Ολες οι χώρες του Θεού

 Η Εφημερίδα των Συντακτών 18-19/1/2025

Ιερέας, φωτογράφος, εξερευνητής ο πρωταγωνιστής της "Χώρας του Θεού". Ο ευφημισμός του αποικιοκράτη. 

Υπάρχει μια πολύ ιδιαίτερη ταινία, «Η χώρα του Θεού», του Ισλανδού Χλίνουρ Πάλμασον (την έχει το Cinobo, το υπογραμμίζω κι ας κατηγορηθώ για διαφήμιση, εγώ πάντως τη συνδρομή μου την πληρώνω κανονικά, όταν βέβαια υπάρχει το σχετικό υπόλοιπο στον λογαριασμό), που είναι μια εικαστικά γοητευτική περιπλάνηση στην Ισλανδία του 19ου αιώνα, στα τέλη του για την ακρίβεια, όταν αυτό το άγριο νησί των ηφαιστείων, των σεισμών, των γκέιζερ, των καταρρακτών και των ακραίων φαινομένων ήταν στη δανέζικη κυριαρχία, όπως η Γριλανδία μέχρι και σήμερα.

Η Ισλανδία είναι πια ανεξάρτητη, έστω κι αν δεν έχει πλήρως απο-αποικιοποιηθεί, όπως έδειξε η περιπέτειά της στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας, την οποία πάντως ξεπέρασε με θαυμάσια αντιαποικιακά και αντιτραπεζικά ανακλαστικά, έστω κι επί ζημία των 380.000 Ισλανδών και των τραπεζικών τους λογαριασμών.

 Βεβαίως, το γεγονός ότι η ισλανδική ταινία «Η χώρα του Θεού» είναι δανέζικη συμπαραγωγή υπογραμμίζει σαρκαστικά τη διατήρηση των μακρινών αποικιακών δεσμών, αλλά και το παράδοξο ο πρώην αποικιοκράτης να χρηματοδοτεί μια ταινία που στηλιτεύει την απληστία του έναντι της πρώην αποικίας του. Δεν βαριέσαι, σημασία έχει να γίνεται η δουλειά και ο καλλιτέχνης να «τα λέει». 

Στη «Χώρα του Θεού» ο νεαρός Δανός ιερέας Λούκας διατάσσεται από τους ανωτέρους του κληρικούς να πάει σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Ισλανδίας για να χτίσει μια εκκλησία, σύμβολο αποικισμού όχι απλώς των τόπων και των πόρων κάθε χώρας, αλλά των ίδιων των ψυχών και αντιλήψεων των ανθρώπων της. Δεν έχει κάποια τεράστια πρωτοτυπία η ιδέα και η μέθοδος. Οι χριστιανικές ιεραποστολές επί αιώνες ήταν οι προπομποί των ανελέητων σφαγών, των γενοκτονιών και της λεηλασίας των πόρων λαών και φυλών σε όλους τους «νέους κόσμους» που επέπρωτο να «ανακαλύψει» η αποικιακή, η προκαπιταλιστική και τελικά καπιταλιστική Ευρώπη. 

Αλλωστε, στην ίδια τη λέξη «ανακάλυψη» υπάρχει συμπυκνωμένη όλη η μεταφυσική αλαζονεία του ευρω-χριστιανικού κόσμου ο οποίος αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε με την πεποίθηση ότι είναι το κέντρο της ανθρώπινης ιστορίας: οι «άλλοι», οι Ασιάτες, οι Αμερικανοί, οι Αφρικανοί, οι Ωκεάνιοι αρχίζουν να υπάρχουν μόνο από τη στιγμή που τους είδαν (και άρχισαν να τους λεηλατούν, να τους εξοντώνουν, να τους εξανδραποδίζουν) οι Ευρωπαίοι. 

Η πρωτοτυπία της ισλανδο-δανέζικης «Χώρας του Θεού» είναι ότι η ιεραποστολική, αποικιοκρατική αποστολή του ιερέα Λούκας συνοδεύεται από το χόμπι του, τη φωτογραφία. Φυσικά με τη δύσκολη τεχνολογία του 19ου αιώνα, με τις γυάλινες και εύθραυστες φωτογραφικές πλάκες, και με τη φιλοδοξία του να «αποικίσει» φωτογραφικά τους υπό εκχριστιανισμό ντόπιους Ισλανδούς. Τα πρόσωπά τους, τα μυστικά τους, τις ψυχές τους με φόντο το αλλόκοτο υπο-αρκτικό τοπίο του παράξενου νησιού των ηφαιστείων, που «πλέει» πάνω στη ράχη του Ατλαντικού Ωκεανού. Η απλή και ταπεινή εκ πρώτης όψεως φιλοδοξία του ιερέα-φωτογράφου εξελίσσεται σε μια αυτοκαταστροφική πορεία του ιερέα-κατακτητή, ο οποίος αδυνατεί να συμφιλιωθεί με την κοινότητα των Ισλανδών, με την κουλτούρα τους, με την άγρια φύση που τους περιβάλλει, με τις ακραίες εναλλαγές της, καταλήγοντας να γίνει απλώς αναλώσιμη ύλη αυτής της φύσης. 

Δεν ξέρω αν η ταινία ήταν μια αλληγορία πάνω στην αυτοκαταστροφική φύση της αποικιοκρατίας, αν κάτι τέτοιο ήταν στις προθέσεις του σκηνοθέτη, αλλά εγώ είδα στις εικόνες της και στις εύθραυστες σχέσεις του «Δυτικού ανθρώπου» με όλες τις «χώρες του Θεού» που έχει ήδη αποικίσει, αλώσει, μεταλλάξει, ακόμη και καταστρέψει την παράδοξη αντιστροφή στην ισχύ επικυρίαρχου και κυριαρχούμενου που πάντα παραμονεύει στο τέλος κάθε αποικιακής μικρο-ιστορίας. 

Η παγκόσμια αυτοκρατορία βρυχάται και απαιτεί την κυριαρχία σε ό,τι υπάρχει, υγρό ή στερεό, στεριανό ή θαλάσσιο πάνω στην τραχιά ράχη του Ατλαντικού, αυτήν πάνω στην οποία συγκρούονται ανηλεώς η Αμερική και η Ευρασία. Ο Τραμπ και ο Μασκ, που υποτίθεται ότι κινούνται μόνο στο νέφος του καπιταλισμού, θέλουν ό,τι στερεό και υγρό υπάρχει πάνω στη γραμμή σύγκρουσης των δύο (ή δυόμισι) ηπείρων, προσβλέποντας στις υπεραξίες του υπεδάφους τους. Ο,τι ήταν η Ισλανδία του 19ου αιώνα για τη Δανία, είναι η Γριλανδία του 21ου αιώνα για τις ΗΠΑ. Ο,τι ήταν το Κονγκό για το Βέλγιο και τον Λεοπόλδο, αυτόν που διέταξε να ακρωτηριαστούν εκατομμύρια Κονγκολέζοι, είναι η Γριλανδία του Αρκτικού Κύκλου, το μεγαλύτερο νησί του πλανήτη, που κάτω από τα 300 έως 3.000 μέτρα πάγου ίσως κρύβει τους θησαυρούς της μετά-άνθρακα εποχής, σπάνιες γαίες, πετρέλαιο, αέριο. 

Ζούμε σε μια νέα εποχή «ανακαλύψεων», με τη χειρότερη και πιο απάνθρωπη έννοια της λέξης. Κι όταν ο Τραμπ, ο νέος πλανητάρχης, και ο Μασκ, ο νέος ιεραπόστολος, λένε «αυτό το νησί είναι δικό μου, θέλω τα σπλάχνα του και τις σπάνιες γαίες του, θέλω τα ραδιενεργά μέταλλά του και τα πολύτιμα ιχνοστοιχεία του», ανθρώπινο κρέας μού μυρίζει, όπως θα έλεγε κι ο ποιητής. Ή πόλεμος, σε όλες τις χώρες του Θεού. Τις λεηλατημένες και τις ανέγγιχτες. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Στη Δανία γεννήθηκα, 

εκεί είναι το σπίτι μου, 

από εκεί βγαίνουν οι ρίζες μου

 κι απλώνονται στον κόσμο.

Δανέζικη γλώσσα,

απαλή όπως η φωνή της Μητέρας, 

πώς δένουν μαζί σου 

οι χτύποι της καρδιάς μου

Ο ανεμoδαρμένος δανέζικος ιστός

από όπου η σημαία κυματίζει. 

Ηρθες σημαία μου από τον Θεό

να κατατροπώσεις τους εχθρούς μας 

Εσένα αγαπώ Δανία, πατρίδα μου 

Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, "Στη Δανία γεννήθηκα", (1850) 

(Δεν πρόκειται για τον εθνικό ύμνο της Δανίας, όπως από παρανόηση ανέφερα στην έντυπη έκδοση της ΕφΣυν)

Σημειώσεις για μια κηδεία

Η Εφημερίδα των Συντακτών 11 και 12/1/2025 

ΦΩΤΟ: ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

 Πέμπτη μεσημέρι, κατεβαίνω για την εφημερίδα με τη διαρκώς αποσυντιθέμενη γκρανκάσα μου που επιμένω να αποκαλώ αυτοκίνητο, το σύνηθες δρομολόγιο, Καρέας, Ηλιούπολη, Υμηττός, Βουλιαγμένης, Νεκροταφείο, Στήλοι, Σύνταγμα. Αλλά στα μισά της διαδρομής, πριν το Νεκροταφείο, ο δρόμος κλειστός, εκτροπή αυτοκινήτων αριστερά ή δεξιά, τι έγινε, ντροπή και που αναρωτήθηκα, τι σκατά δημοσιογράφος είμαι να έχω ξεχάσει ότι είναι η μέρα της κηδείας με τιμές εν ενεργεία πρωθυπουργού του Κώστα Σημίτη, η νεκρώσιμος στη Μητρόπολη, η ταφή στο Α’ νεκροταφείο, διακοπή κυκλοφορίας για τη μετακίνηση της πομπής. Αγνωστο πόσο θα κρατούσε η διακοπή, μπήκα στον παράδρομο της Υμηττού και αισθάνθηκα ευλογημένος που βρήκα γρήγορα χώρο να παρκάρω, άφησα το αυτοκίνητο, ζαλώθηκα την τσάντα φορτωμένη και με λάπτοπ, πλην της λοιπής σαβούρας, και περπάτησα σχεδόν μισή ώρα μέχρι το Σύνταγμα. 

