Τα άλογα της τρόικας

(Από τη στήλη "Ελεύθερος Σκοπευτής", Επενδυτής 28/7/2012)

Τρόικα: Σημαίνει τριπλός ή τριμερής. Ρωσική λέξη, που έδωσε το όνομά της στην παραδοσιακή ιππήλατη άμαξα ή έλκηθρο που έσερναν τρία ζεμένα άλογα. Οι τρόικες αρχικά χρησιμοποιήθηκαν ως εμπορικές ή ταχυδρομικές άμαξες, αργότερα, στη ρωσική αυτοκρατορία του 17ου αιώνα και μετά, έγιναν τα «Ι.Χ.» των πλουσίων. Το μεσαίο άλογο ήταν ζεμένο κάτω από μιαν αψίδα κι ήταν αυτό που έδινε τον τροχασμό, τον ρυθμό στην τριάδα, γι’ αυτό είχε και χαλινάρια. Τα άλλα δύο άλογα ήταν ζεμένα ελαφρώς λοξά. Η εκπαίδευσή τους είχε στόχο τον απόλυτο συγχρονισμό, αλλά η «τεχνογνωσία» της ιππηλασίας επέβαλε συνήθως το ένα πλαϊνό άλογο να είναι πιο ατίθασο και το άλλο με ηπιότερο κα μάλλον φιλάρεσκο τροχασμό. Αυτό απέδιδε κάποια ιδιότυπη ισορροπία στην τρόικα.

Η πολιτική επικοινωνία γοητεύεται από τις μεταφορές. Κι έτσι, οποιαδήποτε τριανδρία ή τριμερής άσκηση εξουσίας αποκαλείται εκ μεταφοράς τρόικα. Η έννοια υπονοεί ισορροπία ισχύος εντός της τριάδας, έστω κι αν κάποιος έχει τον ρόλο του μεσαίου αλόγου της ρωσικής άμαξας που δίνει τον ρυθμό. Στη «δική μας» τρόικα έχουν ανατραπεί πολλοί από τους κανόνες της ρωσικής άμαξας. Η μεγαλύτερη ανατροπή συνίσταται, βεβαίως, στην αντιστροφή ρόλων μεταξύ υποζυγίων και άμαξας: η τρόικα υποτίθεται ότι ανέλαβε να σύρει το «κάρο» Ελλάδα έξω από τον βούρκο του χρέους και της ύφεσης. Υποτίθεται ότι αυτή θα ήταν το υποζύγιο και η Ελλάδα η άμαξα. Αλλά συμβαίνει το αντίθετο. Το υποζύγιο είναι τα 11 εκατομμύρια Ελλήνων -ή, για την ακρίβεια, η τεράστια πλειοψηφία τους- και άμαξα η τρόικα, με επιβάτες, εκτός από τους κυρίους Τόμσεν, Μαζούχ και Μορς, αρκετούς Ευρωπαίους αξιωματούχους που ανταγωνίζονται για το ποιος θα κρατήσει τον χαλινό. Για να πάει η άμαξα πού, θα αναρωτηθείτε. Στον γκρεμό, φυσικά. Αυτό συμβαίνει όταν το κάρο μπαίνει μπροστά απ’ τα άλογα.

Υπάρχουν κι άλλοι κανόνες ιππηλασίας που παραβιάζονται στη «δική μας» τρόικα. Ποιος έχει τον ρόλο του μεσαίου ίππου, του βηματοδότη; Η εντύπωσή μας μέχρι τώρα ήταν πως αυτόν τον ρόλο τον έχει το ΔΝΤ, ο «παγκόσμιος τοκογλύφος», το «demolition fund» της διεθνούς οικονομίας που έχει στον λογαριασμό του ουκ ολίγες θανατηφόρες «εξυγιάνσεις» χωρών. Και ο λαλίστατος κ. Πολ Τόμσεν πάντοτε έδινε τον ρητορικό τροχασμό στο εύρος και στο βάθος της «εσωτερικής υποτίμησης» που πρέπει να επιβληθεί στους μισθωτούς σκλάβους. Οι άλλοι έδιναν την εντύπωση ότι έχουν κρατήσει τους ρόλους των πλευρικών αλόγων της τρόικας – η ΕΚΤ διά του κ. Μαζούχ τον ρόλο του αγριεμένου αλόγου που ζωηρεύει τον καλπασμό, η Κομισιόν με τον συνήθως σιωπηλό κ. Μορς υποτίθεται πως αντιστάθμιζε τη ζωηράδα με μια πινελιά ηπιότητας και συμπάθειας.

