Quis custodiet ipsos custodes? * (12/12/2009)

Τι ακριβώς θα γίνει τελικά η Ελλάδα; Μια Δανία του Νότου; Μια Αργεντινή της Ευρώπης; Μια Ισλανδία του Αιγαίου; Μια Ιρλανδία των Βαλκανίων; Ή μήπως μια Ισπανία της Ανατολής; Έτσι όπως περιγράφεται η κατάσταση από τους άρχοντες των αγορών, η Ελλάδα μάλλον εξελίσσεται σε Σομαλία της Δύσης, ίσως όχι με τόσα πτώματα. Αλλά με αίμα. Πολύ αίμα, κυριολεκτικό και μεταφορικό.

Πριν μας σφάξουν στο γόνατο, πάντως, ας σκεφτούμε λίγο ψύχραιμα: Τι ακριβώς μας έχει συμβεί; Τι έχει αλλάξει ριζικά τους δύο τελευταίους μήνες στον τρόπο ζωής μας, στον τρόπο που παράγουμε ή τρώμε αυτά που παράγουν άλλοι, στον τρόπο που διαχειριζόμαστε το εισόδημά μας, ελάχιστο ή τεράστιο, στον τρόπο που αποδίδουμε τους φόρους ή που φοροδιαφεύγουμε, στον τρόπο που δανειζόμαστε, στον τρόπο που σπαταλάμε τους κοινοτικούς πόρους ή τις κρατικές επιδοτήσεις, στον τρόπο που αναζητούμε δουλειά ή που απολυόμαστε, σε όλα αυτά που αποτελούν το μοναδικό, ιδιότυπο, κλεπτοκρατικό και παρασιτικό ελληνικό μοντέλο ανάπτυξης; Επί της ουσίας, τίποτα! Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας, όπως ακριβώς πριν από τον Οκτώβριο, επί καραμανλικής διακυβέρνησης. Αυτό που άλλαξε είναι ο τρόπος που μετράμε την οικονομική μας αβελτηρία, την ίδια που επιβραβεύτηκε ως «θαύμα» όταν προ δεκαετίας η χώρα εντάχθηκε στο ευρώ με μια ανάπτυξη πλασματική και υπερδανεισμένη και συνέχιζε να επιβραβεύεται μέχρι πριν από δύο χρόνια από τους ευρωκράτες των Βρυξελλών. Αλλά και από τις αγορές όπου μοσχοπουλιούνταν τα ελληνικά κρατικά ομόλογα με τα οποία το δημόσιο χρέος μπουκώθηκε μέχρι σκασμού.

Άλλαξε επίσης η διακυβέρνηση. Η οποία εξέπεμψε ένα θολό και δειλό μήνυμα για κάποιας μορφής μεταρρυθμίσεις, για έναν αναπροσανατολισμό του αναπτυξιακού μοντέλου προς την αναδυόμενη πράσινη οικονομία -πραγματικότητα ήδη σε πολλές χώρες της Ε.Ε.-, μια ασαφή εξαγγελία δικαιότερης κατανομής των φορολογικών βαρών και του πλούτου. Τίποτα συγκεκριμένο, τίποτα ριζοσπαστικό και ανατρεπτικό που να κάνει τους άρχοντες των αγορών να χάσουν τον ύπνο τους. Το μόνο απτό μέτρο που έχει δρομολογηθεί είναι η έκτακτη εισφορά στις μεγάλες επιχειρήσεις που πέρασε αναίμακτα και τα φιλανθρωπικά επιδόματα προς τα πολύ χαμηλά εισοδήματα, μέτρα ελάχιστης δημοσιονομικής αξίας. Κι όμως, ακόμη κι αυτά ήταν αρκετά για να εξοργίσουν τους θεματοφύλακες της οικονομικής ορθοδοξίας, που ένα χρόνο μετά την κορύφωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, οπότε αισθάνονταν το έδαφος να φεύγει κάτω από τα πόδια τους και τις καρέκλες τους να τρίζουν, έχουν πλήρως αποκατασταθεί στον θρόνο τους, στον ρόλο του «δεσμοφύλακα» των εθνικών οικονομιών.

