Frankenstein Reunion

Από τη στήλη ΑΝΩ ΚΑΤΩ, Η Εφημερίδα των Συντακτών, 15/09/2025

  

Ο απαράμιλλος Μάρτι Φέλντμαν στην κρίσιμη επιλογή από την "τράπεζα εγκεφάλων". Τελικά, στην ταινία, το συναρμολογημένο "τέρας" μια χαρά κατέληξε να διαβάζει Wall Street Journal (βλέπε φωτό στο τέλος), αν και με εγκέφαλο "ανωμάλου". Δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη ότι η επιτυχία μπορεί να επαναληφθεί και με την ΕΕ... 

Του ΚΙΜΠΙ

 

 
Εδώ και δεκαέξι χρόνια, από τότε που ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και η Ε.Ε. βγήκε από τη νιρβάνα της, αφού είχε χώσει την Ελλάδα στο κρατητήριο του 1ου Μνημονίου, πριν την κλείσει στη μόνιμη δημοσιονομική φυλακή υψίστης ασφαλείας, καθιέρωσε το ετήσιο σόου του Σεπτεμβρίου που λέγεται «Κατάσταση της Ενωσης». Μια φτηνή, μικρομέγαλη απομίμηση του αμερικανικού «State of the Union», στο πλαίσιο του οποίου η Ε.Ε. υποδύεται ότι είναι το σχεδόν συνομόσπονδο κράτος, που δεν θα γίνει ποτέ, όπως οι ΗΠΑ. Τέσσερις ομιλίες για την «Κατάσταση της Ενωσης» έχει εκφωνήσει ο λαδιάρης Μπαρόζο που έκλεισε την πόρτα της Κομισιόν κι άνοιξε της Goldman Sachs, άλλες τέσσερις ο ψευτο-φεντεραλιστής Γιούνκερ του παγκόσμιου πλυντηρίου Λουξεμβούργου, για ρεκόρ πάει η Ούρσουλα της πρώην κραταιάς (μερκελικής) Γερμανίας, με πέντε ομιλίες μέχρι στιγμής και βάλε άλλες τρεις που έχει μέχρι το τέλος της θητείας της, θα τους σκίσει όλους. 

Κάθε ομιλία προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που υποδύεται ότι είναι κάτι σαν πρωθυπουργός ή πρόεδρος ενός συνεκτικού, ομογενούς, αλληλέγγυου συνομόσπονδου κράτους, είναι μια δραματική διακήρυξη της φιλοδοξίας να γίνει η Ε.Ε. η ισχυρότερη, η ανθεκτικότερη, η δημοκρατικότερη, η ανταγωνιστικότερη και η ανοικτότερη οικονομία του κόσμου. Και κάθε φορά, η διάψευση κατά 50% (τουλάχιστον) της προηγούμενης διακήρυξης ακολουθείται από ολίγη αυτοκριτική, μερικές εξαγγελίες που χαϊδεύουν τα αυτιά των απογοητευμένων Ευρωπαίων και μια υπόσχεση δυναμικής επανεκκίνησης και βαθύτερης επανένωσης της Ευρώπης. 

 

«Οπως επανενώσαμε την Ευρώπη μετά το 1989, έτσι πρέπει να προετοιμάσουμε την επόμενη επανένωση της Ευρώπης», είπε η Φον ντερ Λάιεν, χαράσσοντας ουσιαστικά το νέο ψυχροπολεμικό, στρατιωτικό τείχος στα σύνορα με τη Ρωσία. Τα υλικά της νέας «επανένωσης» μυρίζουν μπαρούτι, στρατιωτικοποίηση, φόβο, δαπανηρούς εξοπλισμούς εις βάρος των αναγκών, μετατροπή της τάχα ειρηνευτικής ένωσης σε ένα ευρωπαϊκό παρα-ΝΑΤΟ. Είναι μια τερατώδης επανένωση, με προβληματικά υλικά. Θυμίζει την αριστουργηματική παρωδία «Φρανκενστάιν Τζούνιορ» του Μελ Μπρουκς, όταν ο δρ Φρανκενστάιν ανακαλύπτει ότι ο καμπούρης βοηθός του έφερε λάθος εγκέφαλο για το συναρμολογημένο, αναγεννημένο ανθρωποειδές, τον εγκέφαλο ενός που λεγόταν... «Abby... Normal ή μήπως Abnormal;» (= ανώμαλος). 

 

 

Αναμνήσεις από τον Αρη

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 12-13/9/2025

Μας ανακοίνωσαν χαρούμενοι οι επιστήμονες της NASA πως το ροβεράκι που οργώνει τον Αρη και τους τεράστιους κρατήρες του εδώ και χρόνια εντόπισε την πιο καθαρή ένδειξη για ύπαρξη ζωής στον Κόκκινο Πλανήτη. Οχι τώρα, αλλά στο πολύ μακρινό παρελθόν του, κάτι δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Τι είδους ζωή μπορεί να ήταν αυτή; Μην ξεθαρρεύετε, δεν θα ήταν οι συμπαθείς E.T. του Σπίλμπεργκ ούτε τα αιμοδιψή, ανθρωποφάγα γιγάντια μηχανικά χταπόδια του Χ. Τζ. Γουέλς στον «Πόλεμο των Κόσμων». Προς το παρόν πρέπει να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι η εξωγήινη ζωή, που ίσως υπήρξε κάποτε στον Αρη, θα ήταν κάτι βακτήρια ή άλλες μικροβιακές οντότητες που κατάφεραν να αναπτύξουν τις εξαιρετικές ικανότητες επιβίωσης σε ακραίες συνθήκες, με θερμοκρασίες από 20 βαθμούς Κελσίου την ημέρα έως μείον 153 βαθμούς Κελσίου τη νύχτα. Αυτά τα μικρά, αόρατα όντα, που είναι βέβαια και οι αρχαιότερες μορφές ζωής -άρα και οι ανθεκτικότερες, κι ας βγάζουμε εμείς όλο και πιο δολοφονικά καθαριστικά κι απολυμαντικά που υπόσχονται την εξόντωση του 99,9% των μικροβίων- έχουν αφήσει κάποια ίχνη πάνω στους βράχους του Αρη. 

Μεγάλη απογοήτευση για τους απανταχού οπαδούς της επιστημονικής φαντασίας, τους μυθιστοριογράφους, τους σεναριογράφους, τους κομίστες, τους καρτουνίστες, τους αστρονόμους, ίσως και τους αστρολόγους, τους θεολόγους, τους κοσμολόγους, τους φυσικούς, τους αστροφυσικούς, τους μαθηματικούς, τους μηχανικούς, τους χημικούς, τους βιολόγους, τους γιατρούς, τους φιλοσόφους, τους κοινωνιολόγους, τους πολιτικούς επιστήμονες, τους λογαριθμολόγους, τους πληροφορικάριους, τους ιστορικούς, τους ορθολογιστές, τους φαντασιόπληκτους, τους αλαφροΐσκιωτους, τους σκεπτικιστές, τους αγνωστικιστές και γενικώς όλους τους ανθρώπους που, ανεξαρτήτως επιστημοσύνης ή αγραμματοσύνης, ειδίκευσης και κουλτούρας, αντίληψης και βλακείας, επιμένουν να φαντάζονται πως αν υπάρχει κάπου στο αχανές σύμπαν ή στα πολλά αχανή παράλληλα σύμπαντα κάποια μορφή ζωής θα έχει εξελιχθεί με τον ίδιο πάνω-κάτω τρόπο όπως εδώ, στη Γη, και οπωσδήποτε έχει πιάσει και την ανώτατη πίστα, της νοήμονος ζωής, θα έχει τον απαραίτητο βαθμό ανθρωπομορφισμού, θα είναι κάτι σαν ρεπλίκες του είδους μας, οπωσδήποτε πιο άσχημοι από μας, με πεπλατυσμένα σαν καρπούζια-βαρέλες κεφάλια, τεράστια μάτια σαν φανάρια αυτοκινήτου, καθόλου αυτιά ή τόσο μεγάλα σαν πλατανόφυλλα, πόδια στραβά, άφυλα, αφού κανείς δεν έχει τολμήσει να απεικονίσει κάποιου είδους πέος ή αιδοίο ανάμεσα στα σκέλια τους, ανέκφραστα, άλλοτε μοχθηρά κι άλλοτε αγαθά σε βαθμό βλακείας. 

