Saturday, January 25, 2025

Μικρά πράγματα σαν κι αυτά

Η Εφημερίδα των Συντακτών 26-27/1/2025

Το τρίπτυχο της αλλαγής: η εξουσία (στο βάθος), το θύμα της (δεξιά)
και ο άνθρωπος που κάνει τα "μικρά πράγματα σαν κι αυτά".

 Με τον κίνδυνο να εκτραπεί η στήλη σε κινηματογραφική κριτική παίρνω απλώς την αφορμή αυτή τη φορά από μια χαμηλόφωνη, αλλά στεντόρεια στην ουσία της ταινία με τον παραπάνω τίτλο. Ιρλανδική ταινία που προέρχεται από το ομότιτλο βιβλίου της Κλερ Κίγκαν, το οποίο δεν έχω διαβάσει, αλλά βλέποντας την ταινία κατάλαβα ότι είναι σημαντικό όπως και η σχεδόν πραγματική ιστορία που διηγείται.  


Με πολύ λίγα λόγια, ο προμηθευτής καυσόξυλων και πατέρας πέντε κοριτσιών Μπιλ Φέρλονγκ, άνθρωπος ταπεινός, λιγομίλητος, τραυματισμένος από απώλειες, συμβιβασμένος με το σύστημα εξουσίας μιας μικρής ιρλανδικής πόλης, όπου η Εκκλησία ελέγχει όχι μόνο τους ηθικούς κώδικες, αλλά και τις ροές χρήματος στην τοπική κοινωνία, βρίσκει το σθένος, χωρίς μεγάλες διακηρύξεις και ηχηρά μανιφέστα, να αντιτεθεί σε ένα φρικτό έγκλημα που συντελείται εις βάρος νεαρών κοριτσιών με τη συνενοχή των γονιών τους και τη σιωπηρή συναίνεση όλης της πόλης. Ο Μπιλ απελευθερώνει ένα από τα κορίτσια που λόγω ανεπιθύμητων κυήσεων φυλακίζονται από τους δικούς τους σε ένα μοναστήρι, όπου οι επί γης εκπρόσωποι του θεού τα μετατρέπουν σε άμισθες σκλάβες στα «πλυντήρια της Μαγδαληνής». Η ιστορία είναι μια μικρή ψηφίδα από το τεράστιο σκάνδαλο των «κοριτσιών της Μαγδαληνής», που μέχρι και τα τέλη του 20ού αιώνα βασανίζονταν στα άσυλα-κολαστήρια της καθολικής εκκλησίας στην Ιρλανδία, επειδή έμειναν έγκυες. Ακόμη κι αν η εγκυμοσύνη τους ήταν αποτέλεσμα βιασμού, οι εκπρόσωποι του Θεού τιμωρούσαν τα θύματα και επιβράβευαν τους θύτες. 


Αυτό το μικρό, ελάχιστο πράγμα που έκανε ο Φέρλονγκ, να πάρει ένα από τα «κορίτσια της Μαγδαληνής» με ένα παιδί να κυοφορείται στην κοιλιά της, καρπό ενός εφηβικού έρωτα, αλλά ίσως και ενός βιασμού, και να το φέρει ανήμερα Χριστούγεννα στο σπίτι του, ανάμεσα στις πέντε ανήλικες κόρες του και τη γυναίκα του που εξαρτώνταν από τις μικρές βοήθειες και τα επιδόματα του τοπικού μοναστηριού-κολαστηρίου, δεν ήταν απλώς μια πράξη αγάπης, τρυφερότητας, καλοσύνης. Ηταν μια πράξη εξέγερσης. Ηταν η σύγκρουση με μια «παράδοση» αδιανόητης σκληρότητας που επί σχεδόν δύο αιώνες είχε εξοντώσει χιλιάδες νέες γυναίκες. Και κυρίως είχε εκμαυλίσει μια ολόκληρη κοινωνία. Από πολλά μικρά πράγματα σαν κι αυτά που έκανε ο ταπεινός προμηθευτής καυσόξυλων και λιθάνθρακα, με τα δάχτυλά του μονίμως μαυρισμένα, η ένοχη σιωπή έσπασε, το σύστημα κατέρρευσε, τα «πλυντήρια της Μαγδαληνής», αυτή η σατανικής έμπνευσης επικερδής βιομηχανία «εξαγνισμού των αμαρτωλών κοριτσιών» (πόσο κοντά στο ναζιστικό Arbeit Macht Frei = Η εργασία απελευθερώνει!), τελικά έκλεισαν. 


Σε μια αναλογία ίσως πρέπει να αναρωτηθούμε μήπως τα μεγάλα πράγματα που οραματιζόμαστε, ελπίζουμε και επιθυμούμε να γίνουν ενάντια στη νέα παγκόσμια αυτοκρατορία του κακού και του απρόβλεπτου που εκπροσωπεί η κυριαρχία Τραμπ, ενάντια στην παραπαίουσα ευρωπαϊκή κοινοπολιτεία που δεν ξέρει με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει, ενάντια στην κυριαρχία Μητσοτάκη και του ετερόκλητου κυβερνητική θιάσου του που μοιάζει να παίζουν μόνοι τους, χωρίς πολιτικό αντίπαλο, μήπως λοιπόν αυτά τα μεγάλα πράγματα που πρέπει να γίνουν ενάντια στον αναδυόμενο νέο ολοκληρωτισμό συντίθενται από πολλά μικρά πράγματα σαν κι αυτά, που συνήθως τα υποτιμούμε, τα θεωρούμε κατώτερα των περιστάσεων, απλοϊκά ή απολίτικα. 


