Μπουκάλι στη θάλασσα (10/9/2011)

(Πλωτό γράμμα σ’ έναν Ευρωπαίο)

Αγαπητέ Ευρωπαίε,
Δεν ξέρω αν σε λένε Χανς, Μπριγκίτε, Φρανσουά, Μικέλε, Καρμελίτα, Μανόλο ή Ζοζέ. Αυτό το γράμμα, πάντως, απευθύνεται σε σένα. Ελπίζω να φτάσει στα χέρια σου. Απελπισμένος από την καταιγίδα κηρυγμάτων του Σόιμπλε, της Μέρκελ, του Σαρκοζί, του Μπαρόζο, του Ρεν, του Άκερμαν, των εκατοντάδων πολιτικών, τραπεζιτών, τεχνοκρατών της οικονομίας που καλύπτουν κάθε κενό χωροχρόνου στην πληροφόρηση, αποφάσισα να στείλω αυτό το γράμμα με τον πιο παλιομοδίτικο τρόπο. Μ’ ένα μπουκάλι στο πέλαγος. Και με την ελπίδα ότι θα διασχίσει τη Μεσόγειο, θα περάσει τα στενά του Γιβραλτάρ, θα παραπλεύσει την ανατολική όχθη του Ατλαντικού, θα περάσει τη Μάγχη, τη Βόρεια Θάλασσα και τη Βαλτική. Κι ίσως σ’ όλη αυτή τη διαδρομή πέσει στα χέρια κάποιου από σας, στη Νάπολη, στη Μασσαλία, στη Βαρκελώνη, στο Πόρτο, στη Νορμανδία, στο Κίελο ή στο Γκντανσκ. Ίσως πάλι, με ένα μαγικό τρόπο, υπερνικήσει τους νευτώνειους φυσικούς νόμους και ανέβει τον Ρήνο, κόντρα στο ρεύμα του, για να φτάσει στην Κολονία ή στο Στρασβούργο. Και, ίσως, κάποιος έχει την περιέργεια να το μαζέψει και να τ’ ανοίξει.

Δηλαδή, ελπίζω σ’ ένα θαύμα. Αλλά, τι άλλο αρμόζει σ’ έναν ναυαγό; Σου γράφω, βλέπεις, από το πιο εντυπωσιακό ναυάγιο της Ευρώπης, από τον Τιτανικό της, που έχει πέσει με τα 11 εκατομμύρια κατοίκους του στο παγόβουνο της χρεοκοπίας. Σου γράφω από την Ελλάδα, την κακόφημη χώρα της Γιουρολάνδης. Όχι, μη βιαστείς, οργισμένος, να πετάξεις ξανά στη θάλασσα το γράμμα. Ακόμη κι αν είσαι απ’ αυτούς που έχουν πειστεί ότι οι Έλληνες είναι μαύρα πρόβατα και κηφήνες της Ευρώπης, θα σ’ έχει παραξενέψει πια η ευκολία με την οποία οι ηγέτες μας έχουν ανακηρύξει τη λιτότητα σε πασπαρτού για κάθε πρόβλημα της Ευρωζώνης. Η λιτότητα είναι το μόνο ενοποιητικό στοιχείο στην παρωδία ενοποίησης για την οποία επαίρονται. Το καινούργιο δόγμα πίστεως που ακούγεται από τη μια μέχρι την άλλη άκρη της ηπείρου είναι αυτό: «Αν δεν στερηθούν οι Ευρωπαίοι, δεν θα ευημερήσει η Ευρώπη». Θα πρέπει να τους ρωτήσεις, βεβαίως, τι είναι αυτή η Ευρώπη που είναι υπεράνω των κατοίκων της. Και τότε, πρόθυμοι κι ετοιμόλογοι, θα σου εξηγήσουν πόσο ζωτικό είναι να μην κινδυνεύσει το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, να είναι ανταγωνιστικές, κερδοφόρες και επεκτατικές οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, να είναι δημοφιλή και αναγνωρίσιμα τα ευρωπαϊκά προϊόντα, να είναι ισχυρό νόμισμα το ευρώ, να είναι υγιή τα δημοσιονομικά των χωρών της Ε.Ε.

Όπως αντιλαμβάνεσαι, αγαπητέ Γκέρχαρντ, Νικολά, Φελίπε ή Ιζαμπέλ, εμείς οι Ευρωπαίοι δεν υπάρχουμε πουθενά στο σχέδιο των ηγετών μας. Για την ακρίβεια, υπάρχουμε μόνο ως καταθέτες τραπεζών, ως ανθεκτικοί στη λιτότητα μισθωτοί, ως υπομονετικοί στα πρόσθετα βάρη φορολογούμενοι, ως αυτάρκεις και διόλου απαιτητικοί για δημόσια αγαθά πολίτες.