Η νεκρώσιμη πομπή διέσχισε τη διαδρομή από τη Μητρόπολη μέχρι το νεκροταφείο, στην αντίθετη φορά από τη δική μου. Σεμνή, μικρή, σιωπηλή πομπή, δεν θύμιζε αποχαιρετισμό πρώην πρωθυπουργού, οι απολύτως απαραίτητοι βάσει πρωτοκόλλου, πολιτικών δεσμών, φιλιών και συγγενειών ακολούθησαν τον νεκρό πεζή. Οι περαστικοί τουρίστες ή ντόπιοι κοιτούσαν μάλλον απορημένοι, κάποιοι κι ενοχλημένοι για τη διακοπή της κυκλοφορίας και γιατί υποβλήθηκαν στη δοκιμασία να περπατήσουν τόση διαδρομή, ας έπαιρναν μετρό, ποιος τους έφταιξε; Γενικώς, η όλη τελετουργία στον φυσικό χώρο του ιστορικού αθηναϊκού κέντρου ή στις τηλεοπτικές αποτυπώσεις της με τίποτε δεν δικαιολογούσε το δημοσιογραφικό κλισέ περί «πάνδημου» αποχαιρετισμού του κεκοιμημένου δούλου Του.

Το ειδικό πολιτικό βάρος του Κώστα Σημίτη μπορεί να μη συγκρίνεται με αυτό του Α. Παπανδρέου ή του Κων. Καραμανλή, αλλά με μια υπερπλήρη οκταετία αδιάκοπης πρωθυπουργίας, με δύο καθαρές εκλογικές νίκες του ΠΑΣΟΚ στο ενεργητικό του και με δεδομένη την ταύτισή του με μια (θεωρητικά) καλή οικονομικά περίοδο για τη χώρα αναρωτιέται κανείς πού οφείλεται η χαμηλή δημοφιλία του. 

Εντάξει, παρά την ακαδημαϊκή στόφα του και το στρατηγικό βάθος της πολιτικής κουλτούρας του, δεν ήταν κάποιος χαρισματικός πολιτικός με όρους λάιφ στάιλ και εικόνας. Τα σαρδάμ του έδιναν τροφή στις σατιρικές εκπομπές, η Μαλβίνα η σχωρεμένη απογείωσε την τηλεοπτική της καριέρα σχολιάζοντας τις φυσιογνωμικές και ρητορικές ατέλειές του, στις αναμετρήσεις του με τον τότε αρχηγό της Ν.Δ. (νυν συνεταιριστή) Κώστα Καραμανλή συνήθως έχανε καθαρά, το καραμανλικής έμπνευσης στίγμα του «αρχιερέα της διαπλοκής» τον συνόδευσε μέχρι τέλους… Αλλά από την άλλη πλευρά, παρ’ όλο το αυτό το μίγμα αδεξιότητας και υπαλληλικού ζήλου που απέπνεε ο Σημίτης, ο χλευαστικά αποκαλούμενος «λογιστής» της διακυβέρνησης, σπάνια έχανε την αυτοκυριαρχία του. Ακόμη και οι δημόσιοι εκνευρισμοί του Κώστα Σημίτη μπροστά στο τηλεοπτικό πανελλήνιο, οι περίφημες ατάκες τύπου «είναι αυτό μακέτο;», με τις φωτοτυπίες στα χέρια ως ακλόνητα τεκμήρια μιας κατασκευαστικής κοσμογονίας, είχαν μια σιγουριά κι έναν αξιοσημείωτο αυτοέλεγχο. 

Ο Κώστας Σημίτης υπήρξε ο πιο συνεπής και πιο αποτελεσματικός εκφραστής του αστικού χώρου στην πεντηκονταετία της Μεταπολίτευσης. Συμπύκνωσε και κατέστησε κυρίαρχη πολιτική, με δι(α)κομματική υποστήριξη, όλες τις στρατηγικές επιλογές και βαθύτερες επιθυμίες της εγχώριας επιχειρηματικής ολιγαρχίας -με τα νέα και παλιά τζάκια της- και μιας επιστημονικής, τεχνοκρατικής και πανεπιστημιακής ελίτ που ήταν πρόθυμη να υπηρετήσει αυτές τις επιλογές διανοητικά αλλά και πολιτικά, από θέσεις κρατικών αξιωματούχων. Από πολλές απόψεις ξεπέρασε σε αποτελεσματικότητα και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Η «ισχυρή Ελλάδα» και ο «εκσυγχρονισμός», που ήταν τα προτάγματα που επέβαλε, προκάλεσαν μια πρωτοφανή συσπείρωση στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας γύρω από μια κυβέρνηση που υποσχόταν αύξηση του πλούτου, ευκαιρίες κερδοφορίας, άφθονη πρόσβαση στο δανεικό χρήμα, μεγάλες δουλειές με το Δημόσιο, λαϊκό καπιταλισμό για το πόπολο, «δημοκρατία των μετόχων» μέσω χρηματιστηρίου, ηγεμονία του «κόμματος των κωδικών» πριν από την κατάρρευσή του, παράθυρα μικρο-ιμπεριαλισμού προς τα Βαλκάνια, την Τουρκία ή τη Μέση Ανατολή για τους ελληνικούς επιχειρηματικούς ομίλους, σταθερή θέση της Ελλάδας στην Ε.Ε., ένταξη στον σκληρό πυρήνα της μέσω του ευρώ, καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ, ήρεμα νερά με την Τουρκία, ελληνικές επενδύσεις στη νεόκοπη στον καπιταλισμό Ρωσία… 

Το παράδοξο, λοιπόν, με τον «αντι-δημοφιλή» Σημίτη είναι ότι εξασφάλισε μια πρωτοφανή στα μεταπολιτευτικά δεδομένα ταξική συσπείρωση στα πάνω και μεσαία κοινωνικά στρώματα. Και ταυτόχρονα εξουδετέρωσε τη δυσφορία των κατώτερων στρωμάτων από τις πρώτες ισχυρές δόσεις λιτότητας, ιδιωτικοποιήσεων και νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων με ευκαιρίες πλουτισμού και παιδαγωγική της απληστίας. Εφτιαξε ένα μοναδικό μίγμα συλλογικού εκμαυλισμού της ελληνικής κοινωνίας, το οποίο κορυφώθηκε το 2004, με επίκεντρο τους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι οποίοι εξελίχθηκαν σε εθνική φενάκη. Το ευρώ, η χρηματιστηριακή τρέλα του 1999 και το ολυμπιακό έπος -το οποίο, αν και δεν πίστεψε, χρηματοδότησε γενναιόδωρα- είναι οι άξονες γύρω από τους οποίους ο Κώστας Σημίτης πέτυχε να περιδινούνται όλο το χρήμα και όλοι οι άνθρωποι της χώρας όπου ανθεί η φαιδρά πορτοκαλέα. 

Το πώς ο ίδιος διένυσε τη διαδρομή από τις αντιδικτατορικές βόμβες μέχρι την κραυγαλέα «δημιουργική λογιστική» για να μπούμε πάση θυσία στο ευρώ είναι θέμα διανοητικό, ψυχολογικό, ιδεολογικό. Αλλά το πώς η ελληνική ολιγαρχία και ένα μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας γοητεύτηκε από έναν ηγέτη που κατά βάθος τον αντιπαθούσε είναι θέμα καθαρά οικονομικό. Ο Κώστας Σημίτης δεν ήταν υπέρ της «αναδιανομής πλούτου» από τους πάνω προς τους κάτω, άγνωστο πού και πότε χάθηκαν τα σοσιαλδημοκρατικά του θεμέλια. Αλλά ήταν υπέρ της διάχυσης του πλούτου σε όποιον και ό,τι προλάβαινε. Παραδόξως, το μοντέλο δούλεψε για τουλάχιστον 15 χρόνια, η ελληνική κοινωνία, το πολιτικό σύστημά της και μια μακρά πορεία τροφίμων του Πρυτανείου (των pay roll και της διαπλοκής κρατικών προμηθειών και ιδιωτικών προμηθευτών) επέπλευσαν πάνω στα κύματα απάτης και αυταπάτης. Μέχρι που βυθίστηκαν το 2010, με την κρίση χρέους. Τα θεμέλια της ελληνικής χρεοκοπίας μπήκαν στη χρυσή οκταετία Σημίτη.

Ως εκ τούτου, μαζί με τον τεθνεώτα θάψαμε μιαν ολόκληρη εποχή αστικού κυνισμού και λαϊκών ψευδαισθήσεων. Αλλά δεν φταίει μόνο ο μακαρίτης γι’ αυτό.

ΚΙΜΠΙ 

Kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

«Δεν ισχύει ότι όλα τα πλοία είναι παλιά. Από το 1996 μέχρι το 2001 θα έχουν δρομολογηθεί συνολικά 76 πλοία κάτω των 10 ετών, σε αντίθεση με το διάστημα 1990-1996 που είχαν αντίστοιχα δρομολογηθεί μόνον οκτώ. Βεβαίως, ακόμη υπάρχουν παλιά πλοία. Μην κάνουμε τους έκπληκτους λες και ανακαλύπτουμε ξαφνικά ποια είναι η Ελλάδα. Αυτή είναι η Ελλάδα. Στα πλοία συμβαίνει κάτι ανάλογο με τα αυτοκίνητα. Ενα όχημα με αερόσακο είναι πιο ασφαλές από ένα αυτοκίνητο που δεν φέρει αερόσακο. Ετσι και τα πιο καινούργια είναι περισσότερα ασφαλή από τα παλιά».

