Οι δεσμώτες έχουν τους πιστωτές που τους αξίζουν

Η Εφημερίδα των Συντακτών 20-21/12/2025

Νήφος - δεσμώτης στο κέντρο κάτω, Κάλλιος - πιστωτής δεξιά. Πύρρα, σύζυγος του Κάλλιου αριστερά, Πεταλία, κόρη τους, στο κέντρο πάνω (Ειρήνη Δένδη, Στέφανος Κοσμίδης, Αγγελική Μαρίνου, Δημοσθένης Ξυλαρδιστός, η ομάδα «Πτωχαλαζόνες» με σκηνοθέτη τον Κώστα Παπακωνσταντίνου). Τα ονόματα των τεσσάρων ηρώων, με μυθολογική προέλευση, είναι ένας γρίφος που πρέπει να μας λύσει η συγγραφέας  

Στη στήλη αυτή, από καταβολής της προ εικοσιπενταετίας (Δώδεκα και μισή. Πώς πέρασεν η ώρα. Δώδεκα και μισή. Πώς πέρασαν τα χρόνια...) έχει φιλοξενήσει τα πάντα: από παραμύθια (όχι της Χαλιμάς, δικά μου) μέχρι διαπρύσια παμφλέτα υπέρ της τεμπελιάς, από κινηματογράφο μέχρι εικαστικά, από ποίηση μέχρι φλυαρίες για τη φορολογία, την κρίση χρέους, την παγκοσμιοποίηση, την αριστερή απόγνωση. Δεν το λέω με έπαρση, αντιθέτως το γράφω για να καταδείξω το αλλοπρόσαλλον του πράγματος και κυρίως του γράφοντος, διότι, είπαμε ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΚΟΠΕΥΤΗΣ η στήλη, ίδια κι απαράλλαχτη από τότε που έσκασε μύτη μαζί με τη θυγατρική της (ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ) στις σομόν σελίδες της «Καθημερινής», κάπου στην αλλαγή αιώνα και χιλιετίας, αλλά «ελεύθερος σκοπευτής» (sniper, που λέμε και στα χωριά μας) δεν σημαίνει βάρα κι όποιον πάρει ο χάρος. 

Διότι η συμφωνία με τον εαυτό μου ήταν πως η στήλη αυτή θα ήταν κατά βάση ένα οικονομικό χρονογράφημα, με κάποιες δόσεις εύστοχου ή άστοχου χιούμορ, ολίγη αθυροστομία, άλλοτε με σαρκασμό, άλλοτε με θλίψη, συνήθως με ευθύ σχολιασμό, σπανιότερα με αλληγορικές παραμυθίες, τέσπα, ένα ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ χρονογράφημα βρε αδερφέ και αδερφή, οπότε τι δουλειά έχουν ο «Ευτυχισμένος Πρίγκιπας» του Ουάιλντ, τα «Τραγούδια από τον δεύτερο όροφο» του Αντερσον, «Τα Παράσιτα» του Μπονγκ Τζουν-χο, τα «Στοχαστικά Τοπία» της Δίγκα ή «Το ημερολόγιο μιας τουρνέ» της Εφης Παπαθεοδώρου (της Θεοπούλας φυσικά!) σε μια στήλη που θα έπρεπε να ασχολείται με πληθωρισμούς, τιμές, φόρους, ανεργία, ΑΕΠ, ανάπτυξη, ύφεση, μετοχές, ομόλογα, χρηματιστήρια εμπορευμάτων, CDS και δε συμμαζεύεται; Ακόμη κι εγώ, ο ηθικός και φυσικός αυτουργός αυτού χάους, έχω την απορία, όμως, με κάποιο μαγικό τρόπο, τελικά όλα κολλάνε (κι αν όχι όλα, τα περισσότερα), κανένα από τα αντί-οικονομικά ή μη οικονομικά πονήματα δεν φαίνεται παράταιρο, το σύμπαν συνωμοτεί, όχι του Κοέλιο βέβαια, αλλά το χαοτικό σύμπαν του εγκεφάλου μου και το παζλ κουτσά στραβά βγαίνει. 