Θα 'πρεπε βέβαια πολλοί από μας να έχουμε πάρει το μάθημά μας. Το μάθημα από όσα έγιναν πριν από δέκα και κάτι χρόνια εδώ, όταν η Ελλάδα ήταν η αδιαμφισβήτητη υπερδύναμη της παγκόσμιας και ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης, και στο όνομα της «μεγάλης ανάθεσης», που θα έφερνε, υποτίθεται, τη μεγάλη ανατροπή, εγκαταλείφθηκαν δεκάδες, εκατοντάδες μικρά πράγματα σαν κι αυτά που έπρεπε να γίνονται για να προετοιμάσουν και να υποστηρίξουν οποιαδήποτε αλλαγή ή σύγκρουση με τις «υπερδυνάμεις» των αγορών και τους ευρωκράτες. Μικρά πράγματα, μικρές ρήξεις, μικρές ανατροπές που έπρεπε να γίνονται ή τουλάχιστον να ενθαρρύνονται και να μην πνίγονται σε χώρους δουλειάς, σε συνδικάτα, σε γειτονιές, σε πλατείες, σε Πανεπιστήμια, σε σχολεία, σε βραχίονες του κράτους, στα επιστημονικά fora, σε μέσα ενημέρωσης, σε χώρους της τέχνης, όπου γενικώς διαμορφώνονται οι αντιλήψεις και οι δυναμικές της κοινωνίας, ιδιαίτερα των υποτελών στρωμάτων της. 

Ομως προκρίθηκε απλώς η μεγαλοστομία, η πολιτική των δήθεν ειδικών και των παχυλών ακαδημαϊκών τίτλων, τα σχέδια των κλειστών επιτελείων, οι ερασιτεχνισμοί που έκρυβαν τη θεμελιώδη άγνοια για την πανουργία και τον κυνισμό της ευρωκρατίας. Κι έτσι οι μεγάλες ελπίδες που έφεραν ξανά στο προσκήνιο της πολιτικής εκατομμύρια ανθρώπους, διατεθειμένους να κάνουν τα μικρά πράγματα που αναλογούσαν στον καθένα, θρυμματίστηκαν, κατακερματίστηκαν σε χιλιάδες μικρές ήττες, ταπεινώσεις και ακατάληπτες κυβιστήσεις. 


Παρ' όλα αυτά οι ελπίδες μας βρίσκονται ξανά στα μικρά πράγματα σαν κι αυτά. Μικρά πράγματα που έφτιαξαν το μεγάλο ρεύμα οργής και πόθου αλλαγής που έδωσε στην Αριστερά τη μεγάλη ευκαιρία του 2012- 2015, ασχέτως της θλιβερής κατάληξής της.

 Μικρά πράγματα σαν κι αυτά έκαναν το έγκλημα των Τεμπών την αφορμή για ένα από τα μεγαλύτερα, αυθόρμητα, αλλά και βαθιά πολιτικά κινήματα πριν από δύο χρόνια, ένα κίνημα το οποίο ένας πακτωλός χρημάτων και πόρων εκμαυλισμού φρόντισαν να το πνίξουν. Αλλά μερικά αντίστοιχα μικρά πράγματα, όπως ο πόνος των γονιών που χάσανε τα παιδιά τους στις 28/2/2023 και ζητούν απλώς φως, αλήθεια, δικαιοσύνη, με τα λιγοστά μέσα τους στα σόσιαλ μίντια (όσο ακόμη το επιτρέπουν οι Μασκ της αυτοκρατορίας) και στα δίκτυα αλληλεγγύης τους, μπορούν να αντιστρέψουν τη ροή των πραγμάτων. Να φτιάξουν μια χιονοστιβάδα που θα πνίξει τους πνίχτες. 

ΚΙΜΠΙ

kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com 

ΥΓ. Κυριακή, 26/1/2025, ώρα 12, στην Αθήνα και παντού, «Πρώτη φορά δικαιοσύνη!». 



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Ο χρόνος κήρυξε το όνειρο εκτός νόμου. Τις νύχτες τα περίπολα διέκοπταν τον ύπνο. Παιδιά δέκα, δεκαπέντε, είκοσι χρόνων, που παραβίασαν τις απαγορεύσεις, τα συνέλαβαν και τα εκτελέσανε, πάνω στο όνειρο. Διά της ανακοπής του χρόνου. Επρεπε να κοινωνήσουν το θάνατο. Αναπότρεπτα. Κι αυτά, ανεξίτηλα σημαδεμένα από τις απώλειες, έκοψαν

τους κάβους. Εκλεψαν μια σημαία της Υδρας, μια σκισμένη του αγνοημένου Καρατζά και μια από το ντουλάπι της μάνας τους. Βγήκαν στην πειρατεία. Λήστευαν χρονοαποστολές, μπήκαν στα τερματικά και απέσυραν χρονοκαταθέσεις. Αρπαζαν ημέρες, μήνες, χρόνια και έκαναν αναδιανομή των αποταμιεύσεων του χρόνου. Εβαζαν νέα αξιολογική σειρά. Ποιος είναι απαραίτητος, ποιος όχι, ποιος χρειάζεται την πίστωση χρόνου, τίνος πρέπει να διακοπεί. Διέφευγαν από τους διώκτες τους ανοίγοντας κάθε φορά διόδους προς το μέλλον. Εκλεψαν τις Συμπληγάδες, τη Βρισηίδα, τον δυσσέα, τον Καραγκιόζη, τον Παπουτσωμένο Γάτο, τον Μεφιστοφελή, τον Μοντιλιάνι, τον χτώβρη. Αφηναν επίτηδες ίχνη σε όλα τα ποιήματα.


