Μπάχαλο! (13/12/2008)

(Η Rodia μου υποδεικνύει να βάλω ετικέτα-tag. Λυπάμαι, ως ψηφιακά ημι-αναλφάβητος το μόνο που έχω μάθει είναι να βάζω στο blog τα κείμενα που δημοσιεύω κάθε Σάββατο στον "Κόσμο του Επενδυτή". Δεν γνωρίζω καν πώς να απαντήσω, έστω από ευγένεια, στα λίγα σχόλια. Θα χρειαστώ ειδικό φροντιστήριο. Επιφυλάσσομαι...)

Είμαστε σίγουροι για το τι ακριβώς μας συνέβη; Προφανώς όχι. Όλοι κινούνται και εκφράζονται με μια αμφιθυμία. Λογικό είναι. Ακόμη κι ο μικροϊδιοκτήτης, που θρηνεί τα λεηλατημένα ράφια του μαγαζιού του, τα αποκαϊδια της χριστουγεννιάτικης βιτρίνας του, τις προσδοκίες να γεμίσει το ταμείο του από την αγοραστική ευφορία των ημερών, κρατάει μια πισινή. Ίσως το παιδί του είναι ανάμεσα σ’ αυτούς, τους άλλους, τους παράξενους, τους απροσδόκητα πολλούς που δεν χρειάζονται πια κουκούλες κι αχρήστεψαν τα δημοσιογραφικά κλισέ: γνωστοί-άγνωστοι, κουκουλοφόροι, νεαροί, άτομα… Πώς ακριβώς να τους αποκαλέσουμε πια; Το λεξικό δεν βοηθάει. Πάρε τηλέφωνο την Πυροσβεστική, φώναξε την Αστυνομία (πού είναι, τι κάνουν, γιατί παρακολουθούν απαθείς;), και το παιδί; Πού είναι το παιδί; Αν την έχει κάνει κοπάνα απ’ το φροντιστήριο; Γιατί δεν απαντάει στο κινητό; Θεέ μου, έχουμε το χάος στο ίδιο μας το σπίτι! Τα ύστερα του κόσμου…

Αλλά, κανείς δεν δικαιούται να προσποιείται τον έκπληκτο. Όχι μόνο γιατί είναι πια ένας ώριμος νοικοκύρης, με κοιλίτσα, σπίτι, εξοχικό, δύο αυτοκίνητα, πιστωτική και χωρίς καμιά διάθεση να διακινδυνεύσει τα κεκτημένα της ενυπόθηκης ευημερίας του. Αλλά γιατί στην πραγματικότητα εδώ και χρόνια, δεκαετίες ίσως, έχει βρεθεί στην ανάλογη ψυχολογία. Πόσες φορές έχετε σκεφτεί να τα κάνετε μπάχαλο; Στο γκισέ της εφορίας ή της τράπεζας, στη βιτρίνα με τις προκλητικά απλησίαστες τιμές, στο γραμματοκιβώτιο που σας υπενθυμίζει αρκετές φορές τον μήνα ότι η τράπεζα είναι ο καλύτερός σας φίλος, ο μόνος που αλληλογραφεί συχνά για να σας υπενθυμίζει τις δόσεις σας; Πόσες φορές σάς έχει συγκρατήσει συγγενής ή φίλος από το να τα κάνετε μπάχαλο; Στο δημόσιο νοσοκομείο που δεν έχει κρεβάτι για την άρρωστη μάνα σας, στο γραφείο του μεγαλογιατρού που περιμένει να του μετρήσετε μερικά χιλιάρικα πριν μπει στο χειρουργείο για να τη σώσει; Στα γραφεία της εταιρείας που σας δείχνει την έξοδο γιατί είστε μεγάλος και πολύ ακριβός πια για τη δουλειά που κάνετε; Στην εθνική οδό γιατί η σοδειά σας μένει απούλητη ή πρέπει να τη δώσετε κοψοχρονιά στους μεσάζοντες; Στο κατάστημα πλειστηριασμών όπου βγαίνει στο σφυρί το αυτοκίνητο, το σπίτι ή το κτήμα σας για μια απλήρωτη δόση; Ομολογήστε το! Έχετε βρεθεί πολλές φορές στην ίδια θέση, στην ίδια ψυχολογία, ένα κλικ πριν σηκώσετε την πετρούλα σας… Ή και κάτι ακόμη πιο επικίνδυνο. Αλλά συγκρατείστε. Και τι σας συγκρατεί; Δεν είναι τόσο η φιλοσοφική σας προσήλωση στη νομιμότητα, η ιδεολογική αποστροφή για την αυτοδικία, όσο ο φόβος μήπως χάσετε και όσα σάς απομένουν.