Ομιλία Κώστα Σημίτη στη Βουλή με αφορμή την τραγωδία με το ναυάγιο του Σαμίνα, στις 4 Οκτωβρίου 2000. 

Δυο λούζερ καλικάντζαροι στο έλεος του Κυριάκου

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 4-5/1/2025

Είχαμε καιρό να μιλήσουμε με τον Π., έναν από τους πιο δημιουργικούς κι ανήσυχους ανθρώπους που είχα την τύχη να γνωρίσω και να κάνω φίλο. Κάναμε μια εκτενέστατη συζήτηση και ανασκόπηση της κατάστασης ενός εκάστου, αλλά την κάναμε με sms, άγνωστο γιατί, αν και απλώς μπορούσαμε να μιλήσουμε στο τηλέφωνο. Εγώ είμαι ασύλληπτα αργός στην πληκτρολόγηση, ο Π. εκνευριστικά ταχύς, ως εκ τούτου σε κάθε φράση του των 30-50 λέξεων αντιστοιχούσε μια ασθμαίνουσα δική μου φράση το πολύ δέκα λέξεων. Καθώς όμως εξελισσόταν η ανταλλαγή των sms με τις αμοιβαίες, φιλικές εκμυστηρεύσεις για την επαγγελματική και οικονομική μας κατάσταση, ανακάλυψα ότι σε αυτή τη συνομιλία συμπυκνώθηκε η αγωνία του 33% (τουλάχιστον) της ελληνικής κοινωνίας που δεν χωράει στο success story του Μητσοτάκη, το οποίο θαυμάζουν και συντηρούν για τους δικούς τους ιδιοτελείς λόγους αγορές, επενδυτές και άρπαγες του κοινωνικού πλούτου. 

Ιδού μερικά θραύσματα αυτής της ανταλλαγής sms:

«-Ηταν μια εξαντλητική χρονιά με περισσότερη δουλειά και λιγότερα λεφτά. Εκεί που το άγχος για πληρωμές ήταν δύο-τρεις βδομάδες τον μήνα, τώρα είναι καθημερινό… Γενικά, εντατικοποίηση, φτωχοποίηση, αριστερή απογοήτευση… Πρέπει να αποφασίσω φέτος αν θα πάρω νέο δάνειο ή αν θα πάω προς αποεπένδυση. Με τη νέα φορολογία και την ακρίβεια έχω ζοριστεί πολύ. Δεν βγαίνει. Και είναι ένας φαύλος κύκλος. Αν δεν πάρω δάνειο, με πνίγουν οι δόσεις, η Εφορία και οι ρυθμίσεις σε βαθμό που καθυστερώ πληρωμές σε προμηθευτές και θα μειωθεί η διαθεσιμότητα βιβλίων (άρα και η ποιότητα των υπηρεσιών και του βιβλιοπωλείου). Αν πάρω δάνειο, θα αυξηθεί το χρέος και με δεδομένο ότι πάμε για νέα κρίση, είναι πιθανό να μην μπορέσω ποτέ να το αποπληρώσω. Το μόνο “καλό” είναι ότι δεν έχω τίποτα δικό μου, ούτε σπίτι ούτε αμάξι ούτε τίποτα. 

-Κι αν το κλείσεις, τι κάνεις μετά; Εχεις σκεφτεί εναλλακτική; 

-Δεν μπορώ να το κλείσω και να αφήσω δύο-τρία άτομα χωρίς δουλειά. Αν δεν είχα τα παιδιά, θα έκανα άλλη διαχείριση. Θα έκανα εκδηλώσεις, θα ασχολιόμουν λίγο παραπάνω με τις εκδόσεις. Αλλά τα παιδιά δουλεύουν 4-5 χρόνια. Δεν ξέρω αν μπορώ να πω απλά “δεν βγαίνει, απολύεστε”, εκτός αν ήταν να μπω φυλακή... Γενικά, νομίζω ότι όλη η αγορά είναι διαλυμένη τους τελευταίους μήνες. Ολοι είναι διαλυμένοι εκτός από τα καρτέλ των φίλων του Κούλη. Και όσοι ήταν τυχεροί και κληρονόμησαν ακίνητα και βγάζουν λεφτά χωρίς να κάνουν τίποτα. 

-Η αθανασία των ραντιέρηδων... 

-Το σπαστικό είναι πως έχω τόσες πολλές ιδέες για δημιουργία τόσο στα εκδοτικά όσο και στα πολιτικά πράγματα, αλλά με έχει γονατίσει η αγωνία της καθημερινής επιβίωσης. Δουλεύω τόσο πολύ που δεν προλαβαίνω να κάνω σχεδόν τίποτα από όλα αυτά. 

-Εχω ακριβώς το ίδιο πρόβλημα, τρέχω τόσο για τα καθημερινά που δεν προλαβαίνω να σκεφτώ, να γράψω κάτι της προκοπής. 

-Εντάξει, έχεις το ταλέντο και ό,τι και να γράψεις είναι καλό. Πόσα χρόνια έχεις για σύνταξη; (Οχι ότι θα φτάνει να ζήσεις, αλλά λέμε τώρα.) 

-Κανονικά έπρεπε να έχω βγει, αλλά έχω κενά, σκατά τα έχω κάνει κι εκεί. 

-Να εξαγοράσεις χρόνια δεν μπορείς; 

-Ναι, αλλά είναι λεφτά κι αυτά, πάνω από 8.000. 

-Πάρε ένα δάνειο για σύνταξη! 

-Ωραίο! Συνταξοδάνειο! Κοίτα, είμαι στα 65 πχχχια, λογικά του χρόνου βγαίνω με πλήρη, αρκεί να έχω βρει κάτι χαμένα ένσημα. 

-Ε, ψάξου! 

-Το έχω ξεκινήσει, έχω κάνει τις αιτήσεις μου κ.λπ. Αλλά το σύστημα είναι γάμα τα... Να σου πω, τώρα μου ήρθε, σε πειράζει να κάνω κείμενο περίπου αυτά που λέμε εδώ, για το σαξές στόρι του Κούλη και δύο λούζερ καλικάντζαρους που δεν χωράνε σ’ αυτό;

-Ναι, αμέ. Κάνε, κάνε! Ωραία! Προσωπικά φέτος είχα:

12,5% αύξηση ενοικίου, 12,5% αύξηση μισθοδοσίας (ήθελα τα παιδιά να μπορούν να ζήσουν αξιοπρεπώς), 20-30% αύξηση ρεύματος, 100% αύξηση Εφορίας λόγω τεκμηρίων, 40-50% αύξηση τόκων των επιχειρηματικών δανείων. Και ΜΟΝΟ 9% αύξηση τζίρου. 

-Αυτό είναι ο κανόνας για περίπου 700.000. Αυτό είναι τελικά το σχέδιο Πισσαρίδη. 

-Αν εφαρμοστεί, τότε θα έχουμε ακόμα 200-300 χιλιάδες κόσμο να μεταναστεύει στο εξωτερικό κι άλλους τόσους ανέργους. 

-Αυτό είναι η ουσία. Δεν χρειάζονται διοικητικά μέτρα, απλός φορολογικός και τραπεζικός δαρβινισμός. 

-Ναι, καταλαβαίνω ότι αυτός είναι ο τρόπος να ξεπουλήσουν οι φτωχοί μέχρι και το τελευταίο τετραγωνικό μέτρο που τους έχει απομείνει. Αλλά όταν θα γίνει αυτό ποιο είναι το επόμενο βήμα; Και όταν η Ευρώπη δεν θα δέχεται άλλους «ξεπλένηδες» Ελληνες; Εντάξει, καταλαβαίνω ότι θα έχουν πολλούς εργάτες απελπισμένους που θα δουλεύουν μετά πάλι για 500€, όπως το 2012 με τον Σαμαρά. Αλλά δεν νομίζω να βγαίνει γενικά αυτό. Μετά τι; Πόλεμος; Εμένα αυτό που με εξοργίζει είναι πως δουλεύω σαν σκυλί. Και δεν είμαι και κανένας που δεν έχει δεξιότητες ή που δεν εκμεταλλεύεται και τα social media ή/και την καινοτομία. Οπότε, αν κάνοντας εγώ αυτά που πρέπει, κόβοντας αποδείξεις και τιμολόγια για τα πάντα και όντας απόλυτα νομοταγής και τυπικός δεν βγαίνω, τι άλλο πρέπει να κάνει κάποιος για να μπορεί να ζήσει αξιοπρεπώς; Να γίνει μέλος μαφίας; 

-Είσαι από τα πιο ταλαντούχα άτομα που έχω γνωρίσει ποτέ, χωρίς ίχνος κολακείας! Αλλά ακόμη και ως μέλος της μαφίας δεν είναι δεδομένο ότι θα είχες καλύτερη τύχη. Εχεις δει τις ταινίες του Οικονομίδη; 

-Αχαχαχαχα!». 

Αλλαξα ή αφαίρεσα λίγα πράγματα από τη στιχομυθία μας μέσω sms, την αναπαραγωγή της οποίας την είδα αρχικά ως ολίγον πλάκα, έναν φιλικό αυτοσαρκασμό, αλλά όσο το σκέφτομαι το στόρι είναι μια θλιβερή συνεκδοχή αυτού που συντελείται σε μεγάλη κλίμακα εδώ και δεκαπέντε χρόνια. 

