Τσιπς

Εφημερίδα των Συντακτών, 11-12/12/2021

Μου αρέσουν τα τσιπς. Ναι, αυτά τα κλασικά τσιπς, οι τηγανισμένες σε απροσδιορίστου προέλευσης έλαια λεπτές ροδέλες πατάτας, αλατισμένα ή καρυκευμένα με ρίγανη -ώς εκεί, τα υπόλοιπα δεν με τρελαίνουν-, που κλείνονται αεροστεγώς σε μια πλαστική συσκευασία και τρώγονται απολαυστικά με τουλάχιστον τρεις από τις πέντε αισθήσεις: τη γεύση (αυτονόητο), την αφή (της σκληρής, αλλά ταυτόχρονα τόσο λεπτής και εύθρυπτης φέτας), την ακοή (για το απολαυστικό «κρατς! στο στόμα, που ταράζει την ηρεμία της ευσταχιανής σάλπιγγας στέλνοντας ευχάριστες δονήσεις στο τύμπανο). Την όσφρηση την εξαιρώ, γιατί συχνά την προσβάλλει μια δυσοσμία ταγγισμένου λαδιού ή φοινικέλαιου, η όραση είναι δευτερεύουσα: τα τσιπς, όπως και τα ποπ κορν, τα απολαμβάνει κανείς και στις σκοτεινές κινηματογραφικές αίθουσες, προς εκνευρισμό όσων είναι προσηλωμένοι στις οθόνες. 

Οταν ήμουν παιδί, είχα το εξής χούι: έπαιρνα τη σακούλα με τα πατατάκια και πριν την ανοίξω τη συνέθλιβα ανάμεσα στις παλάμες μου, ακούγοντας και νιώθοντας τις ξεροτηγανισμένες λεπτές φέτες πατάτας να θρυμματίζονται, να σπάνε σε μικρά κομματάκια. Ο στόχος ήταν απλώς να παρατείνω την απόλαυση της κατανάλωσής τους, ας πούμε στη διάρκεια μιας ταινίας, μιας εκδρομής με λεωφορείο, ή στο λιάσιμο μετά το πολύωρο μούλιασμα στην καλοκαιρινή θάλασσα. Οσο περισσότερα τα κομματάκια τσιπς τόσο μεγαλύτερη η απόλαυση, με μόνο τίμημα ένα λαδωμένο χέρι. 

Τώρα, μπορεί και να με βαρέσετε, αλλά νιώθω πως κάπως συνδέεται αυτή η παιδική, μικρονοϊκή ανδραγαθία με τον «νόμο του Μουρ», του συνιδρυτή της Intel, που, τα χρόνια που εγώ θρυμμάτιζα τα τσιπς μου, αυτός προέβλεπε τον αδιάκοπο θρυμματισμό των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων σε όλο και μικρότερες και πυκνότερες «ψυχές» κάθε ηλεκτρονικής συσκευής, με τον διπλασιασμό των τρανζίστορ που χωράνε κάθε δυο χρόνια. Και κάπως έτσι ξεκίνησε η λαμπρά πεντηκονταετία των όλο και πυκνότερων τρανζίστορ, των όλο και μικρότερων, πιο ευρύχωρων και ταχύτερων επεξεργαστών και μικροεπεξεργαστών που βρίσκονται σε κάθε συσκευή που κυβερνά την ύπαρξή μας, πέφτοντας από την κλίμακα των εκατοστών και των χιλιοστών στην κλίμακα των νανομέτρων. Από τα 22 νανόμετρα στα 14, μετά στα 10 και κανείς δεν ξέρει σε ποιες ακόμη αόρατες υποδιαιρέσεις μπορεί να χωρέσει ο τεχνητός νους της ανθρωπότητας. Η βιομηχανία των μικροτσίπ έγινε κατά κάποιον τρόπο η σακούλα με τα πατατάκια μου και οι ημιαγωγοί -πυριτίου, καδμίου, γερμανίου και δεν ξέρω ποιου άλλου υλικού- είναι το «τηγανόλαδο» νανοτεχνολογίας στο οποίο κυκλοφορούν τα θραύσματα της γιγάντιας παγκόσμιας νοημοσύνης (τώρα, θα με βαρέσετε κανονικά). 

Ο οξυδερκής τηλε-φίλος Ηλίας Καραβόλιας, τον οποίο ενίοτε τσιτάρω (κοινώς: κλέβω, βλέπε παρακάτω), αποκαλεί «αμοιβάδα του παγκόσμιου εμπορίου» το μικροτσίπ και προτρέπει ορθά τους διαχειριστές του τεχνοκαπιταλισμού να επανεισαγάγουν στα πανεπιστήμια το παλιό μάθημα της εμπορευματολογίας, που περιγράφει καταλεπτώς την αλυσίδα κατασκευής και εμπορίας ενός προϊόντος, από την εξόρυξη ή συλλογή των πρώτων υλών του μέχρι την παράδοσή του στον καταναλωτή. Ολα τα στάδια, τις εκατοντάδες κινήσεις και τους εκατοντάδες ανθρώπους που διαμεσολαβούν μέχρι ένα κινητό τηλέφωνο, για παράδειγμα, να μπει σε μια χριστουγεννιάτικη συσκευασία δώρου, με αγιοβασίληδες, ταράνδους και χρυσόσκονες. 

