Το «ουφ!» και το «ωχ!»

(26/05/2014, ένα ποστ μετεκλογικών επιφωνημάτων)

 

Τι πιο απλό, πιο εύγλωττο, πιο πειστικό από ένα "'όχι στις Βρυξέλλες";

Και πρώτα το «ουφ!»

Όσοι είχαν την υπομονή, το βράδυ της Κυριακής, να παρακολουθήσουν ή να κάνουν ζάπινγκ στους μετεκλογικούς τηλεοπτικούς μαραθωνίους της ακατάσχετης φλυαρίας θα παρατήρησαν την ανακούφιση στα βλέμματα των άνκορμαν και των ομιλουσών κεφαλών που από νωρίς είχαν πιάσει στασίδι στα πάνελ. Τα βλέμματα έλεγαν: «το χειρότερο απετράπη, έστω κι αν το κακό έγινε». Τα υπόλοιπα ήταν εύκολα. Peanuts. Ολίγη ανησυχία για την άνοδο της ΧΑ, μερικές φιλοφρονήσεις στον νικητή ΣΥΡΙΖΑ, καλές πάσες στους πασόκους, που έμπλεοι χαράς θριαμβολογούσαν για την «έκπληξη»  της πράσινης «Ελιάς»,  κι ένα γερό «σέρβις» στον Σαμαρά, του οποίου την εκλογική συντριβή παρουσίασαν ως απολύτως διαχειρίσιμη κατάσταση που του δίνει τη δυνατότητα να εξαντλήσει την τετραετία. Όλες, και οι τουλάχιστον 35 ώρες φλυαρίας που καταγράφηκαν στα πανελλαδικής εμβέλειας τηλεοπτικά κανάλια, οι χιλιάδες λέξεις που εκτοξεύτηκαν στον τηλεοπτικό αέρα, θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν σε έναν αχό, μια συλλαβή, τρία γράμματα: ένα εκτονωτικό, λυτρωτικό «ουφ!».

Το γεγονός ότι η πολιτική επιρροή του κυβερνητικού συνασπισμού περιορίστηκε σε μόλις 31% του εκλογικού σώματος, το ότι η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ έχασαν περίπου 800.000 ψηφοφόρους από τον Ιούνιο του 2012, το ότι το 17% των ψηφοφόρων δεν εκπροσωπούνται καν στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, το ότι η ΧΑ κέρδισε άλλους 100.000 ψηφοφόρους, που είτε επιδοκιμάζουν τη νεοναζιστική φυσιογνωμία της, είτε δεν έχουν πιστέψει λέξη από όσα έχουν αποκαλυφθεί σε βάρος της στην επιχείρηση εξουδετέρωσής της, το γεγονός ότι η όψιμη αντιναζιστική στροφή της κυβέρνησης οδηγήθηκε σε παταγώδη πολιτική αποτυχία, αυτά κι άλλα πολλά δεν απασχόλησαν και δεν απασχολούν. Αρκεί που τα αποτελέσματα επέτρεψαν αυτό το «ουφ!» της ανακούφισης.

Το καθεστώς είχε τους λόγους του και δεν πρέπει να μας εκπλήσσει η αντίδρασή του. Παρά το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε ότι μπορούσε για να στρογγυλέψει κάθε οξεία γωνία στον δημόσιο λόγο του, επιλέγοντας μια απολύτως καθησυχαστική πολιτική, το καθεστώς συμπεριφέρθηκε αυτή τη φορά αληθινά ως καθεστώς και έκανε το καθήκον του απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ. Του επιτέθηκε λυσσωδώς, υιοθετώντας ανοικτά και χονδροειδώς τη ρητορική του Μαξίμου περί της «επερχομένης αποσταθεροποίησης αν…» και του «ατυχήματος Τσίπρα». Τα editorial, τα επιθετικά άρθρα, σχόλια και ρεπορτάζ που γράφτηκαν και υπογράφτηκαν από το μιντιακό λόμπι, ιδιαίτερα την τελευταία εβδομάδα, ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο σε γραφικότητα. Σε βαθμό που να διακινδυνεύεται και να θυσιάζεται ακόμη και η εμπορική φήμη συγκεκριμένων ΜΜΕ, ο «επαγγελματισμός» των λειτουργών τους και η σχέση τους με το κοινό τους. Όσοι είχαν το μεράκι – ή τη διαστροφή- να διαβάσουν τα σχόλια των αναγνωστών κάτω από τα πιο εμβληματικά άρθρα αντισυριζικής υστερίας, εκτός του ότι θα διασκέδασαν με το χοντρό δούλεμα που έπεφτε, θα καταλαβαίνουν τι εννοώ.

