Η Εφημερίδα των Συντακτών, 15-16/3/2025
Ολα τα στερεότυπα της ιστορίας (ή της μυθ-ιστορίας) για τη σχέση πολέμου και ειρήνης φαίνεται να αποκτούν υπόσταση στη γεωπολιτική συγκυρία που έχει διαμορφώσει η κυριαρχία Τραμπ στην παγκόσμια σκακιέρα. Ο Κλαούζεβιτς έχει φυσικά την τιμητική του. Ξέρετε, με τα γνωστά τσιτάτα, «πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα» ή το ακόμη δημοφιλέστερο στην ηγεσία της Δύσης «αν θέλεις ειρήνη προετοιμάσου για πόλεμο», που είναι ό,τι διασώζεται στον καθημερινό λόγο από τις 400 και πλέον σελίδες του εγχειριδίου «Περί πολέμου», αν και κλεμμένο εν μέρει από τον Πλάτωνα, τους Λατίνους (si vis pacem para bellum) ή τον αρχαίο Κινέζο στρατηγό Σουν Τσου.
Βεβαίως, στις σοφίες του Πρώσου στρατηγού του 19ου αιώνα εμείς ως περήφανοι νεοέλληνες μπορούμε να αντιτάξουμε τον κατά 25 αιώνες προγενέστερο δικό μας Ηράκλειτο, με το δικό του διάσημο τσιτάτο «πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς» - ευτυχώς από τον θαυμαστό Ιωνα φιλόσοφο μόνο «κουότς» έχουν διασωθεί, διότι υποθέτουμε ότι η δική του σοφία θα απαιτούσε πολλές εκατοντάδες σελίδες.
Ο Ηράκλειτος είχε ίσως την πιο ευρεία προσέγγιση στην έννοια πόλεμος. Κατά κάποιον τρόπο η διαλεκτική του ενέτασσε στον «πόλεμο» και την «ειρήνη», στον βαθμό που αυτήν τη συνθέτουν αντιθέσεις και συγκρούσεις πέρα από τις ένοπλες αναμετρήσεις, αντιθέσεις που υπάρχουν στη φύση ή στις ανθρώπινες κοινωνίες, ως μάχες επιβίωσης, επιβολής ή ταξικής κυριαρχίας. Δεν ξέρω αν ο Τραμπ έχει διαβάσει εσχάτως Ηράκλειτο, Κλαούζεβιτς ή Σουν Τσου, όμως η απαίτησή του να επιβάλει ειρήνη στην Ουκρανία κηρύσσοντας πόλεμο εναντίον όλων και απαιτώντας από τους πάντες να προετοιμάζονται για πόλεμο δείχνει μια βαθιά αφομοίωση της διαλεκτικής σκέψης του Ιωνα φιλοσόφου. Ισως ακόμη ο πλανητάρχης να έχει ρίξει και μερικές κλεφτές ματιές στον Μπρεχτ, πριν διατάξει να εξαφανιστεί από κάθε δημόσια βιβλιοθήκη: «Η ειρήνη τους και ο πόλεμός τους/ μοιάζουν όπως ο άνεμος κι η θύελλα. /Ο πόλεμος γεννιέται απ’ την ειρήνη τους/… ο πόλεμός τους σκοτώνει /ό,τι άφησε όρθιο η ειρήνη τους», έγραφε ο Μπρεχτ προφητικά το 1939 στο «Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου», αν και ο Τραμπ και οι άλλοι ηγέτες της Δύσης δοκιμάζουν να αντιστρέψουν τη σειρά: Η ειρήνη τους μπορεί να σκοτώσει ό,τι έχει αφήσει όρθιο ο πόλεμος. Η ειρήνη τους μπορεί να εξελιχθεί εξίσου θανατηφόρα με τον πόλεμό τους.
Εχει κάποια υπερβολή αυτό; Ισως. Αλλά αν μιλήσουμε με όρους οικονομικούς, αυτό μπορεί να αποδειχθεί κυριολεκτικό, πέρα από την πλάκα για την (εννοείται) ανύπαρκτη σχέση του Τραμπ με τον Ηράκλειτο ή τον Μπρεχτ. Σχεδόν δύο τρισεκατομμύρια δολάρια (ή ευρώ) ετοιμάζονται να ρίξουν στο πηγάδι των εξοπλισμών οι άσπονδοι φίλοι στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Ο Τραμπ ίσως αξίζει να κηρυχθεί «πατέρας» του ιδιόμορφου μιλιταριστικού φιλειρηνισμού, του φιλειρηνικού μιλιταρισμού ή της στρατοκρατικής ειρήνης -διαλέξτε νεολογισμό, βγάζω στη δημοπρασία τους όρους-, που εκφράζεται στην προσπάθειά του, ταυτόχρονα, να σταματήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και να αυξήσουν στον θεό τις δαπάνες για όπλα οι χώρες του ΝΑΤΟ. Αυτή η υβριδική στρατηγική εκ πρώτης όψεως αντιστοιχεί στο ιστορικό κλισέ «αν θες ειρήνη προετοιμάσου για πόλεμο», αλλά υπηρετεί κυρίως την προσπάθεια βαθύτερης σύζευξης των αστέρων της Silicon Valley με τους μεγάλους παραγωγούς εξοπλισμών, σε ένα νέο στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα, πολύ τρομακτικότερο από αυτό για την ισχύ του οποίου ανησυχούσε και προειδοποιούσε το 1961 ο Αϊζενχάουερ.