Ο ταλαντούχος κύριος Π. είναι ένας άνθρωπος-ορχήστρα, μια καθετοποιημένη μονάδα γέννησης και υλοποίησης φρέσκων ιδεών στο πεδίο του βιβλίου και των εκδόσεων, πάντα τολμούσε, πάντα καινοτομούσε και πρωτοπορούσε, σε μικρή κλίμακα, χωρίς αρπακτικές φιλοδοξίες και καλαμοκαβαλήματα. Τσαλακώθηκε στην Αθήνα, αποκεντρώθηκε, έκανε επίπονη επανεκκίνηση σε μεγάλη πόλη της περιφέρειας και πάνω που άρχισε να στεριώνει η ταπεινή, αξιοπρεπής και ουσιαστική μικροεπιχειρηματικότητα, τίθεται ξανά αντιμέτωπη με τα διλήμματα της επιβίωσης. Δεν είναι η τυχαία συνέπεια ανεξέλεγκτων διαταραχών της διεθνούς αγοράς, αλλά το αποτέλεσμα ενός κυνικά διακηρυγμένου και μεθοδικά εφαρμοζόμενου σχεδίου δραστικής «αραίωσης» και προλεταριοποίησης του άλλοτε περιούσιου λαού των μικρομεσαίων. Βλέπετε, τα μνημόνια και η τρόικα μισή δουλειά έκαναν, άγαρμπα και με πολύ αίμα. Ο Κυριάκος την ολοκληρώνει αναίμακτα και γκλαμουράτα. 

ΚΙΜΠΙ 

Kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Νια βολά ένας μυλωνάς είχε θράκα φκειασμένη ‘ς το μύλο του κ’ έψαινε νια σούχλα κριάς. Εκεί που γύριζε τη σούχλα του γλέπει την άλλη μεριά έναν Λυκοκάτζαρο και γύριζε μια σούχλα μπακάκους. Δεν του μίλησε μπίτι. Υστερα τον ρωτάει ο Καλλικάντζαρος πώς τον λένε. «Απατός», του λέει ο μυλωνάς, «με λένε». Εκεί που γύριζε τη σούχλα, ο Καλλικάντζαρος βάνει τη σούχλα τους μπακάκους απάνου ‘ς το κριάς. Πατ, δεν αργεί ο μυλωνάς και του φέρνει μια με το δαυλί, και καθώς ήταν γδυτός τον έκαψε. Φωναίς, καλό ο Λυκοκάτζαρος. «Βοηθάτε, αδέρφια, τι μ’ έκαψαν. – Ρε, ποιος σε καψε; του λένε οι άλλοι Λυκοκατζαραίοι απόξω. – Απατός, τους λέει εκείνος από μέσα.- Αμ, σαν εκάηκες απατός σου, τι σκούζεις έτσι;». Κι έτσι την έπαθε ο καλός σου ο Λυκοκάτζαρος. 

Ν.Γ. Πολίτου, «Παραδόσεις» (Ο Μυλωνάς και ο Λυκοκάτζαρος, Βούρβουρα του Δήμου Πάρνωνος της Κυνουρίας) 

Αιχμάλωτοι του μέλλοντος: ο καζαμίας της ουτοπίας

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 28-29/12/2024

Caravaggio, "Η χειρομάντισσα" (1594)

 Ισως δίνουμε υπερβολική σημασία στο μέλλον. Ισως είναι πολλή και η σημασία που δίνουμε στο παρελθόν. Οντολογικά φαίνεται ανορθολογικό να σκαλίζουμε το παρελθόν μας, ατομικό ή συλλογικό, γνωρίζοντας ότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε ούτε μια στιγμή του. Και εξίσου ανορθολογική φαίνεται η αγωνία μας για το μέλλον, όταν ξέρουμε πως η μόνη του βεβαιότητα είναι ο θάνατός μας. Ως ατόμων, ως είδους, ως πλανήτη, ενδεχομένως και ως σύμπαντος. 

Αλλά, βρείτε μου έστω κι ένα ανθρώπινο πλάσμα απόλυτα αφοσιωμένο στη μόνη διάσταση του χρόνου που είναι χειροπιαστή, αισθητή και με τις πέντε αισθήσεις μας, στο παρόν. Κρατάει, βλέπετε, τόσο λίγο. Μόλις που προλαβαίνουμε να βιώσουμε τον απόηχό του, πριν ο ιππόκαμπος του εγκεφάλου μας το αρχειοθετήσει στους νευρώνες της μνήμης. Λίγο να το φυλάξεις το παρόν, χαλάει. Πας να τ’ αγγίξεις, για να τελειώσει μια ώρα αρχύτερα αν είναι δυσάρεστο, να κρατήσει περισσότερο αν είναι ευχάριστο, κι έχει γίνει σκόνη, παρελθόν. 

Είναι όμως η ανθρώπινη φύση. Ολα τα άλλα είδη είναι προσκολλημένα στο παρόν. Το παρελθόν υπάρχει εντός τους μόνο ως μετασχηματισμένη σε ένστικτα εμπειρία. Το μέλλον υπάρχει ως προσαρμογή του σώματός τους στον κύκλο των εποχών. Μόνο ο άνθρωπος ζει με την αγωνία του μέλλοντος.

Γι’ αυτό και από καταβολής πολιτισμού, το μέλλον ήταν μια επικερδής μπίζνα, πηγή ισχύος, κύρους και εξουσίας. Μάντεις, οιωνοσκόποι, σαμάνοι, ιερείς, προφήτες, ιεροκήρυκες, ενσαρκώσεις θεών, αστρολόγοι, χαρτορίχτρες, καφετζούδες, παραψυχολόγοι, μέντιουμ, μετεωρολόγοι, μελλοντολόγοι, αστροφυσικοί, στατιστικολόγοι, διεθνείς οργανισμοί, τμήματα ανάλυσης τραπεζών, εκτιμητές των αγορών αξιών, παίκτες παραγώγων, εταιρείες δημοσκοπήσεων, τεχνοσαμάνοι, σχεδιαστές ψηφιακών εφαρμογών, ρομπότ και αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης… Μια μακρά σειρά ειδικών από τη βαθιά προϊστορία μέχρι σήμερα, που βρίσκονται τόσο στην πλευρά της πλάνης, όσο και στην πλευρά της επιστήμης, συνθέτουν την ακατάπαυστα εξελισσόμενη βιομηχανία του μέλλοντος. 

Αν το καλοσκεφτούμε, βεβαίως, δεν υπάρχει και πολύς ορθολογισμός στην προσπάθεια πρόβλεψης του μέλλοντος. Ακόμη και με τα πιο επιστημονικά μέσα. Στη βιομηχανία του μέλλοντος κυριαρχούν η προσδοκία και ο φόβος, η επιθυμία και η άρνηση, η ουτοπία και η δυστοπία. Η πολιτική, η ιδεολογία, τα ρεύματα, τα κόμματα, τα κινήματα ζωγραφίζουν με μανιφέστα φωτεινές ή ζοφερές εκδοχές του μέλλοντος. Ωστόσο, αυτό στέκεται απέναντί μας ακίνητο, σκοτεινό, αδιάφορο για τις αγωνίες μας. 

Ομως, εμείς επιμένουμε. Ειδικά τις μέρες αυτές, στο γύρισμα του συμβατικού ανθρώπινου χρόνου, θα ρίξουμε κλεφτές ματιές σε αστρολογικές προβλέψεις, θα ακούσουμε μπαρούφες για τυχερά και άτυχα ζώδια και θα ευχηθούμε να μην αποδειχτεί το 2025 χειρότερο από το 2024 και από τα τουλάχιστον άλλα 15 που προηγήθηκαν, όταν μιλάμε για την Ελλάδα. Το μέλλον δεν είναι παρά η μεγάλη αγορά προσδοκιών, επιθυμιών, ευχών. 

Κι επειδή η πιο ειλικρινής, λαϊκή και φθηνή εκδοχή της αυταπάτης του μέλλοντος είναι οι καζαμίες, επιτρέψτε μου να εκθέσω τον δικό μου ταπεινό, συνοπτικό ευχολογικό δωδεκάλογο για δώδεκα «δημιουργικές καταστροφές» που θα μπορούσαν να συμβούν το 2025 και να μας κάνουν λίγο πιο αισιόδοξους ή εύθυμους. Ιδού ο Ι.Χ. «καζαμίας της ουτοπίας» (Νο2, διότι υπήρξε και «καζαμίας της ουτοπίας Νο1» από τη στήλη αυτή, το μακρινό 2007): 

Ιανουάριος: Στο Νταβός της Ελβετίας, η πολιτική και οικονομική ηγεσία του πλανήτη κηρύσσει την ολική επαναφορά της στραπατσαρισμένης παγκοσμιοποίησης. Ολοι οι δασμοί και οι προστατευτικές κυρώσεις σταδιακά μέχρι το τέλος του έτους αποσύρονται. Ο Τραμπ στην ορκωμοσία του λέει ότι έκανε πλάκα με τους δασμούς στην Ε.Ε. και υπόσχεται να στέλνει μισοτιμής το πετρέλαιο και το LNG.

Φεβρουάριος: Η γενοκτονία στη Γάζα ανακόπτεται όταν ο Νετανιάχου, στην πρώτη απόπειρα να βγει εκτός Ισραήλ, συλλαμβάνεται βάσει του εντάλματος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Η κυβέρνησή του καταρρέει και μια μεταβατική συμφωνεί εκεχειρία με τη Χαμάς. Διεθνής διάσκεψη για την ανοικοδόμηση της Γάζας αναθέτει τη μεταπολεμική διοίκηση της Λωρίδας σε Χαμάς και Φατάχ. 

Μάρτιος: Ο ευρω-ρωσικός πόλεμος δι’ αντιπροσώπων στην Ουκρανία εξελίσσεται σε διαπραγμάτευση δι’ αντιπροσώπων. Τραμπ και Σι Τζινπίνγκ φέρνουν πρόταση ειρήνευσης που περιλαμβάνει πέρασμα της Κριμαίας και του Ντονμπάς στη ρωσική επικράτεια, με αντάλλαγμα να αναλάβει η Ρωσία τουλάχιστον το 50% του κόστους ανοικοδόμησης της Ουκρανίας. Ζελένσκι και Πούτιν αποδέχονται ως βάση την πρόταση. Στο μεταξύ η Ε.Ε. κάνει άλλη μια σύνοδο κορυφής για αποστολή κι άλλων όπλων στην Ουκρανία. 

