Ο ομφαλός της Γης (13/2/2010)

Η περασμένη Τρίτη, 9 Φεβρουαρίου, ήταν μια μέρα σαν όλες τις άλλες. Δεν είχε τίποτα ιδιαίτερο, καμία εξαιρετική απόκλιση από αυτό που, τουλάχιστον το τελευταίο δίμηνο, αποτελεί κανονικότητα για την Ελλάδα. Ήταν, βέβαια, η παραμονή της πρώτης μεγάλης απεργίας στο Δημόσιο. Ήταν επίσης η μέρα κατά την οποία δημοσιοποιήθηκαν τα άγη του εγγύς μέλλοντός μας: η εισοδηματική πολιτική και οι περικοπές μισθών στο Δημόσιο, οι μη αυξήσεις στις συντάξεις, η φορολογική συρρίκνωση των μικρομεσαίων εισοδημάτων μας, η εκπαίδευσή μας στον ρόλο του φοροεισπράκτορα, η νέα μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος με αύξηση των ορίων ηλικίας και μείωση των συντάξεων. Μια κανονική μέρα ήταν, λοιπόν, η περασμένη Τρίτη, αν εξαιρέσει επίσης κανείς το γεγονός ότι ήταν η προπαραμονή της ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής που αποφάσισε το τελικό σχέδιο «σωτηρίας» μας ως χώρας, ως έθνους, ως κοινωνίας και ως συνιστώσας του ευρώ. Σωτηρίας από τους εαυτούς μας, αφού αν κρίνουμε από τα μέτρα και το ειδικό κοινωνικό βάρος τους, εμείς είμαστε η μόνη απειλή ημών των ιδίων.

Αυτή τη συνηθισμένη Τρίτη, ωστόσο, συνέβαινε ταυτόχρονα κάτι εξαιρετικό στις αγορές του κόσμου. Από το Σίτι του Λονδίνου στη Νέα Υόρκη, και από το Μεξικό μέχρι την Άπω Ανατολή. Κάτι που κλόνισε την πεποίθησή μου -υποθέτω και δική σας- ότι είμαστε πολύ ασήμαντη χώρα για ν’ ασχολούνται όλοι τόσο επίμονα μ’ εμάς, το έλλειμμά μας, το χρέος μας, τα ομόλογά μας, το spread μας, τη λογιστική μας ανειλικρίνεια και την επιστροφή μας στον δρόμο της δημοσιονομικής αρετής. Η κοινή λογική λέει ότι το ειδικό βάρος μας στην παγκόσμια οικονομία είναι πολύ μικρό για να την κάνει να τρέμει, όπως περίπου περιγράφουν οι οικουμενικοί επιτηρητές μας. Το ετήσιο ΑΕΠ μας αντιστοιχεί μόλις στο 0,2% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το χρέος μας -αν υποθέσουμε ότι αυτό είναι το πρόβλημα- μόλις που υπερβαίνει το 1% του παγκόσμιου χρέους, που τρέχει φέτος προς τα 37 τρισ. δολ. Αλλά, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι ο λόγος που «γίναμε θέμα» παγκοσμίως ήταν τα greek statistics, η αλήθεια των αριθμών λέει ότι από το 2008, χρονιά που ξέσπασε η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση, το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά 23%, ενώ το ελληνικό κατά 18%. Αντίστοιχη είναι αλήθεια και ως προς το δημοσιονομικό έλλειμμα: η Ελλάδα είναι απλώς μία από τις 18 χώρες της Ε.Ε. με υπερβολικό έλλειμμα οι οποίες λίγο πολύ κατάφεραν από το 2008 να το διπλασιάσουν περίπου για τους ίδιους λόγους. Κυρίως για να χρηματοδοτήσουν την επιστροφή του παραπαίοντος χρηματοπιστωτικού συστήματος στην κερδοφορία. Το μόνο, λοιπόν, που μπορεί να προσάψει κανείς στην Ελλάδα είναι πως το έκανε πιο theatral, με άφθονο προεκλογικό και μετεκλογικό σασπένς.

