Ολοι οι μονόδρομοι οδηγούν σε γκρεμό

 Η Εφημερίδα των Συντακτών, 21-22/6/2025

Ωραίο είναι το Καστελλόριζο; Δεν έχω πάει...

Μια κουβέντα είπε ο άνθρωπος και πέσαν να τον φάνε. Λες και τους πάτησε τον κάλο. Αναπήδησαν όλοι εντός ΠΑΣΟΚ υστερικά. Βγήκαν Σαχινίδης, Παπακωνσταντίνου, Δούκας, Νίκος Παπανδρέου και δεν ξέρω κι εγώ πόσοι άλλοι και έθεσαν το αμείλικτο –και καλά– ερώτημα: «Δηλαδή ποιος ήταν ο άλλος δρόμος; Η χρεοκοπία της χώρας;» Με αυτή την ερωταπάντηση υποτίθεται ότι αποστόμωσαν τον πρώην υπουργό Εθνικής Οικονομίας, Νίκο Χριστοδουλάκη, που τόλμησε και είπε: «Είναι πάρα πολύ δύσκολη αυτή η συζήτηση και είναι ακόμη πιο δύσκολη στο ΠΑΣΟΚ. Πιστεύω ότι πολλά στελέχη του ΠΑΣΟΚ όντως θυσιάστηκαν για να τραβήξουν το κάρο επάνω. Και ο Βενιζέλος και πολλά άλλα στελέχη. Εδωσαν μάχες γι’ αυτό. Πιστεύω, όμως, ταυτόχρονα, ότι θα μπορούσε να βρεθεί κι άλλος δρόμος, λιγότερο επώδυνος». 

Ρισπέκτ για τον πρώην υπουργό, παρότι για χρόνια υπήρξε κι αυτός μέρος του προβλήματος, δηλαδή συντελεστής μιας οικονομικής πολιτικής που τα έδωσε όλα για το ευρώ. Συμπεριλαμβανομένης της συσσώρευσης χρέους, ιδιαίτερα εκείνου του μέρους του που ρίχτηκε στον κάδο της ολυμπιακής μεγαλομανίας και γκλαμουριάς, με έργα που σήμερα θα τα ξαναπληρώσουμε από την αρχή, με λεφτά του Ταμείου Ανάκαμψης, μόνο και μόνο για να μην πέσουν στα κεφάλια μας. Ρισπέκτ για τον Νίκο Χριστοδουλάκη που είπε ουσιαστικά κάτι αυτονόητο, αν και δεν το είπε την κατάλληλη στιγμή. Δεν υπάρχουν μοναδικοί δρόμοι, δεν υπάρχουν αποκλειστικές διαδρομές, δεν υπάρχουν μοναδικές λύσεις. Υπάρχουν πάντα επιλογές. Και το 2010, τον Μάιο, έγινε η μοιραία επιλογή. Επιτράπηκε στην ευρωκρατία, σε αγαστή συνεργασία με τους γύπες των αγορών χρέους, να μετατρέψει την ελληνική κοινωνία σε εξιλαστήριο θύμα της ευρωπαϊκής κρίσης. 

Δεν ξέρω αν ο κ. Χριστοδουλάκης έχει στο μυαλό του μια ολοκληρωμένη ιδέα για το ποιος μπορεί να ήταν ο άλλος δρόμος το 2010, ή το 2012 ή το 2015. Γιατί, να είστε σίγουροι, ότι ο ίδιος χαμούλης θα γίνει αν βγει, για παράδειγμα, ο Σταϊκούρας και πει το ίδιο για το 2012, ή ο Τσακαλώτος και πει «υπήρχε κι άλλος δρόμος το 2015». Και καθώς πλησιάζει η επέτειος των δέκα χρόνων από το Δημοψήφισμα του Ιουλίου 2015 και του μεγάλου «Οχι» που έγινε «Ναι», είναι βέβαιο ότι θα στηθούν κι άλλοι καβγάδες που θα διατρέξουν οριζοντίως το πολιτικό σύστημα, όλα τα κόμματα. Βλέπετε, μετά μια δεκαπενταετία μνημονιακής διαπαιδαγώγησης και θεραπείας, σχεδόν όλα τα κόμματα που έχουν κυβερνήσει, όπως και οι μικροί «απόγονοί» τους, έχουν προσχωρήσει στη λογική του μονόδρομου, της αλήστου μνήμης TINA (There is No Alternative). 