Ετσι, ίσως γίνει αντιληπτό και στους υπερειδικευμένους μάγους της πληροφορικής, στους υπερεκτιμημένους εφευρέτες των χιλιάδων χρήσιμων και άχρηστων εφαρμογών που φορτώνονται σε κάθε συσκευή, στους πιονέρους της μεγάλης στροφής στις επιστήμες, τις τέχνες και τα επαγγέλματα της ψηφιακής οικονομίας, ότι για να φτιαχτούν τα θαυμάσια προϊόντα της κατακερματισμένης «συλλογικής διάνοιας», κάποιος πρέπει να φτιάχνει τα μικροτσίπ. Κάποιοι πρέπει να κάθονται ώρες στις αλυσίδες παραγωγής της Foxconn στην Κίνα ή της Intel στην Ινδία, την Ευρώπη και όπου γης, για να μοντάρουν με λεπτά και επιδέξια δάχτυλα τα τσιπάκια που θα δώσουν ζωή και ψυχή στο iPhone 13 το οποίο έχει υποσχεθεί για πρωτοχρονιάτικο δώρο στην έφηβη κόρη του ο καλοπληρωμένος trader της Νέας Υόρκης. Κάποιοι πρέπει να κάνουν τη βρομοδουλειά, κάθε βρομοδουλειά, χαμαλοδουλειά που δεν έχουμε καταφέρει ακόμη να φορτώσουμε στα ρομπότ. 

Ετσι, αυτό που πομπωδώς αποκαλούμε κρίση της εφοδιαστικής αλυσίδας την οποία πυροδότησε η πανδημία μπορεί να περιγραφεί ως μια διαδοχή απλών παρενεργειών του κορονοϊού: η Λιχουάν αρρώστησε και δεν δούλεψε για αρκετές μέρες στο εργοστάσιο της Samsung στην Ξιάν της Κίνας και το ίδιο συνέβη με εκατοντάδες εργαζόμενους σε όλα τα εργοστάσια μικροτσίπ της ιαπωνικής πολυεθνικής. Δισεκατομμύρια μικροτσίπ έλειψαν από εκατοντάδες άλλες πολυεθνικές παραγωγής αυτοκινήτων, τηλεφώνων, τηλεοράσεων ή βιομηχανικών αυτοματισμών. Ο Στιβ, που έχει παραγγείλει το iPhone 13 για την κόρη του, από το Μανχάταν, αναρωτιέται αν θα πέσει θύμα της αναγκαστικής μείωσης των πωλήσεων της Apple κατά 10 εκατ. κομμάτια. Η αλυσίδα λιανικής πώλησης που περιμένει τις παραγγελίες των πελατών πληρώνει όσο όσο για να φτάσουν μια ώρα αρχύτερα τα κοντέινερ με το πολύτιμο φορτίο και να μη δυσαρεστήσει πελάτες σαν τον Στιβ. Αλλά το ίδιο κάνουν όλες οι αλυσίδες, όλες οι βιομηχανίες, όλες οι επιχειρήσεις. Κι έτσι στα λιμάνια της Ασίας τα φορτηγά πλοία φρακάρουν κι ακόμη κι αν οι ναύλοι εκτοξευτούν κι άλλο και τα σιδερένια εμπορευματοκιβώτια πληρωθούν χρυσά για να ταξιδέψουν στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη με καράβια, τρένα, φορτηγά ή εμπορικά αεροσκάφη, δεν είναι δεδομένο ότι θα φτάσουν στην ώρα τους. 

Και σιγά το κακό που πάθαμε, θα πείτε, αν το γκατζετάκι που παραγγείλαμε δεν το βρούμε την Πρωτοχρονιά, αλλά τα Φώτα ή το Πάσχα. Οχι, εμείς δεν θα πάθουμε κανένα κακό από μια καθυστέρηση -άλλα είναι τα κακά που μας απειλούν-, αλλά η παγκοσμιοποίηση, αυτή η αυτοθαυμαζόμενη καπιταλιστική εποποιία της τελευταίας τριακονταετίας, μοιάζει πια τόσο εύθραυστη. Σαν τα πατατάκια της παιδικής μου ηλικίας που κατακερματίζονταν ανάμεσα στις παλάμες μου. 

 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Ο κορωνοϊός -άυλο σύμβολο της παγκοσμιοποίησης- ανέστειλε την παραγωγή του κατ’ εξοχήν υλικού συμβόλου της παγκοσμιοποίησης (τσιπάκι). Χωρίς αυτό δεν μπορεί να παραχθεί καμία έξυπνη μηχανή, κανένα σύγχρονο μηχανικό ή ψηφιακό μέσο παραγωγής εμπορευμάτων. Να λοιπόν που η παραγωγική και εμπορική αλυσίδα σπάει όταν το μικρό αυτό κατασκευαστικό εξάρτημα, ο μικρός νους του καπιταλισμού, δεν παράγεται πλέον ταχύτατα και επαρκώς. Δεκαετίες τεχνολογικής εξέλιξης καταλήγουν στην ψηφιακή και διαδικτυακή παραγωγή, αλλά αυτή δεν μπορεί να υποστηριχθεί χωρίς το βασικότερο πλέον «υλικό» των εμπορευμάτων, το τσιπάκι. Αραγε ο καπιταλισμός είναι ικανός να «εξαϋλώσει» οσονούπω και αυτό το εξάρτημα μέσα στο κάθε τεχνολογικό εμπόρευμα; 

Ηλία Καραβόλια, Ο «μικρός νους» του συστήματος (https://www.rodiaki.gr/, 9/12/2021)