Βιασύνη κι αυτό το φθινόπωρο! Δεν προλάβαμε να βγάλουμε τα ρούχα από τις βαλίτσες, δεν προκάμαμε να νιώσουμε την επίγευση του καλοκαιριού, να σου οι κατραπακιές στον Κέλσιο, βοριαδιάκι και συννεφιές και τοπικές καταιγίδες, πάρ’ τες κάτω τις ζέστες του Αυγούστου μόλις ξεμύτισε ο Σεπτέμβριος, ο υδράργυρος ασθμαίνων αδυνατεί να φτάσει τους 30. Αδικο. Ναι, άδικο, αλλά και μεις ανικανοποίητοι πάντα, έτσι και πέσει ένας καύσωνας κατά τα τέλη του Σεπτέμβρη, θα σηκωθούν κι οι πέτρες να διαμαρτυρηθούν για την «αναστάτωση του κλίματος». Αλλά τι να κάνει και το κλίμα, μπορεί να έχει ζοχάδα και ν’ αποφασίσει μια χρονιά να ρίξει χιόνι τον Ιούλιο και να κάνει καύσωνα τα Χριστούγεννα.
Εν πάση περιπτώσει, μαζευτήκαμε σιγά-σιγά κι απρόθυμα. Οι πολιτικοί αρχηγοί γεμίζουν τις αποσκευές τους με χειμερινό εξοπλισμό μακράς προεκλογικής περιόδου. Εμείς, τάχα μου αμέριμνοι, αδειάζουμε τις δικές μας από το θερινό εξοπλισμό της βραχείας ανάπαυλας. Αχαρη διαδικασία. Μικρή παρηγοριά, τα υπολείμματα μνήμης από τις ηδονές του θέρους, θραύσματα εικόνων που κουβαλήσαμε από τη μεγάλη έξοδο στην περιφέρεια, περήφανη στην καλοκαιρινή της λαμπρότητα πριν ξαναμπεί στη χειμερία νάρκη της. Από τις δικές μου μνήμες ανασύρω μερικές φωτογραφίες. Όχι δικές μου. Και όχι καινούργιες. Θα σας εξηγήσω.
Ενας από τους σταθμούς της δικής μου καλοκαιρινής τουρνέ ήταν η Πάργα- δεν έχει τόσο σημασία η περιοχή, πολλές παραθαλάσσιες κωμοπόλεις θα μπορούσαν να είναι στη θέση της. Αρχές Αυγούστου, στην κορύφωση της τουριστικής σεζόν, βούλιαζε από κόσμο- καραβιές Ιταλών και κεντροευρωπαίων έφταναν κάθε πρωί και σαν τους Ενετούς προγόνους τους καταλάμβαναν τα τουριστικά καταλύματα όπως άλλοτε τα κάστρα.
