Η Αϊτή και οι αϊτοί του ανθρωπισμού (16/01/2010)

Όπου φτωχός κι η μοίρα του, θα μπορούσαν να πουν οι πιο μοιρολάτρες, δίνοντας μια διάσταση μεταφυσική σε ένα κατά τα άλλα καταστροφικό -πλην φυσικό- φαινόμενο, όπως ο σεισμός. Αλλά, ακόμη κι αν αποφύγουμε τη μεταφυσική, είναι μάλλον αδύνατο να αποφύγουμε την κοινωνική και πολιτική διάσταση της μεγαλύτερης ανθρωπιστικής τραγωδίας των τελευταίων χρόνων, όπου δοκιμάζονται τα τελευταία ψήγματα ανθρωπισμού της «διεθνούς κοινότητας». Η βολική εξήγηση είναι ότι ο σεισμός στην Αϊτή και ο ασύλληπτος πόνος που έχει καταπλακωθεί κάτω από τα ερείπια είναι ένα ζήτημα αποϊδεολογικοποιημένο, απολίτικο, αταξικό. Ποιος θα τα βάλει με μια δύναμη στα έγκατα της Γης που είναι αδύνατο να την προκαλέσει ή να την καλμάρει ο ανθρώπινος παράγοντας;

Αλλά αυτό, είπαμε, είναι η βολική εξήγηση των πραγμάτων. Άλλη διάσταση παίρνουν τα πράγματα, όμως, όταν αναφέρουμε ότι η Αϊτή των 9 εκατομμυρίων κατοίκων είναι η φτωχότερη χώρα της Δύσης. Ότι το ετήσιο ΑΕΠ της μόλις που ξεπερνά τα 11 δισεκατομμύρια δολάρια – κάτι λιγότερο από τα χρήματα που χρειάζεται η κυβέρνηση για να μειώσει φέτος το έλλειμμα κατά 4%. Ότι ο μέσος Αϊτινός ζει με λιγότερα από 1.000 δολάρια τον χρόνο. Ότι σχεδόν το 80% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της είναι χωρίς δουλειά. Ότι οι περισσότεροι κάτοικοι ζουν σε παραγκουπόλεις και σε παραπήγματα από τα οποία λείπουν τα στοιχειώδη: ρεύμα, ύδρευση, αποχέτευση. Ότι η χώρα των 9 εκατομμυρίων κατοίκων διαθέτει μόλις ένα στοιχειωδώς εξοπλισμένο νοσοκομείο στην πρωτεύουσα Πορτ ο Πρενς. Ότι αυτό το νοσοκομείο των λίγων δεκάδων κλινών είναι αδύνατο να περιθάλψει έστω κι ένα απειροελάχιστο ποσοστό από τους χιλιάδες τραυματίες του σεισμού. Ότι ένα στα δέκα νεογέννητα παιδιά πεθαίνουν στους πρώτους μήνες της ζωής τους. Ότι το AIDS και οι γαστρεντερικές λοιμώξεις θερίζουν τον πληθυσμό. Ότι το μέσο προσδόκιμο ζωής φτάνει μόλις τα 47 χρόνια. Ότι το 85% του πληθυσμού είναι αναλφάβητοι.

