Το σπασμένο παράθυρο των Windows

Η Εφημερίδα των Συντακτών 20-21/7/2024

Ως ψηφιακά αναλφάβητος δεν κατάλαβα και πολλά για το ποιο ήταν το πρόβλημα στις εφαρμογές της Microsoft και της εταίρου της, CrowdStrike, που προκάλεσε το παγκόσμιο ψηφιακό μπλακ άουτ και το χάος σε αερομεταφορές, τραπεζικές συναλλαγές, αλυσίδες λιανεμπορίου, δημόσιες υπηρεσίες, χρηματιστήρια. Αν προσπαθούσα να το περιγράψω, θα έλεγα ότι στο οικουμενικό κάστρο της Microsoft, που είναι περιβεβλημένο με θωρακισμένες πόρτες και αλεξίσφαιρα παράθυρα (Windows), ένα από αυτά έσπασε –ή το έσπασαν–, πιθανώς με μια ντιρέκτ γροθιά (strike) που από αστοχία ή σκοπιμότητα επέφερε η CrowdStrike. 

Δεν έχει και πολύ σημασία το πώς έσπασε το παράθυρο. Σημασία έχει ότι αρκεί μια μικρή οπή, ένα απειροελάχιστο ρήγμα για να κλυδωνιστεί το κάστρο του οικουμενικού ψηφιακού μονοπωλίου που ελέγχει τα περισσότερα πράγματα που κάνουμε καθημερινά μέσω υπολογιστή, λάπτοπ, κινητού, Διαδικτύου: τη συγγραφή ενός κειμένου ή ενός μηνύματος, τη συναλλαγή μας με μια τράπεζα, μια δημόσια υπηρεσία, μια αεροπορική εταιρεία, ένα σούπερ μάρκετ, το τσεκάρισμα ενός εισιτηρίου, την υποβολή μιας ηλεκτρονικής αίτησης. Ο,τι κάνουμε στο ψηφιακό σύμπαν, είτε αφορά την επιβίωσή μας είτε τη διασκέδασή μας, συνδέεται με κάποια εφαρμογή που την ελέγχει το οικουμενικό μονοπώλιο της Microsoft και τα λιγότερο γνωστά οικουμενικά μονοπώλια που έχουν αναλάβει την ασφάλεια των ψηφιακών εφαρμογών της έναντι κυβερνοεπιθέσεων ή απλών αστοχιών στη διεθνή ψηφιακή Νεφελοκοκκυγία (cloud). Η λειτουργία του παγκόσμιου καπιταλισμού, και τελικά της ψηφιακά οργανωμένης ανθρωπότητας, βασίζεται στην τυφλή εμπιστοσύνη που δείχνουμε στο ψηφιακό υπερκράτος και τους επιτελείς του. 

Κι αν για κάποιο λόγο ο Γκέιτς ή ο Σερτς (CEO της CrowdStrike) αποφάσιζαν να τα βροντήξουν και να κλείσουν τα «μαγαζιά» τους, να πάψουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε κράτη, επιχειρήσεις, δίκτυα και πολίτες; Τι θα γινόταν; Θα ανοίγαμε τον υπολογιστή και θα βρισκόμασταν μπροστά σε μια «μπλε οθόνη θανάτου» (δεν ξέρω τι ακριβώς είναι αυτό, το διάβασα ως σύμπτωμα του μπλακ άουτ και μου φάνηκε ωραίο). Θα μπαίναμε στην πλατφόρμα της ΔΥΠΑ ή του ΕΦΚΑ και δεν θα δούλευε τίποτα. Η πιστωτική μας κάρτα μπορεί να μην έχει κανένα αντίκρισμα, κι ας φιλοξενεί ένα ελάχιστο ποσό αξιοπρέπειας. Γενικώς, θα κατέρρεε το ψηφιακό σύμπαν και μαζί κι εμείς. 

Αυτή η «τυφλή εμπιστοσύνη» στο παγκόσμιο ψηφιακό υπερκράτος είναι το μείζον πρόβλημα –και δίδαγμα– του τελευταίου μπλακ άουτ. Εγινε ο κακός χαμός, εκατομμύρια άνθρωποι, επιχειρήσεις, συναλλαγές πάγωσαν και δεν βγήκε μια κρατική ή διακρατική αρχή να ψελλίσει το παραμικρό, να πει «αυτό μας αφορά, δεν είναι θέμα της αγοράς, δεν είναι μία ή δισεκατομμύρια μικρές ιδιωτικές υποθέσεις». 

Μούγκα! Τα κράτη, οι εκλεγμένες κυβερνήσεις, μένουν άφωνες και άβουλες μπροστά σε κάθε αποτυχία ή κακοβουλία της παγκόσμιας ψηφιακής δικτατορίας. 

ΚΙΜΠΙ

Kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Η ανυσματοκρατική τάξη εδραιώνεται μόλις θέσει υπό την κατοχή της τις ισχυρές τεχνολογίες που επιτρέπουν την ανυσματοποίηση της πληροφορίας. Η πληροφορία γίνεται κάτι αποχωρισμένο από τις υλικές συνθήκες της παραγωγής και της κυκλοφορίας της. Αποσπάται από συγκεκριμένους τόπους, κουλτούρες, μορφές και διανέμεται σε διαρκώς ευρύτερους κύκλους, υπό το διακριτικό σημείο της ιδιοκτησίας. Η αφαίρεση της πληροφορίας από τον κόσμο γίνεται, συνακόλουθα, το μέσο για να αποστερηθεί ο κόσμος τον εαυτό του. 

McKenzie Wark, «Ενα μανιφέστο των χάκερ» (2004) 

Τι είναι ζωή

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 13-14/7/2024

Hey, relax, life is a journey, not a race. Take it easy and enjoy the ride!

Υπάρχουν πολλές ερωτήσεις που χαρακτηρίζονται ως «η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου». Αλλά υπάρχει οπωσδήποτε μία που αξίζει όχι εκατομμύρια, αλλά όλα τα λεφτά του κόσμου: τι είναι ζωή; Να ξεκαθαρίζουμε: απαντήσεις και ορισμοί δεν της λείπουν, κι αν δίναμε σε καθεμιά το εκατομμύριο που δικαιούται, δεν θα φτάναν όλα τα λεφτά του κόσμου. Εντάξει, τυπικά ζωή είναι η κατάσταση της ύλης που διαθέτει βιολογικές διεργασίες (κυτταρική επικοινωνία, αυτοσυντήρηση, ομοιόσταση, μεταβολισμό, προσαρμογή, ανάπτυξη, αναπαραγωγή), πράγμα που καθιστά τη βιολογία επιστήμη των επιστημών, αλλά αυτό θα δυσαρεστούσε σφόδρα τους φιλοσόφους που θεωρούν πως αυτοί αποκρυπτογραφούν εδώ και αιώνες το «νόημα της ζωής», άλυτο κι ανεύρετο σε τέτοιο βαθμό ώστε ρεαλιστικότερος ορισμός της ζωής να αναδεικνύεται ο ΜΗ ορισμός του Καζαντζάκη: «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο, καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο. Το μεταξύ φωτεινό διάστημα το αποκαλούμε ζωή». 

Το πόσο πράγματι φωτεινό είναι το μεταξύ των δυο αβύσσων διάστημα είναι πάλι σχετικό. Πόσο φως υπάρχει στη ζωή στη Γάζα του θανάτου, πόσο στα μέτωπα του ουκρανικού πολέμου, πόσο φωτεινή είναι η ζωή σε όλη την ποικιλότητά της όταν απειλείται από την κλιματική κατάρρευση και τη σκληρή ανθρωπόκαινο εποχή, πόσο φως περνάει στα στενόχωρα αχούρια που προσφέρονται ως κατοικίες στους νέους ανθρώπους, πόσο εφικτό είναι να σφυρίζεις χαρούμενα και να βλέπεις τη φωτεινή πλευρά της ζωής, αν σε στραγγαλίζει μια στοίβα απλήρωτων λογαριασμών; Εξαρτάται από το τι χάπια παίρνεις, σε ποια πλευρά της ιστορίας βρίσκεσαι, αλλά κυρίως σε ποιο επίπεδο της οικονομικής πυραμίδας στέκεσαι. 