Οι επιτηρητές-δεσμοφύλακες εναλλάσσονται στους κλασικούς ρόλους του καλού και του κακού μπάτσου που θέλουν να αποσπάσουν από τον δεσμώτη μια καθαρή ομολογία πίστης: καλοί μπάτσοι οι κομισάριοι των Βρυξελών και οι κεντροτραπεζίτες της ΕΚΤ, κακοί και ευέξαπτοι μπάτσοι οι άρχοντες του εικονικού πιστωτικού χρήματος, οι αναλυτές των χρηματοπιστωτικών κολοσσών και των «ανεξάρτητων» οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης. Τόσο ευέξαπτοι, που άμα λάχει, ρίχνουν και καμιά γροθιά στη μούρη της χώρας-δεσμώτη, στέλνοντας στα Τάρταρα τα κρατικά της ομόλογα και στα ύψη το κόστος δανεισμού. Οι πρώτοι ακολουθούν την κλασική καθησυχαστική πολιτική: «Δεν πρόκειται να χρεοκοπήσει η Ελλάδα, αλλά…». Οι δεύτεροι δεν ξέρουν από αβρότητες, σαβουάρ βιβρ και πειθαρχικούς ελέγχους: «Σε λίγο τα ελληνικά ομόλογα δεν θα γίνονται δεκτά ούτε από την ΕΚΤ, η ελληνική χρεοκοπία είναι ένα ορατό σενάριο», λένε. Ακόμη πιο ωμοί οι πελάτες τους, που αγοράζουν και πουλάνε κατά βούληση των εθνικό πλούτο 200 χωρών του πλανήτη, ομολογούν: «Σήμερα κερδοσκοπούμε με την πτώση της τιμής των ελληνικών ομολόγων, αλλά είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να τα αγοράσουμε ξανά. Όταν χρωστάς 1.000 ευρώ στην τράπεζα, έχεις εσύ πρόβλημα. Όταν, όμως, χρωστάς 10.000.000 ευρώ, έχει πρόβλημα η τράπεζά σου». Σ’ αυτή την κυνική εξομολόγηση βρίσκεται και ο μηχανισμός του εκβιασμού που ασκείται μ’ αυτήν την εξοργιστική συνέργια ανάμεσα στους θεματοφύλακες του Ευρωπαϊκού Συμφώνου Σταθερότητας και τα αρπακτικά της αγοράς του παγκόσμιου δημόσιου χρέους. Το κίνητρο της μοχθηρής παρέμβασης των επιτηρητών της δημοσιονομικής τάξης δεν είναι κανενός είδους ανησυχία για τη φτώχεια στην οποία μπορεί να βυθίσει τη χώρα μια χρεοκοπία, ούτε καν για το ντόμινο οικονομικών καταστροφών που μπορεί να δημιουργήσει η αποσταθεροποίηση μιας οικονομίας της Ευρωζώνης. Το κίνητρο είναι να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη από την ανελέητη αστυνόμευση της ελληνικής οικονομίας. Αλλά και της ιρλανδικής και της ισπανικής και οποιουδήποτε άλλου αδύναμου κρίκου της αλυσίδας.

Εδώ ισχύει, βεβαίως, το «εκεί που μας χρωστάγανε, μας παίρνουν και το βόδι». Και το λέω αυτό για τους εξής απλούς λόγους: Πρώτον, οι φύλακες της οικονομικής ορθοδοξίας του Συμφώνου Σταθερότητας, διορισμένοι «υπάλληλοι» των μεγάλων οικονομιών της Ευρωζώνης, δεν έχουν ακόμη απολογηθεί για το γεγονός ότι άφησαν 27 οικονομίες της Ε.Ε. να περπατήσουν ξυπόλητες στ’ αγκάθια της οικονομικής κρίσης την οποία ούτε έβλεπαν ούτε προέβλεπαν όταν σοβούσε στην άλλη όχθη του Ατλαντικού. Δεύτερον, τα αρπακτικά των αγορών, τα οποία επικρίθηκαν και λίγο έλειψε να εκτελεστούν για τη χρηματοπιστωτική φούσκα που εξέθρεψε η απληστία τους, δεν έχουν λογοδοτήσει πουθενά για τον τρόπο που μετακύλισαν την κρίση των ενυπόθηκων δανείων στα κράτη, έπειτα στην αγορά εταιρικών ομολόγων και εντέλει στο δημόσιο χρέος, που για δεκάδες χώρες διογκώθηκε κατά 30% στον ενάμιση χρόνο που το τραπεζικό τέρας ταΐζεται με ζεστούς κρατικούς πόρους για να μην καταρρεύσει και για να αποκατασταθεί η κερδοφορία του. Τρίτον, οι ευαγείς οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης εταιρειών και χωρών, οι τρεις του παγκόσμιου μονοπωλίου (Moody’s, S&P και Fitch) και αρκετές δεκάδες άλλοι που δεν είναι τόσο celebrities της αγοράς, δεν έχουν λογοδοτήσει ποτέ για το γεγονός ότι λίγες μέρες πριν από την κατάρρευση της Enron το 2000, τη βαθμολογούσαν με ΑΑΑ. Και το ίδιο έκαναν πέρσι με τη Lehman Brothers, όταν η αμερικανική κοινωνία βοούσε για τις αθρόες εξώσεις, τις απλήρωτες δόσεις δανείων και τα απαξιωμένα ακίνητα που είχαν συγκεντρώσει στα αδηφάγα χαρτοφυλάκιά τους. Τη Lehman την υποβάθμισαν αφού κήρυξε πτώχευση!