Υποτίθεται ότι αυτή η στρατηγική του Τραμπ απλώς «τσιγκλάει» και προσπαθεί να παρασύρει ως χρήσιμο ηλίθιο την ηγεσία της Ε.Ε. σε έναν μαραθώνιο πολεμικών δαπανών, αλλά ας αφήσουμε τις υποκρισίες, η ευρωπαϊκή ελίτ εδώ και πολύ καιρό προσπαθεί να στρατιωτικοποιήσει την ευρωπαϊκή οικονομία, η φλυαρία περί αυτονόμησης από την αμερικανική αμυντική κηδεμονία δεν εξυπηρετεί τίποτε άλλο από την πίεση να αγοράζουν κανόνια, φρεγάτες ή μαχητικά οι χώρες της Ε.Ε. από ευρωπαϊκά (γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά) μαγαζιά, η Ευρώπη έχει το δικό της στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα (παπούτσι από τον τόπο σου…), όπως η Ρωσία έχει στήσει το δικό της. Τελικά η Ουκρανία ήταν το ιδεώδες πρόσχημα για να πάρει ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός τ’ όπλο του.
Εάν, λοιπόν, γύρω από τα σχέδια ειρήνευσης στην Ουκρανία, όποτε, όταν και αν οδηγήσει σε αυτήν το παιχνίδι Τραμπ και Πούτιν, στήνεται μια ολική επαναφορά στον προσοδοφόρο Ψυχρό Πόλεμο, με ένα «παραπέτασμα» που διασχίζει την ήπειρο των ολοκαυτωμάτων λίγο ανατολικότερα από το σκληρό σύνορο του 20ού αιώνα μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης, τι ακριβώς περιμένει τους ανυποψίαστους Ευρωπαίους που καλούνται να προτάξουν τα στήθη τους στη «ρωσική αρκούδα» ή να θυσιάσουν πλούτο και μέλλον στην αυτονόμηση από την «αμερικανική αρκούδα» (διαλέξτε άλλο ζώο, ενδεχομένως τον αμερικανικό λευκοκέφαλο θαλασσαετό); Δεν έχουμε, δυστυχώς, την παραμικρή αμφιβολία ότι το χρήμα που θα ρεύσει στις φρεγάτες, στα μαχητικά, στα drones, στους σιδερένιους θόλους, στα δορυφορικά συστήματα παρακολούθησης και εντοπισμού, ενδεχομένως και σε μια αναζωπύρωση του πυρηνικού ανταγωνισμού, όπως προτείνει ο Μακρόν, φέρνει την Ευρώπη ξανά πιο κοντά από ποτέ σε ακόμη μια κρίση χρέους -κι ας πανηγυρίζουν ο Μητσοτάκης, ο Μακρόν και η Φον Ντερ Λάιεν για την εξαίρεση των εξοπλιστικών δαπανών από το Σύμφωνο Σταθερότητας- ή σε μια πολεμική ανάφλεξη ακόμη και κατά λάθος.
Ο Dr. Strangelove του Κιούμπρικ κάτι έχει να μας πει γι’ αυτόν τον κίνδυνο. Κι αν κρίνουμε από τη στρατόκαυλη ψυχοστασία αρκετών ηγετών της Δύσης, κανείς δεν ξέρει πόσοι είναι διατεθειμένοι να πατήσουν το κουμπί, πιο ασυγκράτητοι ακόμη και από τον Κίμ της Β. Κορέας.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
ΔΡΕΠΑΝΑΣ: Αγαπητέ Τρυγαίε, με την ειρήνη
που ’καμες, τι καλά μας έχεις φέρει!
Ως χτες ούτε λεπτό δεν έδινε ένας,
δρεπάνι ν’ αγοράσει. Σήμερα όμως
πουλώ πέντε δραχμούλες το ένα. Ο φίλος,
τρεις δραχμές τους κουβάδες για τον κάμπο.
Κουβάδες και δρεπάνια, να, όσα θέλεις,
χάρισμα πάρ’ τα εσύ. Δέξου και τούτα.
Πουλήσαμε πολλά, κι από τα κέρδη
σού τα κάνουμε δώρο για το γάμο.
ΤΡΥΓΑΙΟΣ: Ακουμπήστε τα χάμω και περάστε
μέσα για το τραπέζι. Μα έρχεται ένας
οπλοπώλης πολύ κατσουφιασμένος.
ΟΠΛΟΠΩΛΗΣ: Τρυγαίε, μ’ έχεις συθέμελα χαλάσει.
Αριστοφάνη, «Ειρήνη» (Μετάφραση Θρασύβουλου Σταύρου)
No comments:
Post a Comment