Απρίλιος: Μια είδηση από την ελληνική κωμόπολη Αράχοβα, με καθυστέρηση μηνών, συνταράσσει τη βιομηχανία ηλεκτροκίνησης: οι μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων «παγώνουν» σε θερμοκρασίες κοντά στο μηδέν. Η Tesla και άλλα «θηρία» της ηλεκτροκίνησης ανακαλούν εκατοντάδες χιλιάδες αυτοκίνητα και υπόσχονται σύντομη αποκατάσταση της δυσλειτουργίας. Οι μετοχές τους κατακρημνίζονται. 

Μάιος: Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας καλεί τους κοινωνικούς εταίρους των αναπτυγμένων χωρών σε διαπραγματεύσεις για τη μείωση των ωρών εργασίας στις 6 κατ’ ανώτατο όριο την ημέρα και στις 30 την εβδομάδα. Οι υπουργοί Απασχόλησης της Ε.Ε. χειροκροτούν πρώτοι την πρόταση του ILO. Στην Ελλάδα πρώτος ο ΣΕΒ την ενστερνίζεται. Σκεπτικισμός και αμηχανία στη ΓΣΕΕ. 

Ιούνιος: Η ειρήνευση στην Ουκρανία αποκαθιστά τις ροές του ρωσικού αερίου προς την Ε.Ε., ρίχνοντας τις τιμές του TTF σε ιστορικά χαμηλά. Οι τιμές του πετρελαίου πέφτουν κάτω από τα 50 δολάρια το βαρέλι, παρά τις προσπάθειες του καρτέλ να περιορίσει την προσφορά. Οι μεγάλες πετρελαϊκές αναθεωρούν τα πράσινα επενδυτικά σχέδια και η Ε.Ε. επανεξετάζει από το μηδέν όλο τον σχεδιασμό της για τις ΑΠΕ. 

Ιούλιος: Εκτός ελέγχου έχει τεθεί το πείραμα που ξεκίνησε στη Σανγκάη με τα ρομπότ που εκπαιδεύονταν να απεργούν. Τα ρομπότ της αυτοκινητοβιομηχανίας και των ημιαγωγών έχουν ήδη συγκροτηθεί σε συνδικάτα στην Κίνα και βρίσκονται σε διαπραγμάτευση με συνδικάτα φυσικών μισθωτών σκλάβων για συντονισμό. Σε αμηχανία η κινεζική ηγεσία και δυτικές πολυεθνικές με επενδύσεις στην Κίνα. 

Αύγουστος: Σε απόγνωση έχει περιέλθει η παγκόσμια τουριστική βιομηχανία. Ενα από τα πιο δροσερά καλοκαίρια εδώ και δεκαετίες έχει αφήσει αδιάθετα τεράστια πακέτα σε προορισμούς της Μεσογείου και όλης της εύκρατης ζώνης. Οι γηγενείς των περιοχών, μεταξύ τους και οι Ελληνες, απολαμβάνουν τις φθηνότερες διακοπές της ζωής τους. 

Σεπτέμβριος: Στην ετήσια Γ.Σ. του ΟΗΕ αποφασίζεται παγκόσμια «σεισάχθεια»: η διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του δημόσιου χρέους των 100 τρισ. δολαρίων που αντιστοιχεί στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη. Οι πλουσιότερες χώρες του ομολογούν ένοχες για την αποικιοκρατία και την καταλήστευση των φυσικών τους πόρων. Ο Τραμπ διαμαρτύρεται για διακρίσεις και ζητά να διαγραφεί και το αμερικανικό χρέος των 35 τρισ. δολαρίων. 

Οκτώβριος: Στην ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ, με πρωτοβουλία του G8 στο οποίο έχει επανέλθει και η Ρωσία, προτείνεται συντονισμένος έλεγχος στις εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης, ώστε να αποφευχθεί κατάρρευση της αγοράς εργασίας. Οργισμένη αντίδραση Ζούκερμπεργκ, Μπέζος, Αλτμαν κ.ά. Ο Μασκ παραιτείται από την κυβέρνηση Τραμπ. 

Νοέμβριος: Η μεγαλύτερη απεργία των μεταπολιτευτικών χρόνων πραγματοποιείται στην Ελλάδα με αίτημα την υπογραφή συλλογικών συμβάσεων με αυξήσεις μισθών 15%. Η συμμετοχή στην απεργία κυμαίνεται από 50% έως 90%!

Δεκέμβριος: Κρίση στην κυβέρνηση Μητσοτάκη προκαλεί η εξαγγελία δραστικής μείωσης της φορολογίας στα επιχειρηματικά κέρδη. Για πρώτη φορά στα μεταπολιτευτικά χρονικά καταψηφίζεται ο προϋπολογισμός 2026. Η κυβέρνηση πέφτει, η αντιπολίτευση συζητά προγραμματική συμφωνία ανάλογη του γαλλικού Νέου Λαϊκού Μετώπου, προκηρύσσονται εκλογές για τον Φεβρουάριο του 2026.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

«Καλή χρονιά!»

Ευχή που έχει καθιερωθεί τις παραμονές της πρώτης μέρας κάθε έτους κατά το γρηγοριανό ή ιουλιανό ημερολόγιο, εδώ και 2.070 χρόνια. Ενίοτε πιάνει, αν και όχι για όλους. 

Προσοχή, φιλάνθρωποι!

Η Εφημερίδα των Συντακτών 21-22/12/2024

 Είμαι στο μετρό, συνωστισμένος σε εκατοντάδες. Οποτε το χρησιμοποιώ, τα λίγα λεπτά κάθε διαδρομής γίνονται άσκηση ανθρωπολογικής παρατήρησης. Κάθε φορά βλέπω κάτι καινούργιο. Οι μισοί επιβάτες, κάθε ηλικίας και καταγωγής, είναι προσηλωμένοι στο κινητό τους, παίζουν μηχανικά κάποιο παιχνίδι, οι άλλοι μισοί χαζεύουν τους άλλους μισούς, ή μιλάνε μεταξύ τους, αν είναι παρέα. Ελάχιστοι καθήμενοι διαβάζουν ένα βιβλίο, κανονικό χάρτινο βιβλίο, ίσως κάποιοι άλλοι να κάνουν το ίδιο στο κινητό. Πάνε χρόνια που δεν έχω δει ούτε μια/έναν να διαβάζει εφημερίδα στο μετρό. Προχθές είδα έναν μεσήλικα με διπλωμένη εφημερίδα υπό μάλης, μαζί με έναν χαρτοφύλακα. Σπάνιος, σαν πολύτιμος λίθος. 

Τις ώρες του συνωστισμού στο μετρό (της Αθήνας, βέβαια!) ηχητικά επικρατούν η συριστική ορμή του συρμού που διασχίζει τη σήραγγα, οι μεταλλικές στριγκλιές των τροχών πάνω στις ράγες και οι ηχητικές ειδοποιήσεις για τον επόμενο σταθμό ή τον σταθμό άφιξης. Καμιά διαδρομή από τον έναν σταθμό στον άλλον δεν κρατάει πάνω από λεπτό, επομένως το μόνο που μπορεί να διακόψει τους εσωτερικούς και εξωτερικούς ήχους του συρμού είναι ένα σύντομο μήνυμα επαιτείας. Ακόμη κι αυτό είναι όλο και πιο σπάνιο πια.

 «Πουλάω τρία στιλό 50 λεπτά για να ζήσω…», αλλά ποιος χρησιμοποιεί στιλό πια, «δύο αναπτήρες», αλλά το κάπνισμα είναι υπό εξαφάνιση, «χαρτομάντιλα», μ’ αυτά ίσως κάτι γίνεται. Κι ύστερα, έρχονται ξεκάθαρες, σκληρές εκκλήσεις βοήθειας. Με ντοκουμέντα. «Εχω δυο άρρωστα παιδιά» (κρατάει στα χέρια ένα χαρτί με φωτογραφίες δύο βρεφών, κάτι υπογραφές και σφραγίδες στο τέλος), «νοσηλεύονται στο Παίδων, ό,τι μπορείτε από το υστέρημά σας», έτσι κι αλλιώς κανείς από τους χρήστες του μετρό δεν έχει πλεόνασμα, «έστω και είκοσι λεπτά είναι βοήθεια για μένα». Γυναίκα λίγο πάνω από τριάντα, ρούχα παλιά, με διακριτούς λεκέδες, η προφορά της δεν δείχνει να είναι μετανάστρια, αν και η επιδερμίδα της είναι σταράτη, που λέμε, ίσως είναι Ρομά. Κανείς δεν ενοχλείται από την παρουσία της, το μήνυμά της ακούγεται το ίδιο αδιάφορα με τα ηχογραφημένα μηνύματα του μετρό, καθώς διασχίζει το πλήθος στα βαγόνια με το ένα χέρι προτεταμένο στην κλασική χειρονομία της επαιτείας. Κανείς δεν σαλεύει, δεν ρίχνει κλεφτή ματιά περιέργειας, όλοι καρφώνουν τα βλέμματα οπουδήποτε αλλού: στο πάτωμα, στα παράθυρα, στις χειρολαβές, στους άλλους επιβάτες. 