Ωστόσο, και η ανάγνωση των αποτελεσμάτων από τον ΣΥΡΙΖΑ συνοδεύτηκε από ένα ανάλογο «ουφ!» ανακούφισης. Τη διαφορά την κάνει η πρωτιά και οι σχεδόν τέσσερις μονάδες απόσταση από τη ΝΔ, αλλά δυστυχώς το μέγεθος εξακολουθεί να μετράει. Η νίκη είναι κυρίως συμβολική, αλλά μέχρι εκεί.  Ο ΣΥΡΙΖΑ μετράει κι αυτός τις απώλειές του- περίπου 130.000 ψηφοφόροι του 2012 αποδείχθηκαν «περαστικοί»-, ο νέος διπολισμός που έχει επιβάλει η άνοδός του παραμένει ατελής, μια τεράστια δεξαμενή πολιτών (όπως, για παράδειγμα, το 20% και πλέον των εκτός ευρωβουλής κομμάτων, συν τους «άκυρους» και «λευκούς» που αντιστοιχούν σε 1,5 εκατ. ψηφοφόρους) παραμένει σκορπισμένη σε ανίσχυρες, σοβαρές ή γραφικές, δεξιόστροφες ή αριστερόστροφες επιλογές.  Πάντως, το ελληνικό «ουφ!» δεν κατάφερε να γίνει το μεγάλο «ωχ!» της ευρωπαϊκής νομενκλατούρας.

Κι όμως, αυτή η αναίσθητη νομενκλατούρα έχει κάθε λόγο να αφήσει ένα απεγνωσμένο και πανικόβλητο «ωχ!». Ο Γιούνκερ κι ο Σουλτς βιάστηκαν να κάνουν την άθροιση και να υπολογίσουν ότι, παρά τις μεγάλες απώλειες που υπέστησαν οι «δεινόσαυροι» του ευρωπαϊκού Λεβιάθαν, δεξιοί, σοσιαλδημοκράτες, φιλελεύθεροι, τα κουκιά τους βγαίνουν άνετα. Μαζί με τους «εύκολους» Πράσινους συγκεντρώνουν πάνω από 500 στους 751 ευρωβουλευτές. «Ο πρόεδρος βγαίνει. Ουφ!». Ναι, αλλά μπορεί να είναι πρόεδρος μιας Κομισιόν σε μια ΕΕ υπό διάλυση. Το μεγάλο «ωχ!», που το έπνιξαν με γραφειοκρατικό σιγαστήρα, προέρχεται από τους σεισμούς που προκάλεσαν ο θρίαμβος της Λεπέν και του Φάραζ στη Γαλλία και στη Βρετανία, η πρωτιά του εθνικιστικού, αντιμεταναστευτικού κόμματος στη Δανία, κι οι πολλές ρωγμές που υπέστη το ευρωπαϊκό συνονθύλευμα στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, ή στις «νέες χώρες» της ΕΕ, όπου ο ενθουσιασμός της ένταξης έχει εξαφανιστεί κι έχει δώσει τη θέση του σε μια μοιρολατρική δυσπιστία ή απάθεια, αποτυπωμένη σε ποσοστά συμμετοχής στις ευρωεκλογές μεταξύ 13% και 35%.

Αν οι ευρωδεινόσαυροι είχαν έναν στοιχειώδη ρεαλισμό και επίγνωση, θα έπρεπε όχι απλώς να φωνάζουν «ωχ!» και να εκδηλώνουν υποκριτικές ανησυχίες περί της ανόδου της ακροδεξιάς, αλλά να έχουν ήδη συγκαλέσει σύνοδο κορυφής για «επανίδρυση» της ΕΕ. Τα πράγματα είναι απλά: ούτε οι Γάλλοι ούτε οι Βρετανοί έγιναν ξαφνικά φασίστες. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι κοινωνίες σε δύο κεντρικές χώρες της Ευρώπης αμφισβητούν εκ βάθρων το «ευρωπαϊκό σχέδιο». Αν βγάλει κανείς τη Γαλλία από τον ευρωπαϊκό χάρτη, όλο το οικοδόμημα- ιστορικά «γαλλικό», παρά τη γερμανοποίησή του- καταρρέει. Αν η Βρετανία στο δημοψήφισμα του 2017 αποφασίσει να χωρίσει τα τσανάκια της με την ηπειρωτική Ευρώπη ή να διαμορφώσει από το μηδέν την «ειδική σχέση» της, οι παρενέργειες είναι ανυπολόγιστες. Το γερμανικό «ευρωπαϊκό σχέδιο» βάλλεται πανταχόθεν, υπάρχουν τόσοι ιδιαίτεροι, «εθνικοί ευρωσκεπτικισμοί» όσες και οι χώρες, άλλα είναι τα κίνητρα και τα αίτια του γαλλικού ευρωσκεπτικισμού, άλλα του βρετανικού, του ελληνικού ή του σκανδιναβικού, αλλά υπάρχει μια κοινή βάση: το «ευρωπαϊκό σχέδιο» έχει πλημμυρίσει δυσφορία τις κοινωνίες της Γηραιάς Ηπείρου και αμφισβητείται στον σκληρό του πυρήνα. Αργά ή γρήγορα, οι πολιτικές ελίτ πολλών χωρών, κατ’ αρχάς για να σώσουν τα τομάρια τους, θα πλημμυρίσουν τα ευρωπαϊκά fora με αιτήματα «ειδικής σχέσης» και «αυτοεξαίρεσης» από τους σιδερένιους κανόνες της λιτότητας, της δημοσιονομικής πειθαρχίας, της τραπεζικής ενοποίησης, της εξίσωσης των μισθών προς τα κάτω, της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων αγαθών κι όλης της νεοφιλελεύθερης «εργαλειοθήκης». Η ΕΕ και η Ευρωζώνη, ανά πάσα στιγμή, μπορούν να εξελιχθούν σε πεδία εθνικών ανταγωνισμών, να χαθούν σε διαλυτικές διαδικασίες διμερών αναδιαπραγματεύσεων. Η γερμανική ηγεσία και οι στενοί της σύμμαχοι, που προς το παρόν παρακολουθούν απαθώς τα τεκταινόμενα, έχουν δύο επιλογές: ή να ετοιμάσουν τον επόμενο «ευρωπαϊκό συμβιβασμό», με μικροπαραχωρήσεις που θα αναστηλώνουν το γαλλικό, το βρετανικό και άλλα πληγωμένα εθνικά γόητρα, ή να ετοιμάσουν το αληθινό «Plan z», για μια ΕΕ άνευ Γαλλίας και άλλων χωρών.

