Keppler 22 B (17/12/2011)

Με επισκέφθηκαν στο γραφείο ο Νίκος και η Ελένη. Φίλοι αναγνώστες. Άνθρωποι νέοι, δημιουργικοί και ανήσυχοι. Κάναμε μια ευχάριστη κουβέντα, όσο ευχάριστη μπορεί να είναι μια κουβέντα για τα γνωστά: η κρίση, ποιος ή τι την προκάλεσε, πώς θα βγούμε απ’ τον λάκκο με τα σκατά που ’χουμε χωθεί. Υπήρχε μια ψύχραιμη απελπισία στην εξέλιξη της συζήτησης, διαπιστώναμε πως η διέξοδος μπορεί μεν να περιγραφεί σε αδρές γραμμές, αλλά, όταν τίθενται το ερώτημα «ποιος και με ποιους» θα τη δώσει, φτάνουμε σε ένα νέο αδιέξοδο. Έφτασε κι η κουβέντα και στον θεμελιώδη ανορθολογισμό του «συστήματος» – όπως κι αν το αποκαλέσουμε αυτό που περιγράφεται ως σύστημα, καπιταλισμό, ελεύθερη αγορά, εμπορευματικό πολιτισμό ή παγκόσμια δικτατορία των πιστωτών: γιατί επιχειρεί να λύσει την κρίση με εργαλεία και μέσα που την επιτείνουν; Πώς είναι δυνατό να κάνουν ανάπτυξη με πολιτικές ύφεσης; Και πού, σε ποιον προσδοκά να πουλήσει τα προϊόντα του κάθε επιχειρηματίας όταν αφαιρεί από τους κατά τεκμήριο πελάτες τους τα μέσα για να τα αγοράσουν, μειώνοντας την απασχόληση και το εισόδημα των υπαλλήλων του;

Το μυστήριο δεν έχει λυθεί στους τρεις αιώνες επέλασης και εδραίωσης του καπιταλισμού στον πλανήτη, αλλά, όταν με τον Νίκο και την Ελένη ξαναθέσαμε ρητορικά το ερώτημα «πού περιμένουν να πουλήσουν την πραμάτεια τους», η Ελένη απάντησε αφοπλιστικά: «Μήπως στον Κέπλερ 22 B;». Για όσους τυχόν δεν παρακολούθησαν τη σχετική αστρονομική ανακοίνωση, ο Κέπλερ 22 B είναι ο τελευταίος πλανήτης που εντόπισαν οι επιστήμονες με πιθανά χαρακτηριστικά Γης. Βρίσκεται σε απόσταση μόλις 600 ετών φωτός από τη Γη (δηλαδή εδώ παρακάτω) και οι επιστήμονες της NASA εικάζουν ότι η θέση του και η απόσταση από τον δικό του ήλιο επιτρέπουν την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή, βασική προϋπόθεση για τη φιλοξενία ζωής.

Υποθέτω ότι οι επιστήμονες της NASA, αν θέλουν να σέβονται τους εαυτούς τους και την επιστημοσύνη τους, δεν προβαίνουν στις ανακοινώσεις για τις περίπου 1.000 Γαίες που έχουν εντοπίσει στον γαλαξία μας ώστε να δημιουργήσουν κλίμα «μετακόμισης», αποικισμού των ταλαίπωρων γήινων σε άλλους πλανήτες. Αντιθέτως, το περίφημο 1% που δυναστεύει το υπόλοιπο 99% των ανθρώπων, κατά το εύστοχο σύνθημα του κινήματος Occupy Wall Street, συμπεριφέρεται στη Γη και στους κατοίκους της ακριβώς σαν να πρόκειται τον άλλο μήνα κιόλας να επεκτείνει την οικονομική του επικράτεια σε νέες, εξωγήινες αγορές, αφού προηγουμένως έχει εξαντλήσει και την τελευταία γήινη.