Σε κάθε περίπτωση, τίποτε δεν είχε αλλάξει από την κανονικότητα της κρίσης αυτή τη συνηθισμένη Τρίτη, 9 Φεβρουαρίου, που να μας κάνει να πιστεύουμε ότι η Ελλάδα έχει γίνει αίφνης ο ομφαλός της Γης. Κι όμως, η παγκόσμια οικονομική ελίτ, οι ευρωκράτες, οι treasury managers, οι traders, οι επενδυτές, οι σπεκουλαδόροι, οι κερδοσκόποι, όλοι τους συμπεριφέρθηκαν αυτή την Τρίτη (αλλά και μέχρι χθες) σαν η παγκόσμια οικονομία να κινείται γύρω από την Ελλάδα. Τόσο, ώστε οι λίγοι Ευρωπαίοι, Ασιάτες ή Αμερικανοί που έρχονται σε επαφή με κάτι αληθινά ελληνικό -γκρικ φέτα, γκρικ όλιβ όιλ ή γκρικ γιόγκουρτ- να αναρωτιούνται τι άλλο ελληνικό μπορούν να βρουν στα ράφια ενός σούπερ μάρκετ. Μάλλον τίποτα. Οπότε θα μείνουν με την απορία γιατί και αυτή την συνηθισμένη Τρίτη η Ελλάδα ήταν και πάλι ο ομφαλός της παγκόσμιας οικονομίας.

Για να μη νομίζετε ότι σας παραμυθιάζω, να μερικά από τα συγκλονιστικά πράγματα που είχαν ελληνική σφραγίδα αυτή τη συνηθισμένη Τρίτη: Κατ’ αρχάς, μάθαμε ότι ο άρχων της νομισματικής ορθοδοξίας, πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ, αναχώρησε εσπευσμένα από την Αυστραλία, όπου συνεδρίαζε με τους κεντροτραπεζίτες όλου του κόσμου, για να συμμετάσχει στο «ευρωπαϊκό σχέδιο σωτηρίας» της Ελλάδας και του ευρώ. Η ΕΚΤ διέψευσε διακριτικά τις σχετικές πληροφορίες, ισχυριζόμενη ότι η πρόωρη αναχώρηση είχε σχέση με τα αεροπορικά δρομολόγια, αλλά ποιος θα πιστέψει ότι ο άρχων του ευρώ δεν έβρισκε θέση στο αεροπλάνο; Έπειτα, οι αγορές κατέγραψαν μια αισθητή άνοδο του ευρώ έναντι του δολαρίου, στον απόηχο της πτώσης του spread των ελληνικών ομολόγων και της αίσθησης ότι το σχέδιο «σωτηρίας» είναι στα σκαριά. Στην ίδια περίπου αιτία αποδόθηκε από δεκάδες αναλυτές η πτώση της στερλίνας έναντι του ευρώ την ίδια μέρα. Με την ίδια ακριβώς πεποίθηση οι αναλυτές μετέδωσαν ότι η άνοδος των μετοχών στη Wall Street την Τρίτη δεν ήταν παρά μια θετική αντίδραση στην πτώση του δολαρίου και στην προσδοκία αποτροπής της «ελληνικής τραγωδίας». Το ίδιο ακριβώς ελέχθη και για τις καναδικές μετοχές, ιδιαίτερα γι’ αυτές που σχετίζονται με την εξόρυξη πρώτων υλών -χρυσού, χάλυβα και πετρελαίου- των οποίων τα χαρτιά έλαμψαν υπό το ελληνικό φως την ίδια μέρα, λες και η Ελλάδα είναι ένα «εργοστάσιο του κόσμου» που ανταγωνίζεται με αξιώσεις την Κίνα. Φυσικά, ελληνικής αιτιολόγησης ήταν και η άνοδος του χρυσού κατά 1,4% στην αγορά της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου. Ακόμη πιο ισχυρή ήταν η επίδραση της «ελληνικής ελπίδας» στην αγορά του «μαύρου χρυσού», που αυτή τη συνηθισμένη Τρίτη ανέβηκε 3% για τα συμβόλαια παραδόσεως Μαρτίου. Για να διαλυθεί και η τελευταία σας αμφιβολία ότι η Ελλάδα, είναι προφανώς η πιο παγκοσμιοποιημένη οικονομία του πλανήτη, προσθέτω και τούτα: Οι πιέσεις που δέχονταν όλη την προηγούμενη εβδομάδα το βραζιλιάνικο ρεάλ και το μεξικάνικο πέσο υποχώρησαν και τα δύο νομίσματα εμφάνισαν σημαντική άνοδο (από 1% έως 1,7%) έναντι του δολαρίου, στον απόηχο της επερχόμενης ελληνικής σωτηρίας. Για τον ίδιο λόγο έπεσε το ιαπωνικό γιεν, ανέβηκε το αυστραλιανό δολάριο, ανέβηκαν οι μετοχές της Coca Cola και της Caterpillar, ανέβηκε το χρηματιστήριο του Σικάγο, αλλά και η μετοχή της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος στη Νέα Υόρκη, καθώς και ο δείκτης 19 αγαθών παγκόσμιας κατανάλωσης. Κι αν αυτό σας κάνει ακόμη πιο περήφανους, σας αποκαλύπτω ότι τα «ψαχτήρια» του Διαδικτύου κατέγραφαν περίπου 16.000 δημοσιεύματα σε όλο τον κόσμο που συνέδεαν την Ελλάδα με τις εξελίξεις της μέρας σε όλες τις αγορές αγαθών και αξιών. Κι αυτά ήταν μόνο τα αγγλόφωνα, γαλλόφωνα και γερμανόφωνα δημοσιεύματα. Όλα αυτά μια συνηθισμένη Τρίτη, που ακολούθησε άλλες συνηθισμένες μέρες, καταγραμμένες σαν «μαύρες» ή «γκρίζες» Δευτέρες, Παρασκευές ή Πέμπτες με το ελληνικό αποτύπωμα σε όλες τις αγορές του κόσμου.

