Ο αντιπολιτισμός των αντιανθρώπων (12/4/2008)

Στη Φυσική ήμουν σκράπας. Ανεπίδεκτος. Και στα Μαθηματικά επίσης. Υπήρχε κάτι το αδιαπέραστο στις αφαιρέσεις που απεικονίζονταν σ’ αυτές τις εκτενείς παραθέσεις αριθμών, συμβόλων και γραμμάτων. Ίσως τα πειράματα στο σχολικό εργαστήριο με τους καταλύτες που άλλαζαν τα χρώματα των υγρών μέσα στους δοκιμαστικούς σωλήνες ή με την πρόκληση ενός μικροσκοπικού κεραυνού να μου είχαν κινήσει κάποιο ενδιαφέρον, αλλά κι αυτό ήταν μάλλον εικαστικό, διόλου επιστημονικό. Αυτή η αψυχολόγητη απέχθεια για τον κόσμο των θετικών επιστημών στην πραγματικότητα εξελίχθηκε σε μια πραγματική πνευματική αναπηρία. Αργότερα κατάλαβα ότι μου στερούσε τη δυνατότητα να παρακολουθήσω στοιχειωδώς το συναρπαστικό γνωστικό σύμπαν για την προέλευση του σύμπαντος, για το τι εστί ύλη, για τις απίστευτες μορφές και δυνατότητές της – αναρωτιέμαι τι είδους υλιστής ήμουν με τόση ασχετοσύνη για τους νόμους ύπαρξης της ύλης. Τέλος πάντων, ως εδώ η ψυχανάλυση.

Η πνευματική μου αυτή αναπηρία επανήλθε τραυματικά, σαν ανοιχτή πληγή, τις τελευταίες μέρες, ακούγοντας μιαν είδηση που μου εξήψε τη φαντασία. Οι επιστήμονες ετοιμάζουν σ’ ένα τούνελ στην Ελβετία ένα πείραμα που ενδεχομένως θα αποδειχθεί το πείραμα του αιώνα. Θέλουν, λέει, να αναπαραγάγουν σε μικροκλίμακα τις συνθήκες της Μεγάλης Έκρηξης, αναζητώντας εξηγήσεις για τις ρίζες της ύπαρξής μας. Αν έχω καταλάβει καλά, οι επιστήμονες υποθέτουν ότι στο Big Bang δημιουργήθηκαν ίδιες ποσότητες ύλης και αντιύλης, από την «αναμέτρηση» των οποίων υπερίσχυσε η πρώτη. Αυτό εξηγεί και τη σχεδόν παντελή απουσία αντιύλης από το σύμπαν, τουλάχιστον από τις περιοχές του που μπορούμε να ανιχνεύσουμε. Η θεωρία υπονοεί ότι ενδεχομένως η αντιύλη δεν είναι τόσο ανύπαρκτη όσο νομίζουμε και ότι πιθανά βρίσκεται σε ένα παράλληλο κόσμο, ένα παράλληλο σύμπαν, σχεδόν κατοπτρικό με το δικό μας, με μόνη διαφορά ότι αποτελείται από αντισωματίδια (αντιπρωτόνια, αντικαόνια, αντιηλεκτρόνια και άλλα αντι- που αδυνατώ να συγκρατήσω). Δεν επεκτείνομαι, διότι θα γράψω καμιά βλακεία.

Ως εδώ καλά. Εκτός, όμως, από τη συναρπαστική αμεριμνησία των επιστημόνων που θέλουν να ξεκλειδώσουν τα μυστικά του απειρολάχιστου τμήματος ύλης (ο πιο ευφάνταστος θέλει να φτάσει μέχρι την ανακάλυψη των «σωματιδίων του Θεού»), υπάρχουν και κάποιοι πιο επιφυλακτικοί, έως και τρομαγμένοι, που λένε πως το πείραμα της Ελβετίας δεν είναι τόσο ακίνδυνο όσο φαίνεται. Έγραψε ο «ΚτΕ» ένα σχετικό ρεπορτάζ την περασμένη εβδομάδα. Οι σκεπτικιστές λένε λοιπόν ότι, αν αναπαραχθούν οι συνθήκες της Μεγάλης Έκρηξης, αν σωματίδια και αντισωματίδια, ύλη και αντιύλη, βρεθεί πάλι σε συνθήκες μεγάλης αναμέτρησης, ποιος διασφαλίζει ότι δεν θα επικρατήσει η δεύτερη, ότι δεν θα δημιουργηθεί μια μαύρη τρύπα, όχι μόνο στη σήραγγα της Ελβετίας, αλλά και στη Γη ή στο σύμπαν ολόκληρο;