Αλλά μπορεί κι όλη αυτή η διάψευση της φαντασιόπληκτης, ανθρωπόμορφης εξωγηινολογίας από τα ευρήματα του ρόβερ και των επιστημόνων της NASA να είναι και μια δική τους πλάνη, γιατί πού ξέρουν αυτοί τι θερμοκρασίες επικρατούσαν στον Αρη πριν από 4 δισεκατομμύρια χρόνια, που ο πλανήτης είχε ένα σωρό νερά -έτσι μας λένε- κι επομένως και ποτάμια και θάλασσες και λίμνες στις οποίες πιθανότατα θα έσκασαν μύτη τα πρώτα βακτήρια, που κάποια στιγμή, ένα δισεκατομμύριο χρόνια αργότερα, μπορεί από αόρατα να έγιναν ορατά, να μεγάλωσαν, να έβγαλαν ουρά, πτερύγια, τα πτερύγια να έγιναν πόδια, κάποια να βγήκαν στη στεριά, όπου στο μεταξύ κάποια άλλα βακτήρια είχαν γίνει μούχλες, βρύα και μούσκλια και στη συνέχεια φτέρες και χορτάρι και μετά θάμνοι και δέντρα, μικρά δέντρα όσο μια τριανταφυλλιά και μεγάλα δέντρα όσο ένα μπαομπάμπ, και τα όντα με τα πόδια που βγήκαν στη στεριά άρχισαν να τρώνε τα άλλα, τα ριζωμένα στις πέτρες, κι επειδή δεν τους έφταναν αυτά για να τραφούν άρχισαν να τρώνε το ένα το άλλο, έγιναν και φυτοφάγα και σαρκοφάγα, και στα επόμενα δύο δισεκατομμύρια χρόνια συνέχισαν να διαφοροποιούνται σε μέγεθος, σε μορφές, σε χρώματα, σε διατροφές, άλλα έγιναν πετούμενα, άλλα σερνάμενα, άλλα τετράποδα, άλλα αιλουροειδή, άλλα αμφίβια, άλλα έντομα, άλλα μεγάλα σαν τυραννόσαυροι κι άλλα μικρά σαν τα εφήμερα, αλλά στο επόμενο δισεκατομμύριο χρόνια, από τα παμφάγα τετράποδα ένα ξεχώρισε μόλις στάθηκε στα δυο πόδια του, για κάποιον λόγο έγινε πιο έξυπνο από τα άλλα, άρχισε να παρατηρεί το περιβάλλον του, να επεξεργάζεται την τροφή του, να φτιάχνει εργαλεία, όπλα, κοσμήματα, να ζωγραφίζει στις σπηλιές, να φοβάται τις αστραπές και τους κεραυνούς, να απορεί για τα φυσικά φαινόμενα, να φτιάχνει ομάδες ομοίων, οικογένειες, γενεές, φυλές, κοινωνίες, έθνη, να ανταγωνίζεται για την τροφή και τον χώρο, να ανακαλύπτει την κατοχή και μετά την ιδιοκτησία, να αποκλείει τους άλλους από τα δικά του, κι όταν χρειαζόταν να τους εκτοπίζει και από τα δικά τους, να εκμεταλλεύεται τους πιο αδύναμους όταν αισθάνεται πιο δυνατός, να συσσωρεύει αποκτήματα, να ανταλλάσσει αυτά με άλλα που του λείπουν, να ανακαλύπτει μέσο ανταλλαγής, να καθιερώνει το χρήμα, και μαζί με το χρήμα να ανακαλύπτει την ανάγκη για περιφρούρηση της ιδιοκτησίας και του χρήματος, να καθιερώνει μορφές ιεραρχίας και εξουσίας, να αναδεικνύει ιερατεία και περίπλοκους μηχανισμούς διαχωρισμού των δίποδων ευφυών όντων σε ράτσες, σε τάξεις, σε έθνη, σε κράτη, έτοιμα να διαπληκτιστούν για μια πιθαμή γης, έτοιμα να αφανίσουν το ένα το άλλο, να συνεχίσουν τον ανταγωνισμό τους για το ποιο θα λεηλατήσει περισσότερο το περιβάλλον του Κόκκινου Πλανήτη, μέχρι που αυτό, εξαντλημένο από τον ανταγωνισμό της απληστίας, να καταρρεύσει, να μετατραπεί σε μια κόκκινη αφιλόξενη έρημο, υπερβολικά καυτή στα πρώτα 100 εκατ. χρόνια, υπερβολικά παγωμένη τα επόμενα 100 εκατομμύρια, μέχρι που το ένα μετά το άλλο είδος εξαφανιζόταν, η τροφή λιγόστευε, το νερό δεν πινόταν και το ευφυές δίποδο που κυριαρχούσε στον Αρη εξαφανίστηκε κι αυτό, δεν άφησε πίσω του ούτε τη σκόνη του, και δεν υπάρχει κανείς και τίποτα να αφηγηθεί την ιστορία του, μόνο αυτά τα βακτήρια που βρήκε το ροβεράκι της NASA, αλλά τι να σου πει ένα βακτήριο; Πόσος ήταν ο ΦΠΑ στα βρύα και στο κρέας σαβουρογαμόσαυρου πριν από την κλιματική καταστροφή του πλανήτη; 

Θα μείνουμε με την απορία και την ανικανοποίητη φαντασία. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

 Ελιοτ στον E.T. : Αυτά είναι λεφτά. Βλέπεις; Τα βάζουμε στο φιστίκι (σ.σ. παιχνίδι-κουμπαράς στο σχήμα φιστικιού). Βλέπεις. Τράπεζα. Καταλαβαίνεις;

Στίβεν Σπίλμπεργκ, Μελίσα Μάθισον, «Ε.Τ. ο εξωγήινος» 

Η μεγάλη πετυχεσιά

Η Εφημερίδα των Συντακτών  6-7/9/2025

Του ΚΙΜΠΙ (από τη στήλη ΑΝΩ ΚΑΤΩ) 

 
Μη σας παραπλανά το απλανές βλέμμα...

Δεν ξέρω ποιος συμβούλεψε το ΠΑΣΟΚ στην καμπάνια για τη «μαύρη βίβλο» της κυβέρνησης, αλλά η επιλογή τού «ΑΠΟΤΥΧΑΤΕ» ως κατακλείδα των τεσσάρων θεματικών -ανάπτυξη, ανισότητες, περιβάλλον, δημοκρατία- ήταν ατυχής. Ουδείς μπορεί να καταλογίσει στη μητσοτάκεια εξαετία αποτυχία. Αντιθέτως, σε όλα τα πεδία ήταν (είναι) μια μεγάλη, τεράστια πετυχεσιά. Κι έτσι όπως το γράφω, πετυχεσιά (ή πετυχεσά), όχι επιτυχία. Πετυχεσιά με τη διττή σημασία της λογοπαιγνιώδους λέξης: και πέτυχαν και μας πέτυχαν με το δυσώδες προϊόν της επιτυχίας τους. Δηλαδή μας έχεσαν.

