Φαντάσματα (24/12/2009)

ΠΩΣ ΤΟΥ ΗΡΘΕ ΑΥΤΗ Η ΙΔΕΑ; Κάτι σείστηκε πίσω από τη βαριά μπροκάρ κουρτίνα του σαλονιού του. Αλλά μπορεί να ’ταν κι ο αέρας (αν κι όλες οι μπαλκονόπορτες ήταν κλειστές). Κάποια αλλόκοτη φιγούρα καθρεφτίστηκε στο τζάμι (αν και το φως στα λαμπιόνια στο μπαλκόνι του έσβηνε τις αντανακλάσεις). Αλλά μπορεί να ’ταν κι η φάτσα του. Τι άλλο από αλλόκοτη μπορεί να είναι η φάτσα ενός συμπαθούς κατά τα άλλα ανθρώπου άνω των 200 ετών; Πάντως, υπήρχε κάτι παράξενο στην ατμόσφαιρα της έπαυλης των 350 τετραγωνικών, της οποίας απόψε ήταν ο μόνος ένοικος. Είχε δώσει άδεια σε όλο το πολυάριθμο υπηρετικό προσωπικό (το περισσότερο περιττό, αλλά απασχολούμενο για λόγους φιλανθρωπίας και κοινωνικής ειρήνης).

ΑΦΟΥΓΚΡΑΣΤΗΚΕ ΤΗ ΣΙΩΠΗ. Σαν να του φάνηκε ότι άκουσε βήματα στον κήπο. «Μπα, ιδέα μου θα’ ναι», σκέφτηκε. Από εκείνη την εφιαλτική νύχτα παραμονής των Χριστουγέννων του 1843, τα γνωστά δημοφιλή φαντάσματα των Περασμένων Χριστουγέννων, των Τωρινών Χριστουγέννων και των Χριστουγέννων του Μέλλοντος δεν τον είχαν ενοχλήσει παρά ελάχιστες φορές και μόνο για έλεγχο ρουτίνας. «Στάσου να θυμηθώ… Χριστούγεννα του 1870, πρώτη Μεγάλη Ύφεση, 1914, αρχές Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου… Δεκέμβρης 1929, δεύτερη Μεγάλη Ύφεση, 1939, Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος…». Πέρασαν και στην πετρελαϊκή κρίση του ’70; Δεν θυμάται κάτι τέτοιο. Πάντως, σε όλους τους ελέγχους είχε βγει καθαρός. Ρεκόρ φιλανθρωπιών και δωρεών, κύριος στις σχέσεις του με τα συνδικάτα, τύπος και υπογραμμός στην εφαρμογή των συμβάσεων, βροχή τα βραβεία για τη δημιουργία απασχόλησης, την εταιρική κοινωνική ευθύνη, πλάκα τα γαλόνια για τη συμβολή του στις τέχνες ως μέγας χορηγός και του πιο αβάν γκαρντ ημίτρελου που υποστήριζε ότι το άδειο τελάρο που είχε κρεμασμένο στο σαλόνι του είναι το απαύγασμα της ανεικονικότητας. Κι όλα τα ιδρύματα που χρηματοδοτούσε γενναιόδωρα -το ίδρυμα για την ανακάλυψη της χαμένης Ατλαντίδας, το ίδρυμα για την προστασία των περιστεριών του Συντάγματος, το ίδρυμα για την ενίσχυση των συνταξιούχων άνω των 100 ετών, η Φάρμα Αποκατάστασης Θυμάτων Κτηνοβασίας- όλα λειτουργούσαν χωρίς ίχνος σκιάς πάνω τους. Αφήστε δε που δεν περνούσε χρόνος χωρίς να χαρίσει λαμπιόνια. Εκατομμύρια λαμπιόνια που να φωτίζουν το πνεύμα των Χριστουγέννων στις μητροπόλεις του κόσμου. Γενικώς, ήταν η ενσάρκωση του κοινωνικά υπεύθυνου καπιταλισμού. Και τη διάκρισή του αυτή την επισφράγιζαν τα Φαντάσματα των Χριστουγέννων που πότε πότε έκαναν έναν αιφνιδιαστικό έλεγχο...