Υπάρχει σ’ όλα αυτά,  βεβαίως, κι ένα χρήσιμο συμπέρασμα για την ευρωπαϊκή Αριστερά κι όσους επένδυσαν πολλά στο σενάριο ενός «αριστερού σεισμού» στην Ευρώπη. Ο σεισμός αποδείχθηκε κυρίως ακροδεξιός. Γιατί άραγε; Μονοσήμαντη απάντηση δεν μπορεί να υπάρξει. Αλλά η ευελιξία με την οποία η Λεπέν ή ο Φαράζ αμφισβήτησαν ριζικά και ριζοσπαστικά το αυτονόητο της θέσης των χωρών τους στην ΕΕ επιβραβεύτηκε. Έστω κι αν οι ψηφοφόροι τους χρησιμοποιούν διαπραγματευτικά την απειλή της εξόδου, έστω κι αν μαζί με το ευρωδίλημμα «ψωνίζουν» κι όλα τα ιδεολογικά σκουπίδια της ακροδεξιάς και του εθνικισμού, καταφέρνουν να προκαλέσουν μια υπαρξιακή κρίση στον ευρωπαϊκό Λεβιάθαν. Πράγμα που η ευρωπαϊκή αριστερά απετάξατο με δέος, από τον φόβο μην και παρασυρθεί από το θολό ποτάμι του ευρωσκεπτικισμού. Κι όμως, ένας αριστερός, ριζοσπαστικός ευρωσκεπτικισμός είναι ό,τι έχουν περισσότερο ανάγκη οι ευρωπαϊκές κοινωνίες...

ΚΙΜΠΙ

 

 

Το γλυκό πουλί της κάλπης

(20/05/2014, μετεκλογικό σποτ του Α΄ γύρου)

Την Πέμπτη, τρεις μέρες πριν τον Α’ γύρο των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών, δέχομαι ένα τηλεφώνημα στο σπίτι. Ήταν ο πρόεδρος του συλλόγου γονέων του σχολείου της κόρης μου. Είχε την ευγένεια να μού κάνει έναν εκτενή απολογισμό της δράσης του συλλόγου τη χρονιά που κλείνει, να μου προαναγγείλει ότι θα είναι και πάλι υποψήφιος, να μου εκθέσει ένα ειδικό πρόβλημα του σχολείου για του οποίου τη λύση ο αρμόδιος δήμαρχος έδειξε χαρακτηριστική απροθυμία, σε αντίθεση με έναν δημοτικό σύμβουλο που συνέβαλε στην προώθησή του. Κατά σύμπτωση, αυτός ο πρόθυμος δημοτικός σύμβουλος ήταν τώρα υποψήφιος δήμαρχος- «ανεξάρτητος, δεν κάνω προεκλογική εκστρατεία», έσπευσε να μού διευκρινίσει ο πρόεδρος του συλλόγου, συμπληρώνοντας ωστόσο άλλη μία σύμπτωση, το γεγονός ότι στον συνδυασμό του προθύμου υποψηφίου δημάρχου ήταν υποψήφια και η σύζυγός του. Ούτε αυτό ήταν «προεκλογική εκστρατεία», «μα και να ήταν δεν υπάρχει πρόβλημα, ελεύθεροι άνθρωποι είμαστε, είναι απολύτως θεμιτό να υποστηρίζεις μια υποψηφιότητα, έτσι λειτουργεί η δημοκρατία», καθησύχασα τις τύψεις και την επιφυλακτικότητα του προέδρου. Εκ των υστέρων έμαθα ότι αυτό το αθώο προεκλογικό τηλεφώνημα έγινε στα σπίτια δεκάδων γονέων.