Θανάση Σκαμνάκη, «Οι μικροί πολέμιοι του χρόνου και της φθοράς»* 


*Το λυρικό μυθιστόρημα του Θ. Σκαμνάκη, αλληγορικό χρονικό μιας εξέγερσης, θα προσφέρει η «Εφ.Συν.» με την έκδοση του επόμενου Σαββατοκύριακου 1-2 Φεβρουαρίου 2025. 


Saturday, January 18, 2025

Ολες οι χώρες του Θεού

 Η Εφημερίδα των Συντακτών 18-19/1/2025


Ιερέας, φωτογράφος, εξερευνητής ο πρωταγωνιστής της "Χώρας του Θεού". Ο ευφημισμός του αποικιοκράτη. 


Υπάρχει μια πολύ ιδιαίτερη ταινία, «Η χώρα του Θεού», του Ισλανδού Χλίνουρ Πάλμασον (την έχει το Cinobo, το υπογραμμίζω κι ας κατηγορηθώ για διαφήμιση, εγώ πάντως τη συνδρομή μου την πληρώνω κανονικά, όταν βέβαια υπάρχει το σχετικό υπόλοιπο στον λογαριασμό), που είναι μια εικαστικά γοητευτική περιπλάνηση στην Ισλανδία του 19ου αιώνα, στα τέλη του για την ακρίβεια, όταν αυτό το άγριο νησί των ηφαιστείων, των σεισμών, των γκέιζερ, των καταρρακτών και των ακραίων φαινομένων ήταν στη δανέζικη κυριαρχία, όπως η Γριλανδία μέχρι και σήμερα.

Η Ισλανδία είναι πια ανεξάρτητη, έστω κι αν δεν έχει πλήρως απο-αποικιοποιηθεί, όπως έδειξε η περιπέτειά της στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας, την οποία πάντως ξεπέρασε με θαυμάσια αντιαποικιακά και αντιτραπεζικά ανακλαστικά, έστω κι επί ζημία των 380.000 Ισλανδών και των τραπεζικών τους λογαριασμών.

 Βεβαίως, το γεγονός ότι η ισλανδική ταινία «Η χώρα του Θεού» είναι δανέζικη συμπαραγωγή υπογραμμίζει σαρκαστικά τη διατήρηση των μακρινών αποικιακών δεσμών, αλλά και το παράδοξο ο πρώην αποικιοκράτης να χρηματοδοτεί μια ταινία που στηλιτεύει την απληστία του έναντι της πρώην αποικίας του. Δεν βαριέσαι, σημασία έχει να γίνεται η δουλειά και ο καλλιτέχνης να «τα λέει». 

Στη «Χώρα του Θεού» ο νεαρός Δανός ιερέας Λούκας διατάσσεται από τους ανωτέρους του κληρικούς να πάει σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Ισλανδίας για να χτίσει μια εκκλησία, σύμβολο αποικισμού όχι απλώς των τόπων και των πόρων κάθε χώρας, αλλά των ίδιων των ψυχών και αντιλήψεων των ανθρώπων της. Δεν έχει κάποια τεράστια πρωτοτυπία η ιδέα και η μέθοδος. Οι χριστιανικές ιεραποστολές επί αιώνες ήταν οι προπομποί των ανελέητων σφαγών, των γενοκτονιών και της λεηλασίας των πόρων λαών και φυλών σε όλους τους «νέους κόσμους» που επέπρωτο να «ανακαλύψει» η αποικιακή, η προκαπιταλιστική και τελικά καπιταλιστική Ευρώπη. 

Αλλωστε, στην ίδια τη λέξη «ανακάλυψη» υπάρχει συμπυκνωμένη όλη η μεταφυσική αλαζονεία του ευρω-χριστιανικού κόσμου ο οποίος αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε με την πεποίθηση ότι είναι το κέντρο της ανθρώπινης ιστορίας: οι «άλλοι», οι Ασιάτες, οι Αμερικανοί, οι Αφρικανοί, οι Ωκεάνιοι αρχίζουν να υπάρχουν μόνο από τη στιγμή που τους είδαν (και άρχισαν να τους λεηλατούν, να τους εξοντώνουν, να τους εξανδραποδίζουν) οι Ευρωπαίοι. 

Η πρωτοτυπία της ισλανδο-δανέζικης «Χώρας του Θεού» είναι ότι η ιεραποστολική, αποικιοκρατική αποστολή του ιερέα Λούκας συνοδεύεται από το χόμπι του, τη φωτογραφία. Φυσικά με τη δύσκολη τεχνολογία του 19ου αιώνα, με τις γυάλινες και εύθραυστες φωτογραφικές πλάκες, και με τη φιλοδοξία του να «αποικίσει» φωτογραφικά τους υπό εκχριστιανισμό ντόπιους Ισλανδούς. Τα πρόσωπά τους, τα μυστικά τους, τις ψυχές τους με φόντο το αλλόκοτο υπο-αρκτικό τοπίο του παράξενου νησιού των ηφαιστείων, που «πλέει» πάνω στη ράχη του Ατλαντικού Ωκεανού. Η απλή και ταπεινή εκ πρώτης όψεως φιλοδοξία του ιερέα-φωτογράφου εξελίσσεται σε μια αυτοκαταστροφική πορεία του ιερέα-κατακτητή, ο οποίος αδυνατεί να συμφιλιωθεί με την κοινότητα των Ισλανδών, με την κουλτούρα τους, με την άγρια φύση που τους περιβάλλει, με τις ακραίες εναλλαγές της, καταλήγοντας να γίνει απλώς αναλώσιμη ύλη αυτής της φύσης. 