«Hey, relax, life is a journey, not a race. Take it easy and enjoy the ride» (= Ε, ηρέμησε, η ζωή είναι ένα ταξίδι, όχι αγώνας ταχύτητας. Πάρ’ τη χαλαρά και απόλαυσε τη βόλτα»). Διαβάζω αυτή τη δημοφιλέστατη, αν και αμφιβόλου πατρότητας (ή μητρότητας) θυμοσοφία στην πλάτη ενός τι σερτ που φοράει έφηβος σε βαγόνι του μετρό. Συνοδεύεται από μια γελαστή χελώνα. Δεν ξέρω αν ο νεαρός ενστερνίζεται το μότο, μάλλον όχι γιατί όσο στέκεται όρθιος κουνάει νευρόσπαστα χέρια και πόδια, σαν περφόρμερ που του ανατέθηκε να περιγράψει με παντομίμα μια κρίση άγχους ή πανικού. Ευτυχώς, οι περισσότεροι συνομήλικοί του, που γεμίζουν τα βαγόνια του τελευταίου μεταμεσονύχτιου μετρό είναι σε κατάσταση ευθυμίας ή νωχέλειας, χωρίς απαραίτητα να υιοθετούν το ψευδο-αισώπειο μότο των «προπονητών ζωής» (life couch). 

Προφανώς η ζωή δεν είναι παρά μια βόλτα, αλλά οι δυνατότητες και οι ευκαιρίες να την απολαύσουμε πραγματικά προσφέρονται με τρομακτική ανισότητα στα ανθρώπινα πλάσματα. Ανισότητα στον βιολογικό, κοινωνικό, οικονομικό χώρο και χρόνο. 

Για την πλειονότητα των νεότερων ανθρώπων, της γενιάς Ζ κατά την αμφίβολη ταξινόμηση των γενεών, η ζωή γίνεται αντιληπτή ως μια σειρά από εξετάσεις, συλλογή πτυχίων, πιστοποιητικών κατάρτισης, επανακατάρτισης, αξιολογήσεων και επαναξιολογήσεων μέχρι να γεράσουν. Για άλλους η ζωή, ειδικά η εργασιακή πλευρά της ζωής, είναι μια σειρά από απολύσεις και απώλειες της δουλειάς τους, που στο τέλος τις χρεώνονται ως προσωπικές αποτυχίες κι ας είναι οι εργοδότες τους που έχουν ρίξει τις επιχειρήσεις τους στα βράχια. Για άλλους ο εργασιακός βίος είναι μια μακρά σειρά από προσλήψεις και διαρκείς εναλλαγές εργασιακού περιβάλλοντος, ειδικότητας, τόπου, χώρας, χωρίς απαραίτητα να ανεβαίνουν στην ιεραρχία. Μια διαρκής εργασιακή περιπλάνηση. 

Για κάποιους, άτομα ή οικογένειες, μπορεί η ζωή να είναι ένας δυσάρεστος απολογισμός μετακομίσεων από γειτονιά σε γειτονιά κι από σπίτι σε σπίτι, από τα οποία ποτέ κανένα δεν θα γίνει δικό τους. Και γι’ άλλους η ζωή μπορεί να είναι μια σειρά από αγορές ακριβών ακινήτων όπου γης, χωρίς απαραίτητα να τα απολαμβάνουν έστω και για λίγες μέρες τον χρόνο. 

Για αρκετούς, συλλέκτες μοναδικών εμπειριών, η ζωή είναι μια σειρά από ταξίδια αναψυχής από χώρα σε χώρα και από ήπειρο σε ήπειρο, που απαθανατίζονται σε βίντεο και φωτογραφίες διαμοιραζόμενες λάιβ σε όλους τους διαδικτυακούς φίλους τους. Αλλά για εκατομμύρια ανθρώπους η ζωή είναι μια σειρά από μεταναστεύσεις, μια ακολουθία διωγμών από τη μια χώρα στην άλλη, μια διαδοχή από επικίνδυνες θαλάσσιες ή χερσαίες διαδρομές, και ο μόνος λόγος να τις απαθανατίσουν στα κινητά τους είναι δώσουν στίγμα σε πιθανούς διασώστες ή να αποτρέψουν μια επικίνδυνη, έως και θανάσιμη επαναπροώθηση. 

Για κάποιους η ζωή μπορεί να περιγραφεί με τα αυτοκίνητα που αλλάζουν στη διάρκεια του οδηγικού βίου τους, ανεβαίνοντας πίστα κάθε φορά και δηλώνοντας περήφανοι για το περιβαλλοντικό άλμα τους από τη ρυπογόνα Mercedes C36 AMG των νάιντις στο ολοκάθαρο, μηδενικού αποτυπώματος ηλεκτρικό Tesla. Για άλλους είναι μια ατέλειωτη σειρά δαπανηρών επισκέψεων στο συνεργείο αυτοκινήτων για να σώσουν ό,τι σώζεται από το σαράβαλο εικοσιπενταετίας που σε λίγο δεν θα περνάει από το ΚΤΕΟ. 

Για πολλούς η ζωή είναι μια σειρά από ανεξόφλητους λογαριασμούς και καθυστερημένα δάνεια, ένα ιδιωτικό χρέος διαρκώς ανακυκλούμενο και αναβαλλόμενο. Και για άλλους είναι μια διαδοχή από ισολογισμούς αυξανόμενης κερδοφορίας, ένα Ε9 που φουσκώνει χρόνο με τον χρόνο και τραπεζικοί λογαριασμοί που διογκώνονται, αποδίδοντας ένα αξιοπρεπές έσοδο ακόμη και με τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια. 

Για άλλους η ζωή είναι μια διαδοχή οικονομικών κρίσεων που τους βυθίζουν όλο και πιο χαμηλά, κι άλλοι δεν αφήνουν ποτέ μια καλή κρίση να πάει χαμένη, αν δίνει ευκαιρίες για μεγάλες αρπαχτές. Για πολλούς η ζωή είναι μια αλληλουχία από αποτυχίες και ήττες, για λίγους μια αλυσίδα από επιτυχίες και θριάμβους. Για κάποιους η ζωή είναι οι πόρτες που βρίσκουν κλειστές σαν η χρεία τες κουρταλή, και για άλλους είναι οι περιστρεφόμενες πόρτες που τους περνούν από τη μια πλευρά της εξουσίας στην άλλη, και από τη μια κορυφή στη διπλανή. 

Για κάποιους η ζωή είναι η περιουσία και η ισχύς που κληρονόμησαν από το επιφανές πολιτικό ή επιχειρηματικό τζάκι τους και άλλοι δεν βρήκαν τίποτα να κληρονομήσουν εκτός από μνήμη και χρέη. 

Εντάξει, η ζωή μπορεί να είναι για όλους, της μιας ή της άλλης πλευράς, μια σειρά από συναρπαστικούς έρωτες, βαθιές φιλίες, όμορφες παρέες, γλέντια, πάρτι, γάμους, γεννήσεις, καβγάδες, χωρισμούς, επανασυνδέσεις, αλλά στο πώς θα ζήσεις όλες τις μικρές στιγμές της, στο πόσο θα απολαύσεις πραγματικά τη μικρή βόλτα σου στον κόσμο, παίζει μεγάλο ρόλο αν θα βρεθείς στη σωστή, φωτεινή πλευρά της. Κι αυτό δεν είναι μόνο θέμα τύχης και καλής ψυχολογίας, σωστά; 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Κι αν σε κλείσει η τράπεζα μες στη φυλακή

κάθε μέρα θα ’ναι Κυριακή

μη σε νοιάζει όλα θα είναι πληρωμένα

αχ να με μαζεύανε και μένα

Ολα στη ζωή σου είναι δανεικά

χαμογέλα φέρσου ευγενικά

μην το γρουσουζεύεις σκέψου θετικά

όλα στη ζωή είναι σκατά.