Πόσα τέτοια αθώα τηλεφωνήματα μπορεί να έγιναν τις παραμονές του Α΄ γύρου των εκλογών από προέδρους συλλόγων γονέων, προέδρους και μέλη ΔΣ σωματείων, επιχειρηματίες και παράγοντες των τοπικών κοινωνιών που εμπλέκονταν άμεσα ή έμμεσα στην εκλογική διαδικασία; Εκατομμύρια. Πολλά εκατομμύρια. Όπως εκατομμύρια ήταν τα φλαϊεράκια που γλίστρησαν κάτω από τις πόρτες ή τοποθετήθηκαν στα παρμπρίζ των αυτοκινήτων, κάτω από τους υαλοκαθαριστήρες, τα κουδούνια που κτυπήθηκαν για να μοιραστούν στους ενοίκους τους φυλλάδια των υποψηφίων. Χιλιάδες ήταν τα «μπανεράκια» που κοσμούσαν εκατοντάδες και χιλιάδες ιστοσελίδες και μπλογκ ενημερωτικού και μη ενδιαφέροντος, χιλιάδες ήταν και οι τηλεοπτικές ή ραδιοφωνικές εμφανίσεις υποψηφίων ιδιαίτερα στα τοπικά τηλεοπτικά κανάλια και ραδιόφωνα, που είδαν στις εκλογές μια θεόσταλτη (για την ακριβεια: Μιχελακόσταλτη) ευκαιρία ενίσχυσης των εσόδων τους με έκτακτους πόρους, και δη μαύρους και αφορολόγητους. Ο άδηλος τζίρος αυτών των εκλογών πρέπει να αποτελεί ρεκόρ στα εκλογικά χρονικά της χώρας, παρά τους τυπικά αυστηρούς περιορισμούς δαπανών. Ακόμη και οι παραπαίουσες εταιρείες δημοσκοπήσεων πρέπει να έβγαλαν αρκετά από τα σπασμένα των τελευταίων ετών, έχοντας να υπηρετήσουν τις εκλογικές αγωνίες εκατοντάδων υποψηφίων, πέρα από τις κεντρικές αγωνίες των κομμάτων. Μήπως έχετε παρατηρήσει ότι καταγράφεται κι ένα μικρό big bang στον κλάδο, όπου φύτρωσαν αρκετές νέες εταιρείες μετρήσεων;

******

Το φαινόμενο είναι παράδοξο για εποχή γενικευμένης λιτότητας και περικοπής «μη παραγωγικών δαπανών»- και η εκλογική διαδικασία είναι μια εξ ορισμού «μη παραγωγική δαπάνη», ή έτσι φαίνεται εκ πρώτης όψεως, μέχρις ότου αποδειχθεί ότι για μερικούς από τους διεκδικητές των δημοτικών και περιφερειακών θώκων είναι μια «παραγωγική επένδυση». Δεν είναι μόνο τα λιμάνια του Μαρινάκη και του Μπέου, που είναι οι πιο εμβληματικές περιπτώσεις της αδιαμεσολάβητης εμπλοκής των επιχειρηματικών λόμπι στην προσπάθεια άμεσου ελέγχου των αυτοδιοικητικών εξουσιών. Είναι και πολλά μικρά, μεσαία και μεγάλα επενδυτικά πρότζεκτ, από τα σκουπίδια μέχρι τα χιλιάδες υπό ιδιωτικοποίηση ακίνητα του ΤΑΙΠΕΔ, και από τις γεωτρήσεις των υδρογονανθράκων μέχρι τις τουριστικές «Ντίσνειλαντ» και τα mall που κινητοποίησαν ένα σημαντικό αριθμό «ανεξάρτητων» υποψηφιοτήτων επιχειρηματικής κοπής  σ’ αυτές τις εκλογές.

Αλλά αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Ο όγκος όλου του παγόβουνου μπορεί να κατανοηθεί κυρίως από το γεγονός ότι ένας αριθμός υποψηφίων δημοτικών και περιφερειακών συμβούλων που προσεγγίζει τις 300.000 κινητοποιήθηκε σ’ αυτές τις εκλογές. Τόσοι αντιστοιχούν στους 1441 συνδυασμούς που διεκδίκησαν τους 325 δήμους και στους 104 συνδυασμούς που διαγκωνίστηκαν για τις 13 περιφέρειες. Ο αριθμός είναι ιλιγγιώδης για ένα εκλογικό σώμα που στην πραγματικότητα προσεγγίζει τα 7 εκατομμύρια ενεργούς ψηφοφόρους, στην καλύτερη περίπτωση. Αντιστοιχεί ένας υποψήφιος σε 25 ψηφοφόρους και η στατιστική αυτή μπορεί να αναγνωσθεί ως διεύρυνση της δημοκρατικής διαδικασίας, αλλά μπορεί να ειδωθεί και ως το αντίθετο: μια γραφειοκρατική δυσχέρανσή της. Ίσως αυτή τη φορά κατανοήθηκε καλύτερα από τους κομματικούς μηχανισμούς και από άλλους διεκδικητές της αυτοδιοικητικής εξουσίας ότι ο Καλλικράτης, πέρα από την αυταρχική συγκεντροποίηση της τοπικής διοίκησης που προκαλεί, ταυτόχρονα επιβάλλει μια πολυπρόσωπη και δαπανηρή προεκλογική δραστηριότητα. Στους μεγάλους δήμους η πληρότητα ενός συνδυασμού προϋποθέτει την εξασφάλιση εκατοντάδων υποψηφιοτήτων, ώστε να καλυφθούν όλες οι μικρότερες διοικητικές ενότητες (δημοτική ενότητα, κοινότητα, τοπικό συμβούλιο), γεγονός που, μαζί με τις δαπάνες (παράβολα, ψηφοδέλτια, καμπάνια) μπορεί να λειτουργεί και ως όρος αποκλεισμού για τις μικρότερες δυνάμεις ή για τοπικές κινήσεις και συσπειρώσεις.