Στο κάστρο της Πάργας, φιλοξενούνταν στις αρχές Αυγούστου μια έκθεση φωτογραφίας. Ασπρόμαυρες εικόνες από την καθημερινότητα της κωμόπολης μερικές δεκαετίες πριν. Φωτογράφος, μια νεαρή- τότε – Γαλλίδα που απαθανάτισε πρόσωπα και πράγματα σ’ αυτή τη μικρή ελληνική κόγχη, όμορφα απλωμένη μπροστά στο φυσικό της λιμάνι, με φόντο τους μαλακούς πράσινους λόφους. Μια πανοραμική φωτογραφία από το μεσαιωνικό κάστρο. Δυο σειρές σπιτιών, ταλαιπωρημένων απ’ το χρόνο, παράλληλα διαταγμένων με την ακτή. Πρόσωπα ψαράδων και καλλιεργητών, σκαμμένα από τον ήλιο και το αλάτι. Ανθρωποι που κοιτούν αμήχανα ή γελαστά το φακό, στο καφενείο, στην ταβέρνα, στο μπακάλικο, στο ψιλικατζίδικο. Γυναίκες με καχύποπτα βλέμματα μπροστά στη μηχανή της περίεργης Γαλλίδας. Παιδιά στη γραμμή, λίγο πριν κτυπήσει το κουδούνι για το σχολείο- τα μισά ξυπόλητα, τα άλλα μισά με φθαρμένα πέδιλα, καλοκαιρινά στο καταχείμωνο. Και μια ηλικιωμένη γυναίκα, σκασμένη στα γέλια για την παράδοξη τιμή που της κάνει η Γαλλίδα φωτογράφος, με τα χέρια της ακουμπισμένα στο τραπέζι. Κάτω απ’ τα χέρια μια εφημερίδα. Διακρίνω μέρος του πρωτοσέλιδου τίτλου της- κι αυτό είναι η έκπληξη: «Το δημοψήφισμα θα πραγματοποιηθεί ως έχει ορισθεί παρά την δολοφονικήν απόπειραν…» Η έκπληξη είναι η χρονολογία των φωτογραφιών, το 1968, με τη χούντα στην ακμή της. Οι ασπρόμαυρες εικόνες που είχα δει ως εκείνη τι στιγμή μπορούσαν να είναι της πρώτης μεταπολεμικής δεκαετίας, ακόμη και του μεσοπολέμου. Μόλις 38 χρόνια χωρίζουν την Πάργα με τα εκατοντάδες καταλύματα που σκαρφαλώνουν όλο και ψηλότερα στους γύρω λόφους, τα μαγαζιά, τα φαστ φουντ, τα μπαρ, τις «σουβλακερί» σ’ όλο το μήκος της παραλίας και του λιμανιού και το οξύτατο πρόβλημα πάρκινγκ την τουριστική περίοδο, από αυτή τη φτωχή παραθαλάσσια κωμόπολη των ασπρόμαυρων φωτογραφιών. Η Πάργα, όπως και όλοι οι τουριστικοί προορισμοί της χώρας με ανάλογα χαρακτηριστικά, έκανε ένα άλμα σε 38 χρόνια. Οι πρωταγωνιστές των ασπρόμαυρων φωτογραφιών του 1968, όσοι ζουν, ίσως έβλεπαν με απορία τους εαυτούς τους – έπιασα βλέμματα επισκεπτών της έκθεσης χωρίς καμιά νοσταλγία, μόνο με απορία. Η πρόοδος – με όλο το διφορούμενο φορτίο που έχει αυτή η ταλαιπωρημένη λέξη- είναι τρομακτική. Κι αφορά λίγο πολύ το μεγαλύτερο κομμάτι αυτής της χώρας, ιδιαίτερα της περιφέρειάς της, που παρ’ ότι διάνυσε τεράστια απόσταση από την καχεκτική αγροτική οικονομία των μεταπολεμικών χρόνων, παραμένει μια οικονομία της γης και της θάλασσας. Οι άλλοτε φτωχοί και μεσαίοι αγρότες και ψαράδες των σημερινών παραθαλάσσιων θερέτρων απολαμβάνουν τις υπεραξίες του real estate και του τουρισμού. Αγοραπωλησίες γης, οικοδομικός οργασμός, άναρχη ανάπτυξη, αμμουδιές φυτεμένες με ομπρέλες και ξαπλώστρες, τοπία που υφίστανται τρομακτική απομόρφωση. Ο πλούτος που προκύπτει απ’ αυτή την εξέλιξη είναι τεράστιος, αλλά κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι μετατρέπεται σε ευημερία, ομοιόμορφα διαχεόμενη σε όλη την τοπική κοινωνία. Το χειμώνα, στην Πάργα που στην κορύφωση της τουριστικής σεζόν συγκεντρώνει ίσως και 50.000 άτομα, είναι ζήτημα αν μένουν 1500 άτομα. Οι τόποι της τουριστικής άνθισης μοιάζει να «μπουκώνουν» απ’ αυτή την αλματώδη μετάλλαξη μέσα σε 3-4 δεκαετίες. Σαν να αδυνατούν να χωνέψουν την πρόοδο που επέφερε ο τουρισμός, σαν να έχουν καταπιεί αμάσητη, χωρίς καμιά μεσολάβηση οδόντων και γαστρικών υγρών την ανάπτυξη που μετριέται σε αριθμό επισκεπτών, κυβικά μέτρα μπετόν, τιμές αντικειμενικών αξιών και φορολογικά έσοδα.