«Μπάχαλο την έκαναν την Αθήνα!». Και τι ήταν η Αθήνα πριν; «Διαμαντόπετρα στης γης το δαχτυλίδι»; Τι ήταν η χώρα πριν; Τι ήταν η κοινωνία των νεοελλήνων, αενάως μετεωριζόμενη μεταξύ εκμαυλιστικού «εκσυγχρονισμού» και τριτοκοσμικής υστέρησης; Σε ποιον απ’ όλους τους θεσμούς του κρατικού Λεβιάθαν δεν ταιριάζει η λέξη «μπάχαλο»; Στη δημόσια διοίκηση που λειτουργεί μόνο με δόντι και γρηγορόσημο; Στην Αστυνομία που υποθάλπει ένα φασίζον παρακράτος νταήδων; Στο Κοινοβούλιο που θυμίζει πουκάμισο αδειανό της παρηκμασμένης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας; Στα κόμματα που εξαντλούν την ύπαρξή τους στις στροφές του εκλογικού κύκλου; Στην Εκκλησία που πρωτοστατεί στην πρωτοφανή λεηλασία της δημόσιας περιουσίας; Στα ασφαλιστικά ταμεία που έπαιξαν κορόνα-γράμματα στην τυχοδιωκτική κερδοσκοπία τις συνταξιοδοτικές προσδοκίες εκατομμυρίων ανθρώπων; Στους μηχανισμούς προστασίας του περιβάλλοντος που, όταν δεν το παραδίδουν στις μπουλντόζες, το αφήνουν στο έλεος της φωτιάς; Πόσο πιο «μπάχαλο» μπορούσε να γίνει μια χώρα απ’ όσο έγινε το καλοκαίρι του 2007 η Ελλάδα, με τον μισό δασικό της πλούτο στάχτη και σχεδόν 100 νεκρούς; Άκλαυτοι πήγαν…

Κι έπειτα από το μπάχαλο, το πλιάτσικο. Ναι, ναι, τους είδαμε τους μπαχαλάκηδες, τους φτωχοδιάβολους αλλοδαπούς να μπαίνουν στα σπασμένα μαγαζιά και να σηκώνουν ό,τι χωράνε οι τσέπες τους, οι χούφτες κι οι αγκαλιές τους. Αλλά ας υποδείξει κάποιος ένα πεδίο παραγωγής και επίδειξης πλούτου που να μην έχει γίνει αντικείμενο άγριου πλιάτσικου. Πόσα δισεκατομμύρια άλλαξαν χέρια την εποχή του χρηματιστηριακού παροξυσμού; Πώς χαρακτηρίζεται, αν όχι πλιάτσικο, η μεγαλύτερη αναδιανομή πλούτου υπέρ κατεργαραίων το 1999; Πόσα δισεκατομμύρια ασφαλιστικού πλούτου γίνονται καπνός από την εισφοροδιαφυγή, στην οποία πρωτοστατεί ακόμη και το κράτος-εργοδότης; Πόση δημόσια περιουσία -γη, επιχειρήσεις, υπηρεσίες- πέρασε για ψιχία στα χέρια ιδιωτών στις δεκαετίες των αποκρατικοποιήσεων; Πόσες χιλιάδες στρέμματα δημόσιας γης παίζονται στο ιερό real estate ή στο real estate των εμπρηστών, των καταπατητών και των νεόπλουτων που έχουν μετατρέψει τις θάλασσες σε ιδιωτικές πισίνες και τα δάση σε ιδιωτικούς κήπους τους; Πόσα εκατομμύρια ευρώ αλλάζουν τσέπες σε κάθε κερδοσκοπική «επίθεση» στην κατανάλωση, σε κάθε ληστρική αύξηση ή επιτοκίου; Και πόσα τρισεκατομμύρια ευρώ ή δολάρια ενθυλακώνουν οι τυχοδιώκτες της διεθνούς κρίσης, οδηγώντας επιχειρήσεις, περιοχές, ακόμη και χώρες στη χρεοκοπία; Αυτό το πανθομολογούμενο πλιάτσικο εις βάρος των εθνικών οικονομιών και κοινωνιών ποια κάμερα ασφαλείας το κατέγραψε και ποια Δικαιοσύνη θα το τιμωρήσει;