                                 *******

Παρ’ όλα αυτά, σ’ αυτές τις αυτοδιοικητικές εκλογές κάθε άλλο παρά έλειψαν οι υποψηφιότητες. Τουναντίον, εντυπωσιάζει ο πληθωρισμός υποψηφιοτήτων όχι μόνο από κάθε κοινοβουλευτικό κόμμα, αλλά ακόμη και διπλές, ανταγωνιστικές υποψηφιότητες από κάθε πολιτικό χώρο κα πλάι σ’ αυτές αρκετές «ανεξάρτητες», ανάμεσά τους κι αυτές με σαφές επιχειρηματικό, μικρο-μπερλουσκονικό πρόσημο. Κι όλοι αυτοί οι υποψήφιοι δημαρχαίοι και περιφερειάρχες κατάφεραν να βρουν και τις χιλιάδες προθύμων που απαιτούνταν για να πλαισιώσουν τον αναγκαίο αριθμό υποψηφίων συμβούλων.

Αυτός ο στρατός των δεκάδων χιλιάδων υποψηφίων συμβούλων αποτέλεσε το ιδεώδες υποκατάστατο των ημιπαράλυτων κομματικών μηχανισμών που συνήθως σήκωναν το βάρος της προεκλογικής εκστρατείας. Αυτή τη στιγμή, με εξαίρεση ίσως το ΚΚΕ και σε ένα μικρότερο βαθμό τη Χρυσή Αυγή, κανένα κόμμα, ούτε η ΝΔ, ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ, ούτε πολύ περισσότερο το διαλυμένο ΠΑΣΟΚ και τα άλλα κόμματα διαθέτουν συντεταγμένους μηχανισμούς για να στηρίξουν με ομοιόμορφο, ισόρροπο τρόπο τις ανάγκες μιας πανελλαδικής καμπάνιας, αλλά με διαφοροποιημένη ατζέντα και ανθρωπογεωγραφία από περιφέρεια σε περιφέρεια και από δήμο σε δήμο. Αυτό, λοιπόν, το κενό το κάλυψε στον πρώτο γύρο των εκλογών ο ετερόκλητος στρατός των υποψηφίων συμβούλων. Είναι απλά μαθηματικά: εάν καθένας από τους 300.000 υποψηφίους απευθύνθηκε με μερικά απλά τηλεφωνήματα στον κύκλο των συγγενών και φίλων για να τους γνωστοποιήσει και μόνο την υποψηφιότητά του, χωρίς φορτίσεις, χωρίς ιδεολογικά πρόσημα, μακριά από τα συνθήματα της κεντρικής πολιτικής, το αθώο, απολιτίκ, άχρωμο και άοσμο μήνυμά φτάνει σε μερικές δεκάδες πρόθυμων ακροατών. Ο πολλαπλασιασμός μας δίνει ένα ακροατήριο αρκετών εκατομμυρίων ψηφοφόρων, που είναι αδιανόητο ακόμη και για τον πιο ακριβό και πολυάνθρωπο μηχανισμό εκλογικής προπαγάνδας.

                                ********

Αυτή η εμπειρική στατιστική ίσως φωτίζει, χωρίς να ελαφραίνει κιόλας, την πολιτικά συγκεχυμένη εικόνα των εκλογικών αποτελεσμάτων του πρώτου γύρου. Συνυπήρξαν σ’ αυτήν, εν ολίγοις, τα απροσδιόριστα προσωπικά (ιδιοτελή ή όχι) κίνητρα των χιλιάδων υποψηφίων συμβούλων που κατάφεραν να φέρουν στην κάλπη τους «δικούς τους», τα προφανέστερα κίνητρα των επιχειρηματικών λόμπι που επιδίωξαν αδιαμεσολάβητη εκπροσώπηση, τα «συνωμοτικά» ιδεολογικά κίνητρα της Χ.Α. που μετέτρεψε τη δημοσκοπική σιωπή των ψηφοφόρων της σε μια αριθμητική έκρηξη εντός της κάλπης, η εξαιρετική αντοχή των παραδοσιακών, οικογενειακών, κληρονομικών πολιτικών τιμαρίων (Μπακογιάννης, Τζιτζικώστας κ.α.) και φυσικά οι κεντρικές πολιτικές των κομμάτων, ιδιαίτερα της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ, μια και το ΠΑΣΟΚ επέλεξε να δοξαστεί κρυπτόμενο, δια να μη εξευτελιστεί εμφανιζόμενο. Σε ποια ποσόστωση αποτυπώνεται καθένας από αυτούς τους παράγοντες στα εκλογικά αποτελέσματα δεν είναι σαφές. Ωστόσο, η συνισταμένη όλων αυτών καταλήγει να είναι μια βαθιά συντηρητική στροφή του εκλογικού σώματος ή ένα αλλόκοτο άθροισμα από συντηρητικές επιλογές. Συντελεστές του αθροίσματος ο επιβραβευμένος νεοναζισμός της Χ.Α., η αναβίωση της πελατειακής δύναμης παλιών πολιτικών τζακιών, η καταγραφή της πελατειακής ισχύος των επιχειρηματικών λόμπι και η ανάδειξη της «απολίτικης» πελατειακής επιρροής των χιλιάδων υποψηφίων συμβούλων.

Έτσι σκορπίστηκε ο «μεγάλος θυμός».

