Keep rising (24/4/2008)

Αναμφισβήτητα πρόκειται για ένα από τα πιο επιτυχημένα διαφημιστικά σλόγκαν των τελευταίων ετών. Μπορεί το ουίσκι να μη βοηθάει ιδιαίτερα κάποιον «να συνεχίσει να βαδίζει» ευθύγραμμα (αλλά, ποιος είπε ότι η εξέλιξη του ανθρώπου είναι ευθύγραμμη;), ωστόσο το «keep walking» του Ιωάννη του Περιπατητού υπερβαίνει την εμπορική σκοπιμότητα του μηνύματος, διαρρηγνύει τη συσκευασία του προϊόντος και αποκτά μια μοναδική ιστορικότητα και οικουμενικότητα. Δεν ξέρω αν το Johnny Walker μπορεί να περιληφθεί στα επιτεύγματα που απεικονίζουν την ανθρώπινη εξέλιξη -ως ουίσκι είναι μάλλον μέτριας ποιότητας, αν και δεν είμαι ειδήμων-, αν δηλαδή είναι ένας κρίκος στην αλυσίδα του πνευματικού και τεχνολογικού μας άλματος ως είδους – από τον τροχό και τη γραφή μέχρι το Internet και την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Ωστόσο, το αλκοόλ εν γένει δικαιούται μια θέση στο πανόραμα των επιτευγμάτων, έστω γιατί χάρη στη (λελογισμένη) χρήση του γεννήθηκαν σπουδαίες ιδέες.

Το Keep walking εκφράζει έναν οπτιμισμό για το μέλλον του ανθρώπινου είδους, τον οποίο, οφείλω να ομολογήσω, δεν συμμερίζομαι μέχρι τέλους (εκτός αν έχω καταναλώσει δύο ποτήρια ουίσκι). Αυτή είναι η πιο θετική ανάγνωση του μηνύματος. Για όσους βλέπουν το ποτήρι μισοάδειο και θα ήσαν πρόθυμοι, ως άλλοι Ναζωραίοι, να εκφέρουν εκείνη την απελπισμένη έκκληση στο Όρος των Ελαιών: «απελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο», το keep walking μπορεί να φαίνεται σαν ένας ατέλειωτος κι ανυπόφορος Γολγοθάς. Χωρίς σταύρωση και χωρίς ανάσταση, μάλιστα. Αν δε ο επώδυνος περίπατος περιλαμβάνει και το αξεσουάρ του σταυρού, το πράγμα γίνεται επικίνδυνο και το σλόγκαν μπορεί να μετατραπεί από keep walking σε keep carrying.

Ωστόσο, επειδή το αρχικό μήνυμα εκφράζει πρωτίστως την εμπιστοσύνη στην τεχνολογική ενόραση των ανθρωποειδών, υποθέτω ότι στη θέση του απλού περιπάτου ή του επώδυνου ανήφορου στον Γολγοθά μπορεί κάλλιστα να μπει κάτι που να εκφράζει τον εποχούμενο πολιτισμό. Τι διάολο ανακαλύψαμε τον τροχό; Θα μπορούσε επομένως να μετατραπεί κάλλιστα σε keep driving, αλλά υποθέτουμε ότι αν ένα δισεκατομμύριο άνθρωπο συνεχίσουν να οδηγούν ακατάπαυστα, αφενός δεν θα έχουν πλέον πού να πάνε, αφετέρου θα μετατρέψουν την ατμόσφαιρα του πλανήτη σε κόλαση. Η εναλλακτική λύση είναι ενδεχομένως η επιστράτευση ενός ηπιότερου συμβόλου του τροχοφόρου πολιτισμού, του ποδηλάτου, που δεν εκπέμπει ρύπους, δεν ηχορυπαίνει και γυμνάζει γλουτούς και τετρακεφάλους και οπότε το keep walking μετατρέπεται σε keep riding. Φευ, όμως, και η ποδηλασία δεν είναι τόσο άδολη όσο πιστεύαμε όπως απέδειξε η περιπέτεια Παπανδρέου. Μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη όχι μόνο για την ισορροπία και τη σωματική ακεραιότητα του ποδηλάτη, αλλά και για την ισορροπία του πολιτικού συστήματος (Έλεος! Τόση αβάντα στον Καραμανλή δεν την αντέχω. Αναρωτιέμαι αν ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ είναι κατά βάθος θαυμαστής του…).

Με το δεδομένο ότι το μοντέλο του καθαρού homo sportivus δεν μας προκύπτει και πολύ παραγωγικό, ίσως είναι πιο ασφαλές να επιτύχουμε υψηλές, πρωταθλητικές επιδόσεις σε όλα τα πεδία -ως έθνος, ως κοινωνία, ως οικονομία, ως άτομα- με την παραδοσιακή μέθοδο της χρήσης αναβολικών. Οπότε το μήνυμα keep walking μετατρέπεται σε keep doping, που αφήνει στην άκρη τις παιδικές αφέλειες για αγνό, καθαρό, απαλλαγμένο από ουσίες ανταγωνισμό, ο οποίος δεν μπορεί να υπάρξει παρά βουτηγμένος στη λάσπη, στις τρικλοποδιές και στη χημεία.

