Καταστροφείς πληροφοριών (22/3/2008)

Εν σπέρματι, αυτή την ιδέα την έχω ξαναπεί, αλλά τη φρεσκάρω με την ευκαιρία της τριήμερης απεργιακής ενημερωτικής σιγής που προηγήθηκε. Πώς αισθανθήκατε χωρίς τις εκατοντάδες πληροφορίες που στερηθήκατε; Όχι και τόσο άσχημα, ε; Σας πληροφορώ ότι και οι ίδιοι οι παραγωγοί της ενημέρωσης νιώθουμε ανάλογα. Όχι απλώς γιατί η ενημερωτική σιγή που επιβάλλαμε είχε ένα διεκδικητικό περιεχόμενο που, λίγο ή πολύ, συντονιζόταν με αγωνίες και άλλων στρωμάτων. Αλλά και γιατί συχνά συλλαμβάνουμε τους εαυτούς μας να διαχειριζόμαστε το περιττό. Το απελπιστικά περιττό και άχρηστο.

Αυτή μου η ομολογία ενδεχομένως δικαιώνει όσους μας την πέσανε άγρια ως αργυρώνητο κλάδο, ενεργούμενο της εξουσίας, παραπλήρωμα της παραεξουσίας που, αφού γλίτωσε από τα κοφτερά νύχια της Φάνης και από τις αρπάγες των όμορων συντεχνιών το υγιές ταμείο του, έκανε γαργάρα τη μεταρρύθμιση. Αυτό δεν ισχύει, από κάθε άποψη. Πρώτον, διότι το απεργιακό μας καθήκον το επιτελέσαμε. Δεύτερον, γιατί και η κυβέρνηση έπραξε κι αυτή το ασφαλιστικό της καθήκον έναντι του κλάδου μας, προσθέτοντας ασφαλιστικό βίο, κόβοντας συντάξιμο χρόνο, αφαιρώντας ασφαλιστικούς πόρους. Τρίτον, διότι ως κλάδος έχουμε τις αναπηρίες συνδικαλιστικής εκπροσώπησης που έχουν όλοι οι μισθωτοί αλλά και την πρόσθετη αναπηρία της κοινωνικής εκπροσώπησης από δημοσιογράφους που έχουν προ πολλού απογειωθεί από το βάλτο της μισθωτής σκλαβιάς.

Εν πάση περιπτώσει, ο απολογισμός ενός απεργιακού αγώνα που δεν είχε την παραμικρή φιλοδοξία να ματαιώσει το ανέμελο πάρτι της ψηφοφορίας στη βουλή (παρά τις στεντόρεια υποκρισία περί «σύγκρουσης μέχρις εσχάτων»), είναι μια άλλη υπόθεση. Αντίθετα, εμένα με απασχολεί ο απολογισμός της τριήμερης ενημερωτικής σιγής. Σιγής που φαίνεται ότι ούτε πρόσθεσε ούτε αφαίρεσε κάτι από την κοινωνική ρουτίνα. Με απασχολεί το φαινόμενο. Θετικά και αρνητικά. Αρνητικά, διότι ανακαλύπτω ότι οι επαγγελματίες ενημερωτές δεν έχουμε το ειδικό κοινωνικό βάρος που νομίζουμε ότι έχουμε. Και θετικά, διότι ανακαλύπτω ότι, στον δυσοίωνο επαγγελματικό ορίζοντα, ανοίγει ένα ακόμη παράθυρο ευκαιρίας για την κόρη μου (άλλο ένα είχα εντοπίσει προς δύο μηνών, γράφοντας για την ρεβάνς του παλιατζή). Επί της ουσίας (επιτέλους): ένα ακόμη επάγγελμα για το μέλλον είναι αυτό του καταστροφέα πληροφοριών.