Ο Μητσοτάκης, που δεν του το ’χαμε, αποδείχτηκε θεούλης. Οσο γκαφατζής έδειχνε με τη γλώσσα του σώματος και τη γλώσσα του στόματος, τόσο αποτελεσματικός αποδείχθηκε στις βασικές επιλογές του. Τις δικές του, της φαμίλιας, της «Μητσοτάκης Α.Ε.», τις ευρύτερες των φίλων της φαμίλιας, που την περιβάλλουν σε ομόκεντρους κύκλους, σε απόσταση ανάλογη με τον βαθμό πρόσβασης στο Πρυτανείο, τις ευρύτατες της τάξης του (ή καλύτερα της μερίδας της που κάνει ό,τι μπορεί για την παραμονή του στην εξουσία) και, τελικά, όλης της εκλογικής πελατείας που παραμένει προσκολλημένη στη συγκεκριμένη, μητσοτάκεια εκδοχή Δεξιάς, η οποία πουλάει πολιτικο-ιδεολογική αφοσίωση ανάλογα με την πρόσβαση στο μπαγιόκο.

Αληθινά, αγαπητοί ΠΑΣΟΚοι, πού βλέπετε αποτυχία; Ο Κυριάκος ήθελε να παρακολουθεί φίλους και αντιπάλους -και τον αρχηγό σας- και το πέτυχε. Θέλησε να θάψει το σκάνδαλο των υποκλοπών και το πέτυχε. Ηθελε να χειραγωγήσει τη Δικαιοσύνη και το πέτυχε. Ηθελε να κάνει αντίστροφη αναδιανομή πλούτου, από κάτω προς τα πάνω, και το πέτυχε. Ηθελε να ταΐσει την απληστία των ραντιέρηδων του real estate και το πέτυχε. Να απογειώσει την κερδοφορία των επιχειρήσεων, να πουλήσει ό,τι προλάβει από τη δημόσια περιουσία, να φέρει ιδιωτικά πανεπιστήμια, να αγοράσει πανάκριβα νέα όπλα, να μοιράσει δισεκατομμύρια του ΕΣΠΑ, της ΚΑΠ, του Ταμείου Ανάκαμψης στην κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα και τα πέτυχε. Το χειρότερο απ’ όλα: θέλησε να εξουδετερώσει το μεγαλύτερο κίνημα οργής εδώ και δεκαετίες, των Τεμπών, και το πέτυχε. Ή μήπως όχι;

Δυστυχώς, η βλακεία είναι αφορολόγητη

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 30-31/8/2025

Φορολογούμενος κάνει τους καθιερωμένους υπολογισμούς του μετά τις πρωθυπουργικές εξαγγελίες στην ΔΕΘ. 

Κακώς θεωρούμε αρχή του έτους την 1η Ιανουαρίου. Κανονικά πρέπει να απαλλαγούμε από το γρηγοριανό ημερολόγιο και να υιοθετήσουμε ένα ημερολόγιο πιο κοντά στον κύκλο των εποχών και στον πολιτικό κύκλο, όσο κι αν αυτοί επηρεάζονται από την κλιματική κρίση. Για παράδειγμα, όλες οι κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης έχουν υιοθετήσει ουσιαστικά την έναρξη του πολιτικού έτους τον Σεπτέμβριο, μαζί με το σχολικό έτος. Φέτος, ας πούμε, η χρονιά θα έπρεπε να αρχίσει το ερχόμενο Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου, και η αλλαγή του χρόνου θα πρέπει να γιορτάζεται περί τις 8 το βράδυ, την ώρα που ο εκάστοτε πρωθυπουργός ανεβαίνει στο βήμα της μεγάλης αίθουσας του Βελλιδείου στη Θεσσαλονίκη και «ανοίγει τα χαρτιά του» –κατά το αγαπημένο δημοσιογραφικό κλισέ– για την οικονομική πολιτική της προσεχούς περιόδου. Τι περιέχουν αυτά τα «χαρτιά»; Τα συνήθη; Λίγες φοροελαφρύνσεις από δω, λίγες επιβαρύνσεις από κει, μερικά επιδόματα από δω και ακόμα μια γενναία δόση «μεταρρυθμίσεων» από κει. Αντε και μερικά μεγάλα έργα. 

Επί πέντε δεκαετίες, παρότι η μεγάλη μνημονιακή παρένθεση άλλαξε ριζικά την ανθρωπογεωγραφία των κομμάτων, δεν έχει υπάρξει κυβέρνηση που να έχει σπάσει αυτή τη βαρετή και ελάχιστης αξιοπιστίας ρουτίνα. Η οποία, μάλιστα, υπηρετείται πλέον επί αρκετούς μήνες από ΜΜΕ και αγαπητούς συναδέλφους, οι οποίοι πιάνουν πια από Φλεβάρη το κέντημα και το βελονάκι με το «πακέτο της ΔΕΘ». Παλιότερα η οικοκυρική του είδους άρχιζε Μάη με Ιούνη, γέμιζε κάπως τα μπάνια του λαού με μικρές και μεγάλες προσδοκίες, και με την επιστροφή στα θρανία, στα γραφεία, στα ταμεία, στις γραμμές παραγωγής, στους μποτιλιαρισμένους δρόμους των πόλεων, στα χωράφια, στα χειμαδιά, αποδεικνυόταν ότι τελικά οι πολίτες κρατούσαν μεγάλο καλάθι ή ανεξαρτήτως μεγέθους το καλάθι ήταν απλώς τρύπιο. 

Πάντως, ο πολιτικο-οικονομικός χρόνος άρχιζε κι εξακολουθεί να αρχίζει το πρώτο Σαββατοκύριακο του Σεπτεμβρίου, από τη Θεσσαλονίκη. Ακόμα κι ο κινηματικός χρόνος εγκαινιαζόταν εκεί, με άλλοτε αξιοπρεπείς, άλλοτε ισχνές, σπανιότερα επεισοδιακές και φλογερές διαδηλώσεις από συνδικάτα και φορείς, που προεξοφλούσαν ότι το καλάθι δεν υπήρχε καν, πόσο μάλλον περιεχόμενο. Πολύ περισσότερο, όμως, στο Βελλίδειο εγκαινιάζεται πάντα ο εκλογικός χρόνος, έστω κι αν μια κυβέρνηση έχει αρκετή θητεία ακόμα στο σεντούκι της και δεν απειλείται σοβαρά από τους αντιπάλους της. Ο Σεπτέμβριος είναι πάντα ο πρώτος μήνας ενός εκλογικού έτους, που μπορεί να διαρκέσει 3 ή 12 ή 18 μήνες. 

Αυτή η τελετουργία, κατά την ταπεινή γνώμη μου, έχει προ πολλού παρακμάσει και απορώ γιατί υπάρχουν ακόμα επικοινωνιακοί σύμβουλοι, δημοσκόποι, δημογράφοι, δημοσιογράφοι, οικονομέτρες, φοροτέχνες, ψυχολόγοι που πληρώνονται αδρά για να υπολογίσουν την εκλογική αποτελεσματικότητα μιας ελάφρυνσης στη φορολογία εισοδήματος ή μιας μείωσης στον ΕΝΦΙΑ που θα ισχύσει ένα ή και δύο χρόνια αργότερα. Κι απορώ που κι αυτή η κυβέρνηση, του αλώβητου από λιμούς, σεισμούς, καταποντισμούς Μητσοτάκη, επιμένει να «αγοράζει» ακριβά την υπηρεσία της φορολογικής εξαπάτησης των πολιτών. Ηταν πολύ αποδοτική το 2019, με την περιούσια «μεσαία τάξη» να ζητάει να πάρει το αίμα της πίσω, αλλά σήμερα, το 2025, όταν επί τρία χρόνια ο μέσος καταναλωτής έχει καταλάβει ότι τα υπερπλεονάσματα, που μέρος τους υπόσχεται να του επιστρέψει ο γενναιόδωρος πρωθυπουργός, είναι λεφτά που του τα έχει πάρει χοντρά μέσω ακρίβειας, ΦΠΑ και ειδικών φόρων κατανάλωσης, είναι πεταμένα λεφτά. 

