Λογοκλέφτες και α-λογοκλέφτες

 Η Εφημερίδα των Συντακτών, 2-3/8/2025

Εν αρχή ην ο Λόγος. Ην ο Λόγος, όμως; Αυτό ισχυρίζεται ο Μωυσής, δεν χρειάζεται να το δέσουμε κιόλας. Μπορεί πριν από τον Λόγο να υπήρχε η Κλοπή, όχι όμως με την έννοια της ποινικοποίησης της ανθρώπινης ροπής στην ιδιοποίηση, αν υπάρχει πράγματι τέτοια ροπή, αλλά με την έννοια της διαρκούς ανταλλαγής της ύλης ή υλοενέργειας. Ενα προ- σύμπαν, που αγνοούμε αν είχε κάποιο γείτονα δίπλα του, απαλλοτριώνει τόση ενέργεια που στο τέλος εκρήγνυται με ένα τεράστιο big bang, γίνεται σύμπαν, ξερνάει γαλαξίες, άστρα, πλανητικά συστήματα, κόκκινους γίγαντες, άσπρους νάνους, μαύρες τρύπες και ο μόνος κανόνας είναι «άρπαξε να φας και κλέψε να ’χεις». Και κάθε σύστημα του στερεώματος επιβιώνει ή μεγεθύνεται αρπάζοντας όση ενέργεια μπορεί από δίπλα του, πάνω του, κάτω του, κάποια συστήματα και ουράνια σώματα χάνουν σε αυτό το αέναο παιχνίδι, καταρρέουν, σβήνουν, τα καταπίνει μια μαύρη τρύπα... Ολος ο υλικός κόσμος βασίζεται στην απαλλοτρίωση του ενός σώματος από ένα άλλο, για να εξελιχθεί σε ένα τρίτο. 

Συμβαίνει και στον έμβιο κόσμο. Η τροφική αλυσίδα είναι μια μακρά σειρά όντων, από τα μικρότερα κι αόρατα μέχρι τα μέγιστα και τα πιο αδηφάγα, που το ένα καταναλώνει το άλλο· όχι απλώς του κλέβει κάτι, αλλά απαλλοτριώνει ολόκληρη την ύπαρξή του. Αλλά αυτό στον φυσικό κόσμο δεν είναι ποινικοποιημένο, είναι ο κανόνας της ύπαρξης και της αναπαραγωγής του. Που έχει, βεβαίως, και τις παρενέργειές του, καθώς δεν επιβιώνουν πάντα οι μεγαλύτεροι απαλλοτριωτές και κλέφτες· ίσα ίσα μπορεί να την πατήσουν αν δεν μείνει τίποτε τελικά να κλέψουν – έτσι λέγεται πως την πάτησαν οι δεινόσαυροι κι εξαφανίστηκαν και αντικρίζουμε τώρα εμείς με δέος τους τεράστιους σκελετούς τους, σκεπτόμενοι ότι αν μας έβρισκαν μπροστά τους θα μας έκαναν μια χαψιά. 

Εν αρχή ην η κλοπή, λοιπόν, χωρίς ωστόσο καμιά ηθική απαξία, απλώς ως κανόνας της ύπαρξης, μέχρι που επινοήθηκε η ιδιοκτησία, αρχικά αποκλειστικά υλική, πολύ αργότερα και πνευματική, η οποία ιδιοκτησία δεν ήταν άλλο πράγμα από τη νομιμοποίηση της κλοπής που είχε προηγηθεί, όλων των απαλλοτριώσεων σε γη, φυτά, ζώα, πράγματα που είχαν συντελεστεί από γενιά σε γενιά, ανάμεσα σε άτομα, φαμίλιες, γένη, φυλές, φατρίες, έθνη, κοινωνίες, κράτη, τάξεις, κάστες. Από την άποψη αυτή, έχει προ πολλού δικαιωθεί ο Προυντόν για το συμπέρασμα: «Η ιδιοκτησία είναι κλοπή», η ιστορία της ανθρωπότητας είναι μια διαδοχή αιματηρών απαλλοτριώσεων, εκτοπισμών και καταλήψεων «ιδιοκτησίας» άλλων. 

