Το ίδρυμά μου

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 22-23/6/2024

Ζητείται κτήριο για στέγαση ιδρύματος, κατά προτίμηση
 μπρουταλιστικής αισθητικής

Ιδρυμα εκ του ελληνικού ρήματος ιδρύω ή ινστιτούτο εκ του λατινικού instituo; Ισχυρό το δίλημμα για το πού θα στεγάσω την υστεροφημία μου όταν μεγαλώσω, αν και έχω μεγαλώσει τόσο πια που είμαι ήδη σκιά της υστεροφημίας μου. Από τη μια μεριά το ινστιτούτο έχει κάτι πιο στέρεο, πιο τεχνοκρατικό και συμπαγές, σαν το status που σημαίνει τον σταθερό, αλλά και την κατάσταση, που δεν είναι πάντα σταθερή, αλλά η χρήση του έχει γενικευτεί μέχρι και στην αισθητική, που υποθέτω πως υπερβαίνει το πεδίο του πνεύματος, της επιστήμης, του πολιτισμού που κατά κανόνα αποτελούν αντικείμενα των «ινστιτούτων», ή μήπως όχι και τελικά οι μεσοθεραπείες, οι καθαρισμοί προσώπου, τα λέιζερ, οι θεραπείες κυτταρίτιδας είναι εικαστικές εκδοχές της ζωγραφικής προσώπου και της γλυπτικής σώματος; 

 Από την άλλη το ίδρυμα συνδέεται με κάτι το ιερό, το κοινωφελές, το φιλανθρωπικό ή καλύτερα το ανθρωπιστικό, αν και ταυτόχρονα έχει κάτι το ερμητικό, το περίκλειστο, είναι συνδεδεμένο με καταστάσεις εγκλεισμού και μακρόχρονης διαβίωσης από το κανονικό κοινωνικό περιβάλλον, ίδρυμα μπορεί να είναι και μια φυλακή, ίδρυμα μπορεί να είναι και μια αποθήκη ανθρώπινων πλασμάτων που ξεφεύγουν από το «φυσιολογικό» και το «κανονικό», αν και ο ιδρυματισμός με την ευρύτατη έννοιά του μπορεί να προκύψει και χωρίς εγκλεισμό: ακόμη και η μονοδιάστατη ύπαρξη στον κόσμο των σόσιαλ μίντια, το να είμαι εγώ, η μιντιακή περσόνα μου, η οθόνη μου, το πληκτρολόγιό μου και πίσω από αυτά ένας κόσμος ψηφιακών πλασμάτων, μια κοινωνία αλγορίθμων, ίσως είναι ήδη κι αυτό μια μορφή ιδρυματισμού. 

Πάντως, είτε ινστιτούτο είτε ίδρυμα, χωρίς λεφτά δεν γίνεται τίποτα. Αν ξεπεράσω το βασικό δίλημμα της μορφής στέγασης της υστεροφημίας και της ματαιοδοξίας μου, θα πρέπει να λύσω και το πρόβλημα της χρηματοδότησης. Μια μαγιά είναι ίσως το εφάπαξ, αν και όποτε πάρω σύνταξη, αλλά κατά τα φαινόμενα αυτό δεν θα φτάνει να αγοράσεις ούτε ηλεκτρικό ποδήλατο (ηλεκτρικό, γιατί δεν νοείται ίδρυμα και ινστιτούτο χωρίς στόχους πράσινης μετάβασης), αφήστε δε που πιθανότατα θα το ρουφήξουν τα τραπεζικά και λοιπά χρέη. Για αποταμιεύσεις ούτε λόγος, από ακίνητη περιουσία κάτι παίζει, αλλά με υποθήκες, επομένως το ινστιτούτο/ίδρυμά μου θα γεννηθεί, αν γεννηθεί, φτωχό και ανέστιο κι η μόνη λύση χρηματοδότησης θα είναι τα λεφτά των άλλων. Ενα κράουντ φάντινγκ, όμως, έχει κι αυτό τις δυσκολίες και τους κανόνες του, κι οπωσδήποτε δεν αποφεύγει τα δύο θεμέλια του κόσμου μας, το χρηματοπιστωτικό σύστημα και την Εφορία, γιατί το χρήμα δεν μπορεί παρά να είναι μόνο τραπεζικό και φορολογούμενο, έτσι δεν είναι; Αυτό βεβαίως σημαίνει ότι όσο εναλλακτικό και αντισυστημικό κι αν οραματίζομαι το ίδρυμά μου, στο τέλος κι αυτό θα περάσει από τον πάγκο του χασάπη. 