Οι γονείς μας κι οι παππούδες μας μάς παρέδωσαν μια Ευρώπη που, κατεστραμμένη από δύο φονικούς πολέμους, αυτοδεσμεύθηκε σε ένα μοντέλο ασφάλειας και σχετικής ευημερίας. Ακόμα κι ο Ψυχρός Πόλεμος κι η πολιτική διαίρεση της Ευρώπης δεν φάνηκαν ν’ απειλούν αυτή τη δέσμευση. Για πολλές δεκαετίες δεν είχαμε πολέμους σε ευρωπαϊκό έδαφος, αν και οι ηγέτες μας απέσπασαν την ανοχή μας σε τυχοδιωκτισμούς, όπως στην πρώην Γιουγκοσλαβία, το Ιράκ ή το Αφγανιστάν, ή σε αποικιοκρατικές αθλιότητες στην Αφρική. Και τις ίδιες δεκαετίες, έστω και με παλινδρομήσεις, οι κυβερνήσεις μας εγγυούνταν ένα ελάχιστο επίπεδο εισοδήματος και κοινωνικής ασφάλειας.

Ακολουθήσαμε χωρίς πολλές αντιρρήσεις τα κελεύσματά τους – την ανάγκη να δημιουργηθεί μια μεγάλη, ενιαία αγορά, όπου θα διακινούνται ελεύθερα κεφάλαια, αγαθά και άνθρωποι, την υποχρέωση να εκχωρεί κάθε χώρα όλο και μεγαλύτερο μέρος κυριαρχίας στα ευρωπαϊκά όργανα, την προτροπή να γίνει η ευρωπαϊκή η πιο ανταγωνιστική οικονομία του κόσμου, τη νομισματική ενοποίηση, το ευρώ, το μόνο στοιχείο της αόρατης κατά τ’ άλλα ευρωπαϊκής μας ταυτότητας. Υποκύψαμε επίσης με παράδοξο ενθουσιασμό στη γοητεία των αγορών, που μας καλούσαν να αποκτήσουμε πιστωτικές κάρτες, να πάρουμε στεγαστικά δάνεια ανεξαρτήτως εισοδήματος, να αποκτήσουμε δικά μας σπίτια, ίσως και εξοχικά, να αγοράζουμε με ζήλο τα κινητά νέας τεχνολογίας, τα PC, τις ψηφιακές τηλεοράσεις, να ανταποκρινόμαστε στις διαφημιστικές Σειρήνες για το νέο γερμανικό απορρυπαντικό που εξαφανίζει και τους πιο επίμονους λεκέδες, το νέο γαλλικό σαμπουάν για λαμπερά μαλλιά, το νέο στιλάτο ιταλικό αυτοκίνητο πόλης.

Τα κάναμε όλα, κι εγώ κι εσύ, αγαπητή Νικόλ, Ούλρικε, Μαρία, για να κάνουμε απτή την «ευρωπαϊκή ευημερία», που σήμερα επικρίνουν ως υπερκαταναλωτική ασωτία. Ξαφνικά, από εκεί που ήμασταν η λύση, γίναμε το πρόβλημα. Το πρόβλημα που αποκαλείται κόστος της μισθωτής εργασίας, κόστος κοινωνικής προστασίας, δωρεάν υγείας και παιδείας, σύνταξης και μέριμνας για τα αναπόφευκτα γηρατειά. Ξαφνικά, οι Ευρωπαίοι έχουν γίνει ένα επαχθές κόστος για όλους όσοι εκπροσωπούν την Ευρώπη –τις επιχειρήσεις που απολύουν ή μετακομίζουν ανατολικά, αναζητώντας το ιδεώδες του άμισθου μισθωτού, τις κυβερνήσεις που περικόπτουν βάναυσα τις παροχές που χρηματοδοτούμε ως φορολογούμενοι, τις τραπεζικές Αρχές που βάζουν όλο και πιο βαθιά το χέρι στον κρατικό πλούτο, φορτώνοντας βουνά χρέους στα παιδιά μας και τα εγγόνια μας. Χρέος που, το ξέρουν καλά, δεν πρόκειται να πληρωθεί ποτέ. Εκτός αν πουληθούμε όλοι οι Ευρωπαίοι στα σκλαβοπάζαρα. Έστω και με leasing…

Θα πρέπει να σκεφτούμε, αγαπητέ Ευρωπαίε, γιατί συμβαίνει αυτό. Θα πρέπει να σκεφτούμε αν τα χρόνια της μεταπολεμικής ευημερίας, όσοι κι όσα προλάβαμε, ήταν ο κανόνας κι όχι η εξαίρεση. Κι αν τα πέτρινα χρόνια που μας επιφυλάσσουν οι ηγέτες και οι ιθύνουσες τάξεις μας είναι μια απόκλιση ή μια επιστροφή στην κανονικότητα. Πίσω απ’ τα βουνά του κρατικού χρέους, βρίσκονται οι τράπεζες, το αφηρημένο χρήμα, πλούτος που δεν έχει ακόμη παραχθεί, κέρδος που δεν έχει ακόμη αποσπασθεί από τον δικό μας μόχθο. Πίσω από το αφηρημένο χρήμα βρίσκεται κεφάλαιο -βιομηχανικό, εμπορικό, αδιάφορο τι- που οι κάτοχοί του κουράστηκαν να περιμένουν να «αυγατίσει» μέσα από δαπανηρές και χρονοβόρες επενδύσεις. Και δίπλα στο αφηρημένο χρήμα, τις πιο πολλές φορές αξεδιάλυτα μπλεγμένο μ’ αυτό, βρίσκεται κεφάλαιο που επιμένει να μεγιστοποιεί το κέρδος του με όλο και υψηλότερη παραγωγικότητα, από όλο και λιγότερους εργαζόμενους, όλο και χαμηλότερα αμειβόμενους σε σχέση με την παραγωγικότητά τους. Εσύ, Χανς, γνωρίζεις καλύτερα απ’ όλους μας ότι η δεκαετία του γερμανικού εξαγωγικού θαύματος βασίζεται μεταξύ άλλων στον καθηλωμένο σου μισθό και στα εκατομμύρια ανέργων συναδέλφων σου. Τι θα γίνει, όμως, όταν όλοι οι Ευρωπαίοι στριμωχτούν στον μονόδρομο της λιτότητας και των ισχνών μισθών, όταν οι άνεργοι και οι πλεονάζοντες αυξηθούν επικίνδυνα και αδυνατούν να καταναλώσουν τα δισεκατομμύρια αγαθά που θα λιμνάζουν στις αγορές;

