Οι περισσότεροι πολιτικοί ηγέτες φιλοδοξούν να περάσουν στην ιστορία με τις πράξεις τους. Κατά κανόνα, πράξεις που θα αντέξουν στον χρόνο. Και κατά προτίμηση όσο πιο χειροπιαστές. Παράδειγμα, ο Βαβυλώνιος βασιλιάς που θέλησε να περάσει στην ιστορία με το τερατώδες κατασκεύασμά του, τον πύργο της Βαβέλ. Ο πύργος δεν άντεξε, βέβαια, αλλά ο μύθος του αποδείχτηκε αιώνιος.
Άλλων πάλι η φιλοδοξία είναι πιο μετριοπαθής. Τους αρκεί η διάρκεια ζωής ενός αυτοκινήτου -5 έως 10 χρόνια- και προτιμούν να συνδέσουν τ’ όνομά τους μ’ ένα πρόγραμμα απόσυρσης ΙΧ (ο κ. Σουφλιάς, καλή ώρα, αν και υπάρχουν πράξεις του με καλύτερη τύχη στον χρόνο, οι νέοι αυτοκινητόδρομοι, για παράδειγμα, που θα αφανίσουν τα τελευταία ίχνη πρασίνου από την Αττική. Έργο με διάρκεια πολλών δεκαετιών…). Γενικώς, η τάση των ηγετών είναι να συνδέουν το όνομά τους με μεγάλα έργα, μεγάλα στην κυριολεξία, όσο πιο ογκώδη, όσο πιο τερατώδη γίνεται (και όσο πιο ακριβά, παρεμπιπτόντως).
Σπάνια έχουν εμφανιστεί πολιτικοί ηγέτες που η φιλοδοξία τους είναι να περάσουν στην ιστορία με παραλείψεις, αποκαθηλώσεις ή κατεδαφίσεις μικρών, μικρομέγαλων και κολοσσιαίων έργων. Εξαιρώ, βέβαια, τους μεγάλους ολετήρες της ιστορίας, όπως ο Τζένγκις Χαν, που στο πέρασμά τους άφηναν συντρίμμια. Αλλά κι αυτών η περίπτωση επιστρέφει στον κανόνα. Οι περισσότεροι έφτιαξαν τα δικά τους πομπώδη μνημεία από τα σπαράγματα των γκρεμισμένων. Γενικώς, ελάχιστοι ηγέτες μπόρεσαν με ψυχραιμία να αντικρίσουν το ευεργετικό κενό που μπορεί να αφήσει ένα ανυλοποίητο φαραωνικό έργο, μια ματαίωση, μια παράλειψη.
Άκουσα, λοιπόν, με πολύ ενδιαφέρον την (επιμελώς ασαφή) απάντηση του Γ. Παπανδρέου στο ερώτημα τι θα κάνει με την εκτροπή του Αχελώου. Παρ’ ότι δεν έχω καμία προσδοκία ότι τελικώς θα εκτραπεί η εκτροπή, το ρίσκο που εμπεριέχει το ενδεχόμενο -έστω- επανεξέτασης του έργου, του τερατώδους αριστουργήματος όπου θα πνιγεί η συλλογική συνενοχή αρκετών δεκαετιών, έχει μια γοητεία. Ω, μην ανησυχείτε, δεν με παράσυρε και μένα το ρεύμα (του ΠΑΣΟΚ, όχι του Αχελώου). Αλλά έχει οπωσδήποτε ενδιαφέρον ότι ένας υποψήφιος πρωθυπουργός αποτόλμησε να εκτραπεί από τα «εθνικά αυτονόητα». Και η εκτροπή του Αχελώου είναι από τα πιο παράδοξα «αυτονόητα», μια αντιπεριβαλλοντική χίμαιρα στην οποία έχουν εγκλωβιστεί οι μεταπολεμικές γενιές των νεοελλήνων, και μάλιστα σε μια καταθλιπτική ομοφωνία που περιλαμβάνει ακόμη και το «κόμμα της εργατιάς και της φτωχής αγροτιάς».