Δεν ξέρω αν η ταινία ήταν μια αλληγορία πάνω στην αυτοκαταστροφική φύση της αποικιοκρατίας, αν κάτι τέτοιο ήταν στις προθέσεις του σκηνοθέτη, αλλά εγώ είδα στις εικόνες της και στις εύθραυστες σχέσεις του «Δυτικού ανθρώπου» με όλες τις «χώρες του Θεού» που έχει ήδη αποικίσει, αλώσει, μεταλλάξει, ακόμη και καταστρέψει την παράδοξη αντιστροφή στην ισχύ επικυρίαρχου και κυριαρχούμενου που πάντα παραμονεύει στο τέλος κάθε αποικιακής μικρο-ιστορίας. 

Η παγκόσμια αυτοκρατορία βρυχάται και απαιτεί την κυριαρχία σε ό,τι υπάρχει, υγρό ή στερεό, στεριανό ή θαλάσσιο πάνω στην τραχιά ράχη του Ατλαντικού, αυτήν πάνω στην οποία συγκρούονται ανηλεώς η Αμερική και η Ευρασία. Ο Τραμπ και ο Μασκ, που υποτίθεται ότι κινούνται μόνο στο νέφος του καπιταλισμού, θέλουν ό,τι στερεό και υγρό υπάρχει πάνω στη γραμμή σύγκρουσης των δύο (ή δυόμισι) ηπείρων, προσβλέποντας στις υπεραξίες του υπεδάφους τους. Ο,τι ήταν η Ισλανδία του 19ου αιώνα για τη Δανία, είναι η Γριλανδία του 21ου αιώνα για τις ΗΠΑ. Ο,τι ήταν το Κονγκό για το Βέλγιο και τον Λεοπόλδο, αυτόν που διέταξε να ακρωτηριαστούν εκατομμύρια Κονγκολέζοι, είναι η Γριλανδία του Αρκτικού Κύκλου, το μεγαλύτερο νησί του πλανήτη, που κάτω από τα 300 έως 3.000 μέτρα πάγου ίσως κρύβει τους θησαυρούς της μετά-άνθρακα εποχής, σπάνιες γαίες, πετρέλαιο, αέριο. 

Ζούμε σε μια νέα εποχή «ανακαλύψεων», με τη χειρότερη και πιο απάνθρωπη έννοια της λέξης. Κι όταν ο Τραμπ, ο νέος πλανητάρχης, και ο Μασκ, ο νέος ιεραπόστολος, λένε «αυτό το νησί είναι δικό μου, θέλω τα σπλάχνα του και τις σπάνιες γαίες του, θέλω τα ραδιενεργά μέταλλά του και τα πολύτιμα ιχνοστοιχεία του», ανθρώπινο κρέας μού μυρίζει, όπως θα έλεγε κι ο ποιητής. Ή πόλεμος, σε όλες τις χώρες του Θεού. Τις λεηλατημένες και τις ανέγγιχτες. 


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Στη Δανία γεννήθηκα, 

εκεί είναι το σπίτι μου, 

από εκεί βγαίνουν οι ρίζες μου

 κι απλώνονται στον κόσμο.


Δανέζικη γλώσσα,

απαλή όπως η φωνή της Μητέρας, 

πώς δένουν μαζί σου 

οι χτύποι της καρδιάς μου


Ο ανεμoδαρμένος δανέζικος ιστός

από όπου η σημαία κυματίζει. 

Ηρθες σημαία μου από τον Θεό

να κατατροπώσεις τους εχθρούς μας 

Εσένα αγαπώ Δανία, πατρίδα μου 


Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, "Στη Δανία γεννήθηκα", (1850) 

(Δεν πρόκειται για τον εθνικό ύμνο της Δανίας, όπως από παρανόηση ανέφερα στην έντυπη έκδοση της ΕφΣυν)


Sunday, January 12, 2025

Σημειώσεις για μια κηδεία

Η Εφημερίδα των Συντακτών 11 και 12/1/2025 

ΦΩΤΟ: ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

 Πέμπτη μεσημέρι, κατεβαίνω για την εφημερίδα με τη διαρκώς αποσυντιθέμενη γκρανκάσα μου που επιμένω να αποκαλώ αυτοκίνητο, το σύνηθες δρομολόγιο, Καρέας, Ηλιούπολη, Υμηττός, Βουλιαγμένης, Νεκροταφείο, Στήλοι, Σύνταγμα. Αλλά στα μισά της διαδρομής, πριν το Νεκροταφείο, ο δρόμος κλειστός, εκτροπή αυτοκινήτων αριστερά ή δεξιά, τι έγινε, ντροπή και που αναρωτήθηκα, τι σκατά δημοσιογράφος είμαι να έχω ξεχάσει ότι είναι η μέρα της κηδείας με τιμές εν ενεργεία πρωθυπουργού του Κώστα Σημίτη, η νεκρώσιμος στη Μητρόπολη, η ταφή στο Α’ νεκροταφείο, διακοπή κυκλοφορίας για τη μετακίνηση της πομπής. Αγνωστο πόσο θα κρατούσε η διακοπή, μπήκα στον παράδρομο της Υμηττού και αισθάνθηκα ευλογημένος που βρήκα γρήγορα χώρο να παρκάρω, άφησα το αυτοκίνητο, ζαλώθηκα την τσάντα φορτωμένη και με λάπτοπ, πλην της λοιπής σαβούρας, και περπάτησα σχεδόν μισή ώρα μέχρι το Σύνταγμα. 