Να πιστεύει, άραγε, η κυβέρνηση και το επιτελείο του πρωθυπουργού ότι η πλειονότητα των πολιτών είναι αφελείς, εκμαυλισμένοι, πρόθυμοι να εξαγοραστούν πολιτικά για μια τηγανιά πατάτες ή για 1,5 δισ. ευρώ που, κατά τα πολυάριθμα κυβερνητικά παπαγαλάκια, θα μπει στο «καλάθι της ΔΕΘ»; Η αλήθεια είναι ότι κάπως έπιασε αυτό το 2023, όταν οι «σαρανταένα τα εκατό» αψήφησαν επιδεικτικά την τραγωδία των Τεμπών, την εγκληματική συνέργεια της κυβέρνησης, το σκάνδαλο των υποκλοπών, αλλά τότε τα λεφτά ήταν πολλά, πέσαν μαζεμένα και στοχευμένα, κι ήταν μετρητά, τσεπάτα, τραπεζάτα, όχι φορολογικά, άυλα, υποθετικά και μελλοντικά. Γενικώς, το να μετατρέπεις τη διαχείριση της φορολογίας εισοδήματος και περιουσίας σε καλάθι υποτιθέμενων παροχών είναι καθαρή βλακεία πια, διότι τι σημασία έχει για τον μισθωτό των 20.000 ευρώ τον χρόνο, για παράδειγμα, ότι στην εκκαθάριση του 2026 θα δει όφελος 300 ευρώ αν μειωθεί ένας φορολογικός συντελεστής, όταν από το 2022 μέχρι σήμερα έχει χάσει τέσσερις μισθούς στον πληθωρισμό, με τους μισούς να τους έχει ρουφήξει η σκούπα του ΦΠΑ; Τι αξία έχει να θεσπίσει η κυβέρνηση έναν ενδιάμεσο χαμηλότερο συντελεστή ή μια μικρή μείωση του ΕΝΦΙΑ, όταν αρνείται να μειώσει τον ΦΠΑ ακόμη και στα πιο ζωτικά αγαθά, τα τρόφιμα ή το ρεύμα; Πόσους ενδιαφέρει αν ο υψηλός συντελεστής φορολόγησης εισοδήματος πάει από τα 40.000 ευρώ στα 55.000 ευρω και πάνω, δηλαδή σε λιγότερο από το 2% των φορολογουμένων; 

Ο μόνος τρόπος για να παίξει κάποιον στοιχειώδη αναδιανεμητικό ρόλο το φορολογικό σύστημα θα ήταν –όσο κοινότοπο κι αν ακούγεται ή διαβάζεται– να φορολογηθεί πολύ βαρύτερα ο μεγάλος πλούτος, η υψηλή κερδοφορία των επιχειρήσεων που πλησιάζει την προμνημονιακή ευφορία, η απληστία των ραντιέρηδων του real estate, η μεγάλη ακίνητη περιουσία, κι όχι απαραίτητα για να μετατραπεί σε μικροεπιδόματα, σε ψευτοπαροχές και σε χαρτζιλίκια στους φτωχούς συνταξιούχους. Αλλά για να προσφέρει μια μεγάλη, οριζόντια ανάσα στα ασθενέστερα στρώματα, όπως για παράδειγμα ο μηδενισμός του ΦΠΑ σε μια σειρά βασικά αγαθά. Κοτάει να το κάνει η κυβέρνηση; Φυσικά και όχι, γιατί με τα αιματηρά υπερπλεονάσματα των 8 και 10 δισ. τον χρόνο κάνει ένα σωρό δουλίτσες με την πολιτική και επιχειρηματική πελατεία της. Ετσι, επενδύει στο μόνο που ξέρει και πιθανολογεί πως ακόμα υπάρχει σε αφθονία, στην πολιτική αφέλεια και τη φορολογική ευπιστία των απελπισμένων μισθωτών και καταναλωτών, που τους φαντάζεται να έχουν βγάλει τα κομπιουτεράκια και να υπολογίζουν πόσο θα κερδίσουν ξαναψηφίζοντας Μητσοτάκη. 

Οι φοροελεφρύνσεις της κυβέρνησης είναι αντιστρόφως ανάλογες με τη συλλογική μας ανοησία. Αλλά, δυστυχώς, η βλακεία εκτός από αήττητη είναι και αφορολόγητη. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Μία κυβέρνηση που ληστεύει τον Πέτρο για να πληρώσει τον Παύλο μπορεί πάντα να υπολογίζει στην υποστήριξη του Παύλου.

Τζορτζ Μπέρναρντ Σο

Φρούτα εποχής

 Η Εφημερίδα των Συντακτών 23-24/8/2025

Δεν είμαι πολύ του φρούτου, ιδιαίτερα με τα οπωρικά δεν είμαι πολύ φίλος. Ζω και χωρίς αυτά, ειδικά όταν οι τιμές τα καθιστούν σαν τον απαγορευμένο καρπό της Εδέμ, από το δένδρο της γνώσης του καλού και του κακού. 

Η σύζυγος, πάλι, μπορεί να ζει μόνο με φρούτα, απαγορευμένα και μη. Αν ήμασταν οι πρωτόπλαστοι, αυτή μεν θα υπέκυπτε άνευ ετέρου στην πρόκληση του όφεως, ό,τι φρούτο κι αν κρεμόταν από το δένδρο της γνώσης, ενώ εγώ θα κρατούσα κάποιαν αντίσταση. Οχι τόσο από τον φόβο του χαιρέκακου, εκβιαστή, τιμωρού θεού, που θα μας απειλούσε με θάνατο σε περίπτωση παραβίασης της ρητής απαγόρευσής του. Ούτε από συνεπή αγνωστικισμό. Αλλά γιατί μπορεί να έπεφτα σε κανένα μανταρίνι, καρπούζι ή πεπόνι, τρία από τα φρούτα που δεν αντέχω τη μυρουδιά ή τη γεύση τους. Πράγμα το οποίο με κατατάσσει στο 1% έως 2% της ανθρωπότητας με τη σχετική ιδιοτροπία, ενώ θα μπορούσε να γίνει και αιτία χωρισμού από την Εύα μου. Αυτή θα έτρωγε με λαχτάρα το φρουτάκι της και θα εξοριζόταν από τον παράδεισο, ενώ εγώ θα έμενα εντός του, ένας Αδάμ εσαεί μπάκουρος. 

Είναι βέβαιο ότι το φρούτο της γνώσης δεν ήταν καρπούζι ή πεπόνι που τα χαμερπή φυτά τους δες τα λες με τίποτα δέντρα. Και μανταρινιά δύσκολο να ήταν, ούτε οι ερμηνευτές της Βίβλου ούτε οι ερμηνευτές του Κορανίου το έχουν αναφέρει ανάμεσα στα φρούτα που εννοεί ο συγγραφέας της Γένεσης. Το μήλο είναι καθαρά ευρωχριστιανική επινόηση και βολική απεικόνιση. Αλλά μεγαλύτερες πιθανότητες υπάρχουν ο απαγορευμένος καρπός να ήταν σταφύλι, χαρούπι, κίτρο, κυδώνι ή σύκο. Με δεδομένο ότι τα χαρούπια, τα κυδώνια και τα κίτρα συγκομίζονται κατά τον Οκτώβριο, ενώ οι συκιές και τα αμπέλια λυγίζουν εδώ κι έναν μήνα από καρπούς, άρα είναι κατ’ εξοχήν καλοκαιρινά φρούτα, κερδίζουν σε πιθανότητες να ήταν οι απαγορευμένοι καρποί στην Εδέμ, όπου η μόνη εποχή ήταν ένα ατέλειωτο, ήπιο, καρπερό καλοκαίρι. Κι αν πάρουμε υπόψη πως οι πρωτόπλαστοι, όπως λέει ο Μωυσής στη Γένεση, αφού έκαναν την κουτσουκέλα έκρυψαν τη γύμνια τους με φύλλα συκής, κι ας τους έφερναν φαγούρα, η συκιά με τους καρπούς της καθίσταται φαβορί ως απαγορευμένο δέντρο της Εδέμ. 