Το Keep doping, εξάλλου, ανταποκρίνεται και στις προδιαγραφές ζωής όπως τις εξυφαίνουν οι ευφάνταστοι μεταρρυθμιστές των ασφαλιστικών και εργασιακών συστημάτων του αναπτυγμένου κόσμου. Είναι προφανές ότι, αν ένας άνθρωπος με προσδόκιμο επιβιώσεως 80 χρόνια πρέπει να δουλεύει μέχρι τα 67 σήμερα και ενδεχομένως μέχρι τα 70 αργότερα, χρειάζεται το κάτι τι του για να αντέξει. Και αναρωτιέμαι αν ο υπουργός Υγείας, αντί του Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά της Κατάθλιψης, είναι προτιμότερο να προωθήσει ένα εθνικό σχέδιο doping. Διότι, αυτό περίπου απαιτεί ο πολιτισμός του keep working μέχρι τελικής πτώσεως. Αν πραγματικά θέλουν πολίτες παραγωγικούς και ενεργούς μέχρι βαθέος γήρατος, θα πρέπει να σκεφτούν και τις άλλες διαστάσεις της ζωής: πώς θα εξασφαλιστεί, για παράδειγμα, το keep fucking (keep loving, αν σας προσβάλλει η φράση μέρες που είναι – ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος); Βιάγκρα θα είναι, μανδραγόρας θα είναι, σπαράγγια θα είναι; Δεν ξέρω. Keep dragging, πάντως.

Όπως, διαπιστώνετε, η παρότρυνση του μηνύματος keep walking έχει τις μύριες όσες παραλλαγές. Ενδεχομένως δεν είναι απλώς παραλλαγές, αλλά προϋποθέσεις για να συνεχίσουμε να βαδίζουμε και να εξελισσόμαστε ως είδος. Και σ’ αυτές τις προϋποθέσεις δεν έχω περιλάβει καν τα αυτονόητα, αν υπάρχουν πια τέτοια. Η τροφή, για παράδειγμα, είναι ένα από αυτά τα αυτονόητα, αλλά τη συνοδεύουν τα γνωστά αδιανόητα των τελευταίων μηνών, με τουλάχιστον το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού στα πρόθυρα ενός μαζικού λιμού κι άλλο ένα 10% να πολιορκείται από τον θάνατο λόγω παχυσαρκίας. Οπότε, το δίλημμα της επιβίωσης τίθεται ως εξής: keep eating ή keeping dieting;

Keep starving, είναι η απάντηση της αγοράς και όλων των ευαγών ιδρυμάτων που πιθανότατα γοητεύονται από ένα μαλθουσιανό ολοκαύτωμα στον πλανήτη. Αν πραγματικά ήθελαν να σώσουν τους πληθυσμούς που απειλούνται άμεσα από τη διεθνή διατροφική κρίση, δεν είχαν παρά να διαθέσουν ένα μικρό ποσοστό από τα δισεκατομμύρια ευρώ που διαθέτουν για τη σωτηρία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, είτε για να σιτίσουν άμεσα τους πεινασμένους είτε για να ανακόψουν τη διεθνή κερδοσκοπία με τις τιμές των τροφίμων και των πρώτων υλών. Αλλά, η ιερότητα της ανθρώπινης ύπαρξης κάμπτεται μπροστά στην ιερότητα της πίστης. Της τραπεζικής, εννοείται. Η Τράπεζα της Αγγλίας (οσονούπω κι άλλες κεντρικές τράπεζες) πνίγει με πόνο τον νεοφιλελευθερισμό της και χαρίζει στις αναξιοπαθούσες από τις δεκαετίες της κερδοσκοπικής φούσκας εμπορικές τράπεζες 100 δισ. δολάρια φρέσκα λεφτά των φορολογούμενων Βρετανών. Για να μπορούν τα ευαγή πιστωτικά ιδρύματα να ξανακλείσουν πονηρά το μάτι στους αλαφιασμένους από την κρίση αποταμιευτές και δανειολήπτες, ψελλίζοντας στ’ αυτί τους: keep saving, keep loaning. Αυτά συμβαίνουν στην πατρίδα του Γιάννη του Περπατάρη, του οποίου η ουμανιστική παραίνεση keep walking μπορεί σε τελευταία ανάλυση (από την οπτική της πίστης - της τραπεζικής πάντα) να περιλαμβάνει ακόμη και το keep stealing…

Ο καθείς και τον σταυρό του, θα μου πείτε, γιατί να μεμφόμεθα τους κεντροτραπεζίτες για τον σικέ κεϊνσιανισμό τους, γιατί να κατηγορούμε τις πετρελαιοβιομηχανίες για την εύκαμπτη οικολογία τους (keep dirtying), γιατί να επικρίνουμε τους τεχνοκράτες της γεωπολιτικής για την αναλγησία τους (keep dying), γιατί να φτύνουμε τους πολιτικούς για την αβελτηρία τους (keep jerking); Δεν κάνουμε δα τίποτα κι εμείς, οι κοινοί θνητοί, για ν’ αντιτάξουμε στον αργό θάνατο της μονοτονίας την έκπληξη μιας ανάστασης. Από μιαν άποψη μας ξελασπώνει ο Ιησούς στο ετήσιο ραντεβού του, στη διασταύρωση ζωής και θανάτου. Keep rising, λοιπόν, θριαμβευτή Ναζωραίε. Keep sleeping, αγγελούδια μου. Σε λίγο θα έχουμε κι επέτειο του Μάη ’68. Θα πνίξουμε τον πόνο μας πίνοντας – Τζόνι με πάγο, ίσως. Keep drinking.