Δηλαδή, για φανταστείτε, στα καλά του καθουμένου να βρεθούμε σε μια αντι-Γη, σε ένα αντι-σύμπαν, σε μια αντι-φύση, μια αντι-κοινωνία, μιαν αντι-ανθρωπότητα.

Με τρομάζει, αλλά ταυτόχρονα με συναρπάζει αυτή η προοπτική, έστω κι αν αποτελεί σενάριο νοσηρής επιστημονικής φαντασίας (ή δικής μου επιστημονικής αφέλειας). Και προσπαθώ να φανταστώ πώς θα ήταν αυτός ο αντι-κόσμος, πώς θα συμπεριφέρονταν οι αντι-άνθρωποί του; Αν ακόμη και καθωσπρέπει επιστήμονες, με τα Νόμπελ και τα όλα τους, διατυπώνουν τέτοιες τολμηρές εικασίες, κι εγώ δικαιούμαι να υποθέσω και να φανταστώ τα πάντα. Η δική μου φαντασία, πάντως, ίσως είναι πιο ακίνδυνη από ένα πραγματικό πείραμα.

Κατ’ αρχάς, υπάρχει μια βασική παραδοχή. Στις απειροελάχιστες διαφορές ύλης και αντιύλης, οι επιστήμονες υπολογίζουν τη διαφορά φοράς σωματιδίων και αντισωματιδίων. Τα πρώτα είναι αριστερόστροφα, τα δεύτερα δεξιόστροφα. Δεν ξέρω αν αυτή η διαφορά ανάγεται στην πολιτικο-φιλοσοφική κλίμακα Δεξιάς -Αριστεράς, δεδομένο είναι πάντως ότι ζούμε σ’ έναν κόσμο βαρυτικά αριστερόστροφο. Τότε, γιατί όλα πάνε δεξιά; Μυστήριο. Να υποθέσω ότι ο Θεός (άρα και το στοιχειώδες σωματίδιό του) είναι αριστερής απόκλισης; Δεν έχει και τόση σημασία.

Υποθέτω, λοιπόν, ότι στο σύμπαν της αντιύλης τα πάντα αλλάζουν στο αντίθετό τους. Κατ’ αρχάς, η αντι-κοινωνία των αντι-ανθρώπων, θα πάψει να υποκλίνεται στην απόλυτη αξία του ανταγωνισμού. Το «αντί» αυτής της λέξης θα αντικατασταθεί ενδεχομένως από το «συν». Η αντι-ανθρωπότητα θα εγκαταλείψει την ανταγωνιστική της σχέση με τη φύση, έχοντας εξασφαλίσει άλλωστε την αειφόρο ενεργειακή επάρκεια που υπόσχεται η αντιύλη. Από τη ληστρική σχέση με το περιβάλλον, θα περάσει σε μια σχέση συνύπαρξης που όμοιά της δεν γνώρισαν ούτε οι πρωτόπλαστοι.
Το πολιτικό σύστημα των αντι-κοινωνιών είναι ένα μείζον ερώτημα. Το λογικό είναι οι αντι-άνθρωποι να απαλλαγούν από την εμμονή της διακυβέρνησης, των διαμεσολαβητών και της εξουσίας, για να περάσουν σε μια κατάσταση αυτοκυβέρνησης και αυτορρύθμισης. Αυτή η δυνατότητα, άλλωστε, θα υπαγορεύεται και από τις νέες παραγωγικές σχέσεις που θα αναδείξουν οι ενεργειακές δυνατότητες της αντιύλης. Η κατάσταση αφθονίας στους φυσικούς πόρους θα εξαλείψει τη βάσανο της σπάνεως και άρα την κατάσταση «γενικού πολέμου» για τον έλεγχο του πλούτου. Ως εκ τούτου, οι αντι-άνθρωποι δεν θα χρειαστεί να κηρύξουν το τέλος της πάλης των τάξεων, διότι οι τάξεις δεν θα έχουν νόημα ύπαρξης.

