Θεωρητικά η κρίση μάς αφορά όλους. Και τον πλουσιότερο επί Γης άνθρωπο, τον Μπιλ Γκέιτς, και τον ανώνυμο κάτοικο του Νίγηρα ο οποίος το επόμενο δευτερόλεπτο θα πεθάνει από την πείνα. Όλοι έχουν να χάσουν κάτι. Ο Γκέιτς ένα σεβαστό ποσοστό από τις υπεραξίες του χαρτοφυλακίου του. Ο Νιγηριανός τα ελάχιστα σεντ που θα του εξασφάλιζαν μια-δυο εκατοντάδες θερμίδες οι οποίες θα τον κρατούσαν και σήμερα στη ζωή.
Όλοι χάνουμε χρήματα. Και για το χρήμα ισχύει αυτό που έχει πει ο Γκαλμπρέιθ: «Τα πιο πολλά πράγματα στη ζωή -αυτοκίνητα, ερωμένες, καρκίνος- είναι σημαντικά μόνο σ’ εκείνους που τα έχουν. Αντιθέτως, το χρήμα είναι σημαντικό και για εκείνους που το έχουν και για εκείνους που δεν το έχουν». Κατ’ αναλογία, η κρίση, που είναι πρωτίστως κρίση χρήματος, είναι σημαντική και για τους έχοντες και για τους μη έχοντες χρήμα. Και φυσικά και για όσους ενδιαμέσως το διαθέτουν σε μικρομεσαίες ποσότητες. Αλλ’ αυτό δεν σημαίνει ότι η κρίση κοστίζει σ’ όλους το ίδιο ή ότι με κάποιο μαγικό τρόπο εξαλείφει τα εθνικά και ταξικά σύνορα και επιβάλει κάποιου είδους ομοψυχία: παγκόσμια, διακρατική, εθνική, κοινωνική. Ίσα ίσα. Αποκαλύπτει όλα τα μεγάλα χάσματα που διαπερνούν τον κόσμο μας, σαν τα σεισμικά ρήγματα που σκίζουν τον παγωμένο φλοιό της Γης.
Ας φανταστούμε την οικονομική κρίση (με όλες τις οβιδιακές μεταμορφώσεις της σε κραχ, επιβράδυνση, ύφεση, πτώχευση, κατάρρευση) σαν έναν θανατηφόρο ιό που ξεφεύγει από τον έλεγχο και εξαπλώνεται για να προκαλέσει πανδημία. Όταν φτάσει στην Αφρική θα εξαλείψει ίσως και τον μισό πληθυσμό. Σαν περάσει στην Ασία μπορεί να εξελιχθεί σε γενοκτονία για το Βιετνάμ και την Ινδία και σε δημογραφική «εξυγίανση» για την Κίνα. Στη ρωσική Σιβηρία μπορεί να μην πάθουν είδηση, αλλά στη Μόσχα οι πένητες θα πεθαίνουν σαν τα κοτόπουλα. Στην Κεντρική Ευρώπη ο ιός θα θέσει σε δοκιμασία τα δημόσια συστήματα υγείας, αλλά οι απώλειες θα είναι ελεγχόμενες. Και στις ΗΠΑ θα υπάρξει ένας υψηλός δείκτης προστασίας και ασφάλειας για τους ασφαλισμένους. Οι ανασφάλιστοι, ας πρόσεχαν. Μια πανδημία, λοιπόν, θα σπείρει τον θάνατο παντού, αλλά όχι ομοιόμορφα.