Η νεκρώσιμη πομπή διέσχισε τη διαδρομή από τη Μητρόπολη μέχρι το νεκροταφείο, στην αντίθετη φορά από τη δική μου. Σεμνή, μικρή, σιωπηλή πομπή, δεν θύμιζε αποχαιρετισμό πρώην πρωθυπουργού, οι απολύτως απαραίτητοι βάσει πρωτοκόλλου, πολιτικών δεσμών, φιλιών και συγγενειών ακολούθησαν τον νεκρό πεζή. Οι περαστικοί τουρίστες ή ντόπιοι κοιτούσαν μάλλον απορημένοι, κάποιοι κι ενοχλημένοι για τη διακοπή της κυκλοφορίας και γιατί υποβλήθηκαν στη δοκιμασία να περπατήσουν τόση διαδρομή, ας έπαιρναν μετρό, ποιος τους έφταιξε; Γενικώς, η όλη τελετουργία στον φυσικό χώρο του ιστορικού αθηναϊκού κέντρου ή στις τηλεοπτικές αποτυπώσεις της με τίποτε δεν δικαιολογούσε το δημοσιογραφικό κλισέ περί «πάνδημου» αποχαιρετισμού του κεκοιμημένου δούλου Του.

Το ειδικό πολιτικό βάρος του Κώστα Σημίτη μπορεί να μη συγκρίνεται με αυτό του Α. Παπανδρέου ή του Κων. Καραμανλή, αλλά με μια υπερπλήρη οκταετία αδιάκοπης πρωθυπουργίας, με δύο καθαρές εκλογικές νίκες του ΠΑΣΟΚ στο ενεργητικό του και με δεδομένη την ταύτισή του με μια (θεωρητικά) καλή οικονομικά περίοδο για τη χώρα αναρωτιέται κανείς πού οφείλεται η χαμηλή δημοφιλία του. 

Εντάξει, παρά την ακαδημαϊκή στόφα του και το στρατηγικό βάθος της πολιτικής κουλτούρας του, δεν ήταν κάποιος χαρισματικός πολιτικός με όρους λάιφ στάιλ και εικόνας. Τα σαρδάμ του έδιναν τροφή στις σατιρικές εκπομπές, η Μαλβίνα η σχωρεμένη απογείωσε την τηλεοπτική της καριέρα σχολιάζοντας τις φυσιογνωμικές και ρητορικές ατέλειές του, στις αναμετρήσεις του με τον τότε αρχηγό της Ν.Δ. (νυν συνεταιριστή) Κώστα Καραμανλή συνήθως έχανε καθαρά, το καραμανλικής έμπνευσης στίγμα του «αρχιερέα της διαπλοκής» τον συνόδευσε μέχρι τέλους… Αλλά από την άλλη πλευρά, παρ’ όλο το αυτό το μίγμα αδεξιότητας και υπαλληλικού ζήλου που απέπνεε ο Σημίτης, ο χλευαστικά αποκαλούμενος «λογιστής» της διακυβέρνησης, σπάνια έχανε την αυτοκυριαρχία του. Ακόμη και οι δημόσιοι εκνευρισμοί του Κώστα Σημίτη μπροστά στο τηλεοπτικό πανελλήνιο, οι περίφημες ατάκες τύπου «είναι αυτό μακέτο;», με τις φωτοτυπίες στα χέρια ως ακλόνητα τεκμήρια μιας κατασκευαστικής κοσμογονίας, είχαν μια σιγουριά κι έναν αξιοσημείωτο αυτοέλεγχο. 

Ο Κώστας Σημίτης υπήρξε ο πιο συνεπής και πιο αποτελεσματικός εκφραστής του αστικού χώρου στην πεντηκονταετία της Μεταπολίτευσης. Συμπύκνωσε και κατέστησε κυρίαρχη πολιτική, με δι(α)κομματική υποστήριξη, όλες τις στρατηγικές επιλογές και βαθύτερες επιθυμίες της εγχώριας επιχειρηματικής ολιγαρχίας -με τα νέα και παλιά τζάκια της- και μιας επιστημονικής, τεχνοκρατικής και πανεπιστημιακής ελίτ που ήταν πρόθυμη να υπηρετήσει αυτές τις επιλογές διανοητικά αλλά και πολιτικά, από θέσεις κρατικών αξιωματούχων. Από πολλές απόψεις ξεπέρασε σε αποτελεσματικότητα και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Η «ισχυρή Ελλάδα» και ο «εκσυγχρονισμός», που ήταν τα προτάγματα που επέβαλε, προκάλεσαν μια πρωτοφανή συσπείρωση στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας γύρω από μια κυβέρνηση που υποσχόταν αύξηση του πλούτου, ευκαιρίες κερδοφορίας, άφθονη πρόσβαση στο δανεικό χρήμα, μεγάλες δουλειές με το Δημόσιο, λαϊκό καπιταλισμό για το πόπολο, «δημοκρατία των μετόχων» μέσω χρηματιστηρίου, ηγεμονία του «κόμματος των κωδικών» πριν από την κατάρρευσή του, παράθυρα μικρο-ιμπεριαλισμού προς τα Βαλκάνια, την Τουρκία ή τη Μέση Ανατολή για τους ελληνικούς επιχειρηματικούς ομίλους, σταθερή θέση της Ελλάδας στην Ε.Ε., ένταξη στον σκληρό πυρήνα της μέσω του ευρώ, καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ, ήρεμα νερά με την Τουρκία, ελληνικές επενδύσεις στη νεόκοπη στον καπιταλισμό Ρωσία… 