Το σύκο είναι το φρούτο που κυριολεκτικά λατρεύω. Αντίθετα με το καρπούζι, το φρούτο που κυριολεκτικά απεχθάνομαι, και κάθε φορά που κάποιος το «σφάζει» σε απόσταση αναπνοής νομίζω ότι έχει ανοίξει κάδος σκουπιδιών ή και ολόκληρη ανοιχτή χωματερή από τη μακρινή δεκαετία του 1980. Λατρεύω το σύκο, όχι από κάποια έμφυτη ροπή στην απαγόρευση ή μια προτίμηση στη γαστρονομική χλιδή, μια και το φρούτο της Εδέμ σκάει μύτη στην αγορά σε τιμή πάνω από 10 ευρώ και την εγκαταλείπει όχι κάτω από τα 4 ευρώ. Μ’ αρέσει για τη γεύση του, για την αισθητική του, αλλά και για τη μοναδική κοινωνικότητά του. 

Λίγοι είναι οι συκεώνες στους οποίους καλλιεργούνται μαζικά τα σύκα, για τις λαϊκές, τα μανάβικα, τα σούπερ μάρκετ, τα ακριβά ντελικατέσεν. Κάποτε η Ελλάδα κάλυπτε το 10% της παγκόσμιας παραγωγής σύκων, με σχεδόν 5 εκατ. δέντρα, πολλές δεκαετίες προ ΟΠΕΚΕΠΕ και ευρωπαϊκών επιδοτήσεων. Σήμερα είναι λιγότερα από ένα εκατομμυριο τα δέντρα στις οργανωμένες καλλιέργειες. Ωστόσο, οι συκιές και τα σύκα είναι παντού. Δεκάδες χιλιάδες μοναχικές συκιές βλασταίνουν και καρπίζουν χωρίς την παραμικρή φροντίδα, εκατομμύρια σύκα δεν συλλέγονται και δεν καταναλώνονται καν. Ωριμάζουν, σαπίζουν και πέφτουν από τα δέντρα, αζήτητα, με μόνους καταναλωτές τα πουλιά, τις μέλισσες, τις σφήκες, τα σκουλήκια. Η μεγαλύτερη παραγωγή και κατανάλωση σύκων πραγματοποιείται εκτός εφοδιαστικής αλυσίδας, πέρα από νόμους αγοράς και ισορροπίες προσφοράς και ζήτησης. 

Και η κοινωνικότητα της συκιάς έγκειται στο γεγονός ότι στα νησιά ή στην ηπειρωτική χώρα, στα τουριστικά θέρετρα ή στα χωριά, στα χωράφια ή στους κήπους των σπιτιών, περιφραγμένες ή αδέσποτες, στις άκρες των δρόμων που διασχίζουμε τα καλοκαίρια, αποκλείεται να μη διασταυρωθούμε με ένα κατάφορτο δέντρο που κάτω από τα πλατιά φύλλα του προστατεύει πράσινους, κίτρινους ή μοβ καρπούς. Σχεδόν σου λένε «ζούλιξέ με, κόψε με, δάγκωσέ με, κλέψε με».

Σε αυτή την τελευταία πρόκληση ενέδιδα από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου και συνεχίζω να ενδίδω καθώς διανύω την έβδομη δεκαετία της ζωής μου. Δεν υπάρχει περίπτωση να πέσω πάνω σε συκιά και να μην ψάξω τα κλαδιά της με αρπακτικές προθέσεις. Βεβαίως, μολονότι η επιδρομή στα σύκα μοιάζει με αέναο ντεζαβού του προπατορικού αμαρτήματος, κατά κανόνα δεν έχει τίποτα απαγορευμένο. Είναι μια ακίνδυνη και χωρίς ποινικές συνέπειες κλοπή. Ο τρόπος που οι παλιότερες γενιές αφήναν τις συκιές εκτεθειμένες στις άκρες των χωραφιών ή των οικοπέδων τους λειτουργούσε σαν μια άτυπη διακήρυξη κοινοκτημοσύνης. Τα σύκα, ως φρούτα εποχής, κατά κάποιο τρόπο είναι σύμβολα φυσικής, λιτής αφθονίας, ακόμα και σε εποχές και περιοχές απόλυτης στέρησης. 

ΥΓ.: Με λυπεί το γεγονός ότι η απέχθειά μου για το καρπούζι, με την πράσινη εξωτερική φλούδα του, τη λευκή εσωτερική και την κόκκινη σάρκα, μου στερεί την ευκαιρία μιας συμβολικής γαστριμαργικής συμπαράστασης στην Παλαιστίνη. Με παρηγορεί η ιδέα ότι το σύκο, τουλάχιστον στην πράσινη εκδοχή του, έχει πανομοιότυπο χρωματικό κώδικα με την παλαιστινιακή σημαία. Η δε συκή προσφέρεται για αυτοχειρία από όσους γενοκτόνους νιώσουν κάποια στιγμή μιαν ελάχιστη τύψη. Από καρπουζιά δεν μπορεί να κρεμαστεί κανείς. 

ΚΙΜΠΙ

kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Κάθε φρούτο έχει το μυστικό του.

Το σύκο είναι ένα φρούτο ιδιαιτέρως μυστικοπαθές.

Καθώς το βλέπεις –ορθωμένο– να αναπτύσσεται, θα αισθανθείς μεμιάς πως είναι συμβολικό:

Και μοιάζει να είναι άρρεν.

Μα σαν το γνωρίζεις καλύτερα, θα συμφωνήσεις με τους Ρωμαίους·

Είναι θήλυ.

Οι Ιταλοί χυδαία λέγουν πως αναπαριστά το γυναικείο μέλος, το σύκο:

Η σχισμή, το αιδοίο,

Μια υπέροχη υγρή κεντρομόλος αγωγιμότητα.

Εμπλεκόμενη,

Εσωστρεφής,

Μια ανθοφορία εξ ολοκλήρου εσωτερική, μήτρα γεμάτη με μικρές κλωστές

***

Να πώς πεθαίνει το σύκο, επιδεικνύοντας την πορφύρα μες στο μαβί του χάσμα

Σαν μια πληγή –η έκθεση του μυστικού του– στην ασκεπή ημέρα.

Σαν μία εκδιδόμενη γυναίκα –το αναπεπταμένο σύκο– που κάνει θέαμα το μυστικό της.

Ετσι πεθαίνουν κι οι γυναίκες.

Το έτος έχει αλωθεί παραγινωμένο,

Το έτος των γυναικών μας.

Το έτος των γυναικών μας έχει αλωθεί παραγινωμένο.

Το μυστικό κείτεται γυμνό.

***

Τώρα, το μυστικό

Γίνεται μία επιβεβαίωση μέσα από χείλη νωπά και ερυθρά

Ενα γέλιο στην Θεία αγανάκτηση.

Και μετά τι αγαθέ Θεέ! θρήνησε την γυναίκα.

Κρατήσαμε το μυστικό μας αρκετά.

Είμαστε ένα γινωμένο σύκο.

Ασε μας να σκάσουμε μες στην επιβεβαίωση.

Ξεχνούν, τα γινωμένα σύκα δεν θα αντέξουν.

Τα γινωμένα σύκα δεν θα αντέξουν.

Λευκά, μελένια σύκα του βορρά, σύκα μαύρα με άλικα σπλάχνα από τον νότο.

Τα γινωμένα σύκα δεν θα αντέξουν, δεν θα αντέξουνε σε κάθε κλίμα.

Και τι θα γίνει σαν οι γυναίκες κάθε γης πυρωθούνε στην βεβαίωση του εγώ τους;

Τα πυρωμένα σύκα δεν θα αντέξουν;

D. H. Lawrence, «Σύκα» (Σαν Τζερβάτσιο, Τοσκάνη, 1923. Μετάφραση Πέτρος Φωκιανός. Από την ιστοσελίδα poiein.gr)

Πώς μετριέται η ζωή

 Η Εφημερίδα των Συντακτών, 16 -17/8/2025

Η ζωή στη Γάζα μετριέται από τον Οκτώβριο του 2023 σε 70.000 θανάτους από ισραηλινά πυρά, πείνα, δίψα και φασιστική απανθρωπιά. 

