Ο αργός θάνατος της ιδιοκτησίας (6/9/2008)

Θεωρητικά είμαι πολέμιος της ιδιοκτησίας. Αλλά ως ιδιοκτήτης υποθέτω ότι θα πέσω στη φωτιά για να υπερασπιστώ και το παραμικρό μόριό της που απειλείται. Όπως κάθε μικροαστός που σέβεται τη νεφελώδη ταξική του υπόσταση. Όπως έχω ξαναπεί (δηλαδή, ξαναγράψει), αντιγράφοντας την Πατρίτσια Χάισμιθ και τα ψυχογραφήματα του δαιμόνιου ήρωά της Τομ Ρίπλεϊ, «η ιδιοκτησία μας θυμίζει ότι υπάρχουμε». Αυτή είναι η πιο γενναιόδωρη παραχώρηση του καπιταλισμού στους προλετάριους, τους προορισμένους να μην διαθέτουν κυριότητα σε τίποτε άλλο εκτός από το σώμα τους. Διεύρυνε τα υπαρξιακά όρια των προλετάριων φορτώνοντάς τους τίτλους κυριότητας: έχουν σπίτι, αυτοκίνητο, οικόπεδα, έπιπλα, σκεύη, τηλέφωνα, γκατζετάκια, υπολογιστές, τραπεζικούς λογαριασμούς. Κι όλοι είμαστε ευχαριστημένοι αφού, θεωρητικά, είτε είμαστε μισθωτοί των 700 ευρώ είτε βασικοί μέτοχοι Α.Ε. με ετήσιο τζίρο 100 εκατομμύρια ευρώ, προστατευόμαστε από το ίδιο πλαίσιο σχέσεων ιδιοκτησίας. Το Σύνταγμα, οι κοινοτικές οδηγίες, οι νόμοι, τα δικαστήρια υποτίθεται ότι έχουν βρει τον απόλυτο προορισμό τους στην υπεράσπιση του υπέρτατου υπαρξιακού αγαθού, της ιδιοκτησίας. Είτε είναι λίγα τετραγωνικά μέτρα είτε το μετοχικό κεφάλαιο μιας πολυεθνικής.

Κι όμως, αγαπητοί εν καπιταλισμώ ιδιοκτήτες, αυτά είναι πια προϊστορία. Μπορεί να αυξάνονται οι τίτλοι κυριότητας που πλουτίζουν το χαρτοφυλάκιο της ύπαρξής μας, στην πραγματικότητα ζούμε τον αργό θάνατο της ιδιοκτησίας. Ιδού οι τελευταίες ενδείξεις της επικαιρότητας, τροφοδοτούμενες από τον φοροτεχνικό οίστρο της φιλελεύθερης διακυβέρνησης.

Ο κατά συνθήκην νεοφιλελεύθερος Γιώργος Αλογοσκούφης και ο υποτιθέμενος εκπρόσωπος του ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού βουλευτής Γιάννης Μανώλης συμφώνησαν προ ημερών στη βουλή ότι είναι ένα θεμιτό και συμβατό προς τον φιλελευθερισμό τους μέτρο να κατάσχει (δηλαδή, να κλέψει) το κράτος τους ακίνητους καταθετικούς λογαριασμούς που λιμνάζουν στις τράπεζες. Και το ποσό που θα αρπαγεί, να τροφοδοτήσει το ταμείο κατά της φτώχειας (sic!), εν είδει κοινωνικής δικαιοσύνης και αναδιανεμητικής πολιτικής. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ασήμαντο, συμβολικού χαρακτήρα μέτρο. Και μάλιστα, ο αναδιανεμητικός χαρακτήρας του ενισχύεται με το επιχείρημα ότι μέχρι τώρα είναι οι τράπεζες που προχωρούν στη δέσμευση αυτών των ανενεργών λογαριασμών, επικαλούμενες το ασύμφορο κόστος διατήρησής τους.