Κι όταν η παράσταση κλείσει τελικά

όλα μοιάζουν με βεγγαλικά

η ζωή κι ο θάνατος είναι θεατρίνοι

και γελούν από το καμαρίνι

Σφύριξε χαρούμενα μπορείς

δες τη φωτεινή πλευρά της ζωής

Μακρινά Ξαδέρφια, Θοδωρής Κοτονιάς, «Η φωτεινή πλευρά της ζωής»

Μισθωτοί συνεχούς πυράς

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 6-7/7/2024

Την έκτη μέρα της δημιουργίας ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο. Δεν ξέρω αν πρέπει να του καταλογίσουμε την καθιέρωση της εργάσιμης εβδομάδας των έξι ημερών, αν αυτός δηλαδή προ του δικού μας Μωυσή, που πουλάει ως παγκόσμια καινοτομία την αντιστροφή της μείωσης του εργάσιμου χρόνου, όπως απαιτεί η κοινή λογική και επιτρέπει η τεχνολογία, έχει το κοπιράιτ του εξαήμερου. Η ερμηνεία μάλλον αδικεί τον ορίτζιναλ Μωυσή, τον συγγραφέα της Γένεσης. Και αδικεί και τον ίδιο τον Θεό, που μετά την έκτη μέρα της δημιουργίας έπεσε ψόφιος από την κούραση και είπε «ό,τι έφτιαξα έφτιαξα, μη μου ταράξει κανείς το Σάββατό μου», όπου σαμπάτ σημαίνει ανάπαυση. 

Αν υποθέσουμε ότι ο Θεός είναι ο πρώτος εργαζόμενος στον κόσμο, αυτοαπασχολούμενος για την ακρίβεια, αφού ήταν εργοδότης του εαυτού του, που δούλεψε σκληρά για να φτιάξει σε έξι μέρες το Σύμπαν, οφείλουμε ταυτόχρονα να του αναγνωρίσουμε ότι, πιθανότατα μετά κατάλαβε ότι η εργασία συνεχούς πυράς είναι εξουθενωτικό και ψυχοφθόρο σπορ, εξ ου κι αποφάσισε αφενός ο ίδιος να μην ξαναδουλέψει ποτέ -τουλάχιστον μέχρι την Πρώτη Παρουσία, οπότε έκανε ένα οδυνηρό διάλειμμα 33 ετών μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία, που ουδείς γνωρίζει πόσες χιλιετίες θα την περιμένουμε- και να πάψει να ασχολείται με την τελειοποίηση της δημιουργίας του, αφετέρου να παρέχει την ίδια πολυτέλεια και στο κατά τεκμήριο τελειότερο δημιούργημά του, τον άνθρωπο, φτιαγμένο κατ’ εικόνα και ομοίωσή του. Στον βιβλικό παράδεισο δεν υπήρχε εργασία, οι πρωτόπλαστοι θα τα είχαν όλα έτοιμα, μια ματιά στον κήπο θα έριχναν, κανένα κλαδεματάκι, λίγο ξεχορτάρωμα, κανένα ποτισματάκι, καμιά σπορά, τα υπόλοιπα θα τα έκανε η φύση, ως το πρώτο καλοκουρδισμένο εργοστάσιο συνεχούς πυράς διευθυνόμενο από την αρχαιότερη εκδοχή τεχνητής νοημοσύνης. 

Η μόνη ρητή θεϊκή εντολή προς τους πρωτόπλαστους, που παραπέμπει σε κάποιου είδους σωματική καταπόνηση και προσπάθεια, είναι εκείνο το «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και πληρώσατε την γην», το οποίο δεν το λες και δουλειά, ακατάπαυστο σεξ υπέδειξε να κάνουν οι πρώτοι άνθρωποι, και μάλιστα αρχικώς χωρίς την οδύνη της κύησης και του τοκετού, αυτή ήρθε και ορίστηκε μετά ως γυναικεία τιμωρία λόγω προπατορικού αμαρτήματος, μαζί με την εργασία, κι αυτή είναι η σεξιστική, μισογύνικη διάσταση του Θεού, αλλά μην το αναπτύξουμε αυτό προς το παρόν. Η εργασία ήταν μέρος της ποινής και του διωγμού των πρωτόπλαστων από τον παράδεισο. Πάντως, κι έξω απ’ αυτόν η έβδομη μέρα έμεινε ιερή κι απαραβίαστη.

Ο βιβλικός μύθος μάς λέει εμμέσως ότι η εργασία είναι ένας καταναγκασμός που δεν ταιριάζει στην ανθρώπινη φύση και από τον οποίο το είδος μας είναι προορισμένο να απαλλαγεί. Κι αν ο Θεός καθάρισε με την έβδομη μέρα της εβδομάδας, εναπόκειται στην ανθρωπότητα να καταργήσει μία προς μία τις υπόλοιπες έξι μέρες ως εργάσιμες, όσες χιλιετίες κι αν απαιτηθεί γι’ αυτό. Αυτό που αποκαλούμε πρόοδο είναι μια μακρά, κυρίως αιματηρή πορεία μείωσης του εργάσιμου χρόνου και συρρίκνωσης του κοινωνικά αναγκαίου χρόνου εργασίας. Και παρότι η βιβλική εντολή για τη μη εργάσιμη έβδομη μέρα κάθε άλλο παρά τηρήθηκε ευλαβικά ακόμη και στα πιο φανατικά χριστιανικά έθνη, ιδιαίτερα στους αιώνες του έπους του βιομηχανικού καπιταλισμού, είναι υπόθεση μόλις του προηγούμενου αιώνα, του 20ού, η κατάκτηση της πενθήμερης εργάσιμης εβδομάδας. Αν πάρουμε, λοιπόν, υπόψη ότι η Πεντάτευχος του Μωυσή γράφτηκε περί το 1400 π.Χ., μπορούμε να υπολογίσουμε ότι χρειάστηκαν περίπου 3.500 χρόνια για να περάσουμε από την κατάργηση της 7ης στην κατάργηση και της 6ης μέρας εργασίας. Και χρειάστηκαν μόλις λίγες μέρες για να σβήσουν ο Μωυσής Νο 2 και οι πιστοί του (όπως ο Αδωνις, ο κατάλληλος υπουργός στην κατάλληλη θέση όταν ψηφίστηκε πέρσι η σχετική διάταξη), εξέλιξη 3.500 χρόνων. Ρισπέκτ, διότι λίγο έλειψε να ξεπεράσει σε δημιουργική ταχύτητα τον Θεό που έφτιαξε τον κόσμο σε μόλις έξι εργάσιμες. 

Πέραν από πλάκα, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι η ρύθμιση του χρόνου εργασίας σε επταήμερη και 24ωρη βάση είναι προϊόν του βιομηχανικού καπιταλισμού, και σε μεγάλο βαθμό του ορυκτού καπιταλισμού. Από την εποχή της ατμοκίνησης εντοπίστηκε ως πρόβλημα το «άψε-σβήσε» στις μηχανές που τροφοδοτούνταν με κάρβουνο  κι έναν αιώνα μετά αυτό έγινε πιο προβληματικό όταν το κάρβουνο το αντικατέστησε το πετρέλαιο στις μεγάλες μονάδες της μεταλλουργίας και όλης της βαριάς βιομηχανίας που τα καμίνια της δεν μπορούσαν να αναβοσβήνουν για ψύλλου πήδημα, εξ ου και οι βιομηχανίες συνεχούς πυράς, διότι το πυρ έκαιγε σε 24ωρη βάση και οι βάρδιες εργασίας έπρεπε να καλύπτουν το «24x7x365», για να ταΐζουν ακατάπαυστα το θηρίο της παραγωγής και τα άλλα θηρία, της παγκόσμιας ζήτησης και της παγκόσμιας αγοράς. 