Η γοητεία αυτής της «εκτροπής» του κ. Παπανδρέου (έστω κι αν δεν αποδειχθεί ειλικρινής τελικά) ενισχύεται από το γεγονός ότι τον φέρνει σε συμβολική ρήξη με τη βαριά του ιστορική κληρονομιά: ήταν, ως γνωστόν, ο πατέρας του που ως πρωθυπουργός τη δεκαετία του ’80 πήρε την πρώτη κυβερνητική απόφαση για την υλοποίηση του έργου, που υπόσχεται με μαθηματική ακρίβεια μια περιβαλλοντική καταστροφή ανυπολόγιστων διαστάσεων όχι σε βάθος αιώνων, αλλά ίσως λίγων μόνον ετών. Επομένως, στην περίπτωση που τα έργα των 580 εκατ. ευρώ που έχουν υλοποιηθεί μέχρι στιγμής διακοπούν και αχρηστευτούν, θα έχουμε ένα γνήσιο δείγμα πολιτικής της εποικοδομητικής παράλειψης.
(Ας ρώταγαν, εξάλλου, τον ίδιο τον Αχελώο πριν τον εκτρέψουν από την πανάρχαια κοίτη του. Το επιχείρημα ότι οι σήραγγες παροχέτευσης του νερού και τα φράγματα είναι έτοιμα και μόλις 280 εκατομμυριάκια και λίγοι μήνες χωρίζουν τους Θεσσαλούς αγρότες από τα πολύτιμα νάματα, δεν αντέχει ιδιαίτερα. Ο Αχελώος χρειάστηκε εκατομμύρια χρόνια για ν’ ανοίξει τα 250 χιλιόμετρα της υδάτινης διαδρομής του και το μοναδικό Κέρας της Αμάλθειας που διέθετε, ως γνωστόν, το έδωσε στον Ηρακλή. Ποιος ο λόγος να ακολουθήσει ο Αχελώος την τύχη της Κάρλας ή του Πηνειού, αυτών των ξερών και ρυπαρών μνημείων της νεοελληνικής αφροσύνης; Η υστεροφημία του Γ. Σουφλιά;)
Έχει ενδιαφέρον, πάντως, ότι η «ατζέντα των παραλείψεων» που αίφνης εισέβαλε στην προεκλογική διαπάλη περιλαμβάνει κι άλλες γκρίζες ζώνες στο πέλαγος του αυτονόητου. Αρκετοί έβγαλαν φλύκταινες στο άκουσμα της ιδέας ότι το βαμβάκι που απομύζησε τον υδροφόρο ορίζοντα του θεσσαλικού κάμπου ίσως πρέπει να το ξεχάσουμε. Έτσι κι αλλιώς θα το «ξεχάσουν» οι κοινοτικές επιδοτήσεις σε 4 χρόνια – και όχι από οικολογική ευαισθησία. Το ότι ξεκληρίζεται η φτωχή ελληνική αγροτιά με ευθύνη των πολιτικών αναδιάρθρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι γεγονός. Αλλά, εξίσου γεγονός είναι ότι η απληστία για τις επιδοτήσεις, που καλλιεργήθηκε στις δεκαετίες της ευρωπαϊκής μας θητείας, εγκλώβισε την αγροτιά σε θνησιγενή προϊόντα, έγινε μέσο συγκέντρωσης της γης και την κατέστησε συνένοχο του εγκλήματος εις βάρος του εαυτού της. Η αγροτιά σφάχτηκε -κυριολεκτικά- με το βαμβάκι της και από παραγωγικό τμήμα της κοινωνίας γλίστρησε (ενδεχομένως μαζί με το βαμβάκι της) σε έναν ανομολόγητο παρασιτισμό εις βάρος άλλων φορολογουμένων. Δεν περιέχει, λοιπόν, κανένα στοιχείο προόδου το να κολακεύεις αυτόν τον παρασιτισμό που εξέθρεψε διαδοχικά την πράσινη ή τη γαλάζια πλημμυρίδα του δικομματισμού, που διαμόρφωσε την επιδοτούμενη ψευδαίσθηση ευμάρειας και δηλητηρίασε ακόμη και το νερό που πίνουμε.
