Θάνατοι στα Λαρκοχώρια

 Η Εφημερίδα των Συντακτών, 22-23/2/2025

Στις πλατφόρμες προβολής ταινιών και σειρών είναι εξαιρετικά δημοφιλείς οι σκανδιναβικές παραγωγές μυστηρίου που αντλούν την έμπνευσή τους από τη λογοτεχνική «παράδοση» του σκανδιναβικού νουάρ. Κατά κανόνα το μοτίβο είναι μια σειρά από φόνους που γίνονται σε κάποια επαρχιακή πόλη ή σε ένα απομακρυσμένο χωριό της Σουηδίας, της Φινλανδίας, της Νορβηγίας, της Δανίας, ακόμη και της ολιγάνθρωπης Ισλανδίας, τους οποίους αναλαμβάνει να εξιχνιάσει ένας/μία αστυνομικός, συνήθως τσακισμένος/η ψυχολογικά από κάποιο προσωπικό δράμα, που όμως έχει αφήσει ανεπηρέαστο το αλάνθαστο ερευνητικό ένστικτό του/της. 

Πίσω από τους φόνους αποκαλύπτεται ότι υπάρχει κάποια ψυχικά διαταραγμένη προσωπικότητα, ένα σκοτεινό οικογενειακό μυστικό ή μια αλυσίδα μικρών και μεγάλων συμφερόντων που επιβουλεύονται την ηρεμία της αρμονικής τοπικής κοινωνίας, επιφανειακά ατάραχης μέσα στις απέραντες χιονισμένες εκτάσεις ή κάτω από τον αρκτικό ήλιο του μεσονυκτίου. Τις χαζεύεις αυτές τις σειρές, περνάει η ώρα με το ελαφρύ σασπένς τους. Αλλά μερικές φορές αναρωτιέσαι τι διάολο γίνεται σ’ αυτές τις μικρές, ήσυχες σκανδιναβικές κωμοπόλεις και πέφτει τόσο θανατικό, τόση συσσώρευση φονικών ενστίκτων. Μοιάζει σαν η καλπάζουσα φαντασία των σεναριογράφων να θέλει να σπάσει την επαρχιακή, πληκτική, αν και σχετικά άνετη ρουτίνα τους. 

Είναι παράδοξο που στην αστυνομική μυθοπλασία ο θάνατος είναι πάντα αποτέλεσμα μιας ακραίας συμπεριφοράς, περίπλοκων, σκοτεινών κινήτρων, αν και οι άνθρωποι -όσοι δεν καταφέρνουν να φτάσουν σε βαθιά γεράματα- πεθαίνουν από αρρώστιες, οικονομικές ταλαιπωρίες, κοινωνικές καταστροφές, έλλειψη πρόνοιας, εγκατάλειψη ή μοναξιά. Η συχνότητα και το είδος των μεμονωμένων θανάτων είναι πάντα συνάρτηση μιας συλλογικής και συνολικής «θνητότητας». Ο πόλεμος, η περιβαλλοντική καταστροφή, η οικονομική παρακμή ενός τόπου είναι βέβαιο ότι λειτουργούν «φονικά» στον πληθυσμό του, επιλέγοντας δαρβινικά τους πιο αδύναμους. Κι αν αυτό είναι προφανές στη γενοκτονία στη Γάζα ή στον πόλεμο στην Ουκρανία, είναι λιγότερο προφανές για όσα συμβαίνουν στα «Λαρκοχώρια», στη Λάρυμνα και τ’ άλλα χωριά της Φθιώτιδας και των γειτονικών νομών όπου μένουν οι οικογένειες εκατοντάδων απολυμένων της μεταλλουργίας, οριστικά κλειστής εδώ και εφτά μήνες. 

Τα σωματεία της ΛΑΡΚΟ, που έχουν υποκαταστήσει κάθε διάσταση πρόνοιας και μέριμνας στη θέση τού εντελώς απόντος κράτους, το οποίο παράτησε την περιοχή κατά το ρητό «ψόφησε το βόδι μας, πάει η συγγένεια μας», έχουν αναγκαστεί να γίνουν και αναμεταδότες των κακών ειδήσεων από τις οικογένειες των πρώην εργαζόμενων. Ακόμη και το ξόδι κάθε απρόσμενης φυγής έχει ενταχθεί στον μηχανισμό αλληλεγγύης και επιβίωσης. 

