαίοι και γενικώς οι αναξιοπαθούντες, είναι σε αντιστοιχία με το άλλο υπό συζήτηση κούρεμα: το καθαυτό κούρεμα του χρέους. Αυτό που το λέγαμε και αναδιάρθρωση. Θυμάστε; Αυτό που θα ήταν καταστροφή αν γινόταν με πρωτοβουλία του πελάτη, δηλαδή ημών, και όχι του κουρέα, δηλαδή των πιστωτών. Τώρα οι κουρείς, με πρώτους τους Γαλλογερμανούς μπαρμπέρηδες, διαβουλεύονται πάνω από το κεφάλι μας. Το ψειρίζουν, το ξεψειρίζουν, περνούν εκνευρισμένα τα δάχτυλά τους μέσα από τις τούφες, τις ορθώνουν, τις μετρούν, δοκιμάζουν πάνω τους τα ψαλίδια τους, «στον πόντο» λέει ο ένας, «στην πέτσα» λέει ο άλλος, διαπληκτίζονται για το βάθος της κουράς -στου κασιδιάρη το κεφάλι όλοι μπαρμπέρηδες θέλουν να γίνουν, που έλεγε κι ο Κολοκοτρώνης-, αλλά ομονοούν σε ένα: ό,τι κόψουν από τα κεφάλια μας θα το εμφυτεύσουν σε άλλα κεφάλια. Σαν τα μαλλιά των Κινέζων θανατοποινιτών, που αποτελούν περιζήτητο αξεσουάρ στην αγορά προσθετικής και hairstyling της Δύσης.

ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ του ελληνικού χρέους, λοιπόν, θα αντισταθμιστεί με μια εμφύτευση στο τραπεζικό χρέος. Βλέπετε, μπορεί τα κεφάλια των PIIGS να έχουν τζιβιάσει από τρίχες αχτένιστες, ατίθασες, μπερδεμένες, μες στην ψείρα και την κόνιδα, φουλ στην ψαλίδα, αλλά τα κεφάλια των θεών της τραπεζικής πίστης πάσχουν από κάτι πιο μόνιμο και βασανιστικό. Τριχοφάγος είναι, αλωπεκία είναι, θα σας γελάσω, η διάγνωση είναι αβέβαιη, αλλά τα συμπτώματα πασίγνωστα. Αν υποθέσουμε ότι εμείς, ως κοινωνία, αλλά και όλες οι κοινωνίες του πλανήτη χρωστούν τα μαλλιά της κεφαλής τους -43 δισ. δολάρια μέχρι το τέλος του χρόνου μόνο ως κρατικό χρέος- σε ποιους τα χρωστούν; Κατά βάση στις τράπεζες. Για να ξεπληρωθεί αυτό το ποσό, αν πράγματι ποτέ υπήρξε, θα πρέπει η ανθρωπότητα να υποβληθεί σε επώδυνη χαλάουα, να μετατραπεί σε ένα άτριχο είδος, να μείνει με το πετσί της. Και πάλι κάτι θα μένει να οφείλει στα ευαγή ιδρύματα που έχουν εκ γενετής αυτό το πρόβλημα, της αλωπεκίας, του τριχοφάγου, κι όσες εμφυτεύσεις και ανακεφαλαιοποιήσεις κι αν αποφασίσουν η Μέρκελ με τον Σαρκοζί, η Ευρωζώνη, το G20, που έχουν πιαστεί μαλλί με μαλλί για το εύρος του κουρέματος και την έκταση της εμφύτευσης, στα κεφάλια τους θα χάσκουν πάντα άτριχες τρύπες.

ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ το κούρεμα του τύπου «πιάσ’ τ’ αυγό και κούρευ’ το», βεβαίως, αν και οδυνηρό για τους ήδη κεκαρμένους, έχει και μια χρησιμότητα: αν και οι επίδοξοι και αδέξιοι μπαρμπέρηδες διακινδυνεύουν εκεί που πάνε για μαλλί να βγούνε κουρεμένοι, να προκαλέσουν δηλαδή αντί για κούρεμα τον αποκεφαλισμό της Ευρωζώνης, με την πρεμούρα τους αποδεικνύουν αυτό που λίγοι βαρεμένοι εξαρχής υποστήριζαν, ότι το βαθύ ξύρισμα του χρέους είναι και πολιτικά αναγκαίο και οικονομικά εφικτό και κοινωνικά δίκαιο. Το θέμα, βέβαια, είναι ποιος κρατάει τη λεπίδα και σε ποιου το κεφάλι τη γλιστράει. Μπαρμπέρης με πάρκινσον προφανώς θα την κάνει τη ζημιά. Σκεφτείτε να εμπιστευτούμε τη λεπίδα, όπως καλή ώρα τώρα, στον Φρέντι Κρούγκερ του «Εφιάλτη στον δρόμο με τις λεύκες» ή στον Σουίνι Τοντ, τον φονικό κουρέα της οδού Φλιτ. Θυμάστε πόσο «ριζικά» κούρευε ο τελευταίος τους πελάτες του; Θα του εμπιστευόσασταν το κεφάλι του; Ε, λοιπόν, αυτό είναι το πρόβλημα. Το να εμπιστευτούμε το «κούρεμα» του χρέους σ’ αυτούς που το διαχειρίζονται σήμερα είναι σαν να αποφασίζουμε να γίνουμε κρεατόπιτες προορισμένες για το στομάχι του τραπεζικού Λεβιάθαν. Και δεν κουρευόμαστε μόνοι μας καλύτερα;