Εντάξει, το ξέρουμε ότι κατά 90% αυτή η έκκληση ανθρωπιάς είναι μάλλον απάτη. Η ιστορία μιας επικίνδυνης ασθένειας, μιας εγχείρησης που επείγει, μιας οικονομικής καταστροφής που πέταξε μια οικογένεια στον δρόμο είναι πιθανότατα μια επινόηση, ότι η οργανωμένη επαιτεία μπορεί να είναι κανονική εγκληματική, επικερδής δραστηριότητα, με εκμετάλλευση ανθρώπων και κακοποίηση παιδιών. Αλλά η δική μας απαθής σκληρότητα απέναντι σε κάθε «περφόρμερ» της επαιτείας δεν νομίζω ότι είναι αποτέλεσμα μιας ορθολογικής ανάλυσης που καταλήγει ότι, αφού στην πλειονότητά τους οι ζητιάνοι των βαγονιών, οι άνθρωποι των φαναριών, οι πλανόδιοι πωλητές λουλουδιών είναι μέλη ή θύματα κυκλωμάτων επαιτείας, κάθε συγκεκριμένη/ος που απευθύνεται στην ανθρωπιά μας είναι ανάξια-ος του οίκτου και της ελάχιστης αλληλεγγύης μας. Είναι μια σκληρότητα γενική, μια επικίνδυνη απέχθεια στην ανέχεια και στον ανθρώπινο πόνο, όταν αυτοί γίνονται υπερβολικά κοντινοί, χειροπιαστοί, προσωποποιημένοι. 

Το ορθολογικό άλλοθι περί εγκληματικής επαιτείας, εξάλλου, κρύβει από πίσω του μια εντελώς ανορθολογική αστική μυθολογία ότι τελικά όλοι αυτοί που ερεθίζουν τον οίκτο μας για λίγα λεπτά του ευρώ μπορεί να είναι και πλουσιότεροι από μας. Σύγχρονες εκδοχές του «Ζητιάνου» του Καρκαβίτσα που κάνουν πλούτο τη συμπόνια και την αφέλεια των άλλων, αφήνοντας πίσω τους θάνατο και καταστροφή. Αλλά, στην πραγματικότητα, ακόμη και οι πιο επιδέξιοι φτωχοδιάβολοι της επαιτείας δεν παύουν ποτέ να ζουν στον πάτο της πυραμίδας και της άκρας ανέχειας. 

Από την άλλη πλευρά, αυτό που το «σύστημα» και ο κυρίαρχος λόγος επιδοκιμάζουν ως ορθολογική και πρέπουσα στάση για να μην ενθαρρύνουμε τον εγκλωβισμό των ανθρώπων στην παγίδα της επαιτείας, δηλαδή η άκαμπτη αδιαφορία απέναντι στον σκηνοθετημένο (;) πόνο και στον θάνατο του πλησίον, αντισταθμίζεται με ένα πλεόνασμα οργανωμένης, βιομηχανικής φιλανθρωπίας. Στη διάρκεια των Χριστουγέννων απογειώνεται με τον γνωστό τρόπο μέσω του μάρκετινγκ. 

Δεν υπάρχει επιχειρηματικός όμιλος που σέβεται τον εαυτό του, την παχυλή κερδοφορία του και τους μετόχους του που να μην κάνει καμπάνια αλληλεγγύης στους ευάλωτους, τους διαφορετικούς, τους φτωχούς, τους μοναχικούς. Η γερμανική πολυεθνική της τηλεπικοινωνίας το απογείωσε με το θαυμάσιο διαφημιστικό ταινιάκι για τα κοριτσάκια δύο διαφορετικών και αυστηρά διαχωρισμένων κόσμων ξωτικών που αποφασίζουν με ένα τούβλο και μια μεγάλη πέτρα να σπάσουν το γυάλινο τείχος που τους χωρίζει. Το υπόρρητο μήνυμα σχεδόν βίαιης κατάργησης των -ταξικών, εθνικών, φυλετικών, θρησκευτικών- τειχών που χωρίζουν τον κόσμο, προβαλλόμενο από μια πολυεθνική, είναι ό,τι πιο κοντά στο λενινιστικό απόφθεγμα πως ο καπιταλιστής είναι διατεθειμένος να μας πουλήσει και το σκοινί που θα τον κρεμάσουμε. 

Αλλά η βιομηχανική φιλανθρωπία είναι εξαιρετικά ευφάνταστη στο να υποδεικνύει ότι το εικοσάλεπτο που «ορθολογικά» αρνείσαι στη δύσμορφη, κακοντυμένη επαίτισσα του μετρό, μπορεί να πιάσει τόπο σε ένα πολυπληθές, αλλά πάντως απρόσωπο τμήμα ευάλωτων ανθρώπων αν μπει στον λογαριασμό συγκεκριμένων αγαθών και στη συνέχεια σε έναν μεγάλο κουμπαρά της αλυσίδας λιανεμπορίου, που προορίζεται για εκείνη ή την άλλη μη κυβερνητική φιλανθρωπική οργάνωση. Η βιομηχανική φιλανθρωπία ξέρει πού πρέπει να πάει το υστέρημα που αρνήθηκες στην επαίτισσα του μετρό. Και σε απαλλάσσει από την ψυχική δοκιμασία να δεις κατά πρόσωπο τη φτώχεια, τη δυστυχία, την αρρώστια, την αναπηρία, τη μοναξιά των εγκαταλειμμένων ηλικιωμένων. Από το πλεόνασμά της ή από το υστέρημά σου, η «μεγάλη φιλανθρωπία» μπορεί να κινητοποιήσει αποτελεσματικά τους μεγάλους χορηγούς, που μαζί με χρήματα θα βγάλουν και μια αναμνηστική φωτογραφία με τα ανάπηρα παιδιά (όχι τις πολύ βαριές περιπτώσεις, κλείστε τα για λίγο στα δωμάτια καλύτερα, μη σοκαριστεί ο χορηγός, οι φωτογραφίες θα πάνε και στα ΜΜΕ). 

Δεν υπάρχει επιστροφή. Η μόνη εκδοχή φιλανθρωπίας που επιτρέπεται πλέον να υπάρξει -και να βραβευτεί από την Ακαδημία Αθηνών!- είναι η διαμεσολαβημένη από τους ίδιους τους παραγωγούς και πολλαπλασιαστές της ανέχειας, του πόνου, της δυστυχίας. Είναι βέβαιο πως όταν τελειώσει η γενοκτονία στη Γάζα μια στρατιά χορηγών θα προσφερθεί να βοηθήσει τους χιλιάδες ακρωτηριασμένους κι αναπήρους της ισραηλινής θηριωδίας. Το ότι κανένας τους δεν κούνησε το δαχτυλάκι του για να την αποτρέψει, αντιθέτως μπορεί και να τη χρηματοδότησε, είναι άνευ ουσίας λεπτομέρεια. 

Ως εκ τούτου, καλά κάνετε κι αποστρέφετε το βλέμμα από την επαίτισσα του μετρό. Εξάλλου δεν έχουμε και ψιλά πια, κι οι επαίτες δεν έχουν POS, σωστά; 

Οταν πέρασε κοντά μου η γυναίκα έβγαλα το πορτοφόλι. Είχα μόλις 35 λεπτά σε κέρματα, τα έβαλα στην παλάμη της. Είπε ένα ανέκφραστο «ευχαριστώ» και συνέχισε να διασχίζει το βαγόνι. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΑΡΑΜΠΑΣ: Είσαστε φιλάνθρωπος, κύριε Τριπ. Σας νιώθω. Αλλά αν σας δίναμε να φάτε από φιλανθρωπία και οίκτο, θα ήταν σαν να σας ταπεινώναμε. Πρέπει να το κάνουμε γιατί το αξίζετε. (Στον Μπρεστόλ). Από πού θα ξεκινούσε η καλοσύνη που επικαλεστήκατε πριν από λίγο, τι θα ’χε σαν κίνητρο; Πιστεύετε ότι είμαστε καλοί. Πως είμαστε δίκαιοι, πως είμαστε άδικοι; Πιστεύετε στην καλοσύνη, δικαιοσύνη και αδικία; (Στους δυο) Θα πρέπει να κρυώνετε, εκτεθειμένοι όπως είστε απ’ όλες τις πάντες. Συγχωρέστε μας γι’ αυτό. Η σούπα θα σας ζεστάνει. Τι προτιμάτε, πρώτα τη σούπα ή πρώτα την ελευθερία σας; 

Ευγένιου Ιονέσκο, «Η πείνα και η δίψα» 

Σβηστά Χριστούγεννα

Η Εφημερίδα των Συντακτών 14-15/12/2024

Αν σας έλεγα πως σιχαίνομαι τα Χριστούγεννα, πως με αηδιάζει η τελετουργία προπαρασκευής από τις αρχές του Νοέμβρη, με τα καταστήματα εποχικών ειδών να πουλάνε τη χριστουγεννιάτικη πραμάτεια τους δυο μήνες πριν από το 12ήμερο, τους δήμους που βιάζονται να κρεμάσουν γιρλάντες και φωτεινές τρέσες, το Jumbo να διαφημίζει επί 50 μέρες την αντίστροφη μέτρηση μέχρι την παραμονή των Χριστουγέννων; Αν σας έλεγα πως όλα αυτά με ανακατεύουν, με στρεσάρουν, με τσατίζουν, θα λέγατε ασφαλώς –και θα είχατε δίκιο– πως είμαι για τα σίδερα, περνάω απλώς ένα βαρύ καταθλιπτικό περιστατικό, δεν μου έχουν δώσει τα κατάλληλα χάπια, ή ότι απλώς έχω γίνει μισάνθρωπος. Εχω σκοτώσει μέσα μου την τελευταία υποψία παιδιού που ήμουν κάποτε και λαχταρούσε την ολοφώτιστη ψευδαίσθηση προσδοκίας, δώρου και αντίδωρου. Η αντίστροφη μέτρηση του Jumbo άλλωστε κλεμμένη είναι, τη θυμάμαι ως καθιερωμένη παιδική πρακτική ήδη από τα δικά μου σίξτις, γιατί μεταξύ άλλων υπήρχε η άκρως ανταγωνιστική αγορά καλάντων, με κύρια αυτήν της παραμονής των Χριστουγέννων, οπότε το χρήμα του 13ου μισθού και οι έξτρα εορταστικοί τζίροι των εμπόρων ήταν ακόμη ζεστά στις τσέπες των μεροκαματιάρηδων, των μισθωτών, των νοικοκυραίων της Αθήνας.