Το παράδοξο, λοιπόν, με τον «αντι-δημοφιλή» Σημίτη είναι ότι εξασφάλισε μια πρωτοφανή στα μεταπολιτευτικά δεδομένα ταξική συσπείρωση στα πάνω και μεσαία κοινωνικά στρώματα. Και ταυτόχρονα εξουδετέρωσε τη δυσφορία των κατώτερων στρωμάτων από τις πρώτες ισχυρές δόσεις λιτότητας, ιδιωτικοποιήσεων και νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων με ευκαιρίες πλουτισμού και παιδαγωγική της απληστίας. Εφτιαξε ένα μοναδικό μίγμα συλλογικού εκμαυλισμού της ελληνικής κοινωνίας, το οποίο κορυφώθηκε το 2004, με επίκεντρο τους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι οποίοι εξελίχθηκαν σε εθνική φενάκη. Το ευρώ, η χρηματιστηριακή τρέλα του 1999 και το ολυμπιακό έπος -το οποίο, αν και δεν πίστεψε, χρηματοδότησε γενναιόδωρα- είναι οι άξονες γύρω από τους οποίους ο Κώστας Σημίτης πέτυχε να περιδινούνται όλο το χρήμα και όλοι οι άνθρωποι της χώρας όπου ανθεί η φαιδρά πορτοκαλέα. 

Το πώς ο ίδιος διένυσε τη διαδρομή από τις αντιδικτατορικές βόμβες μέχρι την κραυγαλέα «δημιουργική λογιστική» για να μπούμε πάση θυσία στο ευρώ είναι θέμα διανοητικό, ψυχολογικό, ιδεολογικό. Αλλά το πώς η ελληνική ολιγαρχία και ένα μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας γοητεύτηκε από έναν ηγέτη που κατά βάθος τον αντιπαθούσε είναι θέμα καθαρά οικονομικό. Ο Κώστας Σημίτης δεν ήταν υπέρ της «αναδιανομής πλούτου» από τους πάνω προς τους κάτω, άγνωστο πού και πότε χάθηκαν τα σοσιαλδημοκρατικά του θεμέλια. Αλλά ήταν υπέρ της διάχυσης του πλούτου σε όποιον και ό,τι προλάβαινε. Παραδόξως, το μοντέλο δούλεψε για τουλάχιστον 15 χρόνια, η ελληνική κοινωνία, το πολιτικό σύστημά της και μια μακρά πορεία τροφίμων του Πρυτανείου (των pay roll και της διαπλοκής κρατικών προμηθειών και ιδιωτικών προμηθευτών) επέπλευσαν πάνω στα κύματα απάτης και αυταπάτης. Μέχρι που βυθίστηκαν το 2010, με την κρίση χρέους. Τα θεμέλια της ελληνικής χρεοκοπίας μπήκαν στη χρυσή οκταετία Σημίτη.

Ως εκ τούτου, μαζί με τον τεθνεώτα θάψαμε μιαν ολόκληρη εποχή αστικού κυνισμού και λαϊκών ψευδαισθήσεων. Αλλά δεν φταίει μόνο ο μακαρίτης γι’ αυτό.

ΚΙΜΠΙ 

Kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

«Δεν ισχύει ότι όλα τα πλοία είναι παλιά. Από το 1996 μέχρι το 2001 θα έχουν δρομολογηθεί συνολικά 76 πλοία κάτω των 10 ετών, σε αντίθεση με το διάστημα 1990-1996 που είχαν αντίστοιχα δρομολογηθεί μόνον οκτώ. Βεβαίως, ακόμη υπάρχουν παλιά πλοία. Μην κάνουμε τους έκπληκτους λες και ανακαλύπτουμε ξαφνικά ποια είναι η Ελλάδα. Αυτή είναι η Ελλάδα. Στα πλοία συμβαίνει κάτι ανάλογο με τα αυτοκίνητα. Ενα όχημα με αερόσακο είναι πιο ασφαλές από ένα αυτοκίνητο που δεν φέρει αερόσακο. Ετσι και τα πιο καινούργια είναι περισσότερα ασφαλή από τα παλιά».

Ομιλία Κώστα Σημίτη στη Βουλή με αφορμή την τραγωδία με το ναυάγιο του Σαμίνα, στις 4 Οκτωβρίου 2000. 


Saturday, January 4, 2025

Δυο λούζερ καλικάντζαροι στο έλεος του Κυριάκου

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 4-5/1/2025


Είχαμε καιρό να μιλήσουμε με τον Π., έναν από τους πιο δημιουργικούς κι ανήσυχους ανθρώπους που είχα την τύχη να γνωρίσω και να κάνω φίλο. Κάναμε μια εκτενέστατη συζήτηση και ανασκόπηση της κατάστασης ενός εκάστου, αλλά την κάναμε με sms, άγνωστο γιατί, αν και απλώς μπορούσαμε να μιλήσουμε στο τηλέφωνο. Εγώ είμαι ασύλληπτα αργός στην πληκτρολόγηση, ο Π. εκνευριστικά ταχύς, ως εκ τούτου σε κάθε φράση του των 30-50 λέξεων αντιστοιχούσε μια ασθμαίνουσα δική μου φράση το πολύ δέκα λέξεων. Καθώς όμως εξελισσόταν η ανταλλαγή των sms με τις αμοιβαίες, φιλικές εκμυστηρεύσεις για την επαγγελματική και οικονομική μας κατάσταση, ανακάλυψα ότι σε αυτή τη συνομιλία συμπυκνώθηκε η αγωνία του 33% (τουλάχιστον) της ελληνικής κοινωνίας που δεν χωράει στο success story του Μητσοτάκη, το οποίο θαυμάζουν και συντηρούν για τους δικούς τους ιδιοτελείς λόγους αγορές, επενδυτές και άρπαγες του κοινωνικού πλούτου. 