Κανείς δεν δικαιούται να ζητήσει το λόγο από τους φυσικούς αυτουργούς αυτής της προόδου. Ολόκληρη η Ηπειρος, εν προκειμένω, υπήρξε ο παρίας τόσο του μεταπολεμικού όσο και του μεταπολιτευτικού ελληνικού οικονομικού «θαύματος» - Θου Κύριε- και ακόμη και σήμερα καταγράφεται ανάμεσα στις φτωχότερες περιφέρειες της Ευρώπης. Απολύτως λογικό, λοιπόν, οι άλλοτε φτωχοί ελαιοπαραγωγοί και μικροιδιοκτήτες αυτού του γεωγραφικού περιθωρίου να αδράξουν κάθε ευκαιρία που έδιναν τα στίφη των διψασμένων για θάλασσες, αναψυχή και διακοπές κεντροευρωπαίων. Αλοίμονό τους αν περίμεναν τις στάγδην εξαγγελλόμενες από ΔΕΘ σε ΔΕΘ αυξήσεις στις συντάξεις ΟΓΑ και του ΕΚΑΣ. Τι να σου κάνουν 50 και 100 ευρώ, όταν από ένα προχειροφτιαγμένο κατάλυμα μπορείς να έχεις έσοδο 20.000 ευρώ σε δυό μήνες, και δη κατά το ήμισυ αφορολόγητο; Με φόντο αυτή τη συλλογική δημιουργική καταστροφή- και αντιστρόφως- το κράτος και τα κόμματα εξουσίας επαίρονται εδώ και δεκαετίες για τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης που βασίζεται σε όγκους δημόσιας και ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας και σε αθρόες κοινοτικές επιδοτήσεις σπαταλημένες σ’ αυτή τη ληξιπρόθεσμη πρόοδο, που απαλείφει την ιστορικότητα και την ιδιαιτερότητα, έτσι που όλοι οι εγχώριοι τουριστικοί παράδεισοι να θυμίζουν μικρές Ριβιέρες ή κιτς καρικατούρες τους. (Αν ήσασταν προσεκτικοί, μπορεί να διαπιστώσατε στα καταλύματα που σας φιλοξένησαν το καλοκαίρι και κάποιες διακριτικές πινακίδες με την υπόμνηση ότι κτίστηκαν και με κοινοτικούς παράδες).
Προσωπικά, έχω ανοικτούς λογαριασμούς με την πρόοδο- αλλά δεν είμαι εγώ το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι ότι σ’ αυτή τη μυθοποιημένη, φορτισμένη έννοια, ιδεοπαραγωγοί και συνθηματοπαραγωγοί όλου του πολιτικού φάσματος, από τη δεξιά μέχρι την αριστερά, πρόβαλαν μονοσήμαντα το κριτήριο της ποσότητας, της οικονομικής μεγέθυνσης. Ουδείς ρώτησε για την ποιότητα.
Όχι, να μην είμαι άδικος. Ισως υπήρχε ένα ερώτημα για την ποιότητα στα ξαφνιασμένα βλέμματα των κατοίκων της Πάργας του 1968, μπροστά στο φακό της γαλλίδας φωτογράφου.
Βιασύνη κι αυτό το Φθινόπωρο! Κι έφερε τόσες συννεφιασμένες σκέψεις.
ΚΙΜΠΙ
No comments:
Post a Comment