Βεβαίως, αν υποθέσουμε ότι λύνουμε το τεχνικό σκέλος της χρηματοδότησης του ιδρύματός μου, το βασικό ερώτημα για να προσελκύσω τα λεφτά των άλλων, μεγάλων ή μικρών δωρητών, είναι το ποιους σκοπούς θα υπηρετεί. Φυσικά, οι σκοποί πρέπει να υπηρετούν εκτός από τη ματαιοδοξία μου και κάτι από αυτά που υποτίθεται ότι υπηρέτησε το πέρασμά μου από τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων διαψεύσεων και των ατομικών και συλλογικών ηττών στις οποίες συνέβαλα. Αλλά το βρίσκω απίθανο να βρουν αρκετοί ελκυστικό το να χρηματοδοτήσουν έστω και με ένα ευρώ ένα ινστιτούτο για τις επαναστάσεις που χάθηκαν, πνίγηκαν στο αίμα ή στον αφρό ξυρίσματος, ένα ίδρυμα για τους επαναστάτες που αυτοκτόνησαν από απογοήτευση ή μετέτρεψαν την αθεράπευτη ιστορική αισιοδοξία τους σε αυταρχισμό και επιβολή, μια ΜΚΟ για οραματιστές, ουτοπιστές και αντεξουσιαστές που μεταλλάχθηκαν στα αντίθετά τους, έναν οργανισμό για μεταρρυθμιστές που έγιναν αντιμεταρρυθμιστές, για αριστερούς που έγιναν δεξιοί, αντιφασίστες που έγιναν μεταφασίστες, κομμουνιστές που έγιναν νεοφιλελεύθεροι, αναρχικούς που μεταμορφώθηκαν σε εξουσιαστές, αναρχοχάκερ και τεχνοφρικιά που έχουν γίνει άπληστοι ιδιοκτήτες πολυεθνικών ψηφιακών δικτατοριών. Θα ήταν ίσως πιο πρωτότυπο ένα ίδρυμα αφιερωμένο στη μελέτη ανθρώπων που είχαν ακριβώς την αντίστροφη πορεία από τους προαναφερόμενους, αλλά δυστυχώς η πρώτη ύλη του ιστορικού παρελθόντος μας και του άνυδρου παρόντος μας είναι απελπιστικά φτωχή σε τέτοια παραδείγματα. Ελπίζω το μέλλον να με εκπλήξει ευχάριστα, αλλά προς το παρόν το ίδρυμά μου χρειάζεται έναν πιο χειροπιαστό και ελκυστικό για χρηματοδότες σκοπό. 

Υπάρχουν οι πολύ τρέντι σκοποί, ιδρύματα και ινστιτούτα για την εμβάθυνση της δημοκρατίας (με τη στήριξη αποσυρμένων δικτατόρων), για τη βιώσιμη ανάπτυξη (με τη χρηματοδότηση πρώην αποικιοκρατών), για την πράσινη μετάβαση σε έναν κόσμο χωρίς ορυκτά καύσιμα και εκπομπές αερίου (με χορηγούς εταιρείες εξόρυξης), για την εξάλειψη θανατηφόρων λοιμώξεων (με τη βοήθεια των φαρμακευτικών) ή για τη μείωση της εργασιακής εκμετάλλευσης (με τη θερμή υποστήριξη των πολυεθνικών ψηφιακών πλατφορμών). Αλλά εκτιμώ ότι αυτό το πεδίο είναι κορεσμένο και σε ζήτηση και σε προσφορά, οπότε το ίδρυμά μου ίσως πρέπει να αφιερωθεί στο μόνο αντικείμενο που, αν και αγγίζει την πλειονότητα των ανθρώπων, έχει μείνει στα αζήτητα της αγοράς ιδρυμάτων: την αποτυχία και τους αποτυχημένους. Αυτό λέω να είναι το ίδρυμά μου. Το Ιδρυμα της Αποτυχίας. Κι αν αποτύχει κι αυτό, όλο και κάποιο ίδρυμα θα βρεθεί να εγκλειστώ σ’ αυτό και να με περιθάλψει μέχρι να περάσω στην αθανασία ή στη λήθη. 

ΥΓ.: Αφιερωμένο εξαιρετικά σε όλα τα ινστιτούτα και ιδρύματα της επιχειρηματικής και πολιτικής ελίτ της χώρας και όλου του κόσμου και στους ιδρυτές / εμπνευστές τους, ζώντες ή τεθνεώτες, που έχουν τη βεβαιότητα 1) ότι κάτι καινούργιο έχουν να πουν, 2) ότι δικαιούνται μια ξεχωριστή θέση στην αγορά υστεροφημίας και αθανασίας, 3) ότι δεν έχουν να λογοδοτήσουν για τίποτα και σε κανέναν. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Τι ζητάς αθανασία στο μπαλκόνι μου μπροστά,

ποια παράξενη θυσία η ζωή να σου χρωστά.

Ηρθαν διψασμένοι Κροίσοι, ταπεινοί προσκυνητές,

κι απ’ του κήπου σου τη βρύση δεν τους δρόσισες ποτές.

Είσαι σκληρή σαν του θανάτου τη γροθιά,

μα 'ρθαν καιροί που σε πιστέψαμε βαθιά.

Κάθε γενιά δική της θέλει να γενείς,

Ομορφονιά που δε σε κέρδισε κανείς.

Νίκου Γκάτσου, «Αθανασία» (από τον ομώνυμο δίσκο του Μάνου Χατζιδάκι, 1976)