ΑΛΛΑ ΕΙΧΑΝ να περάσουν χρόνια (τελευταία φορά τον Δεκέμβριο του 2001, κι είχαν γίνει κομμάτι ενοχλητικά), είναι αλήθεια, με επίμονες ερωτήσεις για ενδεχόμενη εμπλοκή του στη φούσκα των dot.com, στα σκάνδαλα της Enron και της Worldcom. Αλλά πέρασε με επιτυχία τη δοκιμασία – άλλωστε είχε ξεφορτωθεί εγκαίρως ένα σωρό επικίνδυνες μετοχές. Γενικώς, τα Φαντάσματα των Χριστουγέννων είχαν μια προτίμηση στις δύσκολες χρονιές, και φυσικά το 2009 ήταν μια δύσκολη χρονιά, και τίποτε δεν απέκλειε μια ακόμη επίσκεψή τους, αλλά καθαρός ουρανός αστραπές δεν φοβάται. Ο Εμπενίζερ Σκρουτζ παρέμενε ο απόλυτος εκπρόσωπος του καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο. Δεν μπορεί να ξεχάσει την αποθέωση που γνώρισε πέρσι -τέτοια εποχή- όταν κατήγγειλε με οργή ως υπαίτιους της κρίσης τα άπληστα golden boys και έδωσε το καλό παράδειγμα απολύοντας τα μισά και μειώνοντας στο μισό τους μισθούς των άλλων μισών από τις διοικήσεις όλων των εταιρειών του. Και έκανε και μια σεβαστή οικονομία κλίμακας – αυτό δεν το διατυμπάνισε κιόλας, αλλά ποιον ενδιέφερε;

ΠΑΛΙ! Βήματα στην πόρτα, αυτή τη φορά δεν κάνει λάθος. Αλλά γιατί από την πόρτα; Τα Φαντάσματα έρχονταν πάντα από τις πιο απροσδόκητες γωνιές – μέσα από τοίχους, από ταβάνια, πίσω από κουρτίνες, μέσα από το τζάκι, ακόμη κι απ’ το ψυγείο ξεφύτρωσε ένα μια φορά. Γενικώς, τους άρεσε να τα κάνουν όλα με πολλά εφέ. Ο Σκρουτζ είχε συνηθίσει. Ήταν έτοιμος για την πιο φαντεζί εμφάνιση. Αλλά από την πόρτα;