Αυτή είναι η μία όψη. Η άλλη έχει σχέση με την ιστορία της Αϊτής. Είναι μια τρομακτική συμπύκνωση της ιστορίας της αποικιοκρατίας και των εγκλημάτων της, των οποίων οι συνέπειες δεν είναι εντελώς άσχετες με τον θάνατο που σκόρπισε ο σεισμός. Έχουν ήδη ανασυρθεί από τα πρόχειρα εγχειρίδια ιστορίας οι υπομνήσεις για την ανακάλυψη της Ισπανιόλας από τον Κολόμβο το 1492, αλλά ίσως δεν έχουν τύχει προσοχής οι λεπτομέρειες της συνέχειας: Ότι σχεδόν ένα εκατομμύριο γηγενείς Ινδιάνοι αφανίστηκαν από τους Ισπανούς αποίκους στα πενήντα πρώτα χρόνια του αποικισμού της περιοχής. Ότι οι Ισπανοί αντικατέστησαν το αφανισμένο εργατικό δυναμικό με τη μεταφορά εκατοντάδων χιλιάδων Αφρικανών σκλάβων στο νησί. Ότι το νησί έγινε πεδίο άγριου αποικιοκρατικού ανταγωνισμού μεταξύ Ισπανών και Γάλλων που οδήγησε στη διχοτόμησή του. Ότι η Αϊτή έγινε πεδίο της μεγαλύτερης εξέγερσης σκλάβων που πέτυχαν τελικά την ανεξαρτησία τους. Ότι η Αϊτινή Δημοκρατία των σκλάβων ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που αναγνώρισε την ελληνική επανάσταση και το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Ότι η χώρα έμεινε για 30 χρόνια υπό αμερικανική κατοχή για την κατοχύρωση των αμερικανικών «επενδύσεων» στο έδαφός της, άλλα είκοσι υπό ουσιαστική αμερικανική διακυβέρνηση και άλλα τριάντα υπό ελεγχόμενη δικτατορία. Ότι έκανε τις πρώτες ελεύθερες εκλογές μόλις το 1990, αλλά ο εκλεγμένος πρόεδρός της εκδιώχθηκε με ένα στρατιωτικό πραξικόπημα σε μια χώρα που δεν έχει στρατό. Ότι τα αλλεπάλληλα στρατιωτικά πραξικοπήματα υποστηρίχθηκαν αναφανδόν από τους συστηματικούς «βασανιστές» της Αϊτής, τις ΗΠΑ και τη Γαλλία. Ότι η μόνη ουσιαστική στρατιωτική παρουσία στη χώρα είναι η αμερικανική, που βρίσκεται εκεί με τον μανδύα της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ. Ότι η χώρα έχει καταληστευθεί από τους «προστάτες» της. Ότι τόσα χρόνια διεθνών «κυρώσεων» ή «βοήθειας» της διεθνούς κοινότητας για την «αποκατάσταση της δημοκρατίας» και της ομαλότητας δεν την έχουν απομακρύνει ούτε εκατοστό από την αθλιότητα, από την ανέχεια του πληθυσμού και από το συνακόλουθο φαινόμενο της κοινωνικής βίας και των εμφύλιων συρράξεων. Ότι η χώρα που θάμπωσε τον Κολόμβο για τον φυσικό της πλούτο είναι αδύνατο πια να θρέψει τους κατοίκους της. Ότι η περιοχή που κάποτε ήταν το βασίλειο της ζάχαρης και του ρυζιού στην Καραϊβική και ο μεγαλύτερος εξαγωγέας της περιοχής εισάγει πια κυρίως από τις ΗΠΑ αυτά τα δύο βασικά αγαθά διατροφής του πληθυσμού της. Ότι η διατροφική κρίση του 2008 μετατράπηκε σε κρίση πείνας πρώτ’ απ όλα στην Αϊτή κι ότι το ξέσπασμα βίας των πεινασμένων Αϊτινών πνίγηκε στο αίμα από τους «ειρηνοποιούς» του ΟΗΕ. Ότι μια χώρα που πεινάει και που πρέπει να διαθέτει τα λιγοστά που παράγει για να εισάγει τρόφιμα είναι αδύνατο να διαθέσει οτιδήποτε για υποδομές, στέρεα κτίρια, ασφαλείς κατοικίες, σχολεία, νοσοκομεία δημόσια κτίρια. Ότι το φυσικό φαινόμενο σεισμός δεν έκανε την εξαίρεση να προφυλάξει, εκτός από τους άξιους της τύχης τους φτωχοδιάβολους της Αϊτής, τους υποτιθέμενους σωτήρες τους, τους υπαλλήλους του ΟΗΕ και της Παγκόσμιας Τράπεζας που κύριος οίδε τι ακριβώς έκανε σ’ αυτή τη χώρα πρωταθλήτρια της φτώχειας. Εισηγήσεις για ιδιωτικοποιήσεις και ενίσχυση της επιχειρηματικότητας; Κάτι τέτοιο. Αυτοί ήταν οι απαράβατοι όροι που έθεσαν στην κυβέρνηση της χώρας το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα για να διαγράψουν χρέη ύψους 1,2 δισ. δολαρίων τον περασμένο Ιούλιο. Χρωστάει ακόμη τα διπλά. Τι μεταρρυθμίσεις πρέπει να κάνει, άραγε, εκτός από το να θάψει τους νεκρούς της;