Οι «εκτροπές» από την ορθοδοξία της γραμμικής ανάπτυξης περιλαμβάνουν μερικές ακόμη ενδιαφέρουσες εκπλήξεις. Στα «εθνικά αυτονόητα» περιλαμβάνεται ως γνωστόν και ο πετρελαϊκός αγωγός Μπουργκάς- Αλεξανδρούπολη. Δηλαδή, η διεύρυνση της εξάρτησης της ελληνικής οικονομίας από το εισαγόμενο πετρέλαιο, σε μια περίοδο που η ανθρωπότητα αναζητεί το εναλλακτικό καύσιμο του μέλλοντός της. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. έχουν στήσει πολλούς ανδριάντες στους πρωθυπουργούς και υπουργούς που έχουν βάλει την υπογραφή τους στο έργο και έχουν επενδύσει με μια παραπλανητική αντιιμπεριαλιστική, αντιαμερικανική πατίνα την επιλογή, της οποίας τα οφέλη δεν είναι τόσο αυτονόητα όσο φαίνονται. Δεν έχει αποδειχτεί, για παράδειγμα, ποια ακριβώς τμήματα της ελληνικής κοινωνίας θα ωφεληθούν και με ποιον τρόπο, εκτός βεβαίως από τους εργολάβους και υπεργολάβους που καίγονται ν’ αρχίσουν το σκάψιμο. Και δεν έχει αναιρεθεί η βασική ένσταση για την οικολογική πίεση που θα υποστούν τα θαλάσσια και χερσαία οικοσυστήματα τα οποία θα διασχίζει ο αγωγός συνεχούς πετρελαϊκής ροής.
Κι αν οι περιβαλλοντικές αγωνίες για τον Αχελώο και τον αγωγό ηχούν ιδεολογικά άχρωμες και άοσμες (κατά ορισμένους, δε, μαλακίες πολυτελείας σε καιρούς ύφεσης), η επιμελημένη προεκλογική ασάφεια του νεο-ΠΑΣΟΚ προκαλεί κι άλλα ρήγματα. Ρήγματα πιο φορτισμένα ιδεολογικά στο σύμπαν των αυτονόητων, στο οποίο προσαρμοστήκαμε από μωρά, που θα ’λεγε κι ο Κ. Καραμανλής. Θα ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα σύγκρουση του ΠΑΣΟΚ με τον εαυτό του και τη σοσιαλφιλελεύθερη προϊστορία του η επανεξέταση και επαναδιαπραγμάτευση των συμβάσεων με τις οποίες εκποιήθηκαν διά μιας ή με δόσεις τα ασημικά, τα χρυσαφικά και τα χαλκώματα της οικογένειας. ΟΤΕ, Ολυμπιακή, λιμάνια… Παρ’ ότι έχει κατασυκοφαντηθεί το κράτος-επιχειρηματίας και αποδεδειγμένα έχει στραγγίξει τους φορολογούμενους, η ανάκτηση του δημοσίου ελέγχου των ΔΕΚΟ που δόθηκαν κοψοχρονιά είναι ένα χρήσιμο ρήγμα στον δογματισμό της αποκρατικοποίησης που δεν απέδωσε ούτε ένα από τα υπεσχημένα οφέλη της: φθηνότερες υπηρεσίες, άρση των μονοπωλιακών καταστάσεων στην οικονομία, καρτέλ, μείωση του κόστους για τους φορολογούμενους.
Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, έχει δημιουργηθεί μια καυτή μετεκλογική ατζέντα παραλείψεων, αποκαθηλώσεων, απαρνήσεων, που αποκλίνει, έστω και ελαφρά, από την ευθύγραμμη αντίληψη της μεγέθυνσης, της «προόδου», της σωρευτικής ανάπτυξης. Κι αν, για τα δεδομένα του ΠΑΣΟΚ, η ρεαλιστική πρόβλεψη είναι ότι δεν θα την τηρήσει, και η μη τήρησή της θα είναι η πρώτη του καταγραφή στην «πολιτική των παραλείψεων», για τα δεδομένα της ελληνικής κοινωνίας δημιουργείται σταδιακά ένα υπόστρωμα απογαλακτισμού της από τον φιλελευθερισμό και τη λατρεία της ανάπτυξης. Η οποία, έτσι κι αλλιώς, έχει μεταφραστεί σε θλιβερή υπανάπτυξη για την κοινωνική πλειοψηφία του κόσμου της εργασίας. Κατά τα λοιπά, δεν έχω αμφιβολία ότι θα μείνουμε με το Κέρας της Αμάλθειας στο χέρι. Ή στο μέτωπο.
No comments:
Post a Comment