Ο Διάβολος στο κορμί μας (2/2/2008)

Το σύνηθες ερώτημα είναι: «Ποιος κυβερνά αυτό τον τόπο;» Και οι απαντήσεις που μπορεί να δώσει κανείς ποικίλες και χωρίς ίχνος έκπληξης: Οι νταβατζήδες, ο Θέμος, ο Μάκης, ο Κώστας, ο Κουκοδήμος, η AGB, ο φούφουτος…Ή απλώς το χάος. Με βάση τις δεκάδες πιθανές απαντήσεις, το ερώτημα είναι πια ανούσιο. Στη θέση του εγώ θα έθετα ένα απείρως πιο ενδιαφέρον: ποιος κυβερνά αυτό τον κόσμο;

Με τη σορό του αρχιεπισκόπου εκτεθειμένη για τέσσερις μέρες σε λαϊκό προσκύνημα, με τους χιλιάδες πιστούς να παρελαύνουν μπροστά του με εκδηλώσεις σεμνής (ή υστερικής) λατρείας, με την πίστη κάθε απόχρωσης να κινητοποιεί εκατομμύρια ανθρώπους σε ανατολή και δύση και να τους ωθεί στις πιο δημιουργικές ή στις πιο καταστροφικές δραστηριότητες, στους πιο αιματηρούς πολέμους ή στις πιο κερδοφόρες ειρηνικές μπίζνες, θα μπορούσε να πει κανείς ότι, πέραν πάσης αμφιβολίας, τον κόσμο τον κυβερνά ο Θεός.

Μη ρωτάτε «ποιος Θεός;». Δεν έχει μεγάλη σημασία αν είναι ο Θεός της Παλαιάς ή της Καινής Διαθήκης, ο Θεός του Κορανίου ή οι θεοί των Ινδουιστών. Ο Θεός, σε κάθε εκδοχή του, διαπερνά την καθημερινότητα άνω των 5 δισ. ανθρώπων, έναντι μόλις 1 δισ. που δηλώνουν άθρησκοι, άθεοι ή αγνωστικιστές. Στην πραγματικότητα ελάχιστοι κι απ’ αυτούς έχουν πάρει διαζύγιο από την παρηγορητική ιδέα μιας «δεύτερης ευκαιρίας».

Με δεδομένη τη συντριπτική υπεροχή των πιστών ο κόσμος μας θα έπρεπε να διέπεται από την τάξη του Θεού. Την τάξη που, ανεξάρτητα από τις θεμελιώδεις τους διαφορές, οι θρησκείες του κόσμου συμπυκνώνουν στην εξίσου θεμελιώδη τους σύγκλιση: στη μανιχαϊστική πάλη καλού και κακού, στον ανταγωνισμό φωτός και σκότους. Αφού, λοιπόν, τόσοι πολλοί άνθρωποι είναι πιστοί-οφειλέτες του «Καλού» πώς δεν παράγουν υπεραξίες καλοσύνης, αρμονίας και συνύπαρξης, γιατί ο Παράδεισος δεν είναι ήδη εδώ;

Προφανώς τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Άκουσα προ ημερών έναν ιεράρχη (από τους δεκάδες που παρέλασαν σε τηλεοράσεις και ραδιόφωνα για να εξάρουν τον ρόλο του εκλιπόντος αρχιεπισκόπου), να λέει ορθά κοφτά ότι ο Διάβολος κυβερνά τον κόσμο, όχι ο Θεός. Ετσι εξηγούσε το γεγονός ότι ο κόσμος μας αναδύει έντονα τη δυσωδία της κόλασης. Όπως, τουλάχιστον, περιγράφεται η κόλαση στο παγκόσμιο χονδρεμπόριο του συμβολισμού: ο θάνατος μοιράζεται γενναιόδωρα στους αδύναμους, η αδικία καίει το ηθικό πλεόνασμα της δικαιοσύνης, η βία και ο πόλεμος αποτελούν τα συνηθέστερα μέσα χάραξης των συνόρων και διαχωρισμού των ανθρώπων με κριτήρια εθνοτικά, φυλετικά, γλωσσικά ή θρησκευτικά, η ευτυχία κι η δυστυχία βρίσκονται σε ένα ανυπόφορο ισοζύγιο υπέρ της δεύτερης, ο πλούτος των ελαχίστων ανταλλάσσεται μόνο με την αθλιότητα των πολλών στην τράπεζα της ανισότητας. Πώς αλλιώς μπορεί να περιγραφεί η κόλαση, παρά σαν μια συλλογική τιμωρία του homo sapiens που έχασε τόσο νωρίς, τόσο άδοξα τον Παράδεισο κάτω από το δέντρο της γνώσης;