Μονόδρομος το πρώτο μνημόνιο, μονόδρομος το PSI και το δεύτερο μνημόνιο, μονόδρομος η χρεοκοπία των ελληνικών τραπεζών για να διασωθούν οι γαλλικές και οι γερμανικές, μονόδρομος οι αλλεπάλληλες ανακεφαλαιοποιήσεις τους με χρήματα των φορολογουμένων εξοφλητέα μέχρι το 2060, μονόδρομος η ανεργία 29% το 2014, φυσικά μονόδρομος το τρίτο μνημόνιο, η πλήρης αγνόηση του «όχι», η σωρευτική ύφεση 30% μέσα σε έξι χρόνια, η «εσωτερική υποτίμηση», η συρρίκνωση των εισοδημάτων, η μείωση των μισθών, η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, το πάγωμα των μεγάλων έργων, η φυγή εκατοντάδων χιλιάδων νέων στο εξωτερικό...

Οι μονόδρομοι που υπερασπίζονται με τόσο πάθος τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, και που υποθέτω πως με το ίδιο πάθος θα τους υπερασπιστούν οι άνθρωποι της Ν.Δ. ή του ΣΥΡΙΖΑ, έφεραν όλες τις συνέπειες μιας χρεοκοπίας της χώρας ή ενός πολέμου, χωρίς τυπική χρεοκοπία και πόλεμο. Τι άλλο είναι η χρεοκοπία, την οποία κραδαίνουν ως φόβητρο τα αγανακτισμένα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, εκτός από αποκλεισμός δανεισμού ενός κράτους από τις αγορές; Και τι άλλο από αυτόν ακριβώς τον αποκλεισμό είναι το βασανιστήριο των δανειακών δόσεων στο οποίο υπέβαλαν οι εταίροι-δανειστές όχι την εκάστοτε μνημονιακή κυβέρνηση, αλλά ολόκληρη τη χώρα και την ελληνική κοινωνία, κάθε έξι μήνες, επί δέκα χρόνια;

Τελικά, όλοι οι μονόδρομοι οδηγούν σε αδιέξοδα ή σε γκρεμούς. Φυσικά και υπήρχαν εναλλακτικές λύσεις και το 2010 και το 2012 και το 2015, κι ευτυχώς που ο υπεράνω αντι-ευρωπαϊκής υποψίας Νίκος Χριστοδουλάκης το υπογραμμίζει αυτό. Υποθέτουμε όχι γιατί ξύπνησε μέσα του ο φοιτητής του Πολυτεχνείου και συντελεστής της εξέγερσης του 1973, όχι γιατί θυμήθηκε τον παλιό Ρηγά, ή τον ΠΑΣΟΚο της ριζοσπαστικής φάσης. Αλλά γιατί έχει τον ρεαλισμό του επιστήμονα, του τεχνοκράτη, του πολιτικού που η βασική δουλειά του είναι ακριβώς αυτή: να ψάχνει εναλλακτικές. 

Το 2010 η Ε.Ε. και η ευρωζώνη, περικυκλωμένες από μια χρηματοπιστωτική κρίση που κατά τη μετανάστευσή από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη μεταλλάχθηκε σε κρίση χρέους, ήταν θεσμικές κουρελούδες, κατασκευασμένες αποκλειστικά για ήρεμους καιρούς, χωρίς κρίσεις και διαταραχές. Οι εκβιασμοί που άσκησαν οι διαδοχικές ηγεσίες της Ε.Ε. μέχρι και το 2015 στις ελληνικές κυβερνήσεις είχαν τη μοναδική ιδιότητα ότι μπορούσαν να αντιστραφούν. Ηταν διπλής κατεύθυνσης. Η πρώτη διαθέσιμη εναλλακτική λύση, λοιπόν, που διέθετε και η κυβέρνηση του 2010 ήταν να αντιστρέψει τον εκβιασμό προς τους Γαλλογερμανούς ηγεμόνες του ευρώ. «Κι αν χρεοκοπήσει μια χώρα του ευρώ, εντός ευρώ, τι θα σημάνει αυτό για το κοινό νόμισμα, τις οικονομίες που συνθέτουν τη νομισματική ένωση, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που μόλις είδε τα σκούρα κυριολεκτικά μοίρασε χρήμα από το ελικόπτερο;» 