Προσπαθώ να φανταστώ πώς το φαντάζονται. Ο αειφόρος καπιταλισμός χωρίς σύνορα ετοιμάζεται να διασχίσει τον γαλαξία και τα 600 έτη φωτός που μας χωρίζουν από τον Κέπλερ 22-B, άγνωστο πώς, ίσως καβάλα πάνω στα μποζόνια και στα σωματίδια του Χιγκς που εντόπισαν στο CERN, τα οποία αψηφούν τα όρια ταχύτητας και, πολύ περισσότερο, τα όρια του ανθρώπινου χρόνου. Οι κονκισταδόρες των αγορών προσγειώνονται -προσκεπλερώνονται για την ακρίβεια- στην επιφάνεια του νέου φιλόξενου πλανήτη που ανακάλυψαν ως άλλοι Κολόμβοι. Εκεί τους υποδέχονται περιχαρή δισεκατομμύρια μικρόβια, αμοιβάδες και πρωτόζωα (διότι τι άλλου είδους ζωή μπορεί να φιλοξενεί η νέα «Γη» και ποιος τους βεβαιώνει ότι η εξέλιξη θα έχει ακολουθήσει τη γήινη γραμμή που κατέληξε στο δίποδο ανθρωποειδές του μεγαλείου και της βλακείας) πρόθυμα να υποταγούν στους «κατακτητές» ως εργοδότες, επενδυτές και πωλητές των γήινων αγαθών. Μετά το πάρτι της υποδοχής, οι αμοιβάδες και τα πρωτόζωα πρέπει να μετατραπούν σε πειθήνιους και ολιγαρκείς εργάτες, αλλά ταυτόχρονα σε ενθουσιώδεις πελάτες. Και, φυσικά, υποχρεούνται να εξελιχθούν ταχύτατα σε νοήμονα όντα, να υπερβούν τα εμπόδια του μικροσκοπικού τους μεγέθους, να χειριστούν υπολογιστές ή βαρέα οχήματα εξόρυξης μετάλλων, να βρουν τρόπους ώστε να τους είναι χρήσιμα τα iPhone 4, τα ψηφιακά πλυντήρια και τα κορν φλέικς από μεταλλαγμένο καλαμπόκι, να γίνουν φανατικοί τηλεθεατές και ακροατές διαφημιστικών μηνυμάτων και, φυσικά, να μάθουν να συναλλάσσονται σαν άνθρωποι. Που σημαίνει να συναλλάσσονται με χρήμα, τη μόνη ανταλλαγή ύλης που είναι κατανοητή για το 1% των ανθρώπων.

Δεν είναι προφανές αν οι ανυποψίαστοι κάτοικοι του εξωπλανήτη Κέπλερ 22-Β είναι υποχρεωτικό να περάσουν από όλα τα στάδια δουλείας -δουλεία κανονική, δουλοπαροικία, μισθωτή εργασία- μέχρι να φτάσουν στην τελευταία της λέξη, στη δουλεία του χρέους. Βάσει της ανθρώπινης εμπειρίας, τα πρώτα 5.000 χρόνια είναι δύσκολα με τον μηχανισμό της δουλείας του χρέους. Μετά, τα πράγματα στρώνουν. Αλλά 5.000 χρόνια είναι ένας αδιανόητος χρόνος ακόμη και για το 1% των κονκισταδόρες των αγορών που αγοράζουν και την ίδια την αθανασία με τον πλούτο που συσσωρεύουν. Το πιθανότερο, λοιπόν, είναι πως θα υποβάλουν τους μικροσκοπικούς ιθαγενείς του Κέπλερ 22-Β σε υπερεντατικά προγράμματα κατάρτισης και μύησης στην πίστωση. Διότι χρήμα χωρίς πίστωση δεν νοείται, ούτε και χρέος χωρίς χρήμα. Πρέπει να διδάξουν τα πρωτόζωα, τα μικρόβια, τις αμοιβάδες ή τα λίγα πρώτα μικρά ασπόνδυλα που είναι κάπως ορατά στον εξωπλανήτη πως, όταν τελειώνουν το 12ωρο της εργασίας τους, στην έξοδο από το εργοστάσιο δεν θα τους περιμένει η ανταμοιβή τους με τη μορφή των αγαθών που τους είναι απαραίτητα για τη συντήρηση και την αναπαραγωγή τους -άφθονο πλαγκτόν στις θάλασσες και τις άλλες υδάτινες μάζες του πλανήτη, ένα ανθρώπινο σώμα να το αποικίσουν ως σπιτικό τους-, αλλά εικονικό χρήμα με το οποίο οφείλουν να πάνε στο σούπερ μάρκετ για να ψωνίσουν ό,τι τραβάει η ψυχή τους. Διότι οι επιθυμίες του καταναλωτή είναι το θεμέλιο της ελεύθερης αγοράς. Να, όμως, που οι κάτοικοι του Κέπλερ 22-B, χαμένοι μέσα στους ατέλειωτους διαδρόμους του σούπερ μάρκετ, θαμπωμένοι από την απίστευτη αφθονία σε άχρηστα για τους ίδιους προϊόντα κι ανυποψίαστοι ότι αυτά είναι αποτέλεσμα της δικής τους δουλείας, ανακαλύπτουν πως το εικονικό χρήμα που έχουν στα χέρια τους δεν φτάνει παρά για ελάχιστα απ’ όσα έχουν ανάγκη -που πριν τα έβρισκαν δωρεάν- και επαρκεί για ακόμη λιγότερα από όσα δεν έχουν ανάγκη.