Ως εκ τούτου, το ερώτημα είναι αυτό που έθεσε αρχικά ο Πλάτων και αργότερα ο Γιουβενάλης: «Ποιος φυλάσσει τους φύλακες;». Εν προκειμένω, τους φύλακες της ορθοδοξίας των αγορών. Οι οποίοι δεν αρκούνται στη μεγιστοποίηση των κερδών τους από τη διαχείριση του δημόσιου χρέους. Απαιτούν να υποβάλουν και την πολιτική διαχείρισής τους. Οι φύλακες των αγορών θέλουν αίμα. Δεν θέλουν οποιαδήποτε μέτρα (να μην έχετε αμφιβολία ότι τα ελληνικά ομόλογα θα είχαν καλύτερη τύχη αν, παρ’ ελπίδα, η κυβέρνηση παρουσίαζε ένα τολμηρό πρόγραμμα φορολόγησης του προκλητικού πλούτου που λιμνάζει στους πάνω ορόφους της κοινωνικής ελίτ, στα επιχειρηματικά κέρδη, στα μεγάλα εισοδήματα της χώρας, όπου ο παρασιτισμός επιβραβεύεται και η παραγωγικότητα τιμωρείται. Η εξέγερση των αγορών θα τιμωρούσε και πάλι τα ελληνικά ομόλογα για την κυβερνητική αποκοτιά να «κυνηγηθούν» οι υποψήφιοι πελάτες τους. Τόσο χρήμα που μπορεί να εισρεύσει στα ταμεία τους, γιατί να πάει στο ταμείο του κράτους;). Οι φύλακες των αγορών θέλουν ένα καθαρό, ταξικό πρόγραμμα οικονομικής εξουθένωσης των μισθωτών, αφαίμαξης των συνταξιούχων, σκληρής λιτότητας και νέας ασφαλιστικής επιβάρυνσης για τον κόσμο της εργασίας. Θέλουν έναν θρίαμβο μακράς πνοής και στο πειραματόζωο Ελλάδα.

Από την άποψη αυτή, έχει απόλυτο δίκιο ο Γ. Παπανδρέου να ορίζει ως «θέμα εθνικής κυριαρχίας» τη δημοσιονομική επίθεση που δέχεται η χώρα. Μόνο που η εθνική κυριαρχία είναι εξ ορισμού καταστρατηγημένη από τη στιγμή που μια ολόκληρη χώρα δέχεται να κρεμαστεί σαν κρέας στα τσιγκέλια των αγορών, να βαθμολογείται, να τιμολογείται, να πωλείται και να αγοράζεται κατά τη βούλησή τους.

Θα μου πείτε: τι μπορούμε να κάνουμε, έτσι είναι το σύστημα. Πρέπει να εξευμενίσουμε το θηρίο. Ωραία! Τότε, ας το ταΐσουμε με κρέας από εκεί που υπάρχει σε αφθονία. Πώς να χορτάσει με τα οστά τα γεγυμνωμένα της γενιάς των 700 ευρώ, των 500.000 ανέργων και των 2,5 εκατ. Ελλήνων που ζουν κάτω από το όριο φτώχειας;

*«Ποιος θα φυλάξει τους φύλακες;» Γιουβενάλης, 6η σάτιρα.