Τώρα μαθαίνουμε πως όλα τα είχαμε καταλάβει λάθος. Όχι, δεν ήταν το ΔΝΤ που είχε αναλάβει τον ρόλο του βηματοδότη, το ΔΝΤ εξαρχής ήξερε πως το μνημόνιο δεν βγαίνει και πως θα αποτύχει, αποκαλύπτει ο πρώην εκπρόσωπος της Ελλάδας στο ταμείο. Μπα; Και γιατί μας το λέει τώρα; Γιατί, ως καλός πατριώτης, δεν έβγαινε τότε να καταγγείλει ότι όλα ήταν ένα ψέμα, ένα θέατρο; Γιατί έπρεπε τόσα εκατομμύρια Ελλήνων, και όχι μόνον αυτών, να υποστούν τις συνέπειες μιας θρασύτατης απάτης;

Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Μαθαίνουμε επίσης ότι το άλογο-οδηγός όχι μόνο δεν πίστεψε ποτέ στην επιτυχία του μνημονίου, αλλά εγκαλεί για «δυστροπία» (κατά την «αλογομούρικη» αργκό) τον εταίρο του στην ιππήλατη άμαξα, την ΕΚΤ, που θα πρέπει κι αυτή να υποστεί ένα «κούρεμα», όχι στη χαίτη του, αλλά στο ελληνικό χρέος που διακρατεί στα χαρτοφυλάκιά της. Και η ΕΚΤ πράγματι δυστροπεί και οδηγεί σε χρηματοδοτικό στραγγαλισμό την Ελλάδα από τις αρχές – κι ας ψελλίζει όρκους πίστης στο ευρώ ο Ντράγκι, τραβώντας την άμαξα από τη μια πλευρά, την ώρα που ο τρίτος ίππος της τρόικας, η Κομισιόν, προσπαθεί να τη σύρει προς την άλλη. Αίφνης ο κ. Μπαρόζο αγάπησε και συμπόνεσε την Ελλάδα, Πορτογάλος και Ίβηρ αυτός, όπως Ίβηρ και Ισπανός ο έτερος επίτροπος, ο Αλμούνια, που εγκατέλειψε όλη του την αυστηρότητα κι ακαμψία κι ανακάλυψε ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί και πρόσθετο χρόνο και πρόσθετο χρήμα. Γιατί τώρα; Είμαστε μετριοπαθείς άνθρωποι και υποθέτουμε ότι ουδεμία σχέση έχει αυτή η ξαφνική συμπάθεια με το γεγονός ότι η Ισπανία δεν αποφεύγει με τίποτα ένα πλήρες μνημόνιο, full pack, που για λόγους δικαιοσύνης και ισοτιμίας μεταξύ των εταίρων πρέπει να είναι εξίσου ψευδές και εξωπραγματικό με το ελληνικό, εξίσου τιμωρητικό και εκδικητικό και να πέσει κι αυτό έξω, τινάζοντας όμως στον αέρα όχι μόνο την Ισπανία, αλλά ολόκληρη την Ευρωζώνη. Ή μήπως θα γίνει κάτι διαφορετικό;

Ποια μπορεί να είναι η κατάληξη της άμαξας όταν η τρόικα δεν είναι πια τρόικα, αλλά τρία ανεξέλεγκτα αφηνιασμένα άλογα που το ένα τραβάει από εδώ, το άλλο από εκεί και, αν τα ξεζέψεις και τα βάλεις στους στάβλους τους, δεν θα φάνε το άχυρο στο παχνί, αλλά το ένα το άλλο; Τα ενδεχόμενα είναι δύο: ή η τρόικα θα ξεσπάσει σ’ έναν αφηνιασμένο καλπασμό, οδηγώντας την άμαξα, τον αμαξά και τους επιβάτες στον γκρεμό, ή απλώς θα κολλήσει, θα μείνει για πάντα στάσιμη, στη μέση μιας ρωσικής στέπας, σε μια έρημο ύφεσης και κοινωνικής καταστροφής.

Για να δώσουμε συνέχεια στην ιππική αλληγορία της τρόικας, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ολόκληρη η Ευρωζώνη μοιάζει με μια ιππήλατη άμαξα που έχει απλώς χαθεί σε μια έρημο λιτότητας και κοινωνικής αναισθησίας. Τα τρία άλογα που τη σέρνουν εκ πρώτης όψεως είναι η ΕΚΤ, ως θεματοφύλακας του ευρώ, η Κομισιόν, ως οιονεί κυβέρνησή της Ε.Ε., και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ως άτυπη και διόλου αντιπροσωπευτική Βουλή της – το ίδιο το Ευρωκοινοβούλιο έχει περιοριστεί στον ρόλο του θεατή αρματοδρομιών. Επί της ουσίας, η τρόικα που σέρνει στο πουθενά την άμαξα απαρτίζεται από το χρηματοπιστωτικό σύστημα, βαρίδι αλλά και υποβολέα της ίδρυσης και κάθε πιθανής μεταρρύθμισης της ευρωζώνης, την πολιτική ελίτ, που διεκδικεί ανεπιτυχώς τον ρόλο του «βηματοδότη» της τρόικας, και την τεχνοκρατική ελίτ, ένα συνονθύλευμα ανθρώπων παθολογικά προσηλωμένων στα νεοφιλελεύθερα δόγματα. Η γερμανική ηγεσία διεκδικεί αυτάρεσκα για τον εαυτό της τον ρόλο του αμαξά, αλλά η μόνη γνώση που κατέχει είναι να χρησιμοποιεί όσο πιο βάναυσα μπορεί τα χαλινάρια και το μαστίγιο, ερεθίζοντας τα άλογα, απορρυθμίζοντας κάθε προσπάθεια συγχρονισμού τους, οδηγώντας την άμαξα σε όλο και πιο κακοτράχαλο δρόμο και τους επιβάτες της σε βέβαιους τραυματισμούς, αν όχι και θανάτους.