Με αυτή τη σειρά των πραγμάτων, προέκυψε τρίτος και καταϊδρωμένος ο Λόγος, όχι απαραίτητα ορθός, μπορεί να είναι πλάγιος, μεταφυσικός, μυστικιστικός, φετιχιστικός, ένας Α-Λογος ή ένας Παρά-Λογος, οι οποίοι έδωσαν περιεχόμενο πρώτα στην κατοχυρωμένη, νομιμοποιημένη, ατιμώρητη κλοπή, που ονομάστηκε ιδιοκτησία, κι ύστερα στην από εκεί και εντεύθεν κλοπή, που αποκηρυσσόταν σε όλους τους πολιτισμούς πλην αυτών που αγνοούσαν την ιδιοκτησία, ως το χειρότερο έγκλημα. 

Κι έτσι κύλησε η ανθρώπινη προϊστορία και ιστορία, με το κυνήγι του κλέφτη, του κατσικοκλέφτη, του αλογοκλέφτη, του γαιοκλέφτη, του νεροκλέφτη, του συκοκλέφτη, γενικώς του απαλλοτριωτή που κινδύνευε ακόμα και με θάνατο, εκτός αν ήταν το κράτος ή ένας μεγαλοεργολάβος τους υπέρ του οποίου γίνονται αναγκαστικές απαλλοτριώσεις με τη βούλα του δικαστή, στο όνομα του δημοσίου συμφέροντος πάντα, που στη συνέχεια γίνεται ιδιωτικό, όπως έχει συμβεί με όλους τους δημόσιους αυτοκινητόδρομους που χαράχτηκαν πάνω σε ιδιωτική γη, αλλά σήμερα είναι ιδιωτικές οδοί που τις πληρώνουμε με το χιλιόμετρο χρήσης, πάντα προς το δημόσιο συμφέρον. 

Ο Λόγος λοιπόν επινόησε τη διάκριση κλοπής και ιδιοκτησίας, ο κανόνας ήταν τα εμά εμα και τα σα σα, αλλά αν μου γυάλιζε το ωραίο περιβόλι σου ή το ωραίο άλογό σου, ο κανόνας γινόταν τα εμά εμά και τα σα πάλι εμά, σε πήγαινα σε ένα δικαστήριο με ψευδομάρτυρες ή τίτλους ιδιοκτησίας από την εποχή των Πρωτοπλάστων, το κέρδιζα, αλλά δεν γινόμουν αλογοκλέφτης γιατί είχα τον νόμο με το μέρος μου, ήμουν τρόπον τινά Α-λογοκλέφτης, γιατί το να πετάξεις τον άλλο από το «έχος» του και τ’ άλογό του μόνο και μόνο λόγω ισχύος, δεν είναι και τόσο έλλογο. Είναι ά-λογο, είναι παρά-λογο. Αλλά κανένας νόμος δεν κυνηγά τους α-λογοκλέφτες και τους παραλογο-κλέφτες. Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα στους ποινικούς κώδικες. 

Στην επόμενη πίστα της παράλληλης ιστορίας κλοπής και ιδιοκτησίας, είναι ο ίδιος ο Λόγος που γίνεται αντικείμενο αέναων απαλλοτριώσεων. Ο Λόγος ως σκέψη και ο Λόγος ως υλική πραγματικότητα της σκέψης. Οι έννοιες και η γλώσσα. Δεν θα μάθουμε ποτέ ποιος ήταν ο μακρινός πρόγονος του είδους μας που άρθρωσε έναν ήχο με νόημα, που έγινε ίσως η πρώτη λέξη. Κι ούτε θα μάθουμε ποιος σκέφτηκε πως αυτή η λέξη πρέπει να αποτυπωθεί στη συνέχεια σε εικόνα, στην οπτική πραγματικότητα της γλώσσας, που είναι η γραφή. Είμαστε όμως βέβαιοι πως ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι σίγουρα το αποτέλεσμα άπειρων απαλλοτριώσεων ιδεών, εννοιών, λέξεων, αλφάβητων, επινοήσεων, εφευρέσεων, τεχνολογικών επιτευγμάτων, καλλιτεχνικών μορφών και μεθόδων, αφηγήσεων, μύθων, θρύλων, επών, επιστημονικών ανακαλύψεων, φιλοσοφικών ρευμάτων, μεγάλων συγγραφικών έργων, λογοτεχνικών αριστουργημάτων στο πέρασμα χιλιάδων ετών, το ένα κλέβει το άλλο, ο κλέψας του κλέψαντος γίνεται στο πεδίο του Λόγου και του λόγου. 