ΚΑΙ ΝΑ ΠΟΥ ΧΤΥΠΗΣΕ το κουδούνι. Φόρεσε το καλό του ύφος – ένα μείγμα μελαγχολίας και χαράς, η πρώτη για τους δυο αιώνες ζωής στην πλάτη του, η δεύτερη για το Πνεύμα των Χριστουγέννων που υποτίθεται ότι πάντα τον έκανε να χαίρεται σαν παιδί. Άνοιξε ήρεμα την πόρτα κι ένιωσε έκπληξη, για πρώτη φορά από το 1843, αντικρίζοντας -αντί για το διάφανο φάντασμα του Μάρλι- το φάντασμα του μικρού Τιμ ή του ανιψιού του Φρεντ, που φυσικά είχαν όλοι πεθάνει, αντί για το απόκοσμο Φάντασμα των Περασμένων Χριστουγέννων, τρεις τύπους κουστουμαρισμένους με χαρτοφύλακες υπό μάλης. «Εκσυγχρονιστήκατε κι εσείς, καλό μου Φάντασμα, και… σας βλέπω τριπλό, ή μου φαίνεται; Αλλά, φάντασμα είστε, όπως θέλετε εμφανίζεστε… Περάστε», είπε ο Εμπενίζερ. «Είμαστε η νέα Υπηρεσία Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος. Οι Ράμπο του Χρυσοχοΐδη!», είπε βλοσυρά αλλά περήφανα ένας από τους τρεις. «Χριστούγεννα έχουμε ή Απόκριες; Τι είναι αυτό, τώρα;», ψέλλισε ο Εμπενίζερ. «Άσ’ τα αυτά, γέρο», απάντησε επιθετικά ο τύπος. «Ξεπλένεις χρήμα, φοροδιαφεύγεις, άσε που μπορεί να κάνεις δωρεές και στο “επαναστατικό ταμείο”. Λέγε, πού τα ’χεις;» «Εγώ φοροδιαφυγή, ξέπλυμα; Πλάκα κάνετε… Τα βιβλία μου είναι τζάμι! Αν εξαιρέσεις τις φοροαπαλλαγές από τις χορηγίες, τις δωρεές, τα ιδρύματα, τα ινστιτούτα που χρηματοδοτώ, όλος ο άλλος τζίρος μου είναι μια διαρκής προσφορά. Και την έκτακτη εισφορά πλήρωσα χωρίς να κάνω προσφυγή… Να πάτε να πιάσετε τους υδραυλικούς… Τους ταξιτζήδες, τους σοβατζήδες, τους μπετατζήδες!», είπε αγανακτισμένος ο Σκρουτζ. «Κι αυτό εδώ τι είναι, γέρο;», απάντησε ο Ράμπο, κολλώντας του στη μύτη ένα χαρτονόμισμα. «Τι είναι; Ένα πεντάευρο…», απάντησε παραξενεμένος ο Σκρουτζ. «Είναι αλήθεια ότι τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου το έδωσες πουρμπουάρ στον παρκαδόρο του νυχτερινού κέντρου “ Έξω φτώχεια” χωρίς να σου κόψει απόδειξη; Θα τα ξαναπούμε, γέρο… Έχουμε κι άλλα ατράνταχτα στοιχεία», είπε ο βλοσυρός αρχηγός της ομάδας. «Μήπως μπορούμε να το τακτοποιήσουμε κάπως;..», είπε δειλά ο Εμπενίζερ βάζοντας το χέρι στην τσέπη του παντελονιού, στο πιο προφανές υπονοούμενο που του ήρθε εκείνη την ώρα. «Αυτό που είπες θα χρησιμοποιηθεί εις βάρος σου», είπαν οι αδιάφθοροι και χάθηκαν στο σκοτάδι.

ΑΥΤΟ ΗΤΑΝ ΜΟΝΟ Η ΑΡΧΗ του χειρότερου νυχτερινού εφιάλτη από τα Χριστούγεννα του 1843. Το κουδούνι ξαναχτύπησε και δεν ήταν το Φάντασμα των Τωρινών Χριστουγέννων, αλλά οι επιθεωρητές περιβάλλοντος, οι «ράμπο της Μπιρμπίλη». «Το τζάκι σου εκπέμπει πολύ διοξείδιο, γέρο», του είπε ο επικεφαλής της ομάδας που μόλις είχε κατέβει από την καμινάδα της έπαυλης. «Και στην πισίνα σας χρησιμοποιείτε τρεχούμενο νερό», συμπλήρωσε η «ξινή» συνοδός του. «Έχετε θράσος», εξανέστη ο Σκρουτζ. «Είμαι πρωτοπόρος της πράσινης ανάπτυξης, έχω επενδύσει σε φωτοβολταϊκά, σε αιολικά, μέχρι και τις έρευνες για την πυρηνική σύντηξη χρηματοδοτώ… Και τρώω αποκλειστικά βιολογικά προϊόντα». «Ναι, αλλά το γκαζόν στον κήπο; Γιατί δεν βάζατε αγριάδα και βάλατε αφρικανικό, που είναι και υδροβόρο; Αφήστε που διαταράσσει την εγχώρια βιοποικιλότητα…», είπε η «ξινή». «Μήπως… θα μπορούσαμε να το τακτοποιήσουμε αλλιώς;», ρώτησε ο Σκρουτζ, βάζοντας αυτή τη φορά το χέρι στην τσέπη του σακακιού του, για να κάνει ακόμη προφανέστερη την προσφορά συναλλαγής. Η «ξινή» τον κεραυνοβόλησε μ’ ένα ύφος που υποσχόταν εκδίκηση κι έφυγε με την ομάδα της.

ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΧΤΥΠΗΜΑ κουδουνιού δεν έγινε φυσικά από το Φάντασμα των Μελλοντικών Χριστουγέννων. Μια ακόμη ομάδα τριών κουστουμάτων συστήθηκε ως Ερανική Επιτροπή Δημοσίου Χρέους, αλλά -όπως προέκυπτε από τις ερωτήσεις στον Σκρουτζ- μάλλον έψαχνε τον ύποπτο ρόλο του στις επιθέσεις κατά των ελληνικών ομολόγων. «Εγώ; Που αγοράζω τα ελληνικά ομόλογα στην ονομαστική τιμή τους; Που δεν πάω να εισπράξω ούτε το κουπόνι; Που καταπατάω τις ιερές αρχές μου για την ελευθερία των αγορών; Που τα κρατάω στα εικονίσματα σαν την πρώτη τυχερή μου δεκαρίτσα; (Είχα εγώ τυχερή δεκαρίτσα ή άλλος Σκρουτζ ήταν αυτός;)…Δεν σας επιτρέπω να αμφισβητείτε τον πατριωτισμό μου!». Η επιτροπή τού είπε ψυχρά ότι διαθέτει στοιχεία για το τελευταίο ταξίδι του στις ΗΠΑ και τις επαφές του με στελέχη των οίκων αξιολόγησης S&P, Moody’s και Fitch εν όψει της έκδοσης εταιρικού ομολόγου της Τράπεζας Ανάπτυξης της Αφρικανικής Τάφρου, της οποίας ήταν βασικός μέτοχος. «Δεν βρίσκετε περίεργη σύμπτωση ότι οι επισκέψεις εκεί σας συνέπεσαν με τις αρνητικές αξιολογήσεις για την Ελλάδα;», ρώτησε στυφά και ειρωνικά ο επικεφαλής της επιτροπής. «Τι να κάνω, εκτός από πατριώτης, είμαι και διεθνιστής… Μήπως μπορούμε να το διευθετήσουμε κάπως αλλιώς;», αποτόλμησε πάλι, αυτή τη φορά ανεμίζοντας ένα «τούβλο» εκατοντάευρα. «Θα τα ξαναπούμε, Σκρουτζ», είπε εν χορώ η Ερανική Επιτροπή Δημοσίου Χρέους, κι εξαφανίστηκε.

«ΤΩΡΑ, εσείς είστε -ας πούμε- ελεγκτής της ΦΑΕΕ Αθηνών;», ρώτησε ο Σκρουτζ ανοίγοντας στον τέταρτο κατά σειρά επισκέπτη της παραμονής των Χριστουγέννων, ο οποίος δεν ήταν κουστουμάτος σαν τους άλλους. Αντιθέτως, είχε την όψη ενός νορμάλ τρομακτικού φαντάσματος, χαμένου κάτω από ένα τεράστιο μαύρο χιτώνα, με τα λιπόσαρκα χέρια του μόνο να εξέχουν από τα μανίκια. Α, είχε κι ένα δρεπάνι στο δεξί του χέρι. «Δεν είμαι ελεγκτής της ΦΑΕΕ ούτε της ΦΑΒΕ, Σκρουτζ. Ο Θάνατος είμαι και το ξέρεις. Δεν νομίζεις ότι 200 χρόνια είναι πολλά; Αρκετά τους δούλεψες όλους, ακόμη και τα ηλίθια Φαντάσματα των Χριστουγέννων. Λοιπόν, ετοιμάσου. Πάμε!», είπε το νορμάλ φάντασμα. «Μήπως μπορούμε να το διευθετήσουμε κάπως αλλιώς;», αποπειράθηκε για τελευταία φορά ο Σκρουτζ. «Πόσα δίνεις;», ρώτησε ο Θάνατος. «Δέχεσαι επιταγή;», ρώτησε με τη σειρά του ο Σκρουτζ.