Η πληροφορία είναι το απόλυτο εμπόρευμα της εποχής μας. Προσλαμβάνουμε πληροφορίες από όλες τις διαστάσεις του χωροχρόνου. Πληροφορίες από το παρόν, από το παρελθόν, από το μέλλον. Πληροφορίες από τον μικρόκοσμο του κυττάρου και από τις εσχατιές του σύμπαντος. Κουτσομπολιά από το συγγενολόι, τους ενοίκους της πολυκατοικίας και ειδήσεις από κάθε γωνιά του παγκόσμιου χωριού. Πληροφορίες για πράγματα που μας ενδιαφέρουν και γνώση χωρίς προφανή χρησιμότητα. Ο μέσος ανθρώπινος νους δεν μπορεί να δεχτεί παρά απειροελάχιστο ποσοστό της παγκόσμιας ροής πληροφοριών και γνώσης που συσσωρεύεται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Οι «αποθήκες» μας φρακάρουν. Μπορεί η ψηφιακή τεχνολογία να ανοίγει τεράστιες δυνατότητες χωρητικότητας, αλλά αυτές οι δυνατότητες θα υπονομεύονται πάντα από το έλλειμμα επεξεργασίας, από τα όρια στις δυνατότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου. Άλλωστε, για να μπορέσει κάθε πληροφορία να διατηρεί τις ιδιότητές της ως αγαθού με αξία χρήσης και ανταλλακτική αξία, θα πρέπει να επιβεβαιώνει την υπεροχή της έναντι μιας άλλης πληροφορίας την οποία αχρηστεύει, διαψεύδει ή καταργεί. Έτσι, η ανθρωπότητα θα βρίσκεται διαρκώς ενώπιον της ανάγκης να επιλέγει ποιες πληροφορίες αξίζει να διασώζονται στην οικουμενική τράπεζα δεδομένων και ποιες πρέπει να υποστούν ένα οριστικό και αποφασιστικό delete.

Υποθέτω, λοιπόν, ότι στο εγγύς μέλλον θα αναδυθεί ένα νέο επιστημονικό πεδίο, αυτό της καταστροφής γνώσης και πληροφοριών που κρίνονται άχρηστες και αντιπαραγωγικές. Οι καταστροφείς πληροφοριών θα έχουν το δύσκολο καθήκον να επιλέξουν, για παράδειγμα, κομμάτια ολόκληρα της ιστορίας που θα τα εξοβελίσουν στο σύμπαν της ανυπαρξίας. Φανταστείτε την Ευρώπη σε εκατό χρόνια. Τα έθνη της θα έχουν ανασυντεθεί, τα σύνορά της θα έχουν επαναχαραχτεί, γλώσσες θα έχουν εξαφανιστεί, κουλτούρες ολόκληρες θα έχουν υποβαθμιστεί στο επίπεδο τουριστικής ατραξιόν. Εννοείται, πώς για τους καταστροφείς της γνώσης θα είναι πολύ εύκολο να απαλείψουν ασημαντότητες όπως, ποιοι εκπόνησαν τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, ποιοι πρωταγωνιστούσαν στο πολιτικό προσκήνιο στις αρχές του 21ου αιώνα, ποιοι κράδαιναν τη ρομφαία της κάθαρσης μέχρι που έκαναν χαρακίρι μ’ αυτήν. Πρόσωπα που σήμερα θαρρούν ότι γράφουν ιστορία είναι απίθανο να διασώσουν έστω και τα ονόματά τους (μαζί με τις χρονολογίες γέννησης και θανάτου) ακόμη και στην πιο εξεζητημένη εγκυκλοπαίδεια για τον «κόσμο του παράδοξου». Αλλά, πολύ περισσότερο, οι καταστροφείς της γνώσης θα πρέπει να κάνουν οδυνηρές επιλογές για ολόκληρα έθνη και ολόκληρους αιώνες ιστορίας τους. Ενδεχομένως, για παράδειγμα, όταν θα διευθετηθεί και η εκκρεμότητα του ονόματος της FYROM, οι ιστορικοί να πρέπει να επιλέξουν ποιος από τους δύο εθνικούς μύθους, αυτός των σλαβομακεδόνων ή αυτός των Ελλήνων, θα πρέπει να διασωθεί. Ισως τελικά αποφασίσουν ότι είναι καλύτερα να διαγραφούν αμφότεροι, για να μη μπερδεύονται οι πολίτες του κόσμου. Και τελικά, ότι θα μείνει από τον Αλέξανδρο τον στρατηλάτη θα είναι η χολιγουντιανή εικόνα ενός ιδιόρρυθμου, ολίγον bisexual νεαρού που έκανε τουρνέ στην Ασία με το στρατό του, όπως οι σταρ με την πολυπληθή τους ακολουθία, τους προσωπικούς μασέρ, κομμωτές, μακιγιέρ, σωματοφύλακες, εραστές και αμπιγιέζ.