Το μέτρο είναι ανθρώπινη επινόηση. Η φύση δεν έχει μέτρο. Είναι άμετρη κι αμέτρητη. Η προσπάθεια των επιστημόνων να μετρήσουν τις διαστάσεις, τη μάζα, την ηλικία του Σύμπαντος -αν υπάρχει μόνο ένα- δεν είναι παρά η ακραία, ορθολογική εκδοχή της ανορθολογικής υπαρξιακής αγωνίας του είδους μας. Κανένα άλλο πλάσμα με την ελάχιστη νοημοσύνη δεν έχει όρεξη να ανα-μετρηθεί με ό,τι το περιβάλλει. Το λιοντάρι δεν λέει: «Απέχω 100 μέτρα απ’ αυτή τη λαχταριστή γαζέλα. Για να τη φτάσω πρέπει να τρέξω με 90 km/h, αφού αυτή πιάνει τουλάχιστον 80 km/h. Αρα, αδύνατον». Το λιοντάρι απλώς ορμάει ή δεν σαλεύει αν δεν είναι σίγουρο πως θα φτάσει τη λεία του. Η γάτα δεν αναρωτιέται αν η μάντρα που θέλει ν’ ανεβεί είναι 2 ή 2,5 μέτρα. Απλώς πηδάει ή ψάχνει άλλη πρόσβαση. Το μυρμήγκι δεν βάζει σε γεφυροπλάστιγγα ένα κόκκο σταριού ή ένα τσόφλι για να βεβαιωθεί πως δεν ξεπερνά το δεκαπλάσιο του βάρους του πριν το σύρει στη μυρμηγκοφωλιά. Το σηκώνει μόνο ή με μια ομάδα μυρμηγκο-βαστάζων ή απλώς το παρακάμπτει.

Το μέτρο είναι ο τρόπος με τον οποίο το ανθρώπινο είδος προσπαθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια να πειστεί πως έχει κάποια υπόσταση μέσα στην απεραντοσύνη ύλης και αντιύλης. Οτι αν κάθε ποσότητα ύλης, από τα αδιαίρετα κουάρκ και λεπτόνια μέχρι τους ήλιους των γαλαξιών, έχει τη σημασία και τον ρόλο της στον αμέτρητο χώρο και στον ατελεύτητο χρόνο, κάπως θα μετριέται το βάρος της ανθρωπότητας και κάθε μέλους της στην απέραντη υλο-ενέργεια.

Ψευδαίσθηση μεν, αλλά χάρη σ’ αυτήν κι άλλες ψευδαισθήσεις πορεύτηκε το νοήμον δίποδο που έχει κυριαρχήσει (μέχρι στιγμής) στον μικρόκοσμο της Γης και της μέχρι τώρα γνωστής ζωής, της γήινης, όχι της εξωγήινης αν υπάρχει κι αν προλάβουμε να αντιληφθούμε την ύπαρξή της. 

Την ψευδαίσθηση του ελέγχου του κόσμου που μας περιβάλλει μέσα από την επινόηση του μέτρου τη συμπύκνωσε αλλά ταυτόχρονα την αποδόμησε ωραία ο Πρωταγόρας: «Μέτρον πάντων χρημάτων ἄνθρωπος, τῶν μὲν ὄντων ὡς ἔστιν, τῶν δὲ οὐκ ὄντων ὡς οὐκ ἔστιν». Το μέτρο για όλα τα πράγματα, υπαρκτά κι ανύπαρκτα, είναι ο άνθρωπος. Κι όχι ο άνθρωπος γενικά, αλλά κάθε άνθρωπος ξεχωριστά. Κατά κάποιον τρόπο, μας έλεγε ο σοφιστής, υπάρχουν τόσα μέτρα όσα κι οι άνθρωποι του παρόντος, του παρελθόντος, του μέλλοντος. Χαοτικό κι υπερβολικό, θα μου πείτε, και σε μεγάλο βαθμό διαψευσμένο, αφού χωρίς ένα ελάχιστο κοινό μέτρο για τον χώρο και τον χρόνο δεν θα υπήρχαν ανθρώπινες κοινωνίες και πιθανότατα το είδος θα είχε προ πολλού εκμετρήσει το ζην του. Κάποια μέτρα επικράτησαν ή επιβλήθηκαν τελικά από τους νικητές των μεγάλων αναμετρήσεων ανάμεσα σε φυλές, έθνη, θρησκευτικά ποίμνια, τάξεις. 

Αλλά, από όλα τα αμφίβολα ανθρώπινα μέτρα, ένα, το σημαντικότερο για ένα νοήμον έμβιο ον, θα έπρεπε να ξεφεύγει από τον κανόνα της Βαβέλ, του χάους, της σύγχυσης, της διάλυσης: το μέτρο της ζωής. 

Πώς όμως μετριέται η ζωή; Πώς να μετρήσουμε την ήδη βιωμένη ζωή, αλλά και την προσδοκώμενη; Οι βιολόγοι θα έλεγαν ότι το μέτρο της ζωής είναι το γονιδίωμα κάθε όντος, στο οποίο είναι «γραμμένη» η τροχιά που θα διανύσει το σώμα του, αν κάποια εξωγενής δύναμη δεν τη διαταράξει ή δεν τη διακόψει. Τα χρωμοσώματα, τα «διαβασμένα» και τα «αδιάβαστα», είναι ο οδικός χάρτης της ζωής μας. 

Οι στατιστικολόγοι και οι κοινωνιολόγοι θα διαφωνήσουν ριζικά. Αλίμονο αν η ζωή μετριέται μόνο γενετικά· αν ίσχυε αυτό οι άνθρωποι θα πεθαίναν ακόμη στα 25 τους, όπως οι μακρινοί πρόγονοί τους. Αλλά στις χιλιετίες που πέρασαν κατάφεραν ν’ αλλάξουν ακόμη και τη βιολογία τους. Αυξάνονται και πληθύνονται εκθετικά καταφέρνοντας να αυξήσουν και τον μέσο όρο ζωής τους. Κι αυτό πιθανότατα θα συνεχιστεί, αν στο μεταξύ δεν εξαφανιστούμε από κλιματική ή πυρηνική καταστροφή. 

Οι ιστορικοί θα αντιτείνουν ότι ο ανθρώπινος βίος καθορίζεται από τη διαδοχή πολιτισμών και αυτοκρατοριών που ακμάζουν και παρακμάζουν, από τις συγκρούσεις εθνών και κρατών για επικράτεια και κυριαρχία, από την πάλη των τάξεων για ηγεμονία, από τις αναμετρήσεις ιδεολογιών και θρησκειών για έλεγχο στα μυαλά των ανθρώπων. 

Θα παρέμβουν όμως οι μηχανικοί και θα προτείνουν ως μέτρο της ζωής τα ύψη των κτιρίων που από την εποχή της Βαβέλ προσπαθούν ν’ αγγίξουν τα σύννεφα, τον όγκο των οχυρών, των παλατιών, των ναών, των μνημείων που από αιώνα σε αιώνα, από ήπειρο σε ήπειρο, από χώρα σε χώρα συσκευάζουν την ανθρώπινη ματαιοδοξία. 

Οι οικονομολόγοι, βεβαίως, θα πουν πως το μέτρο της ζωής είναι πλούτος των εθνών, τα προϊόντα τις ανθρώπινης εργασίας, εκμετάλλευσης, λεηλασίας και απληστίας που αποτυπώνονται σε ετήσιο ΑΕΠ, ποσότητα κυκλοφορούντος χρήματος, αξία περιουσιακών στοιχείων, όγκο παγκόσμιου εμπορίου, ποσότητα τροφής και βασικών αγαθών που αναλογούν σε κάθε άνθρωπο. 