Υ.Γ. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για την αληθινή- και εφιαλτική- αριθμητική του πρώτου γύρου, καλύτερα να αφήσουμε στην άκρη τα τρικ των ποσοστών και της κατάταξης στο νήμα του δεύτερου γύρου και να μιλήσουμε με απόλυτους αριθμούς: σε σχέση με τις εκλογές του Ιουνίου του 2012, σε επίπεδο περιφερειών η ΝΔ έχασε τουλάχιστον 200.000 ψήφους, ο ΣΥΡΙΖΑ περίπου 400.000, το ΠΑΣΟΚ απείχε της καταγραφής, το ΚΚΕ ανέκτησε πάνω από 200.000 ψήφους που είχε χάσει μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου 2012, αλλά ο πραγματικά μεγάλος κερδισμένος είναι η με τη βούλα νεοναζιστική Χ,Α., που κέρδισε 30.000 ψήφους πανελλαδικά, 36.000 στην Αττική και 13.000 ψήφους στην Αθήνα. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω γιατί αυτά τα τρία τελευταία νούμερα έχουν τη μεγαλύτερη σημασία απ’ όλα τ’ άλλα.

ΚΙΜΠΙ

 

Ακολουθεί πολιτική διαφήμιση

(13/5/2014, ένα τρόπον τινά προεκλογικό ποστ)

Το σύστημα λατρεύει τα προσχήματα, τις προφάσεις, τα πρωτόκολλα, τους κώδικες δεοντολογίας. Όσοι για διάφορους λόγους είναι καθηλωμένοι στα σπίτια τους, κατ’ επιλογήν ή αναγκαστικά, και το βασικό μέσο πρόσληψης της πραγματικότητας (ή ενός παραμορφωμένου ειδώλου της) είναι γι’ αυτούς η τηλεόραση, παρηγορητικά ανοικτή τις περισσότερες ώρες τις μέρες, παίρνουν μια ισχυρή δόση απ’ τα προσχήματα αυτά. Ο τηλεοπτικός χρόνος είναι τετμημένος σε περίπου τρία ίσα μέρη. Το ένα τρίτο είναι πρόγραμμα, ψυχαγωγικό ή ενημερωτικό, φρέσκο ή επανάληψη. Το δεύτερο τρίτο είναι αυτοδιαφήμιση. Και το τρίτο τρίτο είναι καθαρή διαφήμιση. Το ΕΣΡ είναι αλλού, είναι διακοπές, είναι σε αγρανάπαυση, γενικώς δεν είδε και δεν ξέρει τίποτα για τον καταστρατηγούμενο κανόνα δεοντολογίας περί αναλογίας προγράμματος και διαφήμισης.

Ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στ’ αλεύρι, πάντως, οι υπεύθυνοι ροής των καναλιών τηρούν απαρέγκλιτα τον προεκλογικό κανόνα. Όταν πρόκειται να πέσουν τα διαφημιστικά σποτ των κομμάτων για τις εκλογές, προηγείται αυστηρά η προειδοποίηση: «Ακολουθεί πολιτική διαφήμιση». Λες και οι τηλεθεατές είναι τόσο μαλάκες, ώστε υπάρχει περίπτωση να νομίσουν ότι το σποτ της Ν.Δ. περί «νέας Ελλάδας» διαφημίζει το θρυλικό pretty bra, ότι το σποτ του ΣΥΡΙΖΑ που δηλώνει πως «η υπομονή μας τελείωσε» προβάλλει τη μαγική σίτα και ότι το σποτ της «Ελιάς» που αυτοπροβάλλεται ως μοναδικός παράγοντας σταθερότητας δεν μιλάει παρά για το pretty pants, που μαζεύει και σταθεροποιεί τις πατσοκοιλιές. «Ακολουθεί πολιτική διαφήμιση» επιμένουν οι βράχοι της δεοντολογίας, λες και δεν είναι αρκετή η διαφήμιση των άθλων του Σαμαρά και των ανδραγαθημάτων του Βενιζέλου που προηγείται στα δελτία ειδήσεων και στις από-ενημερωτικές εκπομπές, λες και οι άλλες διαφημίσεις, οι κατ’ ευφημισμόν εμπορικές, που προηγούνται ή ακολουθούν είναι λιγότερο πολιτικές από τις κατ’ όνομα πολιτικές διαφημίσεις.

Στην πραγματικότητα υπάρχει ελάχιστη πολιτική στα προεκλογικά σποτάκια των κομμάτων και των υποψηφίων, ή τουλάχιστον πολύ λιγότερη από τις μη πολιτικές, εμπορικές διαφημίσεις. Αντιθέτως, η βαθιά πολιτική υπάρχει κυρίως σ’ αυτές τις φαινομενικά αθώες και πολιτικά απαθείς διαφημίσεις προϊόντων, υπηρεσιών και εταιρικών φιρμών, οι οποίες αφηγούνται το success story της εσωτερικής υποτίμησης και της εξόδου από την κρίση με μεγαλύτερη πανουργία από την κυβέρνηση και τα παπαγαλάκια της. Δεν μιλώ τόσο για το colossal mascara της Max Factor που υπόσχεται να μετατρέψει όλες τις γυναίκες σε βοώπεις Αθηνάς, ούτε για τη διαφήμιση του Jacobs, ούτε για τα τσιπς του Ρουβά και την αγελαδίτσα του Παπακαλιάτη, όσο για τα σποτ των τραπεζών, του ΟΠΑΠ, των λαχείων, των υπό ιδιωτικοποίηση ή ήδη ιδιωτικοποιημένων ΔΕΚΟ, των αλυσίδων λιανικής, των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας, των ασφαλιστικών.