Τα ερωτήματα είναι μάλλον κοινότοπα, το ίδιο και η απαντήσεις τους. Προσφέρονται για λαϊκή ρητορεία, για καπηλεία της κοινωνικής δυσφορίας, για διαχείριση του λαϊκού ενστίκτου. Κι ο Καρατζαφέρης αντικαπιταλιστής είναι πλέον, κι ο Σαρκοζί το ίδιο, όλοι αντικαπιταλιστές είμαστε, αλλά τι υπάρχει πέρα από τη ρητορική; Ξαναζεσταμένο φαγητό. Ένας πολιτικός πολτός που διαχειρίζεται καταδικασμένες στην αποτυχία πολιτικές, αδέξιες ταχυδακτυλουργίες, λογιστικό εξωραϊσμό μιας πραγματικότητας που έρχεται κατά πάνω μας αμείλικτη, με ανοικτή την προοπτική μιας πτώχευσης. Πτώχευσης καθολικής, ως κοινωνία, ως εθνική οικονομία, ως οικονομικός πολιτισμός. Αυτό που η επίσημη πολιτική προσπαθεί να κρύψει πίσω από τη φλυαρία φαίνεται ότι το είχαν μυριστεί πολλοί, προ πολλού. Τώρα όλοι το αναγνωρίζουν: για πρώτη φορά στα μεταπολεμικά χρόνια, μια ολόκληρη γενιά αντιμετωπίζει την προοπτική να ζήσει χειρότερα από την προηγούμενη. Τα παιδιά μας προετοιμάζονται να ζήσουν χειρότερα από εμάς, τους γονείς τους. Η εξηκονταετής γραμμή της προόδου, για πρώτη φορά, σπάει, στρέφεται στην κάθοδο. Οι σημερινοί δεκαεξάρηδες, ακόμη και οι γόνοι των μεσαίων στρωμάτων που «έχουν τον τρόπο τους», οδηγούνται μέσα από ένα μαραθώνιο σπουδών και εξειδίκευσης σε ένα οικονομικό και εργασιακό περιβάλλον με δικαιώματα ανάπηρα. Τους τα έχουμε πει ήδη όλα: θα δουλεύουν περισσότερο, με υψηλότερα προσόντα, αλλά με λιγότερα δικαιώματα. Θα διαγκωνίζονται για μια θέση εργασίας και για αποδοχές που θα είναι στάσιμες, υπό τη διαρκή αίρεση του οικονομικού κύκλου. Θα δουλεύουν μέχρι τα γεράματά τους κι ίσως δεν πάρουν ποτέ σύνταξη για να διασώσουν τα ασφαλιστικά συστήματα από την κατάρρευση. Δύσκολα θα γίνουν μικροϊδιοκτήτες, ίσως δεν αποκτήσουν ποτέ δική τους περιουσία, αν δεν βρουν κάτι από τους γονείς τους, που -έστω με τη στέρηση, την παραοικονομία ή τη μικροαπατεωνιά- έκαναν το κουμάντο τους. Θα ωριμάσουν σ’ έναν κόσμο εξαιρετικά ασταθή κι ανασφαλή, ίσως χωρίς παγκόσμιο πόλεμο, αλλά με δεκάδες μικρούς περιφερειακούς πολέμους για τον έλεγχο των φυσικών πόρων ή την επιβεβαίωση της γεωπολιτικής ισχύος των αυτοκρατοριών, των νυν και των επίδοξων.

Σε θραύσματα, κομμάτια κι αποσπάσματα, τους τα έχουμε πει όλα, ήταν εκεί όταν τους τα λέγαμε, νομίζαμε ότι δεν μας άκουγαν, θαρρούσαμε ότι μας έγραφαν κανονικά, αλλά προφανώς κάτι έπιασαν. Κι ήρθε μια σφαίρα, λίγο αίμα κι ένας θάνατος για να συνθέσουν τη ζοφερή εικόνα, να δώσουν υπόσταση στον εφιάλτη του μέλλοντός τους. Δεν ήταν μια διεργασία συνειδητή, με βάθος και κυρίως ένα συνεκτικό πολιτικό στόχο. Περιέχει πολιτική αφέλεια, ιδεοληπτικές ευκολίες και μια γερή δόση αυθάδειας, ίσως και αυταρχισμού (όπως αυτός που εκφράζει το αντεξουσιαστικό μήνυμα που δημοσιεύω στη «θυγατρική» στήλη). Αλλά η ευκολία με την οποία περνούν έφηβοι και νέοι σ’ αυτή τη δαιμονοποιημένη, βίαιη, άλλη πλευρά της πολιτικής, με μαζικότητα που αφήνει τους πάντες άφωνους κι αμήχανους, αποκαλύπτει τη χρεοκοπία της επίσημης πολιτικής. Την αδυναμία της να εμπνεύσει ένα ελάχιστο όραμα, έναν μίνιμουμ θετικό στόχο, μια προσδοκία ότι θα πάψουν να ζουν σε μια κοινωνία μπάχαλο. Ενός μπάχαλου, λοιπόν, μύρια έπονται. Κι έχουμε δει μόνο ένα μέρος τους.