Είναι παλιό μυστικό για τον κόσμο της εργασίας ότι αυτός ο φαύλος κύκλος είναι ο μοναδικός «ενάρετος κύκλος» που γνωρίζει
ο καπιταλισμός από καταβολής του – πρώτ’ απ’ όλα ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός. Αλλά ένα ακόμη μυστικό που πρέπει να μάθουν όλοι οι Ευρωπαίοι είναι ότι το ευρώ, αυτό που κατά τη Μέρκελ είναι η ίδια η Ευρώπη, αποκαλύπτεται ως απεχθές συμπύκνωμα αυτού του καταστροφικού κύκλου. Φρουρός του αφηρημένου χρήματος από τη μια, διώκτης της ζωντανής εργασίας από την άλλη. Υπηρέτης του κέρδους από τη μια, υποβολέας της λιτότητας και της υποτίμησης της εργασίας από την άλλη. Το ευρώ δεν είχε ποτέ κανένα δίλημμα ποιου το μέρος να πάρει στην αντίθεση κεφαλαίου εργασίας. Κι ούτε τώρα έχει, τώρα που το κεφάλαιο τα θέλει όλα, ζητάει τη γη και το ύδωρ των Ευρωπαίων, ζητάει πάνω απ’ όλα την πολιτική ψυχή τους. Δεν σου κάνει εντύπωση, φίλε Γκίντερ, Πάολο, Μισέλ, πόση εξουσία έχει συγκεντρώσει το Διευθυντήριο της Ευρωζώνης σε τόσους λίγους μήνες, πόση κρατική κυριαρχία έχει αφαιρέσει από τις χώρες, πόσες αποφάσεις καθοριστικές για το μέλλον των παιδιών μας έχει πάρει χωρίς να ρωτηθεί κανείς μας; Ούτε ένα δημοψήφισμα, ούτε ένα τυπικό ερώτημα. Ξεχάστηκε και το περίφημο «δημοκρατικό έλλειμμα» της Ε.Ε. Προχωρούν χωρίς εμάς, ενάντια σε μας, λες και η δημοκρατία είναι ένα ενοχλητικό σύγκαμα στον θριαμβικό βηματισμό της Ευρώπης προς την εφιαλτική ενοποίηση.

Αγαπητέ Ευρωπαίε,
Αποκαλούν την ήπειρό μας Γηραιά – κι ίσως δίκαια πια, γιατί η ηγεσία της ταυτίζεται αρρωστημένα μ’ ένα σύστημα γερασμένο που η διαιώνισή του συνεπάγεται οδύνη για τους πολλούς κι ευημερία για τους ελάχιστους. Δεν νομίζεις ότι πρέπει να κάνουμε κάτι γι’ αυτό; Η ευρωπαϊκή μας ταυτότητα δεν είναι το ευρώ – όχι τουλάχιστον αυτό το τερατούργημα που σήμερα διαθέτουμε. Ας δείξουμε τις πραγματικές ευρωπαϊκές μας ταυτότητες, αυτές με τις παράξενες χρονολογίες γέννησης: 1789, 1821, 1848,1871, 1917,1919, 1945, 1968, χρονολογίες που έχτισαν όλα όσα σήμερα κατεδαφίζονται. Κι ας αποδείξουμε ότι μια Ευρώπη μπορεί να είναι πολύ πιο ενωμένη ως ήπειρος των αλληλέγγυων Γάλλων, Γερμανών, Ελλήνων, Πορτογάλων, παρά ως νομισματική φυλακή λιτότητας και θλίψης 500 εκατομμυρίων Ευρωπαίων.
Τώρα, αν είχες την υπομονή να διαβάσεις αυτό το γράμμα, κλείσ’ το ξανά στο μπουκάλι και πέτα το στο πέλαγος να βρει τον επόμενο αναγνώστη.
Με εκτίμηση,
Επιβάτης του ελληνικού ναυαγίου.
Για την αντιγραφή
ΚΙΜΠΙ