«Τα σωματεία εκφράζουν τη βαθιά θλίψη για τον θάνατο του συναδέλφου μας Σεραφείμ Κ., γνωστού σε όλους ως "ο Μάκης ο πασταδόρος"» γράφουν στο τελευταίο αγγελτήριο για συνάδελφό τους που πέθανε πριν από λίγες μέρες. Για τον θάνατο του «Μάκη του πασταδόρου» δεν θα σταλεί κανένας ντεντέκτιβ στην περιοχή να ερευνήσει τα αίτια, ούτε κάποιος «ντόκτορ Χάουζ» θα κληθεί να διαπιστώσει τι προκάλεσε το εγκεφαλικό σε έναν άνθρωπο μόλις 49 ετών, πέντε μέρες μετά την απόλυσή του τον περασμένο Αύγουστο, στέλνοντάς τον στην εντατική για εφτά μήνες Κανείς δεν θα σταλεί να ελέγξει αν φταίνε τα παροπλισμένα μετά δεκαετίες ασθενοφόρα της ΛΑΡΚΟ για τον πολύτιμο χρόνο που χάθηκε μέχρι να φτάσει στο νοσοκομείο. Και φυσικά κανείς δεν θα ερευνήσει αν τα είκοσι και πλέον χρόνια που τροφοδοτούσε τα ηλεκτροκάμινα της μεταλλουργίας με «πάστα» είχαν κάποια συμβολή στο φράξιμο ή στην έκρηξη του μοιραίου αγγείου που «πάγωσε» τον εγκέφαλό του. Ο θάνατος του Μάκη είναι ένας θάνατος «φυσικός». Χωρίς σασπένς, χωρίς ντετέκτιβ, χωρίς ενόχους. 

Ο Μάκης είναι ο τέταρτος απολυμένος της ΛΑΡΚΟ που έχει πεθάνει από τον περασμένο Αύγουστο. «Τα σωματεία της ΛΑΡΚΟ εκφράζουν τη βαθιά θλίψη για τον θάνατο του συναδέλφου μας Σωτήρη Τ., γνωστού στα Λαρκοχώρια ως "Σκούρα"» ανέφερε ανάλογο αγγελτήριο πριν από μερικούς μήνες. Ο «Σκούρας» ήταν 52 χρόνων, με δύο παιδιά. Και είχε προηγηθεί ο 62χρονος Γιώργος Π., που δεν πρόλαβε να συμπληρώσει τον λίγο χρόνο δουλειάς στα προγράμματα της ΔΥΠΑ που απαιτούνταν μετά την απόλυση για να πάρει σύνταξη. «Ακακος γίγαντας» ήταν ο χαρακτηρισμός που του απέδιδαν οι συνάδελφοι και συγχωριανοί του. 

Υπάρχει και τέταρτος θάνατος, λυπάμαι που δεν τον εντοπίζω στο μεγάλο βιβλίο της «Λαρκοχώρας», στο άτυπο ληξιαρχείο που διατηρούν τα σωματεία όχι μόνο για τις διαμαρτυρίες, τις συνελεύσεις, τις πιέσεις, τις διαδηλώσεις, τις επαφές τους με τις κρατικές υπηρεσίες, αλλά και για τις μικρές και μεγάλες λύπες και χαρές της ζωής των εκατοντάδων νοικοκυριών που ζούσαν από τη μεταλλουργία και γύρω απ' αυτήν και τώρα οι ζωές τους σκορπίζονται στο κυνήγι μιας θέσης εργασίας. 