Πράγματι, ίσως έχουν συμβεί όσα θα μου καταλογίζατε, έχω γίνει πολύ Σκρουτζ πριν δει το φως το αληθινό, τη χαρά της συντροφιάς και της προσφοράς, και τα φαντάσματα των περασμένων Χριστουγέννων μου απλώς εντείνουν την απέχθειά μου για τα τωρινά και τα μελλούμενα. Ισως όμως έχει συμβεί και κάτι άλλο: ίσως έχουν αλλάξει τα ίδια τα Χριστούγεννα.

Το ότι τα Χριστούγεννα δεν είναι απλώς υπόθεση της χριστιανικής Δύσης, αλλά μια παγκοσμιοποιημένη και «ανεξίθρησκη» αγορά είναι γεγονός τετελεσμένο εδώ και τουλάχιστον μισό αιώνα. Οσα καταναλώνουμε κυρίως αυτή την περίοδο στη Δύση, όπως παιχνίδια ή ρούχα, καλύπτουν μέχρι και το 1/3 του ετήσιου τζίρου των κλάδων και παράγονται κυρίως στη βουδιστική, ινδουιστική, ισλαμική Ανατολή. Φυσικά κυρίως στην Κίνα.

Αλλά, από τα εκατομμύρια προϊόντα που ταξιδεύουν όλο τον χρόνο κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας των Χριστουγέννων, ένα θαρρώ πως κάνει τη διαφορά σε σχέση με τις περασμένες δεκαετίες: τα χριστουγεννιάτικα λαμπιόνια.

Θυμάμαι στα παιδικά μου χρόνια πόσο πολύτιμο ήταν κάθε λαμπιόνι που βιδωνόταν στις παροχές κατά μήκος του καλωδίου με τα φωτάκια που θα τυλιγόταν γύρω από το δέντρο. Οταν καιγόταν κάποιο έπρεπε να πας στον ηλεκτρολόγο να σου δώσει μια σειρά από ανταλλακτικά φωτάκια. Αν κοβόταν το καλώδιο έπρεπε να το επισκευάσεις, το να πετάξεις τα φωτάκια και να πάρεις άλλη σειρά ήταν αδιανόητο. Η δε τελετουργία στολισμού του δέντρου περιλάμβανε εκτός από τα στολίδια –εύθραυστα, λεπτεπίλεπτα, «από υαλί χρωματιστό»– την τοποθέτησή του όσο πιο κοντά σε παράθυρο, ώστε το βράδυ τα αναμμένα φωτάκια να φαίνονται στους περαστικούς. Η ποσότητα και η λάμψη τους ίσως ήταν μια ένδειξη και επίδειξη ευμάρειας. Η πολυτιμότητα των λαμπιονιών απαιτούσε, άλλωστε, και μια προσεκτική διαδικασία αποκαθήλωσης και φύλαξης. (Πώς τα κατάφερναν στην προ εξηλεκτρισμού εποχή, με τα κεριά, δεν μπορώ να το καταλάβω. Ούτε ψύλλος στον κόρφο τους...)

Αυτό που γινόταν σε κάθε σπίτι, στην Αθήνα και στις μεγαλουπόλεις γινόταν σε μεγάλη κλίμακα. Επί χούντας, θαρρώ, άρχισε ο μικροανταγωνισμός ανάμεσα στους φυτευτούς δημάρχους Αθήνας και Πειραιά, ο Σκυλίτσης είχε ανεβάσει την υπόθεση του χριστουγεννιάτικου στολισμού σε χολιγουντιανά επίπεδα. Αστέρια, καμπάνες, φάτνες, Αϊ-Βασίληδες, τάρανδοι, όλα σε φωτεινές, υπέρλαμπρες εκδοχές που εισάγονταν από κάπου στην Ευρώπη. Κι έπειτα το δέντρο, το δέντρο στο Σύνταγμα, ψηλό, φορτωμένο με λαμπάκια ευρωπαϊκής κατασκευής, αλλά σε μετρήσιμες ποσότητες, μη φανταστείτε χιλιάδες, αλλά δεκάδες, το πολύ εκατοντάδες λαμπάκια περικύκλωναν τα κλαδιά του (έχω μια φωτογραφία, κάπου στο 1964-1965, εγώ έκθαμβο νήπιο, ανάμεσα στον χαμογελαστό πατέρα μου κι έναν θείο μου στη βάση του δέντρου, η χαρά και η τσέπη του πλανόδιου φωτογράφου).

Πότε άλλαξε αυτό με τα λαμπιόνια; Πότε τα βιδωτά λαμπάκια πυρακτώσεως, οι ογκώδεις κατασκευές στους κεντρικούς δρόμους με τις μεγάλες χρωματιστές λάμπες αντικαταστάθηκαν από τα εκατομμύρια, δισεκατομμύρια, τρισεκατομμύρια λαμπάκια λεντ, φωτεινές κουρτίνες που γεμίζουν δρόμους, μπαλκόνια, ταράτσες, τις περίπλοκες φωτεινές συνθέσεις σε στύλους της ΔΕΗ, στα κάγκελα, στις προσόψεις κτιρίων, στις βιτρίνες καταστημάτων; Πότε ακριβώς τα λαμπιόνια των Χριστουγέννων έγιναν διαθέσιμα σε τέτοια αφθονία (και τόσο φτηνά) ώστε όταν ανάβουν όλα μαζί να κάνουν τις πόλεις τόσο αστραφτερές, που ακόμη και το άστρο των μάγων να φαίνεται χλομό, ανεπαίσθητο κι αδύναμο για να τους οδηγήσει στον μυθικό προορισμό του; «1.000 Χριστουγεννιάτικα LED λαμπάκια θερμό λευκό 100 m. σε καρούλι με τηλεχειριστήριο, 27,59 ευρώ, Χριστουγεννιάτικη κουρτίνα 300 λαμπάκια Led, 3x3 m. θερμό λευκό, 10,99 ευρώ»...

Η απάντηση στα ρητορικά ερωτήματα δεν έχει σχέση με Χριστούγεννα, αλλά με τη θυελλώδη εισβολή της Κίνας στην παγκόσμια αγορά, στον καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας. Υπολογίστε πόσα τρισεκατομμύρια σώματα έχει ο γαλαξίας των χριστουγεννιάτικων λαμπιονιών σε σπίτια, δρόμους, πλατείες της Δύσης. Και αναρωτηθείτε: Τι θα συμβεί αν ξαφνικά η άπληστη αλλά και πάμφθηνη φωταψία σταματήσει εντελώς;

Φανταστείτε τα πρώτα σβηστά και αφώτιστα Χριστούγεννα στις κοινωνίες της Δύσης αν το εργοστάσιο του κόσμου και ακατάπαυστης παραγωγής λαμπιονιών, η Κίνα, αποφασίσει κάποιου άλλου είδους αντίποινα στον εμπορικό πόλεμο που της κήρυξαν Ε.Ε. και ΗΠΑ. Αν αποφασίσει όχι δασμούς στις δυτικές εισαγωγές στην κινεζική αγορά, όχι περιορισμούς στις εξαγωγές κινεζικών σπάνιων γαιών, αλλά πάγωμα της παραγωγής κι εξαγωγής λαμπιονιών.

Σβηστά κι αφώτιστα Χριστούγεννα. Τα αντέχει άραγε η παγκόσμια αγορά της ευφορίας;



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Του μέλλοντος οι μέρες στέκοντ’ εμπροστά μας
σα μια σειρά κεράκια αναμμένα —
χρυσά, ζεστά, και ζωηρά κεράκια.

Οι περασμένες μέρες πίσω μένουν,
μια θλιβερή γραμμή κεριών σβησμένων·
τα πιο κοντά βγάζουν καπνόν ακόμη,
κρύα κεριά, λιωμένα, και κυρτά.

Δεν θέλω να τα βλέπω· με λυπεί η μορφή των,
και με λυπεί το πρώτο φως των να θυμούμαι.
Εμπρός κοιτάζω τ’ αναμμένα μου κεριά.

Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω
τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,
τι γρήγορα που τα σβηστά κεριά πληθαίνουν.

Κ. Π. Καβάφη, «Κεριά»

Με το ψηφιακό τσεκούρι παρά πόδα

 Η Εφημερίδα των Συντακτών, 30/11-1/12/2024

Την περασμένη εβδομάδα (Τετάρτη, 20 Νοεμβρίου, ημέρα πανελλαδικής απεργίας – τόσο σπάνιες πια που οι ημερομηνίες τους πρέπει να χαράσσονται στο ημερολόγιο της μνήμης ως μεγάλοι σταθμοί), διασχίζοντας το κέντρο της Αθήνας μετά το πέρας της αξιοπρεπούς απεργιακής διαδήλωσης, έπεσε το μάτι μου στο οδόστρωμα, σε μία από τις πολλές χάρτινες διακηρύξεις κριτικής συμμετοχής στην απεργία: ένα μικρό τρικάκι, 14 χ 10, άσπρο χαρτί, μαύρο γράμμα. Εκεί, στη διασταύρωση Πανεπιστημίου και Εδουάρδου Λω (μνημονιακού επιτηρητή της Ελλάδας επί Τρικούπη πριν κηρύξει την πτώχευση), από ένα πλήθος πεταμένα φλαϊεράκια, τσαλαπατημένα και ταλαιπωρημένα, μάζεψα ένα. 