Τίποτα από αυτά δεν είναι φανταστικό, όλα είναι δεδομένα ενός 24ώρου που προφανώς θα κάνουν τη σοσιαλιστική μας διακυβέρνηση να φουσκώνει από περηφάνια γιατί, επιτέλους, πήρε μια «παρτίδα» στο παγκόσμιο σκάκι των αγορών. Αλλά με τι τίμημα και για ποιους… Είμαστε, λοιπόν, πράγματι ο ομφαλός της Γης; Μήπως πρέπει να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι η ανθρωπότητα και ο οικονομικός πολιτισμός μας εξαρτώνται τόσο πολύ από μας, ώστε δεν μπορούμε παρά να σηκώσουμε καρτερικά τον σταυρό του μαρτυρίου και να ανεχθούμε αδιαμαρτύρητα τη μείωση των μισθών, τη φορολογική απίσχνανση των εισοδημάτων, την πλήρη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, τη δραστική συρρίκνωση των ασφαλιστικών δικαιωμάτων, τη μείωση της κατανάλωσης, τις περικοπές των δημοσίων δαπανών και την αναπόφευκτη βαθιά ύφεση που θα επιφέρει η τόσο φανατική δήλωση πίστης στην ορθοδοξία του Συμφώνου Σταθερότητας; Μπα… Προφανώς κάτι άλλο, πιο μεγάλο παίζεται εδώ. Κάτι που αφορά την τελική αναμέτρηση του νεοφιλελεύθερου κυνισμού των αγορών με τα τελευταία ψήγματα κεϊνσιανισμού (έστω) που απομένουν στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια σκηνή, αδύναμα και ανίκανα να διατυπώσουν μια πειστική εναλλακτική λύση. Τώρα επιβεβαιώνεται πλήρως η εκτίμηση πως η Ελλάδα είναι ένα, όχι μόνο ευρωπαϊκό αλλά παγκόσμιο πειραματόζωο. Τώρα που οι αγορές φαίνεται να παίρνουν αυτό που θέλουν- αίμα από τον κόσμο της εργασίας- μπορούν να επεκτείνουν το μοντέλο παντού. Έχουν ξεμπερδέψει με τη δημοκρατία, έχουν πάρει τον αέρα απ’ την πολιτική, ξέρουν ότι μπορούν να μετατρέψουν σε κουρελόχαρτο κάθε προεκλογικό πρόγραμμα και να αντικαθιστούν την πολιτική διακυβέρνηση από κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας και αγοραίου κυνισμού. Κι όπως είπε -πάλι αυτή τη συνηθισμένη Τρίτη- ο νομπελίστας Τζόζεφ Στίγκλιτς, «οι αγορές είναι ένας παράφρονας που θα σε σκοτώσει έτσι κι αλλιώς όταν θα πάρει αυτό που θέλει».
Κάποιος πρέπει να αφοπλίσει τον παράφρονα. Θα ήταν καλύτερα να είμαστε περήφανοι ως Έλληνες, όχι γιατί γίναμε το φοβισμένο και υποταγμένο θύμα του, αλλά γιατί του κόψαμε και τη φόρα και τον βήχα.