Σκεφτείτε, πριν από 8.000 χρόνια και βάλε, κάποιο παιδί στη βαθιά Ασία ψέλλισε στην τροφό του «ματρ», κι έπειτα αυτοί οι φθόγγοι ταξίδεψαν από ήπειρο σε ήπειρο, είχαν άλλη εκφορά στον παγωμένο Βορρά, άλλη στον ζεστό Νότο, άλλη στην Ανατολή κι άλλη στη Δύση, και το ίδιο συνέβη με κάθε φθόγγο, κάθε λέξη, κάθε γλώσσα, κάθε γραφή, κάθε πληροφορία, στο πέρασμα αιώνων και χιλιετιών, είμαστε όλοι λογοκλέφτες, κάθε τι που θεωρούμε πρωτότυπο, καινοτόμο, μοναδικό, παρθενογεννημένο είναι αποτέλεσμα μιας διάνοιας συλλογικής και διαχρονικής, και η πραγματική κλοπή είναι η επινόηση της πνευματικής ιδιοκτησίας, το κοπιράιτ είναι το πραγματικό κλοπιράιτ, είναι λογοκρισία, λογοκλοπή, λοβοτομή. 

Σκεφτείτε: Αν η τεχνητή νοημοσύνη αφομοιώσει μέχρι κεραίας την παγκόσμια σκέψη και ιδεοπαραγωγή των τελευταίων 3-4 χιλιετιών, και οι ιδιοκτήτες της Τ.Ν. κατοχυρώσουν με κοπιράιτ όλα τα προϊόντα της, είναι πιθανό να απαγορεύεται ακόμα και να μιλάμε χωρίς να πληρώνουμε. 

Ελπίζει, βέβαια, κανείς, αντί της α-λογοκλοπής, να επικρατήσει η λογοκρατία. 

ΚΙΜΠΙ 

Kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Α! κύριε, κύριε Μαλακάση,

ποιος θα βρεθεί να μας δικάσει,

μικρόν εμέ κι εσάς μεγάλο,

ίδια τον ένα και τον άλλο;

Τους τρόπους, το παράστημά σας,

το θελκτικό μειδίαμά σας,

το monocle που σας βοηθάει

να βλέπετε μόνο στο πλάι

και μόνο αυτούς να χαιρετάτε

όσοι μοιάζουν αριστοκράται,

την περιποιημένη φάτσα,

την υπεροπτική γκριμάτσα

από τη μια μεριά να βάλει

της ζυγαριάς, κι από την άλλη

πλάστιγγα να βροντήσω κάτου,

μισητό σκήνωμα, θανάτου

άθυρμα, συντριμμένο βάζον,

εγώ, κύμβαλον αλαλάζον.

Α! κύριε, κύριε Μαλακάση, 

ποιος τελευταίος θα γελάσει;

Κώστα Καρυωτάκη, «Μικρή ασυμφωνία εις Α μείζον»* (Σάτιρες, 1927)

*Οι στίχοι αυτοί απευθύνονται στον κοσμικό κύριο, και όχι στον ποιητὴ Μαλακάση, του οποίου δε θα μπορούσε να παραγνωρίση κανείς το σημαντικό έργο. (Σημείωση του ποιητή)