Επειδή η Eurobank έκανε αύξηση κεφαλαίου κι ένα βήμα στην ιδιωτικοποίησή της, ο κόσμος γίνεται απίστευτα όμορφος, πλημμυρίζει με πέταλα ροζ λουλουδιών που παρασύρει το ελαφρύ αεράκι από τις αλέες των αντίστοιχων δένδρων που κατακλύζουν μια ονειρική Αθήνα. Οι άνθρωποι χαμογελούν ευτυχισμένοι, προφανώς γιατί η τράπεζα θα μπορεί να ξαναδανείσει. Επειδή η Πειραιώς «κληρονόμησε» την Αγροτική και μονοπωλεί τη συμβολαιακή γεωργία, η τηλεοπτική οθόνη γεμίζει από ειδυλλιακές αγροτο-βουκολικές εικόνες με ακάματους πλην ευτυχισμένους αγρότες και κτηνοτρόφους. Κι επειδή ποτέ δεν ξέρεις τι θα σου τύχει πηγαίνοντας να πληρώσεις έναν λογαριασμό (μπορεί να σε πάρουν για κλέφτη, να πάρει φωτιά το μανίκι σου σε ένα μπάρμπεκιου, να πάρεις σβάρνα μια απλωμένη μπουγάδα, να βρεθείς σ’ ένα ξένο σπίτι- αυτές είναι οι μόνες αναποδιές της ζωής, όχι το να μείνεις άνεργος, απλήρωτος, ή να μην έχεις καν χρήματα για τον λογαριασμό), υπάρχει η winbank. Η Alpha Bank είναι ο στυλοβάτης μιας οικογένειας με έναν χαζοχαρούμενο οικογενειάρχη που ανακαλύπτει ότι με κάθε χρήση της πιστωτικής του κερδίζει χρήματα που θα του φτάσουν μέχρι και για να ανακαινίσει το σπίτι, η Εθνική επιστρέφει μετρητά στους επίσης πανευτυχείς χρήστες των καρτών της, η Cosmote, πέρα από τα προϊόντα της, εμφανίζεται ως ακάματος χορηγός της νεανικής επιχειρηματικότητας- όλοι οι άνεργοι νέοι θα γίνουν επιχειρηματίες και start uppers, σε μια άλλη διαφήμιση κάνει πλάκα με το πρωτογενές πλεόνασμα στο χωριό Κάτω Βαρδούλι, οι εταιρείες κινητής φαντάζονται έναν κόσμο που ζει μόνο στην εικονική πραγματικότητα των smart phones και των tablets, οι ασφαλιστικές χορεύουν χαρούμενες πάνω στο πτώμα του ΕΣΥ, το ίδιο κάνουν οι πενταψήφιοι αριθμοί για τα ιατρικά ραντεβού, οι αλυσίδες λιανικής διαφημίζουν τα οφέλη της εσωτερικής υποτίμησης με ανταγωνισμό προσφορών και ισοπέδωση τιμών, ο ΟΠΑΠ υπόσχεται να κάνει έναν στους τέσσερις Έλληνες πλούσιο με το «σκρατς» και να μεταμορφώσει τη συλλογική μας κόλαση σε ένα μεγάλο, μαγικό λούνα παρκ, με τον ίδιο τρόπο που η Coca Cola επιμένει να υπόσχεται έναν καλύτερο κόσμο μέσα από τις φυσαλίδες του ανθρακικού της…

Η βαθιά πολιτική ασκείται εκεί, μέσα στις χαζοχαρούμενες, αλλά υποδορίως πανούργες αφηγήσεις που υπονοούν ή λένε ευθέως ότι ο κόσμος, κουτσά στραβά, έχει ξανασταθεί στα πόδια του. Αυτό είναι ένα προπαγανδιστικό στρατήγημα που υπερβαίνει τις προθέσεις των δημιουργών των διαφημιστικών μηνυμάτων, αν και συχνά τα ευρήματά τους είναι τόσο προφανή που τους φέρνουν σε μια ευγενή άμιλλα με τους λογογράφους του Σαμαρά. Το πώς δουλεύει αυτό το στρατήγημα στο συλλογικό ασυνείδητο δεν μού είναι απολύτως σαφές, αλλά κάποια συμβολή έχει σίγουρα στην κοινωνική ακινησία, στη συλλογική αταραξία που μας διαπερνά μέρες και ώρες πριν από τις κάλπες. Τέσσερα χρόνια μνημόνιο, χίλιες τετρακόσιες εξήντα μέρες εφιάλτες, κι ορίστε, η χώρα βρίσκεται ξανά στη θέση της, οι τράπεζες ξανάγιναν το σταθερό της θεμέλιο, οι επιχειρήσεις μας καλούν να καταναλώσουμε, η τύχη μας χαμογελά με τον ήχο ενός «σκρατς», ο λαός των ταμπλετούχων σερφάρει νυχθημερόν, η Ελλάδα θα πλημμυρίσει τουρίστες, οι νέοι θα γίνουν επιχειρηματίες, οι τολμηροί αγοράζουν και πάλι αυτοκίνητα, υπάρχουν «χιλιάδες νικητές κάθε μέρα», αν τίποτα από όλα αυτά δεν σε αφορά, εσύ είσαι ο προβληματικός, εσύ ο λούζερ, εσύ δεν έχεις πάρει πρέφα ότι η γη γυρίζει ξανά, πιες κανένα λαντόζ, κανένα ζάναξ, γιατί δεν σε βλέπω καλά. Ακολουθεί πολιτική διαφήμιση.