Καθώς οι αντι-άνθρωποι θα έχουν ελευθερία πρόσβασης σε όλους τους πόρους και τις πηγές πλούτου -από τα μήλα της Εδέμ μέχρι το Ελντοράντο της πληροφορίας- δεν θα έχει νόημα και ο καταμερισμός εργασίας. Οι αντι-άνθρωποι θα πλησιάζουν το αναγεννησιακό πρότυπο του «οικουμενικού ανθρώπου». Θα μπορούν να είναι αγρότες και πυρηνικοί επιστήμονες, οικοδόμοι και κατασκευαστές λογισμικού. Ακόμη και τα γλωσσικά σύνορα μεταξύ τους θα καταλυθούν. Θα μιλούν όλοι γήινα. Αλλά, μην τρομάζετε. Ο αντι-κόσμος της αντι-Γης δεν θα είναι ένας κόσμος καταθλιπτικής ομοιομορφίας. Χωρούν εκεί τόσοι πολιτισμοί, τόσες κουλτούρες, όσα και τα προσωπικά γούστα των δισεκατομμυρίων αντι-ανθρώπων. Οι ομαδοποιήσεις θα είναι ελεύθερες, ανεξαρτήτως συνόρων, φυλής ή θρησκευτικής επιλογής.

Στην αντι-οικοινομία των αντι-ανθρώπων δεν χωράει η έννοια της αγοράς. Η αφθονία των αγαθών καταργεί τον πόλεμο για την ιδιοποίησή τους. Τα προϊόντα έχουν όνομα, έχουν συσκευασίες, έχουν ετικέτες, έχουν προέλευση, αλλά δεν έχουν τιμή. Και αφού τα αγαθά δεν έχουν τιμή, δεν υπάρχει λόγος και για την ύπαρξη χρήματος. Όλες οι συναλλαγές ανάμεσα στις ηπείρους και τις διάφορες περιοχές του πλανήτη αντι-Γη (γλυκού σαν σαντιγί) θα γίνονται εις είδος. Η Αφρική θα στέλνει στην Ευρώπη εξωτικούς καρπούς και θα παίρνει ηλεκτρικές συσκευές. Η Ασία θα στέλνει στην Αμερική ρύζι και κομπιούτερ και η Αμερική θα ανταποδίδει στάρι, καλαμπόκι και ρούχα.

Και αφού το χρήμα ως μέσον συναλλαγής χάνει το νόημά του στην αντι-οικονομία των αντι-ανθρώπων, ποιο είδος χάνει εντελώς το νόημα της ύπαρξής του; Φευ! Οι τραπεζίτες. Υποθέτω ότι οι αντι-κοινωνίες θα αντέξουν αυτή την έλλειψη. Όπως θα αντέξουν την απουσία εργοδοτών, προϊσταμένων, ιεραρχίας και εξουσίας.

Ως εδώ, το (αντ)επιστημονικό μου παραλήρημα πάει καλά. Αντι-ιδιοκτησία, αντι-εξουσία, αντι-ιεραρχία…Όλα τα «αντί» του κόσμου της αντιύλης γίνονται «συν», χάρη στο θετικό φορτίο των αντισωματιδίων που αποτελούν το ελάχιστο τμήμα της ύπαρξής μας. Με ανησυχεί, όμως, κάτι. Αν ισχύει η θεωρία της παράλληλης ύπαρξης ενός σύμπαντος και ενός αντισύμπαντος, σαν τη συνύπαρξη ενός ανθρώπου με το αντίστροφο είδωλό του στον καθρέφτη, πώς θα είμαστε σίγουροι ότι υπάρχουμε πραγματικά στον κόσμο των οραμάτων μας και δεν είμαστε απλά το απατηλό παιχνίδι των φωτονίων; Ίσως δεν το μάθουμε ποτέ και πεθάνουμε έτσι κι αλλιώς με την άλυτη απορία της ύπαρξης (ή της ανυπαρξίας). Οπότε, μήπως είναι καλύτερα να επιστρέψω στην κατάσταση του σκράπα περί τη Φυσική που πάντα ήμουν;