Αλλά το ερώτημα που προκύπτει στις δεκαετίες της τρομακτικής αποβιομηχάνισης και του εξοστρακισμού της βαριάς βιομηχανίας από το πεδίο του ευρωπαϊκού και ελληνικού καπιταλισμού είναι το εξής: ελλείψει συνεχούς πυράς, ποια παραγωγική ανάγκη εξυπηρετεί η «συνεχής λειτουργία» των επιχειρήσεων -και ποιων επιχειρήσεων;- που φιλοδωρούνται με το πλεονέκτημα της «έκτακτης» εξαήμερης εργασίας; Δηλαδή, στην εποχή που η τεχνολογία και η πολυδιαφημισμένη τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συρρικνώσει σε ελάχιστες ώρες τη μέρα και ελάχιστες μέρες τη βδομάδα την κοινωνικά αναγκαία εργασία, ποια ανάγκη υπηρετεί η μετατροπή των μισθωτών σκλάβων του 5ήμερου-40ώρου σε «εργαζόμενους συνεχούς πυράς», διαθέσιμους και απασχολήσιμους ανά πάσα στιγμή; 

Ισως έχουμε βιαστεί να καταλογίσουμε την παγκόσμια πρωτοτυπία του εξαήμερου στον Μωυσή Νο2 – Κυριάκο. Ισως η νέα συνθήκη συνεχούς πυράς δεν είναι το πετρέλαιο ή το αέριο, αλλά η ακατάπαυστη ροή δεδομένων μέσω Διαδικτύου που απαιτεί εκατομμύρια σέρβερς σε συνεχή λειτουργία, δισεκατομμύρια λάπτοπ, πι σι, κινητά, POS, δέκτες και πομπούς πληροφοριών, συναλλαγών και ροών χρήματος. Ισως χρειαστεί ένας ευφάνταστος Μωυσής -φυσικά ο δικός μας!- να μεσολαβήσει ξανά στον Θεό να προσθέσει μία ή δύο μέρες στη βδομάδα, γιατί με τις επτά δεν βγαίνει. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Και είπεν ο Θεός· ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν, και αρχέτωσαν των ιχθύων της θαλάσσης και των πετεινών του ουρανού και των κτηνών και πάσης της γης και πάντων των ερπετών των ερπόντων επί γης γης. Και εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον, κατ’ εικόνα Θεού εποίησεν αυτόν, άρσεν και θήλυ εποίησεν αυτούς. Και ευλόγησεν αυτούς ο Θεός, λέγων· αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και πληρώσατε την γην και κατακυριεύσατε αυτής και άρχετε των ιχθύων της θαλάσσης και των πετεινών του ουρανού και πάντων των κτηνών και πάσης της γης και πάντων των ερπετών των ερπόντων επί της γης. Και είπεν ο Θεός· ιδού δέδωκα υμίν πάντα χόρτον σπόριμον σπείρον σπέρμα, ο εστιν επάνω πάσης της γης, και πάν ξύλον, ο έχει εν εαυτώ καρπόν σπέρματος σπορίμου, υμίν έσται εις βρώσιν· Και πάσι τοις θηρίοις της γης και πάσι τοις πετεινοίς του ουρανού και παντί ερπετώ έρποντι επί της γης, ο έχει εν εαυτώ ψυχήν ζωής, και πάντα χόρτον χλωρόν εις βρώσιν. και εγένετο ούτως. Και είδεν ο Θεός τα πάντα, όσα εποίησε, και ιδού καλά λίαν. Και εγένετο εσπέρα και εγένετο πρωΐ, ημέρα έκτη.

ΓΕΝΕΣΙΣ 1, 27-31

Born on the 4th of July

 (απο τη στήλη ΑΝΩ-ΚΑΤΩ,  Εφημερίδα των Συντακτών, 4/7/2024)

Ολοι είμαστε γεννημένοι την 4η Ιουλίου. Εγώ κυριολεκτικά (να με χαίρομαι), όλοι μας μεταφορικά, ο κόσμος μας, τουλάχιστον ο δυτικός , είναι γεννημένος την 4η Ιουλίου, που προηγείται χρονολογικά μιας άλλης ημερομηνίας που θα μπορούσε να είναι ημερομηνία γέννησης όλων μας. Είμαστε γεννημένοι την 4η Ιουλίου, αν πάρουμε ως αφετηρία την Αμερικανική Επανάσταση, αλλά κυρίως την 14η Ιουλίου αν θεωρήσουμε μήτρα του σύγχρονου πολιτικού πολιτισμού τη Γαλλική Επανάσταση. 

Είμαστε εν μέρει γεννημένοι και την 28η Μαρτίου, ημερομηνία της Παρισινής Κομμούνας, οπωσδήποτε και την 25η Οκτωβρίου της μπολσεβίκικης επανάστασης κι εδώ, σε αυτή τη χώρα, έχουμε κάθε λόγο να είμαστε περήφανοι ως γεννημένοι την 25η Μαρτίου της Ελληνικής Επανάστασης, όποτε κι αν είναι αυτή η 25η Μάρτη, και όλες οι 25ες Μάρτη των απελευθερωτικών επαναστάσεων που γέννησαν τη σύγχρονη Ευρώπη. Και οι νεότεροι, μεσήλικες ή υπερήλικες πια, είμαστε αναμφίβολα γεννημένοι στις 17 Νοέμβρη, εν μέρει και στις 3 Μαΐου, του γαλλικού και του παγκόσμιου 1968. 

Γενικώς, όλοι είμαστε γεννημένοι στον ζωδιακό αστερισμό της επανάστασης με ωροσκόπο την εξέγερση. Η Ευρώπη, η Δύση, ο κόσμος, οι σύγχρονες κοινωνίες είναι προϊόντα επαναστάσεων που κλόνισαν ή ανέτρεψαν καθεστώτα, γέννησαν ατομικά και συλλογικά δικαιώματα (και κατά κάποιον τρόπο εξακολουθούν και γεννούν νέα), εδραίωσαν την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, με όλες τις αναπηρίες της, διαμόρφωσαν έναν νέο ανθρωπότυπο, τον πολίτη, ως πυρήνα του συστήματος διακυβέρνησης, έστω και με αυτό το ισχνό, στιγμιαίο, υποτιμημένο, αλλά συχνά τόσο ανατρεπτικό δικαίωμα της ψήφου. 

Είμαστε όλοι γεννημένοι την 4η ή την 14η Ιουλίου. Κι αυτή την κληρονομιά, που παραμένει όχημα για ένα λιγότερο δυστοπικό μέλλον, διακηρύσσει πως θα ξεριζώσει μια αντεπαναστατική Ακροδεξιά που διψάει για εξουσία. Σύμμαχός της, η «Διεθνής» του cloud και της παγκόσμιας ψηφιακής χειραγώγησης που μετατρέπει τον πολίτη σε χρήστη και τη δημοκρατία σε app. 

Γεννημένοι την 4η Ιουλίου, πεθαμένοι την 7η; Ας ελπίσουμε ότι δεν θα χρειαστεί να το πούμε αυτό την προσεχή Κυριακή. 