Το ίδιο περίπου ισχύει για την παγκόσμια οικονομική κρίση. Της οποίας οι τραγικοί πρωταγωνιστές δεν είναι βεβαίως οι αγχωμένοι αντικριστές και οι γεμάτοι αγωνία brokers των μεγάλων χρηματιστηρίων, όπως μας δείχνει η καθημερινή εικονογραφία των ΜΜΕ. Ούτε οι μελαγχολικοί μάνατζερ των τραπεζών που πτώχευσαν, ούτε οι στιβαροί κεντρικοί τραπεζίτες που ρίχνουν αφειδώς χρήμα στα πιστωτικά κουφάρια, ούτε οι αποφασιστικοί υπουργοί Οικονομίας που εγγυώνται τις καταθέσεις με τα λεφτά των φορολογουμένων. Ελάχιστοι απ’ όλους αυτούς θα χάσουν έστω και το παντεσπάνι τους. Τα πραγματικά πρόσωπα της κρίσης δεν έχουν ακόμη όλα φωτογραφηθεί. Περιμένουν ανυποψίαστα μια βίαιη κάθοδο στον κοινωνικό Καιάδα, σε χώρες που δεν έχουν καν χρηματιστήρια ή που θεωρούσαν εαυτές προστατευμένες στη μερική απομόνωσή τους.
Η κρίση έπληξε πρώτα περίπου ένα εκατομμύριο αμερικανικά νοικοκυριά, που ξεσπιτώθηκαν από τα ενυπόθηκα ακίνητά τους. Τι έχουν απογίνει, ποιο σχέδιο Πόλσον προέβλεψε την οποιαδήποτε μέριμνα γι’ αυτούς; Έπειτα η κρίση έδειξε τα δόντια της στην παγωμένη Ισλανδία, μια χώρα μόλις 320.000 κατοίκων, μ’ ένα νεαρό, αλλά άπληστο πιστωτικό σύστημα που κατέρρευσε εν μια νυκτί (έστω κι αν αναστήθηκε διά της κρατικοποίησης). Είναι η χώρα με τον υψηλότερο δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης, σύμφωνα με την κατάταξη του ΟΗΕ για το 2007, με ένα κατά κεφαλήν ΑΕΠ που ξεπερνά τα 64.000 δολάρια τον χρόνο, με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, με τον υψηλότερο δείκτη αναγνωσιμότητας εφημερίδων στην Ευρώπη, χωρίς στρατό, με άδειες φυλακές και με σχεδόν μηδενική εγκληματικότητα. Τι συνέβη, λοιπόν, στη χώρα της Μπιοργκ και των λοιπών ξωτικών; Ο Ισλανδός, που επιβιώνει στη μελαγχολία της αξημέρωτης νύχτας τον μισό χρόνο και της ατέλειωτης μέρας τον άλλο μισό, χάρη στην αλιεία, τη γεωθερμία και τον τουρισμό, υποκύπτει στην απρόκλητη επίθεση του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Δεν θα πεθάνει από την πείνα, βεβαίως, αλλά θα δει την κεκτημένη ευημερία της ιδιότυπης οικονομίας του -ενός κοινοτισμού που δηλητηριάστηκε από τον καπιταλιστικό τζόγο- να εξανεμίζεται για μήνες, ίσως και για χρόνια.
Ο καπιταλισμός και η κρίση του συμπεριφέρονται ως η απόλυτη ασύμμετρη απειλή. Την ώρα που οι Κεντροευρωπαίοι αναστυλώνουν όπως όπως το κράτος για να προστατέψουν το πιστωτικό σύστημα, ο επόμενος αδύναμος κρίκος της αλυσίδας ίσως βρίσκεται πολύ μακριά από την Ευρώπη. Τη σειρά του ανυποψίαστου Ισλανδού μπορεί να πάρει ο φιλόπονος Κινέζος. Αν η κρίση πάρει τη μορφή μιας μακρόχρονης ύφεσης, στην Κίνα ή στην Ινδία θα συντελεστεί μια πραγματική ανθρωπιστική καταστροφή. Μια επιβράδυνση της ανάπτυξης, από το δυσθεώρητο 7%-8% σε ένα αξιοπρεπέστατο 3%, μπορεί να ανακουφίσει την κρατική γραφειοκρατία, αλλά θα προκαλέσει καταστάσεις ανέχειας στις μεγαλουπόλεις της κινεζικής Ανατολής και πείνας στην ύπαιθρο της Δύσης.