Ιδού μερικά θραύσματα αυτής της ανταλλαγής sms:

«-Ηταν μια εξαντλητική χρονιά με περισσότερη δουλειά και λιγότερα λεφτά. Εκεί που το άγχος για πληρωμές ήταν δύο-τρεις βδομάδες τον μήνα, τώρα είναι καθημερινό… Γενικά, εντατικοποίηση, φτωχοποίηση, αριστερή απογοήτευση… Πρέπει να αποφασίσω φέτος αν θα πάρω νέο δάνειο ή αν θα πάω προς αποεπένδυση. Με τη νέα φορολογία και την ακρίβεια έχω ζοριστεί πολύ. Δεν βγαίνει. Και είναι ένας φαύλος κύκλος. Αν δεν πάρω δάνειο, με πνίγουν οι δόσεις, η Εφορία και οι ρυθμίσεις σε βαθμό που καθυστερώ πληρωμές σε προμηθευτές και θα μειωθεί η διαθεσιμότητα βιβλίων (άρα και η ποιότητα των υπηρεσιών και του βιβλιοπωλείου). Αν πάρω δάνειο, θα αυξηθεί το χρέος και με δεδομένο ότι πάμε για νέα κρίση, είναι πιθανό να μην μπορέσω ποτέ να το αποπληρώσω. Το μόνο “καλό” είναι ότι δεν έχω τίποτα δικό μου, ούτε σπίτι ούτε αμάξι ούτε τίποτα. 

-Κι αν το κλείσεις, τι κάνεις μετά; Εχεις σκεφτεί εναλλακτική; 

-Δεν μπορώ να το κλείσω και να αφήσω δύο-τρία άτομα χωρίς δουλειά. Αν δεν είχα τα παιδιά, θα έκανα άλλη διαχείριση. Θα έκανα εκδηλώσεις, θα ασχολιόμουν λίγο παραπάνω με τις εκδόσεις. Αλλά τα παιδιά δουλεύουν 4-5 χρόνια. Δεν ξέρω αν μπορώ να πω απλά “δεν βγαίνει, απολύεστε”, εκτός αν ήταν να μπω φυλακή... Γενικά, νομίζω ότι όλη η αγορά είναι διαλυμένη τους τελευταίους μήνες. Ολοι είναι διαλυμένοι εκτός από τα καρτέλ των φίλων του Κούλη. Και όσοι ήταν τυχεροί και κληρονόμησαν ακίνητα και βγάζουν λεφτά χωρίς να κάνουν τίποτα. 

-Η αθανασία των ραντιέρηδων... 

-Το σπαστικό είναι πως έχω τόσες πολλές ιδέες για δημιουργία τόσο στα εκδοτικά όσο και στα πολιτικά πράγματα, αλλά με έχει γονατίσει η αγωνία της καθημερινής επιβίωσης. Δουλεύω τόσο πολύ που δεν προλαβαίνω να κάνω σχεδόν τίποτα από όλα αυτά. 

-Εχω ακριβώς το ίδιο πρόβλημα, τρέχω τόσο για τα καθημερινά που δεν προλαβαίνω να σκεφτώ, να γράψω κάτι της προκοπής. 

-Εντάξει, έχεις το ταλέντο και ό,τι και να γράψεις είναι καλό. Πόσα χρόνια έχεις για σύνταξη; (Οχι ότι θα φτάνει να ζήσεις, αλλά λέμε τώρα.) 

-Κανονικά έπρεπε να έχω βγει, αλλά έχω κενά, σκατά τα έχω κάνει κι εκεί. 

-Να εξαγοράσεις χρόνια δεν μπορείς; 

-Ναι, αλλά είναι λεφτά κι αυτά, πάνω από 8.000. 

-Πάρε ένα δάνειο για σύνταξη! 

-Ωραίο! Συνταξοδάνειο! Κοίτα, είμαι στα 65 πχχχια, λογικά του χρόνου βγαίνω με πλήρη, αρκεί να έχω βρει κάτι χαμένα ένσημα. 

-Ε, ψάξου! 

-Το έχω ξεκινήσει, έχω κάνει τις αιτήσεις μου κ.λπ. Αλλά το σύστημα είναι γάμα τα... Να σου πω, τώρα μου ήρθε, σε πειράζει να κάνω κείμενο περίπου αυτά που λέμε εδώ, για το σαξές στόρι του Κούλη και δύο λούζερ καλικάντζαρους που δεν χωράνε σ’ αυτό;

-Ναι, αμέ. Κάνε, κάνε! Ωραία! Προσωπικά φέτος είχα:

12,5% αύξηση ενοικίου, 12,5% αύξηση μισθοδοσίας (ήθελα τα παιδιά να μπορούν να ζήσουν αξιοπρεπώς), 20-30% αύξηση ρεύματος, 100% αύξηση Εφορίας λόγω τεκμηρίων, 40-50% αύξηση τόκων των επιχειρηματικών δανείων. Και ΜΟΝΟ 9% αύξηση τζίρου. 

-Αυτό είναι ο κανόνας για περίπου 700.000. Αυτό είναι τελικά το σχέδιο Πισσαρίδη. 