Αν ο Αλέξανδρος έχει τέτοια τύχη, φανταστείτε τι ελπίδες έχουν οι περισσότεροι από τους σταρ της καθημερινής μας ιστορίας που θαρρούν ότι «γράφουν ιστορία» με κάθε κοινοτοπία που εκστομίζουν. Ούτε ως υποσημείωση δεν πρόκειται να διασωθούν. Το χρηματιστήριο της υστεροφημίας επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις για ηγέτες, μεταρρυθμιστές, επαναστάτες, εφευρέτες, ιδρυτές επιχειρηματικών αυτοκρατοριών, θεμελιωτές θεωριών, δημιουργούς μεγάλων καινοτομιών, κυρίαρχες τάξεις, ηγεμονικά έθνη. Οι τεχνοκράτες της οικουμενικής μνήμης θα αποφασίζουν για την τιμή και τις ενδεχόμενες υπεραξίες κάθε πληροφορίας, άρα και για τη διάσωσή της, όπως ακριβώς οι αρχαιολόγοι αποφασίζουν κάθε φορά ποια στρώματα ιστορίας και προϊστορίας θα διασώσουν στα οικόπεδα δι’ αντιπαροχήν, πριν τα παραδώσουν στον ολετήρα του μέλλοντος.

Ως επάγγελμα, λοιπόν, ο καταστροφέας πληροφοριών ίσως αποτελεί ένα από τα πιο συναρπαστικά του μέλλοντος, δίπλα στους αστροναύτες και τους αποίκους του πλανητικού μας συστήματος, τους πιονιέρους της εκμετάλλευσης της Σελήνης και της γαιοποιησης του Άρη. Θα είναι μάλλον ένα από τα λίγα επαγγέλματα που θα παράγει υπεραξίες αποκλειστικά από πράξεις καταστροφής. Τι ήταν τα Windows; Αδιάφορο. Delete. Το iPod; Αχρηστο. Τα κινητά; Ας μείνει μια υποσημείωση δύο αράδων στο κεφάλαιο της «εγκεφαλικής τηλεπικοινωνίας». Ελληνική επανάσταση του 1821; Βάλ’ την στην παρένθεση με τις επαναστάσεις που συνέβαλαν στη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ελληνική μεταπολίτευση; Σβήνε…Το DNA της καφέ αρκούδας; Delete, δεν υπάρχουν αρκούδες πια. Η πετρελαϊκή κρίση και το κραχ του 2008; Ας κρατήσουμε μια σημείωση στην ιστορία των ενεργειακών πόρων που εξαντλήθηκαν.

Η προοπτική που περιγράφω, αν δεν είναι απλώς προϊόν της αρρωστημένης φαντασίας μου, διαγράφει μια πρόσθετη απειλή για την βιομηχανία της πληροφόρησης και τους παραγωγούς της πληροφορίας. Τον ανταγωνισμό της βιομηχανίας της αποπληροφόρησης. Καθώς οι ενημερωτές θα διαγκωνιζόμαστε για μια θέση στον διαθέσιμο «ανθρώπινο εγκεφαλικό χρόνο», κάποιοι άλλοι θα διαγκωνίζονται για να απελευθερώσουν κομμάτια αυτού του χρόνου από «άχρηστη» γνώση. Οι ψηφιακές αποθήκες μας και τα εγκεφαλικά μας κύτταρα θα ανανεώνονται όπως οι ντουλάπες μας με ρούχα του συρμού.

Αν κατά τον ανταγωνισμό των δύο αγορών (της ενημέρωσης και της από-ενημέρωσης) κινδυνέψουν πολύτιμα κομμάτια της συλλογικής μνήμης, ενδεχομένως θα χρειαστεί ένα κίνημα αντίστασης όπως αυτό των ηρώων του «Φαρενάιτ 451», που αποστήθιζαν βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας πριν αυτά παραδοθούν στη φωτιά από ένα καθεστώς που θεωρούσε τη σκέψη αντιπαραγωγική.