Ολη αυτή η αυτοαναφορική, σχεδόν ναρκισσιστική εισαγωγή (κανονικά θα έπρεπε να σας έχω προειδοποιήσει ότι μπορείτε να παραλείψετε την πρώτη παράγραφο) έγινε μόνο και μόνο για να δικαιολογήσω πως σήμερα θα γράψω για θέατρο. Για μια θεατρική παράσταση που είδα προ εβδομάδων («Δεσμώτης» της Νατάσας Σίδερη, από τη θεατρική ομάδα «Πτωχαλαζόνες», σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου, Θέατρο «Ολβιον», κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 9 μ.μ.). Η Νατάσα είναι φίλη, οπότε αποσαφηνίζω εξ αρχής πως ό,τι γράφω εδώ έχει και ισχυρές δόσεις θετικής προκατάληψης, γιατί έχω διαβάσει κι άλλα θεατρικά της, όπως και διηγήματά της, κι εσείς μπορεί να έχετε διαβάσει εδώ, σε αυτήν την εφημερίδα κείμενά της· «Προμηθέας ο μικρομεσαίος» («Εφ.Συν.» 19/10/2025) ένα από τα τελευταία, με αφορμή το αμφιλεγόμενο γλυπτό στο Πεδίον του Αρεως. 

Κατά σύμπτωση, ο θεατρικός «Δεσμώτης» της έχει μια προφανή σχέση με τον σχολιαστικό Προμηθέα της, μόνο που ο δεσμώτης της δεν έχει κάνει κάτι ηρωικό υπέρ της ανθρωπότητας, δεν τιμωρείται για το θάρρος-θράσος του απέναντι στους θεούς, αλλά βασανίζεται για κάτι πολύ απλό: γιατί δανείστηκε. Δανείστηκε από ανθρώπους εμπιστοσύνης, φίλους του. Και οι φίλοι του εξελίσσονται σε δεσμοφύλακές του, το χρέος του σε φυλακή, έπειτα οι φίλοι-πιστωτές αλλάζουν level, που λένε και στο χωριό μου, γίνονται ιδιοκτήτες του φίλου – οφειλέτη τους κι αυτός γίνεται σκλάβος τους για να μη χάσει το σπίτι του, το μόνο πράγμα του δίνει την αίσθηση ότι είναι ελεύθερος. Το σπίτι υποτίθεται ότι σώζεται για κάποιο διάστημα, το ενδιαίτημα της υποτιθέμενης ελευθερίας γλιτώνει κάθε φορά την κατάσχεση, αλλά αυτός παραμένει δεσμώτης των φίλων του, ξεπληρώνει το χρέος σε είδος, γίνεται σκλάβος, ακριβώς όπως οι αρχαίοι Αθηναίοι και οι αρχαίοι Αιγύπτιοι γίνονταν δούλοι για να απαλλάξουν από ένα χρέος την οικογένειά τους. Αλλά ακόμη κι εκείνα τα σκληρά χρόνια, που η ανθρώπινη ζωή είχε ελάχιστη αξία, ακόμη και τότε ερχόταν μια σεισάχθεια από έναν Σόλωνα ή ένα φαραώ που σκέφτονταν το μέλλον της πόλης ή της αυτοκρατορίας τους. Γιατί, αν οι μισοί υπήκοοι έμεναν δούλοι λόγω χρεών, ποιος θα υπερασπιζόταν τα βασίλειά τους από επιβουλές, ποιος θα παρήγε με ζήλο σιτάρι ή πλίνθους για την τροφή και τη στέγη των ανθρώπων; 

Νήφος ο δεσμώτης-οφειλέτης του έργου της Νατάσας, Κάλλιος ο φίλος–δανειστής του, διόλου τυχαία είναι και δικαστής, Πύρρα η γυναίκα του δικαστή Κάλλιου, που όσο εξελίσσεται το έργο μεταλλάσσεται σε dominatrix του έρμου του Νήφου, Πεταλία η 17χρονη κόρη του ζεύγους των φίλων - δανειστών - δουλοκτητών - βασανιστών του Νήφου. 