-Αν εφαρμοστεί, τότε θα έχουμε ακόμα 200-300 χιλιάδες κόσμο να μεταναστεύει στο εξωτερικό κι άλλους τόσους ανέργους. 

-Αυτό είναι η ουσία. Δεν χρειάζονται διοικητικά μέτρα, απλός φορολογικός και τραπεζικός δαρβινισμός. 

-Ναι, καταλαβαίνω ότι αυτός είναι ο τρόπος να ξεπουλήσουν οι φτωχοί μέχρι και το τελευταίο τετραγωνικό μέτρο που τους έχει απομείνει. Αλλά όταν θα γίνει αυτό ποιο είναι το επόμενο βήμα; Και όταν η Ευρώπη δεν θα δέχεται άλλους «ξεπλένηδες» Ελληνες; Εντάξει, καταλαβαίνω ότι θα έχουν πολλούς εργάτες απελπισμένους που θα δουλεύουν μετά πάλι για 500€, όπως το 2012 με τον Σαμαρά. Αλλά δεν νομίζω να βγαίνει γενικά αυτό. Μετά τι; Πόλεμος; Εμένα αυτό που με εξοργίζει είναι πως δουλεύω σαν σκυλί. Και δεν είμαι και κανένας που δεν έχει δεξιότητες ή που δεν εκμεταλλεύεται και τα social media ή/και την καινοτομία. Οπότε, αν κάνοντας εγώ αυτά που πρέπει, κόβοντας αποδείξεις και τιμολόγια για τα πάντα και όντας απόλυτα νομοταγής και τυπικός δεν βγαίνω, τι άλλο πρέπει να κάνει κάποιος για να μπορεί να ζήσει αξιοπρεπώς; Να γίνει μέλος μαφίας; 

-Είσαι από τα πιο ταλαντούχα άτομα που έχω γνωρίσει ποτέ, χωρίς ίχνος κολακείας! Αλλά ακόμη και ως μέλος της μαφίας δεν είναι δεδομένο ότι θα είχες καλύτερη τύχη. Εχεις δει τις ταινίες του Οικονομίδη; 

-Αχαχαχαχα!». 

Αλλαξα ή αφαίρεσα λίγα πράγματα από τη στιχομυθία μας μέσω sms, την αναπαραγωγή της οποίας την είδα αρχικά ως ολίγον πλάκα, έναν φιλικό αυτοσαρκασμό, αλλά όσο το σκέφτομαι το στόρι είναι μια θλιβερή συνεκδοχή αυτού που συντελείται σε μεγάλη κλίμακα εδώ και δεκαπέντε χρόνια. 

Ο ταλαντούχος κύριος Π. είναι ένας άνθρωπος-ορχήστρα, μια καθετοποιημένη μονάδα γέννησης και υλοποίησης φρέσκων ιδεών στο πεδίο του βιβλίου και των εκδόσεων, πάντα τολμούσε, πάντα καινοτομούσε και πρωτοπορούσε, σε μικρή κλίμακα, χωρίς αρπακτικές φιλοδοξίες και καλαμοκαβαλήματα. Τσαλακώθηκε στην Αθήνα, αποκεντρώθηκε, έκανε επίπονη επανεκκίνηση σε μεγάλη πόλη της περιφέρειας και πάνω που άρχισε να στεριώνει η ταπεινή, αξιοπρεπής και ουσιαστική μικροεπιχειρηματικότητα, τίθεται ξανά αντιμέτωπη με τα διλήμματα της επιβίωσης. Δεν είναι η τυχαία συνέπεια ανεξέλεγκτων διαταραχών της διεθνούς αγοράς, αλλά το αποτέλεσμα ενός κυνικά διακηρυγμένου και μεθοδικά εφαρμοζόμενου σχεδίου δραστικής «αραίωσης» και προλεταριοποίησης του άλλοτε περιούσιου λαού των μικρομεσαίων. Βλέπετε, τα μνημόνια και η τρόικα μισή δουλειά έκαναν, άγαρμπα και με πολύ αίμα. Ο Κυριάκος την ολοκληρώνει αναίμακτα και γκλαμουράτα. 

ΚΙΜΠΙ 

Kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Νια βολά ένας μυλωνάς είχε θράκα φκειασμένη ‘ς το μύλο του κ’ έψαινε νια σούχλα κριάς. Εκεί που γύριζε τη σούχλα του γλέπει την άλλη μεριά έναν Λυκοκάτζαρο και γύριζε μια σούχλα μπακάκους. Δεν του μίλησε μπίτι. Υστερα τον ρωτάει ο Καλλικάντζαρος πώς τον λένε. «Απατός», του λέει ο μυλωνάς, «με λένε». Εκεί που γύριζε τη σούχλα, ο Καλλικάντζαρος βάνει τη σούχλα τους μπακάκους απάνου ‘ς το κριάς. Πατ, δεν αργεί ο μυλωνάς και του φέρνει μια με το δαυλί, και καθώς ήταν γδυτός τον έκαψε. Φωναίς, καλό ο Λυκοκάτζαρος. «Βοηθάτε, αδέρφια, τι μ’ έκαψαν. – Ρε, ποιος σε καψε; του λένε οι άλλοι Λυκοκατζαραίοι απόξω. – Απατός, τους λέει εκείνος από μέσα.- Αμ, σαν εκάηκες απατός σου, τι σκούζεις έτσι;». Κι έτσι την έπαθε ο καλός σου ο Λυκοκάτζαρος. 

Ν.Γ. Πολίτου, «Παραδόσεις» (Ο Μυλωνάς και ο Λυκοκάτζαρος, Βούρβουρα του Δήμου Πάρνωνος της Κυνουρίας)