Σκεφτείτε, τώρα, τι θα συμβεί αν μετά τον Ινδό και τον Κινέζο, το επόμενο θύμα της κρίσης είναι ο Σομαλός, ο Αιθίοπας, ο Κενυάτης, ο Βιετναμέζος, ο Ινδονήσιος. Η ανθρωπιστική καταστροφή εδώ θα πάρει μια διάσταση ανάλογη με δέκα «τσουνάμι» Ασίας, είκοσι τυφώνες Νέας Ορλεάνης, τριάντα αφρικανικούς λιμούς, σαράντα επιδημίες AIDS ή μαλάριας. Αλλά, για τον τυφώνα, το τσουνάμι, την ξηρασία, την επιδημία, κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει τον Θεό, τη φύση, τον καιρό ή τα μικρόβια. Για την ανθρωπιστική καταστροφή που θα προκληθεί στην περιφέρεια της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, όμως, υπάρχουν φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί με ονοματεπώνυμα. Αν ο καπιταλισμός φέρεται μια φορά άδικα στην ακμή και στην ευημερία του, στην κρίση του φέρεται εκατό φορές πιο άδικα. Με τα σκουπίδια του θα θάψει ανυποψίαστες κοινωνίες, πληθυσμούς που δεν έχουν ιδέα τι εστί Wall Street, κάτω από στρώματα καταστροφής.
Κι αυτό συντελείται ήδη. Δείτε πόσο κομψά και γενναιόψυχα ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας πρότεινε να διευρυνθεί το κλαμπ των πλουσίων, το G8, με χώρες-αναδυόμενες αγορές. Και παρακολουθήστε πόσο αθόρυβα και μουλωχτά τα πιστωτικά και επενδυτικά τέρατα της Δύσης αποσύρουν τα κεφάλαιά τους από αυτές τις αναδυόμενες αγορές, προετοιμάζοντας οικονομικά ολοκαυτώματα για τις φτωχές κοινωνίες τους. Για να σωθεί, δηλαδή, ο τραπεζικός Λεβιάθαν καλούνται να εισφέρουν τα κατεξοχήν θύματά του. Ε, δεν παίζονται οι άνθρωποι!
Αγνοούμε ποιος θα είναι ο επόμενος αδύναμος κρίκος σε πλανητική κλίμακα - ποια χώρα θα πτωχεύσει, ποια κοινωνία θα βυθιστεί στο χάος. Βλέπουμε όμως ήδη τι συμβαίνει σε κάθε εθνική αγορά. Παρά το κρεσέντο της αντικαπιταλιστικής ρητορείας και την υστερία του κρατισμού, οι ζημιές της κρίσης επιμερίζονται ήδη βάναυσα στους μη έχοντες. Τα πολιτικά ιερατεία έχουν ήδη δείξει τις ταξικές τους προτιμήσεις. Η εγγύηση των καταθέσεων (σήμερα ο Αλογοσκούφης μιλά για 100.000 ευρώ και τρία χρόνια, αλλά δεν αμφιβάλλω ότι, αν χρειαστεί, θα εγγυηθεί και το 1 εκατ. ευρώ και μάλιστα εφ’ όρου ζωής) εμπεριέχει ήδη την προτίμηση προς τους έχοντες. Υπάρχει σ’ αυτή την επιλογή η κουτοπόνηρη επιλογή της σωτηρίας των πιστωτικών δεινοσαύρων, υπάρχει επίσης η πολιτική εμμονή στον περίφημο μεσαίο χώρο. Αλλά τι γίνεται με τους υπόλοιπους, τους «ακραίους»; Με αυτούς που δεν έχουν καμία κατάθεση, μ’ αυτούς που η κρίση θα τους χτυπήσει σαν τρομακτική μείωση εισοδήματος, σαν χαρτί απόλυσης, σαν κατάσχεση του ακινήτου ή αυτοκινήτου τους; Δεν λέω ότι όποιος έχει 100.000 στην άκρη είναι πλούσιος, αλλά αυτός που δεν έχει ούτε αυτά τι είναι; Ποιο μέτρο κρατικής παρέμβασης τον προστατεύει; Το επίδομα θέρμανσης; Τίποτα. Από τον Αρμαγεδδώνα των αγορών στον Καιάδα των κοινωνιών. Τι να πω πια; Βαρέθηκα να θρηνώ. Ελπίζω μόνο στην ασύμμετρη οργή τους…
No comments:
Post a Comment