Και μια και μιλάμε για Γερμανία: υπάρχει η εκδοχή πως ο Νίτσε έπεσε στην κατάθλιψη, που σταδιακά τον οδήγησε στην τρέλα και στον θάνατο, όταν αντίκρισε στο Τορίνο έναν αμαξά να χτυπά αλύπητα ένα άλογο που δυστροπούσε. Ο Νίτσε αγκάλιασε απαρηγόρητος τον λαιμό του αλόγου και αμέσως κατέρρευσε. Ο Ούγγρος σκηνοθέτης Μπέλα Ταρ παίρνει αφορμή αυτό το περιστατικό και στην εξαιρετική και σκοτεινή ταινία του «Το άλογο του Τορίνο» φαντάζεται τι υπέστη στη συνέχεια ο αμαξάς: το άλογο σταματάει να τρώει και να πίνει, ο αμαξάς κι η κόρη του χάνουν τον μόνο πόρο ζωής τους και σε μια αντιστροφή των 6 ημερών της βιβλικής δημιουργίας, σε 6 μέρες προς την καταστροφή, την τελευταία μέρα χάνεται το φως. Ο ήλιος δεν ανέτειλε. Αναρωτιέται κανείς αν η Ευρώπη, η κατά τεκμήριον ήπειρος του φωτός, έχει επιλέξει έναν ανάλογο αφηνιασμένο καλπασμό προς το σκοτάδι.

 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

…Ο κόσμος έχει εξευτελιστεί. Οπότε, δεν έχει σημασία τι λέω εγώ, γιατί όλα όσα έχουν αποκτήσει οι άνθρωποι έχουν εξευτελιστεί. Και, αφού τα απέκτησαν όλα με μια ύπουλη, υπόγεια μάχη, τα έχουν εξευτελίσει όλα. Γιατί, ό,τι αγγίζουν, και αγγίζουν τα πάντα, το έχουν εξευτελίσει. Έτσι ήταν μέχρι την τελική νίκη. Μέχρι το θριαμβευτικό τέλος. Απόκτησε, εξευτέλισε. Εξευτέλισε, απόκτησε. Ή, για να το θέσω διαφορετικά, αν θες: Να αγγίζεις, να εξευτελίζεις και άρα να αποκτάς. Ή να αγγίζεις, να αποκτάς και άρα να εξευτελίζεις. Έτσι γίνεται αιώνες τώρα. Συνεχώς. Αυτό και μόνο αυτό γινόταν, πότε ύπουλα, πότε αγενώς, πότε ήπια πότε βάναυσα, αλλά, παρ’ όλα αυτά, συνεχώς. Ωστόσο, μόνο προς μια κατεύθυνση. Όπως ο αρουραίος που επιτίθεται από ενέδρα. Γιατί γι’ αυτή την τέλεια νίκη τους ήταν επίσης σημαντικό ότι η άλλη πλευρά, η οποία αποτελεί ό,τι υπέροχο, σπουδαίο και ευγενικό, δεν θα εμπλεκόταν σε κανενός είδους μάχη, ότι δεν θα ’πρεπε να υπάρξει κανενός είδους πάλη. Παρά μόνο η ξαφνική εξαφάνιση της άλλης πλευράς, εννοώντας την εξαφάνιση κάθε τι έξοχου, σπουδαίου, ευγενούς. Ώστε, ως τώρα, αυτοί οι αποφασιστικοί νικητές, που επιτίθενται από ενέδρα, να κυβερνούν τον κόσμο. Και να μην υπάρχει ούτε μια μικρή γωνίτσα όπου να μπορείς να κρύψεις κάτι από αυτούς. Γιατί σε ό,τι μπορούν να απλώσουν το χέρι το κάνουν δικό τους. Ακόμα και πράγματα που νομίζουμε ότι δεν μπορούν να τα φτάσουν... τα φτάνουν... Γιατί ο ουρανός είναι κιόλας δικός τους, κι όλα τα όνειρά μας. Δική τους είναι η στιγμή, η φύση. Και η απέραντη σιωπή. Ακόμα και η αθανασία είναι δική τους, καταλαβαίνεις; Όλα, όλα έχουν χαθεί για πάντα!

Béla Tarr, László Krasznahorkai, «Το άλογο του Τορίνο»