Ανοιξη, φθινόπωρο, χειμώνας μες στο κατακαλόκαιρο

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 29-30/6/2024

Μαρκ Σαγκάλ, "Τέσσερις εποχές" 

Υπάρχει μια παράδοξη εκ πρώτης όψεως αναντιστοιχία ανάμεσα σε αυτό που συμβαίνει στην οικονομία, αυτό που επικρατεί στην κοινωνία και αυτό που συντελείται στην πολιτική. Αν υποθέσουμε ότι αυτές οι τρεις σφαίρες που συνθέτουν τη δημόσια ζωή έχουν μια σχετική αυτονομία, αλλά χωρίς ποτέ να σταματά η αλληλεπίδρασή τους, αυτή τη στιγμή σε καθεμιά τους επικρατεί μια εντελώς διαφορετική ατμόσφαιρα. Αν οι ατμόσφαιρες αντιστοιχούσαν σε εποχές, θα έλεγα ότι την ώρα που στην οικονομία είναι άνοιξη, στην κοινωνία επικρατεί φθινόπωρο και στην πολιτική βαρύς χειμώνας. Το όλον, πάντως, στη σύνθεσή του δεν μας κάνει με τίποτα καλοκαίρι, κατακαλόκαιρο, καυτό, άνυδρο και ανεμώδες, όπως αυτό που διανύουμε. 

Το κλίμα στην οικονομία είναι ανοιξιάτικο, εύκρατο και υγιεινό, όχι απαραίτητα για μας τους κοινούς θνητούς, αλλά οπωσδήποτε για τη μεγάλη επιχειρηματικότητα, εγχώρια και αλλοδαπή, μόνιμη και περαστική, της αρπαχτής. Για παράδειγμα, αν υποθέσουμε ότι το χρηματιστήριο καθρεφτίζει κάπως αυτό το κλίμα, οφείλουμε να αποδώσουμε στη διακυβέρνηση Μητσοτάκη τα εύσημα ότι στην πενταετία της σχεδόν τριπλασιάστηκαν η απόδοση των μετοχών και οι σχετικοί δείκτες, παρά την πανδημία και τα μίνι κραχ που προκάλεσε. Η κερδοφορία των εισηγμένων επιχειρήσεων χάρη στον πληθωρισμό και στο δημόσιο χρήμα των συμβάσεων, προμηθειών, αναθέσεων και παραχωρήσεων έχει πάει καλύτερα από ποτέ και γι’ αυτό οι μέτοχοί τους φέτος αναμένεται να παντελονιάσουν μερίσματα σχεδόν 4 δισ. ευρώ. Οι επικεφαλής των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, παρά τις επιμέρους γκρίνιες και αβεβαιότητες, δεν κρύβουν την ικανοποίηση, αν όχι και ευγνωμοσύνη τους, για τις βασικές πολιτικές της κυβέρνησης. Και γενικώς έχουν μεγάλες προσδοκίες να πάνε ακόμη καλύτερα και να κάνουν επικερδή ντιλ όχι μόνο με το βαθύ κράτος, αλλά και με ξένα κεφάλαια, που αγοράζουν εκλεκτά ελληνικά επιχειρηματικά φιλέτα, προς μεγάλη χαρά των Ελλήνων ιδιοκτητών τους που γεμίζουν τα ταμεία τους. Η άνοιξη στην οικονομία είναι τόσο ανθηρή, που οι επιχειρηματικές ελίτ σχεδόν κρατάνε την ανάσα τους μη γίνει καμιά στραβή, εδώ ή στην Ευρώπη, και καταστραφεί η πολλά υποσχόμενη ανθοφορία της. 

Στην κοινωνία, για την ακρίβεια στο τμήμα της που βρίσκεται κάτω από το πλουσιότερο 10% με 20%, το κλίμα είναι φθινοπωρινό. Οχι με την ηπιότητα και τη γλυκύτητα της μετάβασης, αλλά με τη μουντάδα και τις σφοδρές εναλλαγές μιας διαταραγμένης από την κλιματική κρίση εποχής. Δυσφορία είναι η κατάλληλη λέξη, που κλιμακώνεται αντιστρόφως ανάλογα με το εισόδημα και τον φόβο οικονομικής επιδείνωσης. Η άνοιξη που επικρατεί στους ψηλούς ορόφους της οικονομικής πυραμίδας δεν αφήνει ούτε ανθάκι να πέσει στους κάτω ορόφους. Παρότι είμαστε στην καρδιά του καλοκαιριού, κι οπωσδήποτε ακόμη κι οι πιο πιεσμένοι οικονομικά ψάχνουν τρόπους να μετατρέψουν την ανέχειά τους σε μιαν ελάχιστη δόση θερινής απόλαυσης, οι υποτελείς τάξεις διανύουν εποχή μεγάλης δυσφορίας. Η πιο ενδιαφέρουσα και ευρεία έκφραση αυτής της δυσφορίας ήταν η αποχή από τις ευρωεκλογές. Μπορεί να μην παράγει άμεσα πολιτικά αποτελέσματα, αλλά ήταν η πιο ρητή, αν και σιωπηρή, διακήρυξη ότι εκατομμύρια πολίτες, και ιδιαίτερα νέοι, δεν έχουν πλέον καμιά προσδοκία από την πολιτική και το υπάρχον πολιτικό σύστημα. Και, βέβαια, δεν συμμερίζονται ούτε την εαρινή αισιοδοξία της οικονομικής ελίτ, του συρρικνούμενου «κόμματος των ικανοποιημένων», ούτε τη χειμερινή αταραξία της πολιτικής ελίτ, που προσποιείται ότι δεν έπαθε και τίποτα φοβερό από την αποχή. Δεν έχουμε καμιά ένδειξη προς το παρόν ότι αυτή η «μεγάλη παραίτηση» από την πολιτική μπορεί να διοχετευτεί σε κάτι άλλο, πιο δυναμικό, εκρηκτικό και επιδραστικό, ωστόσο η σημασία φωλιάζει πάντα στ’ ανύποπτα. 

Και πάμε στην τρίτη σφαίρα του δημόσιου βίου, όπου επικρατεί βαρύς χειμώνας μες στο κατακαλόκαιρο. Στο κομματικό σύστημα επικρατεί μεγάλη αναταραχή, οριζοντίως. Ο μόνος πυλώνας του που φαίνεται να κρατά την ψυχραιμία του είναι η Ακροδεξιά, που προφανώς περιμένει την έκβαση των γαλλικών εκλογών για να ξετσουμίσει και να επιχειρήσει να φτιάξει μια εγχώρια ρεπλίκα «εθνικού συναγερμού» α λα Λεπέν που θα αποσπάσει την έγκριση ή την ανοχή του «συστήματος» για να κάνει παιχνίδι. Δευτερευόντως, ψύχραιμο φαίνεται και το ΚΚΕ, που θέλει με κάθε τρόπο να αποφύγει διλήμματα σε περίπτωση πλήρους ρευστοποίησης του πολιτικού σκηνικού. Σε όλο το λοιπό φάσμα υπάρχει ανακατωσούρα, με τις ανοιχτές κρίσεις ηγεσίας στον ΣΥΡΙΖΑ και στο ΠΑΣΟΚ και την όλο και πιο αισθητή αμφισβήτηση του Μητσοτάκη. Ενδεχομένως ο Κασσελάκης να έχει ένα δίκιο στον ισχυρισμό ότι η συζήτηση για την (ανα)σύνθεση της Κεντροαριστεράς έχει υποβολείς στο «βαθύ σύστημα» της χώρας, αλλά επειδή και ο ίδιος είναι προϊόν και μέρος αυτού του συστήματος η καταγγελία του θα είχε αξία αν κατονόμαζε κάποιους από αυτούς τους υποβολείς. 

Αυτό που είναι δεδομένο είναι πως τα ακραία χειμωνιάτικα καιρικά φαινόμενα στο κομματικό σύστημα θα καταλήξουν σε (απροσδιόριστη προς το παρόν) ριζική ανασύνθεσή του. Γιατί; Γιατί ο κατακερματισμός που επικρατεί σήμερα δεν εμπνέει σταθερότητα και ασφάλεια στην ιθύνουσα τάξη, τουλάχιστον όχι στο σύνολό της. Δεν εγγυάται ασφαλείς λύσεις εναλλαγής στη διακυβέρνηση. Εδώ που τα λέμε, τα πειράματα των ετερόκλητων συμμαχιών ή των «τεχνοκρατών» που δοκιμάστηκαν την εποχή της μνημονιακής κονιορτοποίησης των κομμάτων αποδείχτηκαν φιάσκο σε σχέση με τον παλιό, καλό, δοκιμασμένο δικομματισμό, ή μια έστω ατελή νέα εκδοχή του, που πάντως θα έχει ηγεσίες με διάρκεια, συναίνεση και συνοχή. 