Στους εφτά μήνες από το λουκέτο και τις απολύσεις, στο «ληξιαρχείο» της «Λαρκοχώρας» καταγράφηκε μόνο μια γέννηση. Μία γέννηση έναντι τεσσάρων θανάτων. Αλήθεια, πού είναι οι πολιτικοί εκπρόσωποι να κραυγάσουν υστερικά για τη δημογραφική κρίση που αφανίζει τη χώρα; Εννοείται πως δεν θα διαπιστώσουν καμιά συνάρτηση με το κλείσιμο της μεταλλουργίας –«τι σχέση έχει τώρα το νικέλιο με το αν τα νέα ζευγάρια κάνουν παιδιά, ας τους δώσουμε από ένα πεντοχίλιαρο να δεις πώς θα πηδιούνται και θα γεννοβολάνε σαν τα κουνέλια!». Κανείς δεν θα το πει τόσο κυνικά, αλλά αυτό σκέφτονται. 

 

Λοιπόν, αν υπήρχε ένα αστυνομικό ή ιατρικό CSI για να αναζητήσει τους ηθικούς και φυσικούς αυτουργούς των «φυσικών» θανάτων στα Λαρκοχώρια είναι σίγουρο ότι θα έπεφτε πάνω σ’ αυτούς τους τύπους που τη μια στιγμή ανησυχούν για το δημογραφικό και την ερήμωση της υπαίθρου και την άλλη αποφασίζουν το κλείσιμο μιας βιομηχανίας. Που κραυγάζουν για τη μεταλλευτική εξάρτηση και αποβιομηχάνιση της Ευρώπης, αλλά θεωρούν «βιασμό της αγοράς» τον προστατευτισμό που επιβάλλει ο Τραμπ. Που επικαλούνται δημοσιονομικό κώλυμα όταν είναι να δώσουν ένα μικροβοήθημα στους απολυμένους, αλλά ετοιμάζονται να δώσουν δεκάδες δισ. ευρώ σε εξοπλιστικές δαπάνες μπας και εξημερώσουν το θηρίο. 

«Ο συνάδελφος Δημήτρης Μ. χρειάζεται αίμα… Να στηρίξουμε την οικογένεια της 15χρονης Α. που δίνει μάχη με τον καρκίνο... Τον 55χρονο Α. που βρίσκεται σε μακροχρόνια θεραπεία, τον 25χρονο γιο του, δυόμισι χρόνια με εγκεφαλικό, τον 47χρονο Γ., που τα εγκαύματά του από τη Λάρκο εξελίχθηκαν σε καρκίνο, τον 25χρονο Ν. με ημιπληγία από τροχαίο, τον 8χρονο Δ. που έχει ανάγκη από χειρουργείο...». Στα Λαρκοχώρια κάποιοι επιμένουν να υπερασπίζονται με κάθε μέσο τη ζωή, εκεί που άλλοι έχουν σπείρει θάνατο. Οικονομικό, κοινωνικό, σωματικό. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Ο πατέρας μου έπιασε δουλειά στα διυλιστήρια της Standard Oil, στις εκβολές του Σηκουάνα. Εκανε τη νυχτερινή βάρδια. Στη διάρκεια της μέρας, δυσκολευόταν να κοιμηθεί εξαιτίας των πελατών. Το πρόσωπό του είχε πρηστεί και η μυρωδιά του πετρελαίου δεν έφευγε ποτέ, τον είχε διαποτίσει, τον έτρεφε. Δεν έτρωγε πια. Κέρδιζε πολλά χρήματα και οι προοπτικές ήταν καλές. Υπόσχονταν στους εργάτες ένα πανέμορφο συγκρότημα κατοικιών, με εσωτερικό μπάνιο, τουαλέτα και κήπο. Στην Κοιλάδα, οι φθινοπωριάτικες καταχνιές κρατούσαν ολημερίς. Οταν έβρεχε καταρρακτωδώς, το ποτάμι πλημμύριζε το σπίτι. Για να γλιτώσουμε απ’ τους υδρόβιους αρουραίους, ο πατέρας αγόρασε ένα κοντότριχο σκυλί που τους έσπαζε τη ραχοκοκαλιά με τα σκυλόδοντά του. 

Annie Ernaux, «Ο τόπος»