Ας μείνουμε μόνο σε αυτή, την ελάχιστη πολιτική εναλλακτική στην οποία μπορούσε να προσφύγει κάθε κυβέρνηση που σεβόταν στοιχειωδώς τον εαυτό της, την επιστροφή του εκβιασμού. 

Εγώ, ως σεσημασμένος δραχμιστής, φυσικά και θα το τραβούσα πιο μακριά: Εξοδος από το κοινό νόμισμα, επιστροφή στη δραχμή ή σε όποιο άλλο εναλλακτικό νόμισμα θέλετε, τη μνα, τη χελώνα ή τη γλαύκα. Πώς θα αντιδρούσαν οι υπόλοιποι –ακόμα κι ο μακαρίτης ο Σόιμπλε– αν την πρώτη κίνηση δεν την έκανε ο Γιούνκερ, η Μέρκελ, ο Σαρκοζί, ο Ντράγκι, ο Ντάισελμπλουμ, αλλά ο Γ. Παπανδρέου το 2010, ο Αντ. Σαμαράς ή ο Ευάγγ. Βενιζέλος το 2012, ο Αλ. Τσίπρας το 2015; 

ΥΓ.: Και τι θυμήθηκα τώρα; Ενα κείμενο της στήλης αφιερωμένο στον τότε υπουργό Οικονομίας Ν. Χριστοδουλάκη, από τα μακρινά Χριστούγεννα του 2001. Απόσπασμα στη θυγατρική στήλη. 

ΚΙΜΠΙ

kibo2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Η πόρτα του γραφείου άνοιξε πάλι με έναν εκκωφαντικό θόρυβο και ο υπουργός σχεδόν έπεσε από την πολυθρόνα. Στην πόρτα στεκόταν ένας νέος άνδρας, με αμπέχονο δεκαετίας του ’70 και στενό τζιν, μακριά ατημέλητα μαλλιά και φωνή, όπως ανακάλυψε αργότερα, βραχνή, σαν να είχε μόλις επιστρέψει από διαδήλωση. «Ποιος είσαι, πώς μπήκες εδώ;» είπε αλαφιασμένος ο υπουργός. «Είμαι το Πνεύμα των νεανικών σου Χριστουγέννων», είπε ο επισκέπτης, «και μπήκα όπως μπαίνει κάθε φάντασμα. Σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο. Σου θυμίζει κάτι;». «Παίζει ακόμη η υπόθεση και δεν πρόκειται να μου δημιουργήσεις καμία τύψη», απάντησε αποφασιστικά ο υπουργός και με την ευκαιρία έβγαλε ένα μικρό αλλά εμπνευσμένο λογίδριο για την Κεντροαριστερά και τις νέες κυβερνητικές συμμαχίες. Το φάντασμα άκουγε κουνώντας το κεφάλι σαρκαστικά και, όταν ο υπουργός ολοκλήρωσε, ρώτησε αν ο Τρίτος Δρόμος του Μπλερ περνάει από το Αφγανιστάν. Εξαφανίστηκε σαν αχνός από το υπουργικό γραφείο, χωρίς να περιμένει απάντηση.

ΚΙΜΠΙ, «Φαντάσματα» (στήλη ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΚΟΠΕΥΤΗΣ, «Καθημερινή», 23/12/2001, https://www.kathimerini.gr/economy/local/107738/fantasmata-2/)