Με λίγα λόγια, για να διατηρηθεί η άνοιξη που απολαμβάνει (ή νομίζει ότι απολαμβάνει) η άρχουσα τάξη στο πεδίο της οικονομίας πρέπει να βγουν το ταχύτερο δυνατό από τη βαρυχειμωνιά τους το πολιτικό και κομματικό σύστημα της χώρας, όσες θυσίες κι αν απαιτηθούν γι’ αυτό. Ανάμεσα στους δύο πυλώνες της εξουσίας χρειάζεται ένας συντονισμός και συγχρονισμός εποχών, κλίματος και ατμόσφαιρας, ώστε να αποφευχθεί κάτι χειρότερο: μια εκτροπή της φθινοπωρινής δυσφορίας που προς το παρόν επικρατεί στις υποτελείς τάξεις σε ένα φλογερό, εκρηκτικό καλοκαίρι ή έναν βαρύ, θυελλώδη χειμώνα. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Ο ευκολότερος τρόπος να καταστραφεί μια δημοκρατία όπου την εξουσία ασκεί ο όχλος είναι να εμπλακεί σε εγχειρήματα που φαίνονται τολμηρά και γενναία. Διότι αν ο λαός μετράει σε κάτι, τότε πρέπει να τον έχεις μαζί σου, αφού και εκείνοι που έχουν αντίθετη γνώμη δεν θα μπορέσουν να τον σταματήσουν. Αλλά αν αυτό καταστρέφει την πόλη, καταστρέφει ακόμη χειρότερα εκείνους, ειδικότερα, τους πολίτες που τίθενται επικεφαλής τέτοιων εγχειρημάτων. Διότι ο λαός, θεωρώντας τη νίκη δεδομένη, όταν φτάνει η ήττα δεν τα ρίχνει στη μοίρα ή την ανικανότητα, αλλά στην άγνοια και την κακοκεφαλιά του επικεφαλής. Αυτός, λοιπόν, συνήθως σκοτώνεται ή φυλακίζεται ή εξορίζεται, όπως συνέβη σε αναρίθμητους Καρχηδόνιους ή Αθηναίους στρατηγούς. Δεν βοηθούν, μάλιστα, κανέναν απ’ αυτούς ούτε οι νίκες που προηγήθηκαν, αφού τις σβήνουν οι τωρινές συμφορές. 

Νικολό Μακιαβέλι, «Η χειραγώγηση του όχλου» (από το έργο «Λόγος επί των δέκα πρώτων βιβλίων του Τίτου Λίβιου», 1512-1517)

Το ίδρυμά μου

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 22-23/6/2024

Ζητείται κτήριο για στέγαση ιδρύματος, κατά προτίμηση
 μπρουταλιστικής αισθητικής

Ιδρυμα εκ του ελληνικού ρήματος ιδρύω ή ινστιτούτο εκ του λατινικού instituo; Ισχυρό το δίλημμα για το πού θα στεγάσω την υστεροφημία μου όταν μεγαλώσω, αν και έχω μεγαλώσει τόσο πια που είμαι ήδη σκιά της υστεροφημίας μου. Από τη μια μεριά το ινστιτούτο έχει κάτι πιο στέρεο, πιο τεχνοκρατικό και συμπαγές, σαν το status που σημαίνει τον σταθερό, αλλά και την κατάσταση, που δεν είναι πάντα σταθερή, αλλά η χρήση του έχει γενικευτεί μέχρι και στην αισθητική, που υποθέτω πως υπερβαίνει το πεδίο του πνεύματος, της επιστήμης, του πολιτισμού που κατά κανόνα αποτελούν αντικείμενα των «ινστιτούτων», ή μήπως όχι και τελικά οι μεσοθεραπείες, οι καθαρισμοί προσώπου, τα λέιζερ, οι θεραπείες κυτταρίτιδας είναι εικαστικές εκδοχές της ζωγραφικής προσώπου και της γλυπτικής σώματος; 

 Από την άλλη το ίδρυμα συνδέεται με κάτι το ιερό, το κοινωφελές, το φιλανθρωπικό ή καλύτερα το ανθρωπιστικό, αν και ταυτόχρονα έχει κάτι το ερμητικό, το περίκλειστο, είναι συνδεδεμένο με καταστάσεις εγκλεισμού και μακρόχρονης διαβίωσης από το κανονικό κοινωνικό περιβάλλον, ίδρυμα μπορεί να είναι και μια φυλακή, ίδρυμα μπορεί να είναι και μια αποθήκη ανθρώπινων πλασμάτων που ξεφεύγουν από το «φυσιολογικό» και το «κανονικό», αν και ο ιδρυματισμός με την ευρύτατη έννοιά του μπορεί να προκύψει και χωρίς εγκλεισμό: ακόμη και η μονοδιάστατη ύπαρξη στον κόσμο των σόσιαλ μίντια, το να είμαι εγώ, η μιντιακή περσόνα μου, η οθόνη μου, το πληκτρολόγιό μου και πίσω από αυτά ένας κόσμος ψηφιακών πλασμάτων, μια κοινωνία αλγορίθμων, ίσως είναι ήδη κι αυτό μια μορφή ιδρυματισμού. 

Πάντως, είτε ινστιτούτο είτε ίδρυμα, χωρίς λεφτά δεν γίνεται τίποτα. Αν ξεπεράσω το βασικό δίλημμα της μορφής στέγασης της υστεροφημίας και της ματαιοδοξίας μου, θα πρέπει να λύσω και το πρόβλημα της χρηματοδότησης. Μια μαγιά είναι ίσως το εφάπαξ, αν και όποτε πάρω σύνταξη, αλλά κατά τα φαινόμενα αυτό δεν θα φτάνει να αγοράσεις ούτε ηλεκτρικό ποδήλατο (ηλεκτρικό, γιατί δεν νοείται ίδρυμα και ινστιτούτο χωρίς στόχους πράσινης μετάβασης), αφήστε δε που πιθανότατα θα το ρουφήξουν τα τραπεζικά και λοιπά χρέη. Για αποταμιεύσεις ούτε λόγος, από ακίνητη περιουσία κάτι παίζει, αλλά με υποθήκες, επομένως το ινστιτούτο/ίδρυμά μου θα γεννηθεί, αν γεννηθεί, φτωχό και ανέστιο κι η μόνη λύση χρηματοδότησης θα είναι τα λεφτά των άλλων. Ενα κράουντ φάντινγκ, όμως, έχει κι αυτό τις δυσκολίες και τους κανόνες του, κι οπωσδήποτε δεν αποφεύγει τα δύο θεμέλια του κόσμου μας, το χρηματοπιστωτικό σύστημα και την Εφορία, γιατί το χρήμα δεν μπορεί παρά να είναι μόνο τραπεζικό και φορολογούμενο, έτσι δεν είναι; Αυτό βεβαίως σημαίνει ότι όσο εναλλακτικό και αντισυστημικό κι αν οραματίζομαι το ίδρυμά μου, στο τέλος κι αυτό θα περάσει από τον πάγκο του χασάπη. 