Η Αϊτή είναι η χαρακτηριστική περίπτωση χώρας όπου η άβουλη «οργή της φύσης», εκδηλωμένη σε λίγα δραματικά δευτερόλεπτα, συνεργάστηκε καταστροφικά με τη βούληση της «αυτοκρατορίας» και τη συστηματική λεηλασία δύο αιώνων από τις μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις. Περίπου τις ίδιες (Άγγλους, Γάλλους, Ισπανούς, Αμερικανούς) των οποίων οι οργανωμένοι στρατοί ηττήθηκαν πριν από διακόσια χρόνια από τους εξεγερμένους μαύρους σκλάβους του Πορτ ο Πρενς. Ίσως είναι υπερβολή να πούμε ότι οι απόγονοί τους τιμωρούνται ακόμη για εκείνη την αποκοτιά να αμφισβητήσουν την παγκόσμια τάξη του 19ου αιώνα. Αλλά, πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς το γεγονός ότι έφτασαν σήμερα να σιτίζονται με μπισκότα λάσπης αποξηραμένα στον ήλιο, ότι η επιβίωσή τους εξαρτάται απόλυτα από τα μόλις 60 δολάρια ανά κάτοικο που δίνει κάθε χρόνο η διεθνής κοινότητα; Και ποια θα είναι η συνέχεια για μια χώρα της οποίας οι νεολιθικές υποδομές μηδενίστηκαν κυριολεκτικά από το ταρακούνημα της γης;

Τώρα άρχισε το παγκόσμιο πρωτάθλημα της φιλανθρωπίας. Έφτασαν οι Αμερικανοί πεζοναύτες, φτάνουν κι οι Γάλλοι διασώστες, άνοιξαν οι τραπεζικοί λογαριασμοί για τους χορηγούς, οι εκκλήσεις φιλανθρωπίας δίνουν και παίρνουν, τα ιερατεία της παγκόσμιας αγοράς ετοιμάζονται να εγκατασταθούν μόνιμα εκεί για να επιβλέψουν τη διαχείριση της ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι αϊτοί του ανθρωπισμού ξεπλένουν εγκλήματα δύο και πλέον αιώνων πάνω στο χάσμα π’ άνοιξε ο σεισμός… Το οφείλουν βεβαίως. Οφείλουν ν’ ανοικοδομήσουν τη μικρή αυτή χώρα, ν’ αναλάβουν όλο το κόστος όχι μόνο της καταστροφής που προκάλεσε ο σεισμός, αλλά κι αυτής που προκάλεσαν οι συστηματικοί βασανιστές της. Οφείλουν να της δώσουν κι όσα δεν είχε πριν από τον σεισμό. Κι όσα της στέρησαν η αποικιοκρατία, οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, τα πραξικοπήματα, η ληστρική εκμετάλλευση του φυσικού της πλούτου, η παραγωγική της αποδιάρθρωση κι η κοινωνική της εξαθλίωση. Οφείλουν να της τα δώσουν όλα. Κι ύστερα να την αφήσουν ήσυχη.