Για να είμαι δίκαιος, η παραδοχή του ιεράρχη ότι ο Διάβολος κυβερνά τον κόσμο δεν είναι ασυνεπής προς τα ευαγγελικά αξιώματα. Ο Διάβολος είναι ο «άρχων του κόσμου τούτου» κατά τους τέσσερις ευαγγελιστές. Οι οποίοι μας αποκαλύπτουν και την απόπειρα του Διαβόλου να εξαγοράσει τοn Χριστό προσφέροντάς του εξουσία σε όλα τα βασίλεια του κόσμου αν τον προσκυνούσε. Ως γνωστόν, ο Χριστός δεν τσίμπησε.

Αλλά εδώ ακριβώς η χριστιανική πίστη συλλαμβάνεται κλέπτουσα οπώρας. Διότι, στον αντίποδα της πεσιμιστικής παραδοχής για την κυριαρχία του διαβόλου στις επίγειες εξουσίες (που θα έδινε και μιαν αντεξουσιαστική πατίνα στην ηγεμονεύουσα πίστη του κόσμου μας) ο Παύλος – θεωρούμενος και θεμελιωτής της ορθόδοξης πίστης- έρχεται ως εισηγητής της διαπλοκής και απαιτεί υποταγή στην κοσμική εξουσία. «Πάσα ψυχή εξουσίαις υπερεχούσαις υποτασσέσθω. Ου γαρ εστίν εξουσία ει μη από Θεού. Αι δε ούσαι εξουσίαι υπό Θεού τεταγμέναι εισίν. Ώστε ο αντιτασσόμενος τη εξουσία τη του Θεού διαταγήν ανθέστηκεν» (Προς Ρωμαίους). Οοοπ, παιδιά, μας πιάσανε!

Πώς ξεπερνάμε τώρα αυτή την αντίφαση; Διότι, το κατά Παύλο μανιφέστο της υποταγής, απολύτως συνεπές προς τον ιστορικό βίο και πολιτεία της εκκλησίας, οδηγεί στο σχιζοφρενικό συμπέρασμα ότι το κατά Θεόν καθήκον των πιστών είναι η υποταγή στην εξουσία του Διαβόλου. Αυτό ίσως εξηγεί εν μέρει γιατί, έπειτα από δύο χιλιάδες χρόνια χριστιανισμού, έπειτα από πολλές χιλιάδες χρόνια προσήλωσης στο υπερφυσικό, το ιδεολογικό και ηθικό πλεονέκτημα του «καλού» αποδεικνύεται τόσο αδύναμο μπροστά στην υλική και πραγματική ηγεμονία του «κακού». Γιατί ο Διάβολος, που στατιστικά δεν έχει παρά ελάχιστους πιστούς (κι αυτούς κατά κανόνα στις φυλακές ή στα ψυχιατρεία), καταφέρνει να ποδηγετήσει τις αμέτρητες στρατιές του Θεού;

Μια εξήγηση είναι, λοιπόν, ότι το παιχνίδι είναι μάλλον σικέ. Ότι ο ανταγωνισμός Θεού και Διαβόλου για την αγορά των ψυχών μας είναι το ίδιο στρεβλός με τον ανταγωνισμό των ανθρώπινων αγορών που δεν μας έχουν εξασφαλίσει ούτε τον επίγειο καταναλωτικό παράδεισο τον οποίο υποσχέθηκαν οι ευαγγελιστές του καπιταλισμού. Αν είναι έτσι, η τράπεζα της πίστης θα αποδειχθεί το ίδιο αφερέγγυα με τις αμερικανικές τράπεζες και δεν θα μας επιστρέψει τους πολυαναμενόμενους τόκους της μετά θάνατον ζωής, επικαλούμενη επισφαλή δάνεια που έδωσε σε απίστους…