Αν ρωτήσουμε μια σχεδόν αιωνόβια γιαγιά θα μας πει πως αυτή μετράει τη ζωή με τα παιδιά που αξιώθηκε να φέρει στον κόσμο, τα εγγόνια και τα δισέγγονά της. Ενας απόμαχος αγρότης θα τη μετρήσει με τα στρέμματα που έχει σπείρει, τους τόνους που έχει θερίσει, τα δέντρα που έχει φυτέψει, τους καρπούς που έχει συγκομίσει. Ενας κτηνοτρόφος θα προτιμήσει να τη γεμίσει με τα ζώα που έχει αρμέξει, τα κιλά γάλατος που έχει τυροκομήσει, τα ενώτια που έχει καρφώσει στ’ αυτιά των αρνοκάτσικων που έχει βοσκήσει (ανεξαρτήτως επιδοτήσεων μέσω ΟΠΕΚΕΠΕ). 

Ενας οικοδόμος θα αντιτείνει φυσικά πως μπορεί να μετρήσει τη ζωή με τα κυβικά μπετόν που έχει ρίξει, ο ηλεκτρολόγος με τα χιλιόμετρα καλωδίων που έχει εντοιχίσει, ο προγραμματιστής με τον αριθμό των αλγορίθμων που έχει δημιουργήσει, ο διαδηλωτής με τα χιλιόμετρα πορείας που έχει διανύσει ή με τις ροπαλιές που έχει φάει, ο γιατρός με τις ζωές που έχει σώσει, η μοδίστρα με τις βελονιές που έχει περάσει, ο πολιτικά διωκόμενος με τα χρόνια φυλάκισης που έχει εκτίσει, ο πρόσφυγας με τα χιλιόμετρα που έχει διανύσει, ο ναυτικός με τα μίλια θάλασσας που έχει διασχίσει, ο τραπεζίτης με τους τόκους που έχει εισπράξει, ο ραντιέρης με τα ακίνητα που έχει κατασχέσει, ο μάνατζερ με τα stock options που έχει εξασφαλίσει, το τεχνοφρικιό με τις εφαρμογές που έχει φτιάξει, ο CEO με τις υπεραξίες των μετοχών που έχει διαχειριστεί, ο ζωγράφος με τα απούλητα έργα του, ο ποιητής με τα ανέκδοτα ποιήματά του, ο μπεστσελερίστας με τα αυτόγραφα που υπογράφει, ο μπασκετμπολίστας με τα καλάθια που βάζει, ο ηθοποιός με τα εκατομμύρια λέξεων που προφέρει, ο μισθωτός με τις χιλιάδες ώρες εργασίας του, ο άνεργος με τις απολύσεις του, ο νέος με τον αριθμό επαγγελμάτων που θα αλλάξει μέχρι τέλους εργασιακού βίου...

Μπορεί να απαριθμήσουμε χιλιάδες διαφορετικές μονάδες μέτρησης της ζωής, σύμφωνα με τον κανόνα του Πρωταγόρα, που μπορούν να εκληφθούν και ως μέτρα της σύγχυσής μας για το τι είναι και τι δεν είναι πραγματικά ζωή. Αλλά υπάρχει μια περιοχή του κόσμου, μια λωρίδα γης μήκους 40 και πλάτους 6 χιλιομέτρων, στην οποία εδώ και δυόμισι χρόνια η ζωή μετριέται, ζυγίζεται, κοστολογείται αποκλειστικά με το πιο απόλυτο και αδιαμφισβήτητο μέτρο της ζωής: τον θάνατο. Γάζα λέγεται. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Γιατί εγώ υποστηρίζω, βέβαια, ότι η αλήθεια είναι όπως την έχω γράψει, δηλαδή ότι καθένας μας είναι μέτρο και για όσα υπάρχουν και για όσα δεν υπάρχουν κι ότι πραγματικά είναι αναρίθμητες οι διαφορές τού ενός από τον άλλο ως προς αυτό, αφού άλλα πράγματα υπάρχουν και φαίνονται σύμφωνα με την άποψη του ενός και άλλα σύμφωνα με την άποψη του άλλου. 

Πλάτωνα, «Θεαίτητος» 

Λογοκλέφτες και α-λογοκλέφτες

 Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2-3/8/2025

Εν αρχή ην ο Λόγος. Ην ο Λόγος, όμως; Αυτό ισχυρίζεται ο Μωυσής, δεν χρειάζεται να το δέσουμε κιόλας. Μπορεί πριν από τον Λόγο να υπήρχε η Κλοπή, όχι όμως με την έννοια της ποινικοποίησης της ανθρώπινης ροπής στην ιδιοποίηση, αν υπάρχει πράγματι τέτοια ροπή, αλλά με την έννοια της διαρκούς ανταλλαγής της ύλης ή υλοενέργειας. Ενα προ- σύμπαν, που αγνοούμε αν είχε κάποιο γείτονα δίπλα του, απαλλοτριώνει τόση ενέργεια που στο τέλος εκρήγνυται με ένα τεράστιο big bang, γίνεται σύμπαν, ξερνάει γαλαξίες, άστρα, πλανητικά συστήματα, κόκκινους γίγαντες, άσπρους νάνους, μαύρες τρύπες και ο μόνος κανόνας είναι «άρπαξε να φας και κλέψε να ’χεις». Και κάθε σύστημα του στερεώματος επιβιώνει ή μεγεθύνεται αρπάζοντας όση ενέργεια μπορεί από δίπλα του, πάνω του, κάτω του, κάποια συστήματα και ουράνια σώματα χάνουν σε αυτό το αέναο παιχνίδι, καταρρέουν, σβήνουν, τα καταπίνει μια μαύρη τρύπα... Ολος ο υλικός κόσμος βασίζεται στην απαλλοτρίωση του ενός σώματος από ένα άλλο, για να εξελιχθεί σε ένα τρίτο. 

Συμβαίνει και στον έμβιο κόσμο. Η τροφική αλυσίδα είναι μια μακρά σειρά όντων, από τα μικρότερα κι αόρατα μέχρι τα μέγιστα και τα πιο αδηφάγα, που το ένα καταναλώνει το άλλο· όχι απλώς του κλέβει κάτι, αλλά απαλλοτριώνει ολόκληρη την ύπαρξή του. Αλλά αυτό στον φυσικό κόσμο δεν είναι ποινικοποιημένο, είναι ο κανόνας της ύπαρξης και της αναπαραγωγής του. Που έχει, βεβαίως, και τις παρενέργειές του, καθώς δεν επιβιώνουν πάντα οι μεγαλύτεροι απαλλοτριωτές και κλέφτες· ίσα ίσα μπορεί να την πατήσουν αν δεν μείνει τίποτε τελικά να κλέψουν – έτσι λέγεται πως την πάτησαν οι δεινόσαυροι κι εξαφανίστηκαν και αντικρίζουμε τώρα εμείς με δέος τους τεράστιους σκελετούς τους, σκεπτόμενοι ότι αν μας έβρισκαν μπροστά τους θα μας έκαναν μια χαψιά. 

Εν αρχή ην η κλοπή, λοιπόν, χωρίς ωστόσο καμιά ηθική απαξία, απλώς ως κανόνας της ύπαρξης, μέχρι που επινοήθηκε η ιδιοκτησία, αρχικά αποκλειστικά υλική, πολύ αργότερα και πνευματική, η οποία ιδιοκτησία δεν ήταν άλλο πράγμα από τη νομιμοποίηση της κλοπής που είχε προηγηθεί, όλων των απαλλοτριώσεων σε γη, φυτά, ζώα, πράγματα που είχαν συντελεστεί από γενιά σε γενιά, ανάμεσα σε άτομα, φαμίλιες, γένη, φυλές, φατρίες, έθνη, κοινωνίες, κράτη, τάξεις, κάστες. Από την άποψη αυτή, έχει προ πολλού δικαιωθεί ο Προυντόν για το συμπέρασμα: «Η ιδιοκτησία είναι κλοπή», η ιστορία της ανθρωπότητας είναι μια διαδοχή αιματηρών απαλλοτριώσεων, εκτοπισμών και καταλήψεων «ιδιοκτησίας» άλλων. 

Με αυτή τη σειρά των πραγμάτων, προέκυψε τρίτος και καταϊδρωμένος ο Λόγος, όχι απαραίτητα ορθός, μπορεί να είναι πλάγιος, μεταφυσικός, μυστικιστικός, φετιχιστικός, ένας Α-Λογος ή ένας Παρά-Λογος, οι οποίοι έδωσαν περιεχόμενο πρώτα στην κατοχυρωμένη, νομιμοποιημένη, ατιμώρητη κλοπή, που ονομάστηκε ιδιοκτησία, κι ύστερα στην από εκεί και εντεύθεν κλοπή, που αποκηρυσσόταν σε όλους τους πολιτισμούς πλην αυτών που αγνοούσαν την ιδιοκτησία, ως το χειρότερο έγκλημα. 

Κι έτσι κύλησε η ανθρώπινη προϊστορία και ιστορία, με το κυνήγι του κλέφτη, του κατσικοκλέφτη, του αλογοκλέφτη, του γαιοκλέφτη, του νεροκλέφτη, του συκοκλέφτη, γενικώς του απαλλοτριωτή που κινδύνευε ακόμα και με θάνατο, εκτός αν ήταν το κράτος ή ένας μεγαλοεργολάβος τους υπέρ του οποίου γίνονται αναγκαστικές απαλλοτριώσεις με τη βούλα του δικαστή, στο όνομα του δημοσίου συμφέροντος πάντα, που στη συνέχεια γίνεται ιδιωτικό, όπως έχει συμβεί με όλους τους δημόσιους αυτοκινητόδρομους που χαράχτηκαν πάνω σε ιδιωτική γη, αλλά σήμερα είναι ιδιωτικές οδοί που τις πληρώνουμε με το χιλιόμετρο χρήσης, πάντα προς το δημόσιο συμφέρον. 

Ο Λόγος λοιπόν επινόησε τη διάκριση κλοπής και ιδιοκτησίας, ο κανόνας ήταν τα εμά εμα και τα σα σα, αλλά αν μου γυάλιζε το ωραίο περιβόλι σου ή το ωραίο άλογό σου, ο κανόνας γινόταν τα εμά εμά και τα σα πάλι εμά, σε πήγαινα σε ένα δικαστήριο με ψευδομάρτυρες ή τίτλους ιδιοκτησίας από την εποχή των Πρωτοπλάστων, το κέρδιζα, αλλά δεν γινόμουν αλογοκλέφτης γιατί είχα τον νόμο με το μέρος μου, ήμουν τρόπον τινά Α-λογοκλέφτης, γιατί το να πετάξεις τον άλλο από το «έχος» του και τ’ άλογό του μόνο και μόνο λόγω ισχύος, δεν είναι και τόσο έλλογο. Είναι ά-λογο, είναι παρά-λογο. Αλλά κανένας νόμος δεν κυνηγά τους α-λογοκλέφτες και τους παραλογο-κλέφτες. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα στους ποινικούς κώδικες. 

Στην επόμενη πίστα της παράλληλης ιστορίας κλοπής και ιδιοκτησίας, είναι ο ίδιος ο Λόγος που γίνεται αντικείμενο αέναων απαλλοτριώσεων. Ο Λόγος ως σκέψη και ο Λόγος ως υλική πραγματικότητα της σκέψης. Οι έννοιες και η γλώσσα. Δεν θα μάθουμε ποτέ ποιος ήταν ο μακρινός πρόγονος του είδους μας που άρθρωσε έναν ήχο με νόημα, που έγινε ίσως η πρώτη λέξη. Κι ούτε θα μάθουμε ποιος σκέφτηκε πως αυτή η λέξη πρέπει να αποτυπωθεί στη συνέχεια σε εικόνα, στην οπτική πραγματικότητα της γλώσσας, που είναι η γραφή. Είμαστε όμως βέβαιοι πως ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι σίγουρα το αποτέλεσμα άπειρων απαλλοτριώσεων ιδεών, εννοιών, λέξεων, αλφάβητων, επινοήσεων, εφευρέσεων, τεχνολογικών επιτευγμάτων, καλλιτεχνικών μορφών και μεθόδων, αφηγήσεων, μύθων, θρύλων, επών, επιστημονικών ανακαλύψεων, φιλοσοφικών ρευμάτων, μεγάλων συγγραφικών έργων, λογοτεχνικών αριστουργημάτων στο πέρασμα χιλιάδων ετών, το ένα κλέβει το άλλο, ο κλέψας του κλέψαντος γίνεται στο πεδίο του Λόγου και του λόγου. 

Σκεφτείτε, πριν από 8.000 χρόνια και βάλε, κάποιο παιδί στη βαθιά Ασία ψέλλισε στην τροφό του «ματρ», κι έπειτα αυτοί οι φθόγγοι ταξίδεψαν από ήπειρο σε ήπειρο, είχαν άλλη εκφορά στον παγωμένο Βορρά, άλλη στον ζεστό Νότο, άλλη στην Ανατολή κι άλλη στη Δύση, και το ίδιο συνέβη με κάθε φθόγγο, κάθε λέξη, κάθε γλώσσα, κάθε γραφή, κάθε πληροφορία, στο πέρασμα αιώνων και χιλιετιών, είμαστε όλοι λογοκλέφτες, κάθε τι που θεωρούμε πρωτότυπο, καινοτόμο, μοναδικό, παρθενογεννημένο είναι αποτέλεσμα μιας διάνοιας συλλογικής και διαχρονικής, και η πραγματική κλοπή είναι η επινόηση της πνευματικής ιδιοκτησίας, το κοπιράιτ είναι το πραγματικό κλοπιράιτ, είναι λογοκρισία, λογοκλοπή, λοβοτομή. 

Σκεφτείτε: Αν η τεχνητή νοημοσύνη αφομοιώσει μέχρι κεραίας την παγκόσμια σκέψη και ιδεοπαραγωγή των τελευταίων 3-4 χιλιετιών, και οι ιδιοκτήτες της Τ.Ν. κατοχυρώσουν με κοπιράιτ όλα τα προϊόντα της, είναι πιθανό να απαγορεύεται ακόμα και να μιλάμε χωρίς να πληρώνουμε. 

Ελπίζει, βέβαια, κανείς, αντί της α-λογοκλοπής, να επικρατήσει η λογοκρατία. 

ΚΙΜΠΙ 

Kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Α! κύριε, κύριε Μαλακάση,

ποιος θα βρεθεί να μας δικάσει,

μικρόν εμέ κι εσάς μεγάλο,

ίδια τον ένα και τον άλλο;

Τους τρόπους, το παράστημά σας,

το θελκτικό μειδίαμά σας,

το monocle που σας βοηθάει

να βλέπετε μόνο στο πλάι

και μόνο αυτούς να χαιρετάτε

όσοι μοιάζουν αριστοκράται,

την περιποιημένη φάτσα,

την υπεροπτική γκριμάτσα

από τη μια μεριά να βάλει

της ζυγαριάς, κι από την άλλη

πλάστιγγα να βροντήσω κάτου,

μισητό σκήνωμα, θανάτου

άθυρμα, συντριμμένο βάζον,

εγώ, κύμβαλον αλαλάζον.

Α! κύριε, κύριε Μαλακάση, 

ποιος τελευταίος θα γελάσει;

Κώστα Καρυωτάκη, «Μικρή ασυμφωνία εις Α μείζον»* (Σάτιρες, 1927)

*Οι στίχοι αυτοί απευθύνονται στον κοσμικό κύριο, και όχι στον ποιητὴ Μαλακάση, του οποίου δε θα μπορούσε να παραγνωρίση κανείς το σημαντικό έργο. (Σημείωση του ποιητή)