Βεβαίως, αν υποθέσουμε ότι λύνουμε το τεχνικό σκέλος της χρηματοδότησης του ιδρύματός μου, το βασικό ερώτημα για να προσελκύσω τα λεφτά των άλλων, μεγάλων ή μικρών δωρητών, είναι το ποιους σκοπούς θα υπηρετεί. Φυσικά, οι σκοποί πρέπει να υπηρετούν εκτός από τη ματαιοδοξία μου και κάτι από αυτά που υποτίθεται ότι υπηρέτησε το πέρασμά μου από τον δημόσιο και ιδιωτικό βίο, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων διαψεύσεων και των ατομικών και συλλογικών ηττών στις οποίες συνέβαλα. Αλλά το βρίσκω απίθανο να βρουν αρκετοί ελκυστικό το να χρηματοδοτήσουν έστω και με ένα ευρώ ένα ινστιτούτο για τις επαναστάσεις που χάθηκαν, πνίγηκαν στο αίμα ή στον αφρό ξυρίσματος, ένα ίδρυμα για τους επαναστάτες που αυτοκτόνησαν από απογοήτευση ή μετέτρεψαν την αθεράπευτη ιστορική αισιοδοξία τους σε αυταρχισμό και επιβολή, μια ΜΚΟ για οραματιστές, ουτοπιστές και αντεξουσιαστές που μεταλλάχθηκαν στα αντίθετά τους, έναν οργανισμό για μεταρρυθμιστές που έγιναν αντιμεταρρυθμιστές, για αριστερούς που έγιναν δεξιοί, αντιφασίστες που έγιναν μεταφασίστες, κομμουνιστές που έγιναν νεοφιλελεύθεροι, αναρχικούς που μεταμορφώθηκαν σε εξουσιαστές, αναρχοχάκερ και τεχνοφρικιά που έχουν γίνει άπληστοι ιδιοκτήτες πολυεθνικών ψηφιακών δικτατοριών. Θα ήταν ίσως πιο πρωτότυπο ένα ίδρυμα αφιερωμένο στη μελέτη ανθρώπων που είχαν ακριβώς την αντίστροφη πορεία από τους προαναφερόμενους, αλλά δυστυχώς η πρώτη ύλη του ιστορικού παρελθόντος μας και του άνυδρου παρόντος μας είναι απελπιστικά φτωχή σε τέτοια παραδείγματα. Ελπίζω το μέλλον να με εκπλήξει ευχάριστα, αλλά προς το παρόν το ίδρυμά μου χρειάζεται έναν πιο χειροπιαστό και ελκυστικό για χρηματοδότες σκοπό. 

Υπάρχουν οι πολύ τρέντι σκοποί, ιδρύματα και ινστιτούτα για την εμβάθυνση της δημοκρατίας (με τη στήριξη αποσυρμένων δικτατόρων), για τη βιώσιμη ανάπτυξη (με τη χρηματοδότηση πρώην αποικιοκρατών), για την πράσινη μετάβαση σε έναν κόσμο χωρίς ορυκτά καύσιμα και εκπομπές αερίου (με χορηγούς εταιρείες εξόρυξης), για την εξάλειψη θανατηφόρων λοιμώξεων (με τη βοήθεια των φαρμακευτικών) ή για τη μείωση της εργασιακής εκμετάλλευσης (με τη θερμή υποστήριξη των πολυεθνικών ψηφιακών πλατφορμών). Αλλά εκτιμώ ότι αυτό το πεδίο είναι κορεσμένο και σε ζήτηση και σε προσφορά, οπότε το ίδρυμά μου ίσως πρέπει να αφιερωθεί στο μόνο αντικείμενο που, αν και αγγίζει την πλειονότητα των ανθρώπων, έχει μείνει στα αζήτητα της αγοράς ιδρυμάτων: την αποτυχία και τους αποτυχημένους. Αυτό λέω να είναι το ίδρυμά μου. Το Ιδρυμα της Αποτυχίας. Κι αν αποτύχει κι αυτό, όλο και κάποιο ίδρυμα θα βρεθεί να εγκλειστώ σ’ αυτό και να με περιθάλψει μέχρι να περάσω στην αθανασία ή στη λήθη. 

ΥΓ.: Αφιερωμένο εξαιρετικά σε όλα τα ινστιτούτα και ιδρύματα της επιχειρηματικής και πολιτικής ελίτ της χώρας και όλου του κόσμου και στους ιδρυτές / εμπνευστές τους, ζώντες ή τεθνεώτες, που έχουν τη βεβαιότητα 1) ότι κάτι καινούργιο έχουν να πουν, 2) ότι δικαιούνται μια ξεχωριστή θέση στην αγορά υστεροφημίας και αθανασίας, 3) ότι δεν έχουν να λογοδοτήσουν για τίποτα και σε κανέναν. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Τι ζητάς αθανασία στο μπαλκόνι μου μπροστά,

ποια παράξενη θυσία η ζωή να σου χρωστά.

Ηρθαν διψασμένοι Κροίσοι, ταπεινοί προσκυνητές,

κι απ’ του κήπου σου τη βρύση δεν τους δρόσισες ποτές.

Είσαι σκληρή σαν του θανάτου τη γροθιά,

μα 'ρθαν καιροί που σε πιστέψαμε βαθιά.

Κάθε γενιά δική της θέλει να γενείς,

Ομορφονιά που δε σε κέρδισε κανείς.

Νίκου Γκάτσου, «Αθανασία» (από τον ομώνυμο δίσκο του Μάνου Χατζιδάκι, 1976)

Το ορφανό μήνυμα της κάλπης

 Η Εφημερίδα των Συντακτών, 15-16/6/2024 

Η Ντόρα Μπακογιάννη έχει δίκιο. Ο μόνος που φαίνεται να έλαβε κάτι από το περίφημο μήνυμα της κάλπης της περασμένης Κυριακής είναι ο αδελφός της, τυγχάνων και πρωθυπουργός. Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών ήταν ένας πραγματικός σεισμός για το σύνολο του κομματικού συστήματος. Οχι τόσο με όσα είπαν οι πολίτες, αλλά κυρίως με όσα δεν είπαν. Για την ακρίβεια, κυρίως με αυτούς που δεν είπαν τίποτα, που απείχαν. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης παραδέχτηκε ρητά ότι το 41%, πάνω στο οποίο ήταν καλαμοκαβαλημένος τον τελευταίο χρόνο, μετά τον διπλό του θρίαμβο πέρσι, πάει περίπατο. Και πρέπει να πορευτεί με ό,τι του απέμεινε και να προσπαθήσει να επανασυγκολλήσει τα θρύψαλα στα οποία αποσυντέθηκε το κόμμα των ικανοποιημένων και αισιόδοξων, που εξελίχθηκε ραγδαία σε απόκομμα ανικανοποίητων και απαισιόδοξων. Ο Κυριάκος πήρε το μήνυμα της εξαφάνισης περίπου ενός εκατομμυρίου ψηφοφόρων από το εκλογικό χαρτοφυλάκιό του και το έκανε προς το παρόν ανασχηματισμό, με μια χλιαρή ανακύκλωση προσώπων στο υπουργικό συμβούλιο, και στη συνέχεια, υποθέτω, θα το κάνει διορθωτικές παρεμβάσεις σε κρίσιμα πεδία της κυβερνητικής πολιτικής που αποδοκιμάστηκαν εκκωφαντικά στις ευρωεκλογές.

Ο Μητσοτάκης πήρε το μήνυμα της κάλπης, για την ακρίβεια τη βολική πλευρά του που σηκώνει μπαλώματα, και κάνει ό,τι μπορεί για να παρατείνει την κυριαρχία του. Ολοι οι άλλοι έχουν μείνει αχάμπαροι, όπως εσχάτως έμαθα ότι λένε στην Κύπρο. Ητοι δεν έχουν πάρει χαμπάρι. Πανηγυρίζουν ως νικητές πάνω στα ερείπια μιας συλλογικής ήττας. Για να είμαι δίκαιος, όχι όλοι στον ίδιο βαθμό και με την ίδια αμετροέπεια. Το ΚΚΕ, που είχε και τις λιγότερες απώλειες από την αποχή, επέδειξε κάποια μετριοπάθεια στην αποτίμηση της καλής επίδοσής του. Ο ακροδεξιός Βελόπουλος αντέδρασε με τυχοδιωκτική ευφυΐα, βλέποντας μια ευκαιρία να γίνει αυτός ο δεύτερος ισχυρός πόλος του κομματικού συστήματος και να παζαρέψει νομές εξουσίας εντός της μεγάλης (ακρο)Δεξιάς. Οι λοιποί στην κοσμάρα τους.

Ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ ισχυρίζεται πως η χειρότερη εδώ και 12 χρόνια εκλογική επίδοση του κόμματός του είναι ισχυρή εντολή όχι μόνο να συνεχίσει, αλλά και να διεκδικήσει την ηγεσία μιας πιθανής σύνθεσης κομμάτων της Κεντροαριστεράς, την οποία όμως προς το παρόν αποκηρύσσει ρητά. Ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ ερμηνεύει κι αυτός κατά βούληση την εκλογική «νίκη» του, με τις λιγότερες ψήφους έβερ στην 50χρονη ιστορία του, την ώρα που αμφισβητείται ανοιχτά η ηγεσία του. Η αρχηγός της Πλεύσης θεωρεί ότι έχει επαρκή επιρροή για να μη διαπραγματεύεται τίποτα και με κανέναν. Αντιθέτως, η εκτός Ευρωκοινοβουλίου λοιπή Αριστερά θεωρεί ότι έχει επαρκή ισχύ για να διαπραγματεύεται τα πάντα και με τους πάντες. Τέτοια απώλεια επαφής με την πραγματικότητα, τη νέα πραγματικότητα που διαμόρφωσε η τεράστια αποχή των ευρωεκλογών, δεν έχει καταγραφεί στη μεταπολιτευτική εκλογική ιστορία. Ολο το κομματικό σύστημα έχει πληγεί οριζόντια, αν και σε ριζικά διαφορετικές αναλογίες, από την αποχή και όλο συμπεριφέρεται σαν να μην τρέχει τίποτα. Σαν τον τύπο που τον φτύνουν κι αυτός επιμένει να ισχυρίζεται ότι απλώς βρέχει.

Οσο η κατάσταση μένει έτσι, με το ηχηρό μήνυμα της κάλπης ορφανό και στα αζήτητα, παιχνίδι με τη διαχείριση και την επισκευή της τεράστιας ζημιάς στο σύστημα εκπροσώπησης θα κάνει μόνος του ο Μητσοτάκης. Με τη φιλοδοξία να ανακτήσει την αμφισβητούμενη κυριαρχία του και επιχειρώντας να καλύψει γρήγορα το τρομακτικό κενό πολιτικής και κοινωνικής αντιπολίτευσης. Βεβαίως, έχει ένα τεράστιο πρόβλημα, που δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να το λύσει γρήγορα. Η όποια σχέση οικοδόμησε η Ν.Δ. με τα μεσαία, μικρομεσαία και φτωχότερα στρώματα τα τελευταία πέντε-έξι χρόνια βασιζόταν στο χρήμα. Στο χρήμα το κρατικό (εγχώριο και ευρωπαϊκό) που διανέμεται επιλεκτικά και με όρους εκλογικής απόδοσης, το χρήμα το ιδιωτικό που γεννάται από ευκαιρίες που δημιούργησε η οικονομική πολιτική του (π.χ. οι νεοραντιέρηδες των airbnb), το χρήμα το κερδοσκοπικό, που προκύπτει από την απουσία ενοχλητικών παρεμβάσεων στις αγορές, και το χρήμα το μελλοντικό, το προσδοκώμενο, που θα προκύψει (υποτίθεται) για όλους, ή για κάποιους από τους όλους, ως μέρισμα ανάπτυξης. Με λίγα λόγια, η πολιτική σχέση της νεοφιλελεύθερης Ν.Δ. με τους πολίτες που στον έναν ή στον άλλο βαθμό τη στήριζαν μέχρι την περασμένη Κυριακή βασιζόταν σε μια συνθήκη εξαγοράς, που μια χαρά υπηρετήθηκε χάρη στην πανδημία, τις έκτακτες χρηματοδοτήσεις και τις δημοσιονομικές ελευθερίες που έδινε η Ε.Ε. Η επιστροφή στο ευρωπαϊκό δημοσιονομικό μαντρί, στην «κανονικότητα» και στην ελευθερία των αγορών που απογείωσε τις τιμές και το κόστος ζωής, έσπασε αυτό το αγοραίο «κοινωνικό συμβόλαιο». Κι αυτό το πλήρωσε η κυβέρνηση στο ταμείο της κάλπης χάνοντας 1 εκατ. αποθαρρυμένους ψηφοφόρους.

Στην αντιπολίτευση αριστερά της Ν.Δ., δεν υπάρχει αυτή η συνθήκη εξαγοράς. Οχι γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ και οι λοιπές δυνάμεις δεν θα ήθελαν να δελεάσουν τους πολίτες με κάποια προσδοκία αύξησης των εισοδημάτων τους. Αλλά γιατί κανείς από μόνος του, και προς το παρόν ούτε όλοι μαζί, δεν πείθει για τη δυνατότητα διακυβέρνησης στον άμεσο ορίζοντα. Και δεν μπορούν και δεν θέλουν, απορροφημένοι εντελώς σε ναρκισσιστικούς ανταγωνισμούς ηγεμονίας και επιβολής στους κομματικούς τους μικρόκοσμους. Τα φτωχότερα στρώματα, η εργατική τάξη και οι καταστρεφόμενοι μικρομεσαίοι, στους οποίους θα έπρεπε να απευθύνονται, δεν ακούνε παρά άτολμες παραλλαγές του κυβερνητικού δόγματος περί «μερίσματος ανάπτυξης» που απλώς θα προκύψει από ένα διαφορετικό μοντέλο. Αριστερές αριστείες, αξιοκρατίες και υποσχέσεις για λίγο καλύτερη διαχείριση του δημόσιου χρήματος δεν λένε τίποτα στους ανθρώπους που βλέπουν τα δισεκατομμύρια να περνούν προκλητικά μπροστά τους, τον πλούτο να συσσωρεύεται και να επιδεικνύεται από τις ίδιες ισχνές ελίτ, ενώ οι ίδιοι είναι υποχρεωμένοι να κυνηγάνε τις προσφορές στα σούπερ μάρκετ. Κι όταν χάνεις την οικονομική και κοινωνική προσδοκία, χάνεις και την πολιτική. Ενδεχομένως δεν πας και στην κάλπη.
 

Αν η Αριστερά δεν προτείνει στους πληβείους της οικονομικής πυραμίδας ένα «κοινωνικό συμβόλαιο» όχι εξαγοράς, αλλά ριζικής και επιθετικής αναδιανομής του πλούτου υπέρ τους, δεν θα έχει καμιά τύχη. Οι τωρινές της ήττες είναι απλώς το πολιτικό ταμείο όσων δεν τόλμησε να κάνει όταν είχε την ευκαιρία. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

 
Στ’ αστεία παίζαμε!
Δε χάσαμε μόνο τον τιποτένιο μισθό μας
Μέσα στη μέθη του παιχνιδιού σάς δώσαμε και τις γυναίκες μας
Τα πιο ακριβά ενθύμια που μέσα στην κάσα κρύβαμε
Στο τέλος το ίδιο το σπίτι μας με όλα τα υπάρχοντα.
Νύχτες ατέλειωτες παίζαμε, μακριά απ’ το φως της ημέρας
Μήπως πέρασαν χρόνια; σαπίσαν τα φύλλα του ημεροδείχτη
Δε βγάλαμε ποτέ καλό χαρτί, χάναμε χάναμε ολοένα
Πώς θα φύγουμε τώρα; πού θα πάμε; ποιος θα μας δεχτεί;
Δώστε μας πίσω τα χρόνια μας δώστε μας πίσω τα χαρτιά μας
Κλέφτες!
Στα ψέματα παίζαμε!
Μανώλη Αναγνωστάκη, «Στ’ αστεία παίζαμε» (Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ 3)