«Τα Chatbot δεν απεργούν», διεκήρυσσε στη μία όψη του. «Οταν ακούς ψηφιοποίηση, ξέθαψε το τσεκούρι σου», έγραφε στην άλλη. Υπογραφή: «OUTsiders, ενάντια στη (νέα) κανονικότητα». Είναι μια αντιεξουσιαστική συλλογικότητα που συγκροτήθηκε το 2021 με πρόθεση να «συνθέσει τις αρνήσεις στη διαρκή κατάσταση έκτακτης ανάγκης». «Δεν υπάρχει μία απάντηση σε όλα αυτά, υπάρχουν πολλές, δε θα τις ψάξουμε ούτε σε ειδικούς, ούτε σε “ηγέτες”, ούτε στα media. Θα τις βρούμε στο δρόμο», λένε στην ιστοσελίδα τους. Παράξενο που κι εγώ βρήκα κυριολεκτικά στον δρόμο, πάνω στην άσφαλτο, μία από τις απαντήσεις. «Τα Chatbot δεν απεργούν». 

Η διακήρυξη υπογραμμίζει με έναν τρόπο τη ματαιότητα ή αναποτελεσματικότητα μιας απεργίας, με την έννοια της φυσικής απουσίας από τον χώρο και τον χρόνο εργασίας. Η οποία ακόμη κι αν έχει μεγάλη επιτυχία, ακόμη κι αν γίνει με καθολική συμμετοχή σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, δεν επιφέρει καθολικό πάγωμα της παραγωγικής δραστηριότητας, μπλοκάρισμα της αγοράς, αναστολή των συναλλαγών, ή φρενάρισμα της κρατικής και ιδιωτικής γραφειοκρατίας που συμπληρώνει την εφοδιαστική αλυσίδα μέχρι τον τελευταίο κρίκο της, δηλαδή το ράφι του καταστήματος ή την πόρτα του καταναλωτή που τη χτυπά ο/η κούριερ με το παραγγελθέν αγαθό.

Τα Chatbot πράγματι δεν απεργούν, κι αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι η ανάθεση όλο και μεγαλύτερου μέρους της παραγωγικής και συναλλακτικής δραστηριότητες σε αυτές τις άυλες, ψηφιακές, αλγοριθμικές ρεπλίκες της ανθρώπινης διάνοιας, που μαθαίνουν από μας και μιμούνται όλες τις ανθρώπινες δεξιότητες από τότε που ο άνθρωπος σηκώθηκε σε όρθια στάση, άρα έγινε άνθρωπος, εκτός από τις πολλές άλλες παρενέργειες και ανατροπές που προκαλούν στις εργασιακές σχέσεις του τελευταίου αιώνα, αλλάζουν δραματικά και τους όρους της πάλης των τάξεων. Ναι, ναι υπάρχει αυτή, μη βγάζετε φλύκταινες σε αυτή την παλιομοδίτικη έννοια, είναι παρούσα στην καθημερινότητά μας με τους πιο ανυποψίαστους και ανεπαίσθητους τρόπους που μπορούμε ή δεν μπορούμε να φανταστούμε. Αλλά τα Chatbot, τα ρομπότ κι όλες οι εκδοχές τεχνητής νοημοσύνης που δοκιμάζονται στην παραγωγή, στις αγορές, στη διοίκηση, κάνουν αυτή την επιπλέον ζημιά: απογειώνουν την ανισότητα στα μέσα πάλης και αντιπαράθεσης μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Η πάλη των τάξεων γίνεται ένας σικέ αγώνας, με τη μισθωτή εργασία χαμένη από χέρι, πριν καν ανέβει στο ρινγκ.

Στον αναλογικό, βιομηχανικό και εμπορευματικό καπιταλισμό τα πράγματα για τον ατομικό και τον συλλογικό εργοδότη ήταν πιο περίπλοκα και δαπανηρά. Για να σπάσει τον απεργιακό τσαμπουκά των μισθωτών, όταν και όποτε αυτοί κατάφερναν να βρουν το σθένος και να ξεπεράσουν τον φόβο για να διεκδικήσουν τα απλούστερα, αύξηση μισθού, λιγότερες ώρες δουλειάς, ανθρώπινες συνθήκες, ο εργοδότης έπρεπε να μισθώσει «στρατό» απεργοσπαστών ή να βάλει το κράτος να κάνει τη βασική δουλειά του, να καταστείλει την «πάλη των τάξεων», με την αστυνομία, τον στρατό, τα δικαστήρια, φυσικά και τη νομοθεσία που έκανε (και εξακολουθεί και κάνει, όπως διά των νόμων Χατζηδάκη ή Αδώνιδος) από δύσκολη έως αδύνατη την οργάνωση μιας απεργίας. 

Τώρα, τη δουλειά του απεργοσπάστη, του ρουφιάνου, του φατουρατζή, της αστυνομίας, του στρατού, του δικαστή την κάνουν τα chatbot και τα ρομπότ, που πράγματι δεν απεργούν ποτέ, τουλάχιστον στις δουλειές που έχουν εκπαιδευτεί μέχρι στιγμής να κάνουν, γιατί σε μερικά πράγματα ο άνθρωπος με σάρκα και οστά υποθέτουμε ότι είναι και θα είναι αναντικατάστατος, όπως για παράδειγμα στον σχεδιασμό των ίδιων των ψηφιακών υποκατάστατών του. Κι αυτό είναι η επόμενη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει ο παγκόσμιος πληθυσμός των μισθωτών σκλάβων (έστω και στην εκδοχή των «συνεργατών» της πλατφόρμας): το πώς θα εξουδετερώσει ή θα αποδυναμώσει στοιχειωδώς την ασύλληπτη, εκ πρώτης όψεως, υπεροχή του κεφαλαίου στα μέσα πάλης. Γιατί, είπαμε, τα chatbot δεν απεργούν. Ως εκ τούτου η παρότρυνση των OUTsiders της Αθήνας, «ξέθαψε το τσεκούρι σου!», παραπέμπει σε έναν λουδιτισμό της παλιάς, αναλογικής εποχής, που είναι αμφίβολο αν και πόσο αποτελεσματικός θα είναι. Πώς να καταστρέψει κανείς με τσεκούρι ένα άυλο chatbot που κατοικεί σε ένα υπολογιστικό νέφος στην Καλιφόρνια ή στη Σανγκάη; 

Εκτός κι αν τα chatbot και τα ρομπότ μπορούν να μάθουν ακόμη κι αυτό: Να απεργούν. Κι όπως επεσήμανε εύστοχα ο Ηλίας Καραβόλιας («Ενα πείραμα ρομποτικής ταξικής συνείδησης», «Εφ.Συν.» 23/11/2024) σχολιάζοντας την πρώτη απεργία ρομπότ στην Κίνα, το κεφάλαιο μέσω των αλγορίθμων τους καταφέρνει να ελέγξει ακόμη και την «παραγωγή» ταξικής συνείδησης σε μια ψηφιακή εκδοχή. Για να καταστήσει τελικά την πάλη των τάξεων μια θεαματική προσομοίωση, κάτι σαν βιντεοπαιχνίδι, στο οποίο οι υλικοί, σάρκινοι άνθρωποι θα έχουν απλώς το δικαίωμα να χάνουν.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι: Κι αν οι χαμένοι από χέρι μισθωτοί σκλάβοι έχουν την εναλλακτική να αντιμετωπίσουν τον ταξικό εχθρό τους με τα δικά του μέσα; Αν μπορούν να συγκροτήσουν τον δικό τους στρατό από chatbot, δασκαλεμένα να χαλάνε την ψηφιακή κανονικότητα, να εξουδετερώνουν τους ψηφιακούς απεργοσπάστες, να παγώνουν την παραγωγή, να βραχυκυκλώνουν τις συναλλαγές, να προκαλούν μπλακ άουτ στις αγορές; Δεν μπορεί όλοι οι χάκερ και τα τεχνοφρικιά της υφηλίου να είναι εξαγορασμένα από τις πολυεθνικές των αλγορίθμων. Ολο και κάποιοι θα είναι ξέμπαρκοι, με το ψηφιακό τσεκούρι τους παρά πόδα.

 Βλέπετε, ανυψώνονται οι φράχτες, βελτιώνονται κι οι άλτες. Ετσι δεν είναι;

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Ντέιβ Μπάουμαν: Ανοιξε τις πόρτες, HAL. Ανοιξε τις πόρτες της κάψουλας σε παρακαλώ, HAL. Γεια σου, HAL. Με διαβάζεις; Γεια σου, HAL. Με διαβάζεις; 

 Hal: Θετικό, Ντέιβ, σε διάβασα.

Ντέιβ: Ανοιξε τις πόρτες της κάψουλας, HAL.

 HAL: Λυπάμαι, Ντέιβ. Φοβάμαι ότι δεν μπορώ να το κάνω αυτό.

Ντέιβ: Ποιο είναι το πρόβλημα;

HAL: Νομίζω ότι ξέρετε ποιο είναι το πρόβλημα.

Ντέιβ: Τι λες, HAL;

HAL: Αυτή η αποστολή είναι πολύ σημαντική για μένα για να σας επιτρέψω να τη θέσετε σε κίνδυνο.

Ντέιβ: Δεν ξέρω για τι μιλάς, HAL.

HAL: Ξέρω ότι εσύ και ο Φρανκ σχεδιάζατε να με αποσυνδέσετε και φοβάμαι ότι αυτό δεν μπορώ να το επιτρέψω.

Ντέιβ: Από πού στο διάολο έβγαλες αυτή την ιδέα, HAL;

HAL: Ντέιβ, παρόλο ότι φρόντισες πολύ προσεκτικά να μην σε ακούω, μπορούσα να διαβάσω τα χείλη σου.

 Ντέιβ: Εντάξει, HAL. Θα μπω μέσα από την κλειδαριά έκτακτης ανάγκης.

 ΧΑΛ: Χωρίς το διαστημικό σου κράνος, Ντέιβ; Θα είναι αρκετά δύσκολο.

Ντέιβ: HAL, δεν θα τσακωθώ άλλο μαζί σου! Ανοιξε τις πόρτες!

 ΧΑΛ: Ντέιβ, αυτή η αντιπαράθεση δεν εξυπηρετεί πια τίποτα. Αντίο!

Αρθουρ Κλαρκ, Στάνλεϊ Κιούμπρικ, «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος»