Φρούτα εποχής

 Η Εφημερίδα των Συντακτών 23-24/8/2025

Δεν είμαι πολύ του φρούτου, ιδιαίτερα με τα οπωρικά δεν είμαι πολύ φίλος. Ζω και χωρίς αυτά, ειδικά όταν οι τιμές τα καθιστούν σαν τον απαγορευμένο καρπό της Εδέμ, από το δένδρο της γνώσης του καλού και του κακού. 

Η σύζυγος, πάλι, μπορεί να ζει μόνο με φρούτα, απαγορευμένα και μη. Αν ήμασταν οι πρωτόπλαστοι, αυτή μεν θα υπέκυπτε άνευ ετέρου στην πρόκληση του όφεως, ό,τι φρούτο κι αν κρεμόταν από το δένδρο της γνώσης, ενώ εγώ θα κρατούσα κάποιαν αντίσταση. Οχι τόσο από τον φόβο του χαιρέκακου, εκβιαστή, τιμωρού θεού, που θα μας απειλούσε με θάνατο σε περίπτωση παραβίασης της ρητής απαγόρευσής του. Ούτε από συνεπή αγνωστικισμό. Αλλά γιατί μπορεί να έπεφτα σε κανένα μανταρίνι, καρπούζι ή πεπόνι, τρία από τα φρούτα που δεν αντέχω τη μυρουδιά ή τη γεύση τους. Πράγμα το οποίο με κατατάσσει στο 1% έως 2% της ανθρωπότητας με τη σχετική ιδιοτροπία, ενώ θα μπορούσε να γίνει και αιτία χωρισμού από την Εύα μου. Αυτή θα έτρωγε με λαχτάρα το φρουτάκι της και θα εξοριζόταν από τον παράδεισο, ενώ εγώ θα έμενα εντός του, ένας Αδάμ εσαεί μπάκουρος. 

Είναι βέβαιο ότι το φρούτο της γνώσης δεν ήταν καρπούζι ή πεπόνι που τα χαμερπή φυτά τους δες τα λες με τίποτα δέντρα. Και μανταρινιά δύσκολο να ήταν, ούτε οι ερμηνευτές της Βίβλου ούτε οι ερμηνευτές του Κορανίου το έχουν αναφέρει ανάμεσα στα φρούτα που εννοεί ο συγγραφέας της Γένεσης. Το μήλο είναι καθαρά ευρωχριστιανική επινόηση και βολική απεικόνιση. Αλλά μεγαλύτερες πιθανότητες υπάρχουν ο απαγορευμένος καρπός να ήταν σταφύλι, χαρούπι, κίτρο, κυδώνι ή σύκο. Με δεδομένο ότι τα χαρούπια, τα κυδώνια και τα κίτρα συγκομίζονται κατά τον Οκτώβριο, ενώ οι συκιές και τα αμπέλια λυγίζουν εδώ κι έναν μήνα από καρπούς, άρα είναι κατ’ εξοχήν καλοκαιρινά φρούτα, κερδίζουν σε πιθανότητες να ήταν οι απαγορευμένοι καρποί στην Εδέμ, όπου η μόνη εποχή ήταν ένα ατέλειωτο, ήπιο, καρπερό καλοκαίρι. Κι αν πάρουμε υπόψη πως οι πρωτόπλαστοι, όπως λέει ο Μωυσής στη Γένεση, αφού έκαναν την κουτσουκέλα έκρυψαν τη γύμνια τους με φύλλα συκής, κι ας τους έφερναν φαγούρα, η συκιά με τους καρπούς της καθίσταται φαβορί ως απαγορευμένο δέντρο της Εδέμ. 

Το σύκο είναι το φρούτο που κυριολεκτικά λατρεύω. Αντίθετα με το καρπούζι, το φρούτο που κυριολεκτικά απεχθάνομαι, και κάθε φορά που κάποιος το «σφάζει» σε απόσταση αναπνοής νομίζω ότι έχει ανοίξει κάδος σκουπιδιών ή και ολόκληρη ανοιχτή χωματερή από τη μακρινή δεκαετία του 1980. Λατρεύω το σύκο, όχι από κάποια έμφυτη ροπή στην απαγόρευση ή μια προτίμηση στη γαστρονομική χλιδή, μια και το φρούτο της Εδέμ σκάει μύτη στην αγορά σε τιμή πάνω από 10 ευρώ και την εγκαταλείπει όχι κάτω από τα 4 ευρώ. Μ’ αρέσει για τη γεύση του, για την αισθητική του, αλλά και για τη μοναδική κοινωνικότητά του. 

Λίγοι είναι οι συκεώνες στους οποίους καλλιεργούνται μαζικά τα σύκα, για τις λαϊκές, τα μανάβικα, τα σούπερ μάρκετ, τα ακριβά ντελικατέσεν. Κάποτε η Ελλάδα κάλυπτε το 10% της παγκόσμιας παραγωγής σύκων, με σχεδόν 5 εκατ. δέντρα, πολλές δεκαετίες προ ΟΠΕΚΕΠΕ και ευρωπαϊκών επιδοτήσεων. Σήμερα είναι λιγότερα από ένα εκατομμυριο τα δέντρα στις οργανωμένες καλλιέργειες. Ωστόσο, οι συκιές και τα σύκα είναι παντού. Δεκάδες χιλιάδες μοναχικές συκιές βλασταίνουν και καρπίζουν χωρίς την παραμικρή φροντίδα, εκατομμύρια σύκα δεν συλλέγονται και δεν καταναλώνονται καν. Ωριμάζουν, σαπίζουν και πέφτουν από τα δέντρα, αζήτητα, με μόνους καταναλωτές τα πουλιά, τις μέλισσες, τις σφήκες, τα σκουλήκια. Η μεγαλύτερη παραγωγή και κατανάλωση σύκων πραγματοποιείται εκτός εφοδιαστικής αλυσίδας, πέρα από νόμους αγοράς και ισορροπίες προσφοράς και ζήτησης. 

Και η κοινωνικότητα της συκιάς έγκειται στο γεγονός ότι στα νησιά ή στην ηπειρωτική χώρα, στα τουριστικά θέρετρα ή στα χωριά, στα χωράφια ή στους κήπους των σπιτιών, περιφραγμένες ή αδέσποτες, στις άκρες των δρόμων που διασχίζουμε τα καλοκαίρια, αποκλείεται να μη διασταυρωθούμε με ένα κατάφορτο δέντρο που κάτω από τα πλατιά φύλλα του προστατεύει πράσινους, κίτρινους ή μοβ καρπούς. Σχεδόν σου λένε «ζούλιξέ με, κόψε με, δάγκωσέ με, κλέψε με».

Σε αυτή την τελευταία πρόκληση ενέδιδα από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου και συνεχίζω να ενδίδω καθώς διανύω την έβδομη δεκαετία της ζωής μου. Δεν υπάρχει περίπτωση να πέσω πάνω σε συκιά και να μην ψάξω τα κλαδιά της με αρπακτικές προθέσεις. Βεβαίως, μολονότι η επιδρομή στα σύκα μοιάζει με αέναο ντεζαβού του προπατορικού αμαρτήματος, κατά κανόνα δεν έχει τίποτα απαγορευμένο. Είναι μια ακίνδυνη και χωρίς ποινικές συνέπειες κλοπή. Ο τρόπος που οι παλιότερες γενιές αφήναν τις συκιές εκτεθειμένες στις άκρες των χωραφιών ή των οικοπέδων τους λειτουργούσε σαν μια άτυπη διακήρυξη κοινοκτημοσύνης. Τα σύκα, ως φρούτα εποχής, κατά κάποιο τρόπο είναι σύμβολα φυσικής, λιτής αφθονίας, ακόμα και σε εποχές και περιοχές απόλυτης στέρησης. 

ΥΓ.: Με λυπεί το γεγονός ότι η απέχθειά μου για το καρπούζι, με την πράσινη εξωτερική φλούδα του, τη λευκή εσωτερική και την κόκκινη σάρκα, μου στερεί την ευκαιρία μιας συμβολικής γαστριμαργικής συμπαράστασης στην Παλαιστίνη. Με παρηγορεί η ιδέα ότι το σύκο, τουλάχιστον στην πράσινη εκδοχή του, έχει πανομοιότυπο χρωματικό κώδικα με την παλαιστινιακή σημαία. Η δε συκή προσφέρεται για αυτοχειρία από όσους γενοκτόνους νιώσουν κάποια στιγμή μιαν ελάχιστη τύψη. Από καρπουζιά δεν μπορεί να κρεμαστεί κανείς. 

ΚΙΜΠΙ

kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Κάθε φρούτο έχει το μυστικό του.

Το σύκο είναι ένα φρούτο ιδιαιτέρως μυστικοπαθές.

Καθώς το βλέπεις –ορθωμένο– να αναπτύσσεται, θα αισθανθείς μεμιάς πως είναι συμβολικό:

Και μοιάζει να είναι άρρεν.

Μα σαν το γνωρίζεις καλύτερα, θα συμφωνήσεις με τους Ρωμαίους·

Είναι θήλυ.

Οι Ιταλοί χυδαία λέγουν πως αναπαριστά το γυναικείο μέλος, το σύκο:

Η σχισμή, το αιδοίο,

Μια υπέροχη υγρή κεντρομόλος αγωγιμότητα.

Εμπλεκόμενη,

Εσωστρεφής,

Μια ανθοφορία εξ ολοκλήρου εσωτερική, μήτρα γεμάτη με μικρές κλωστές

***

Να πώς πεθαίνει το σύκο, επιδεικνύοντας την πορφύρα μες στο μαβί του χάσμα

Σαν μια πληγή –η έκθεση του μυστικού του– στην ασκεπή ημέρα.

Σαν μία εκδιδόμενη γυναίκα –το αναπεπταμένο σύκο– που κάνει θέαμα το μυστικό της.

Ετσι πεθαίνουν κι οι γυναίκες.

Το έτος έχει αλωθεί παραγινωμένο,

Το έτος των γυναικών μας.

Το έτος των γυναικών μας έχει αλωθεί παραγινωμένο.

Το μυστικό κείτεται γυμνό.

***

Τώρα, το μυστικό

Γίνεται μία επιβεβαίωση μέσα από χείλη νωπά και ερυθρά

Ενα γέλιο στην Θεία αγανάκτηση.

Και μετά τι αγαθέ Θεέ! θρήνησε την γυναίκα.

Κρατήσαμε το μυστικό μας αρκετά.

Είμαστε ένα γινωμένο σύκο.

Ασε μας να σκάσουμε μες στην επιβεβαίωση.

Ξεχνούν, τα γινωμένα σύκα δεν θα αντέξουν.

Τα γινωμένα σύκα δεν θα αντέξουν.

Λευκά, μελένια σύκα του βορρά, σύκα μαύρα με άλικα σπλάχνα από τον νότο.

Τα γινωμένα σύκα δεν θα αντέξουν, δεν θα αντέξουνε σε κάθε κλίμα.

Και τι θα γίνει σαν οι γυναίκες κάθε γης πυρωθούνε στην βεβαίωση του εγώ τους;

Τα πυρωμένα σύκα δεν θα αντέξουν;

D. H. Lawrence, «Σύκα» (Σαν Τζερβάτσιο, Τοσκάνη, 1923. Μετάφραση Πέτρος Φωκιανός. Από την ιστοσελίδα poiein.gr)