Το επόμενο βήμα είναι οι γενναιόδωροι έποικοι-επενδυτές του εξωπλανήτη να υποδείξουν στους ιθαγενείς τις χάντρες, δηλαδή τα πιστωτικά ιδρύματα που βρίσκονται δίπλα, μεσοτοιχία με τα εργοστάσια και τα σούπερ μάρκετ, και πρόθυμα να τους χορηγήσουν κι άλλη πίστωση με χρήμα φτιαγμένο από το τίποτα, φτιαγμένο απλώς από το χρέος άλλων που προηγήθηκαν στο γκισέ της τράπεζας. Έτσι, με την ταχύτητα του φωτός, οι κάτοικοι του Κέπλερ 22-Β κάνουν όλα τα μεγάλα άλματα στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, μέχρι να ξυπνήσουν ένα πρωί από τον συναγερμό που έχουν σημάνει οι κονκισταδόρες των διαπλανητικών αγορών για να τους ανακοινώσουν ότι ο πλανήτης έχει χρεοκοπήσει. Και για να εξοφλήσει το χρέος στους γενναιόδωρους πιστωτές πρέπει οι κάτοικοί του να δουλεύουν δωρεάν για μερικές δεκαετίες, ως δούλοι του χρέους που με την απληστία και τη σπατάλη τους δημιούργησαν. Ειδάλλως -θα τους απειλήσουν οι κονκισταδόρες της αγοράς και της πίστωσης- οι γενναιόδωροι εκπολιτιστές τους είναι αναγκασμένοι να εγκαταλείψουν κι αυτόν τον πλανήτη, όπως εγκατέλειψαν και τη Γη και τους απερίσκεπτους γήινους, για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε άλλους πλανήτες, σε κάποιες από τις 1.000 Γαίες του γαλαξία και, πού ξέρεις, ίσως και σ’ άλλους γαλαξίες, καβάλα πάντα σε σωματίδια του Χιγκς που αψηφούν τον χωροχρόνο.

Αν βέβαια οι εξελίξεις στον Κέπλερ 22-B ακολουθήσουν τις παράξενες καμπές της γήινης ιστορίας, δεν αποκλείεται οι επενδυτές του εξωπλανήτη να μην καταφέρουν να φύγουν ποτέ από εκεί, αντιμέτωποι με μια εξέγερση των ιθαγενών που επιστρατεύουν τα μυστικά τους όπλα, γνωστά κι από την εμπειρία της ανθρωπότητας: στρατιές από βακτήρια Yersinia Pestis που εξολοθρεύουν τους αποίκους με πανούκλα. Ορδές από δονάκια της χολέρας που τους παραδίδουν σε οδυνηρό θάνατο. Και ποταμούς από αμοιβάδες που πλημμυρίζουν το έντερό τους και τους υποχρεώνουν να περάσουν τις τελευταίες ώρες της ζωής τους καρφωμένοι σε μια λεκάνη τουαλέτας.
Ας πρόσεχαν. Ας προσέχαμε κι εμείς που έχουμε ήδη τη φανταστική τύχη των κατοίκων του Κέπλερ 22-B, μιας και δεν έχουμε χρησιμοποιήσει ούτε το 1% της δύναμης που διαθέτουμε. Κι ας μην είμαστε αμοιβάδες.