Πόσοι είναι αυτοί οι ακίνητοι λογαριασμοί, τι ποσά περιέχουν; Κανείς δεν ξέρει (για την ακρίβεια, κάθε τράπεζα ξέρει άριστα τι έχει στο χαρτοφυλάκιό της). Μπορεί να είναι μερικές εκατοντάδες χιλιάδες, μπορεί να είναι και μερικά εκατομμύρια, καταθετικά μνημεία ύπαρξης ανθρώπων και γενιών που έχουν φύγει από τη ζωή, αφήνοντας ανενεργές και αδιάθετες αυτές τις μικρές νησίδες ιδιοκτησίας, με λίγες χιλιάδες δραχμές ή μερικές δεκάδες ευρώ. Μπορεί να είναι επίσης αρκετές χιλιάδες λογαριασμών ολοζώντανων πολιτών-καταναλωτών, με ασήμαντα υπόλοιπα που ξεχάστηκαν, γιατί οι καταθέτες αποφάσισαν να γίνουν γενναιόδωροι προς τις τράπεζες, γιατί άλλαξαν τράπεζα ή γιατί θεωρούν ότι προσβάλλει τον νεοπλουτισμό τους να πάνε στην τράπεζα και να σηκώσουν τα τελευταία 11,5 ευρώ του ανενεργού λογαριασμού τους. Ό,τι και να ισχύει, μιλάμε για ένα τελικό ποσό που μπορεί να ανέρχεται και σε αρκετές δεκάδες εκατομμύρια. Και σε κάθε περίπτωση είναι χρήματα που ανήκουν σε κάποιον (ο οποίος πιθανά δεν το ξέρει καν). Και ο νομικός μας πολιτισμός υποτίθεται ότι καθιστά απαράγραπτα τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και στην ίδια δίνει μια υπόσταση αιώνια.

Έτσι νομίζετε. Αυτά που ξέρατε επί καπιταλισμού, ξεχάστε τα. Τώρα ζούμε στον μετα-καπιταλισμό. Που επιτρέπει στην τράπεζα να τσεπώνει και να καταγράφει στις υπεραξίες της τα ξεχασμένα υπόλοιπα, χωρίς να ρωτήσει τον ενδεχόμενο δικαιούχο. Τυπικά, αυτό λέγεται κλοπή, αρπαγή, υπεξαίρεση αλλά ακόμη και το πιο φιλότιμο δικαστήριο αποκλείεται να χρησιμοποιήσει αυτόν τον βάναυσο όρο. Το πολύ να μιλήσει για κατάχρηση δικαιώματος. Το δικαίωμα της τράπεζας σ’ αυτή την αδιόρατη αρπαγή έρχεται να αμφισβητήσει το κράτος για λογαριασμό του. Αυτό- κατά τον νεοφιλελεύθερο οίστρο του και τον φορολογικό πανικό του- θα βαφτίσει αυτή την μικρο-κλοπή πράξη κοινωνικής δικαιοσύνης.

΄Ετσι, οι τράπεζες και το κράτος αναδεικνύονται πανηγυρικά στους πρώτους νταβατζήδες της ιδιοκτησίας που αργοπεθαίνει, βαίνει αυτοκαταργούμενη όσο διαδίδεται και στα πιο ταπεινά στρώματα της κοινωνικής πυραμίδας. Οι τράπεζες μέσω της χρηματοδότησης κάθε σεμνού ή χλιδάτου αποκτήματός μας το οποίο περισσότερο της ανήκει παρά μας ανήκει. Και το κράτος μέσω της φορολογικής πολιτικής που αναιρεί την υπόσταση κάθε μορφής ιδιοκτησίας σε χρήμα ή σε είδος. Καθώς ο δημοσιονομικός πανικός εξωθεί ακόμη και τους ακραιφνείς νεοφιλελεύθερους να πλήξουν το DNA του οικονομικού μας πολιτισμού, δεν υπάρχει πλέον περιοχή ιδιοκτησίας στην οποία το κράτος να μην επιβάλει δια των φόρων ένα είδος καταναγκαστικής κοινοκτημοσύνης. Τα εμά εμά και τα σα πάλι εμά. Κι αυτό δεν αντιβαίνει καθόλου στην παράλληλη μανία ιδιωτικοποίησης κάθε δημόσιας περιουσίας. Είναι μια ιδιότυπη προσαρμογή του κράτους ως συλλογικού καπιταλιστή στα δεδομένα της οικονομίας του χρήματος και των υπηρεσιών. Το κράτος αρχίζει και προσομοιάζει σ’ αυτούς που υπεραγαπά και ανταγωνίζεται ταυτόχρονα. Τους τραπεζίτες. Λειτουργεί σαν κομμάτι του χρηματοπιστωτικού συστήματος και σπάει το νομικό κέλυφος της ιδιοκτησίας και για τον εαυτό του και για τους υπηκόους-φορολογούμενους. Το κράτος είναι μια τράπεζα. Εισπράττει, πληρώνει, δανείζεται, δανείζει, πουλάει, υποθηκεύει. Η μόνη διαφορά είναι ότι δεν έχει ποτέ υπεραξίες. Μόνον ελλείμματα. Τα οποία καλύπτονται με αρπαγές ιδιοκτησίας.