Μια άλλη εξήγηση είναι ότι ο Θεός έχει ακατάλληλους διαμεσολαβητές στη Γη. Αυτοί που διαχειρίζονται το fund of funds της ιστορίας, την πίστη, έχουν κάνει μια καραμπινάτη κατάχρηση. Μεταφράζουν τις υπεραξίες της σε επίγεια ισχύ και εξουσία, εκτρέποντάς τις στο ταμείο του διαβόλου. Ο Μπους επικαλέστηκε περίπου θεϊκή εντολή για να πραγματοποιήσει δύο πολέμους που μετέτρεψαν σε κόλαση τη μισή ήπειρο. Εν ονόματι του Θεού σπέρνουν αδιακρίτως το θάνατο και οι εκπρόσωποι του ισλαμοφασισμού. Ο Ντέιβιντ Ροκφέλερ ισχυριζόταν ότι τα χρήματά του τού τα έδινε ο Θεός αυτοπροσώπως. «Πιστεύω ότι η δύναμη να αποκτώ χρήματα είναι ένα δώρο από το Θεό, ώστε να αναπτυχθεί και να χρησιμοποιηθεί όσο το δυνατό καλύτερα για το καλό της ανθρωπότητας», έγραφε. Και το ίδιο πιστεύει ενδεχομένως ο συνεταίρος μας Μπιλ Γκέιτς και κάθε κάτοχος οικονομικής αυτοκρατορίας ο οποίος ελέγχει τα bites που χρησιμοποιούμε στους υπολογιστές μας, το πετρέλαιο που καίμε, το γάλα που πίνουμε, τα ρούχα που φοράμε, τις πληροφορίες που δεχόμαστε. Με τέτοιους ντίλερ είναι λογικό ο Θεός να χρεοκοπήσει επί Γης…

Ισως, όμως, τελικά η εξήγηση δεν είναι η συνειδητή ή ασυνείδητη προσχώρηση τόσων αυτόκλητων διαμεσολαβητών του Θεού στην εξουσία του Μαμμωνά. Ίσως το πρόβλημα είναι οι επίσημοι εκπρόσωποι του Θεού που διαχειρίζονται άτσαλα τον αιώνιο, καθολικό φόβο του θανάτου. Εγκλωβισμένοι στο στόχο της ιδεολογικής ηγεμονίας τους έναντι αλλοθρήκων, αθρήσκων και αλλοδόξων προσχώρησαν στο απαισιόδοξο αξίωμα «η κόλαση είναι οι άλλοι». Συναλλάχθηκαν με την εξουσία του παρόντος κόσμου και στέρησαν τους πιστούς τους από την ευκαιρία μιας ηθικά παραγωγικής συναλλαγής που δεν υποτάσσεται απαραίτητα στο δόγμα «εν εκκλησίαις ευλογείτε τον Θεόν». Ετσι, κάθε πιστός – ανεξαρτήτως πίστης- έχει την ευκαιρία να ξεφεύγει από όλα τα ηθικά διλήμματα, όλες τις ηθικές επιλογές. Χάρη σε μια δήλωση θρησκευτικής ταυτότητας μπαίνει αυτόματα στην κιβωτό της σωτηρίας. Όλα τα μείζονα διλήμματα δεν είναι δικά του. Δεν είναι ο άνθρωπος αλλά η ανθρωπότητα αυτή που κρίνεται. Δεν είναι ο πατριώτης αλλά η πατρίδα. Δεν είναι ο Έλληνας αλλά η Ελλάδα. Δεν είναι ο μουσουλμάνος αλλά το ισλάμ. Δεν είναι ο χριστιανός, αλλά οι χριστιανικές εκκλησίες που θα σώσουν τον κόσμο από μια δεύτερη πτώση. Ετσι, οι άλλοι, εκτός από κόλασή μας είναι και ο παράδεισός μας. Κι εμείς οι ίδιοι μπορεί να κυκλοφορούμε με το διάβολο στο κορμί μας, αρκεί να φοράμε περιβολή πιστού. Αλλωστε ο Χριστός (όπως και κάθε άλλο θρησκευτικό σύμβολο) έχει την κατάλληλη πολυσημία για να ικανοποιήσει τους πάντες. Είναι ο φτωχός μαραγκός για τους αναξιοπαθούντες, είναι ο κύριος της σοφίας για τους διανοούμενους, είναι ο βασιλεύς των βασιλέων γι’ αυτούς συνδιαχειρίζονται τις εξουσίες του κόσμου, είναι τιμωρός για όσους θέλουν να επιβάλλουν το δίκαιο της ισχύος, είναι φιλεύσπλαχνος για όσους περιθάλπουν την κατάφωρη αδικία, και τελικά τον Διάβολο.