Σπόιλερ δεν θα κάνω, αλλά το θεατρικό της Σίδερη, βραβευμένο σε διεθνή διαγωνισμό σύγχρονης ελληνικής θεατρικής γραφής (Γερμανικό Θέατρο Regensburg «MΥΤΗOS ?!» σε συνεργασία με το ΚΘΒΕ), η παράσταση των «Πτωχαλαζόνων» στο «Ολβιον» είναι μια θαυμάσια αλληγορία για την οδυνηρή ελληνική περιπέτεια χρεοκοπίας και «διάσωσης» από τους Ευρωπαίους δανειστές που μετέτρεψαν για μια ολόκληρη δεκαετία την ελληνική κοινωνία σε «χρεοδουλοπαροικία» και την ευρωζώνη σε θάλαμο βασανιστηρίων. Οι «διασώστες» ήταν εταίροι, φίλοι μας, και επινόησαν ένα σωρό παράνομα, εξωθεσμικά, απάνθρωπα, καταστροφικά τρικ για να εμφανίζονται από τη μια πλευρά αδέκαστοι λειτουργοί του ευρωπαϊκού νόμου κι από την άλλη, όταν κατέβαιναν από τη δικαστική έδρα και έμπαιναν στο «δωμάτιο ενηλίκων» (που λέει κι ο Βαρουφάκης) να επιστρατεύουν έναν σκασμό άτυπα και αθέσμιτα όργανα, το άτυπο Eurogroup, την άτυπη τρόικα, τα εκτός ευρωπαϊκής νομιμότητας μνημόνια, τις παρακάμψεις του Κοινοβουλίου, τη μετατροπή μιας ολόκληρης χώρας σε προτεκτοράτο των φίλων - πιστωτών. 

Αλλά, όπως σωστά αναδεικνύει η Σίδερη στον «Δεσμώτη» της, η ιστορία της «φιλικής χρεοκρατίας» δεν είναι τόσο μια ιστορία καταναγκασμού και αθέλητου εξανδραποδισμού, είναι περισσότερο μια ιστορία εθελοδουλείας. Κανείς στην πραγματικότητα δεν εμποδίζει τον Νήφο της να φύγει από τη φυλακή χρέους, να απελευθερωθεί («Πρέπει να απελευθερωθείς μόνος σου», του λέει η 17χρονη Πεταλία που έχει ήδη φύγει από τη γονεϊκή φυλακή), κανείς δεν εμπόδιζε και τη χώρα αυτή, την κοινωνία, την ηγεσία να πετάξει τις αλυσίδες της, πλην όμως έμεινε αυτοκαταστροφικά πιστή στη φιλική πίστωση και το επιστέγασμα της εθελοδουλείας της δεν ήταν άλλο από τα πανηγύρια της ανάδειξης του Ελληνα ΥΠΟΙΚ στην προεδρία του Eurogroup, ο δεσμώτης έγινε δεσμοφύλακας, άλλο level, ανοίξτε σαμπάνιες κι ας λήγει το φιλικό χρέος το 2070. Εγώ δεν θα ’μαι εδώ να γιορτάσω την απελευθέρωση... 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

ΚΑΛΛΙΟΣ: Ο νόμος ορίζει πως τα χρέη πρέπει να πληρώνονται. Αν εγώ, ο υπηρέτης του, αρχίσω να μην εφαρμόζω τις προσταγές του στη ζωή μου, τι παράδειγμα θα δώσω στους άλλους; 

ΝΗΦΟΣ: Ποιους άλλους; 

ΚΑΛΛΙΟΣ: Ακόμη κι ένας μάρτυρας αρκεί. Πάρε την Πεταλία, ας πούμε. Αν σου χάριζα τα χρέη σου θα ήταν σαν να της δίδασκα ότι είναι εντάξει να είναι κανείς αφερέγγυος. 

ΝΗΦΟΣ: Μα δεν θέλω να μου τα χαρίσεις. 

ΚΑΛΛΙΟΣ: Να τα βάλω σε παρένθεση. Το ίδιο κάνει. Εκπροσωπώ τη δικαιοσύνη, Νήφο. Οπου κι αν πάω, ο κόσμος με παρακολουθεί. Δεν γίνεται άλλα να λέω στους άλλους κι άλλα να κάνω εγώ.

Νατάσας Σίδερη, «Δεσμώτης»