Θεωρητικά, εγώ θα έπρεπε να χαίρομαι, ως διαπρύσιος πολέμιος της ιδιοκτησίας (των άλλων, για να είμαι ειλικρινής). Δεν νομίζω ότι έχει ξεπεραστεί το δόγμα του Προυντόν ότι «η ιδιοκτησία είναι κλοπή», αλλά εδώ ζούμε μια περίεργη αντιστροφή του. Η κλοπή της ιδιοκτησίας μεταμορφώνεται σε πράξη κοινωνικής δικαιοσύνης. Αν η άγρια φορολογία κάθε κινητής και ακίνητης αξίας είναι μια μορφή κοινωνικοποίησης της ιδιοκτησίας, τότε ο υπουργός Οικονομίας (και πολλοί ομόλογοί του διεθνώς) θα καταγραφεί ως ο άνθρωπος που μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στον κομμουνισμό. Υποθέτω πως δεν είναι στις προθέσεις του, αλλά κανείς δεν ξέρει…

Για να σοβαρευτούμε πάντως, ο αργός θάνατος της ιδιοκτησίας δεν είναι ένα γραφικό, εγχώριο σύμπτωμα, αποτέλεσμα του δημοσιονομικού ολέθρου που επέφερε η γαλάζια διακυβέρνηση. Και δεν είναι ταξικά ουδέτερο. Ίσα – ίσα. Η αναίρεση αυτού του πανάρχαιου πυρήνα των εμπορευματικών οικονομιών αφορά τα κατώτερα στρώματα της κοινωνικής πυραμίδας. Τους νεόκοπους ιδιοκτήτες που πληρώνουν περίπου για μια ζωή κάθε μικρό ή μεγάλο απόκτημά τους. Στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας συμβαίνει κάτι εντελώς διαφορετικό. Οι πλούσιοι όλο και περισσότερο απαλλάσσονται από το περιττό νομικό κοστούμι της κυριότητας. Η ιδιοκτησία γίνεται ντεμοντέ. Της μόδας είναι πια η πρόσβαση. Η απεριόριστη πρόσβαση σε κάθε αγαθό και υπηρεσία που μπορείς να το απολαμβάνεις νοικιάζοντάς το ή απλώς χρησιμοποιώντας το, χωρίς κανένα φορολογικό άγχος. Γιατί να αγοράσεις ένα αυτοκίνητο όταν μπορείς να διαθέτεις κάθε χρόνο καινούργιο με leasing; Για ποιο λόγο να σου ανήκει η έπαυλή σου, το δωδεκάμετρο σκάφος σου, το πολυτελές εξοχικό με την πισίνα σου όταν μπορείς να τα απολαμβάνεις με μακροχρόνια μίσθωση ή με μεταβίβαση στον κανένα που εκπροσωπεί μια off shore; Γιατί να φορτωθείς το πλειοψηφικό πακέτο μιας επιχείρησης όταν μπορείς να την ελέγχεις ασκώντας απλώς μάνατζμεντ ή διαχέοντας τα βάρη της ιδιοκτησίας σε εκατομμύρια μικρομετόχους που παλεύουν να διασώσουν τις υπεραξίες τους από τις άτακτες φορολογικές επιδρομές του κράτους;

Πάλι ριγμένοι οι φτωχοδιάβολοι και οι κατά φαντασία νεόπλουτοι του μετα-καπιταλισμού. Η ιδιοκτησία εκδημοκρατίστηκε, φτάνει και στον τελευταίο πένητα, αλλά ο εκδημοκρατισμός της έγινε ταυτόχρονα το μέσο περιορισμού, φορολογικού ή τραπεζικού καταναγκασμού και αργού θανάτου της. Οι πλούσιοι ευχαρίστως θα παραστούν στην κηδεία της καταθέτοντας στέφανο τιμής για όσα τους πρόσφερε αιώνες τώρα, όντας ακριβοθώρητη και στερητική για τα εκατομμύρια ηλίθιων που την πιστέψαμε ως μέσο απελευθέρωσης. Αιωνία σου η μνήμη, αξιομακάριστη.