  ΚΙΜΠΙ

Ποιος κάνει κουμάντο;

(5/5/2014, ένα αργοπορημένο ποστ) 

«Είμαστε στο πιο όμορφο τρενάκι του κόσμου, κι είναι το πιο όμορφο γιατί δεν πάει πουθενά» (Παολο Σορεντίνο, "Η Τέλεια Ομορφιά") 
 
 

Σε τοίχο του μετρό, εντός διαφημιστικού πλαισίου, μια γυναίκα με φόρμα εργασίας και γυαλιά δηλώνει την πρόθεσή της να ψηφίσει στις ευρωεκλογές. Είναι η Μαγκνταλένα, εργάτρια από τη Σλοβακία. «Δράσε, αντίδρασε, επηρέασε», είναι ο γενικός τίτλος της καμπάνιας που έχουν ξεκινήσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Κομισιόν για να «θυμίσουν» στους Ευρωπαίους ότι έχουν λόγους να πάνε να ψηφίσουν στις 25 Μαΐου. «Αποφάσισε ποιος κάνει κουμάντο», είναι το ακόμη πιο φιλόδοξο σλόγκαν των σχεδιαστών της διαφημιστικής καμπάνιας που θέλει να υπερνικήσει την ακατανίκητη τάση της πανευρωπαϊκής αποχής. 43% ήταν η συμμετοχή στις προηγούμενες ευρωεκλογές, και η ευρωπαϊκή νομενκλατούρα τρέμει στην ιδέα ότι αυτό το ποσοστό μπορεί να πέσει κάτω από το 40%. Γιατί άραγε; Σε τι τους εμπόδισε η ελλιπής δημοκρατική νομιμοποίηση να πάρουν όσες αποφάσεις πήραν την πενταετία που μεσολάβησε, οι οποίες έχουν φέρει τη μεγάλη πλειοψηφία των Ευρωπαίων στην ευρω-δυσφορία και σχεδόν τους μισούς σε στάση που αντιστοιχεί στον λεγόμενο ευρωσκεπτικισμό;
 

Αλήθεια, ποιος κάνει κουμάντο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωζώνη; Η διαφημιστική καμπάνια των Αρχών της ΕΕ- την οποία προς το παρόν δεν βλέπω να «τρέχει» και με ιδιαίτερο ζήλο- υπονοεί ότι οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δεν έχουν αντιληφθεί ότι το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο «κάνει κουμάντο», άρα εμμέσως οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι. Τεχνικά αυτό επιχειρηματολογείται με τη λεγόμενη διαδικασία της συναπόφασης, δηλαδή το «προνόμιο» του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου να συναποφασίζει με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο περίπου στο 80% των θεμάτων της ευρωπαϊκής ατζέντας. Αλλά, αφενός ισχύει μόλις τα τελευταία τέσσερα χρόνια και αφετέρου είναι μια καθαρά τεχνική προσέγγιση, αφού το ευρωκοινοβούλιο λειτουργεί περισσότερο ως forum εθνικών, διακρατικών και πολιτικών λόμπι και λιγότερο ως κοινοβουλευτική αντιπροσωπεία των 400 εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών. Όταν πρόκειται για μια απόφαση που ευνοεί τους «Βορείους» της ΕΕ και τους δορυφόρους τους, σχεδόν αυτομάτως οι πολιτικές και ιδεολογικές γραμμές σβήνουν και μια οριζόντια συμμαχία εξασφαλίζει τον κατάλληλο συμβιβασμό. Συνέβη πρόσφατα με την απόφαση για την τραπεζική ένωση, το πόρισμα για την τρόικα, παλιότερα με την ρήξη για τον κοινοτικό προϋπολογισμό.

Ποιος κάνει κουμάντο στην ΕΕ; Κάνουν οι μεγάλες και ισχυρές χώρες, κάνει η Κομισιόν που έχει την πολυτέλεια να είναι ένα υβρίδιο νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας, κάνει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που σπανίως αποφασίζει κάτι που δεν έχει την έγκριση του πάλαι ποτέ γαλλογερμανικού, ή νυν αποκλειστικά σχεδόν γερμανικού, άξονα, κάνει η υπεράνω οιουδήποτε ελέγχου ΕΚΤ, η οποία δεν λογοδοτεί σε κανένα, ούτε καν στην «κυβέρνηση» της Ευρωζώνης. Η «ανεξαρτησία» της είναι υπεράνω δημοκρατικών προσχημάτων.

                                               ****

Κλήθηκα πρόσφατα σε μια συζήτηση στα γραφεία της Κομισιόν στην Αθήνα. Ήταν ένας διάλογος με bloggers, κυρίως νέους, με θέμα «απειλές κατά της δημοκρατίας στον δρόμο προς τις ευρωεκλογές: αναζητώντας μια νέα αφήγηση για την Ευρώπη». Το θέμα υπονοούσε κυρίως την διαφαινόμενη άνοδο της ακροδεξιάς σε διάφορες χώρες της ΕΕ, αλλά εμμέσως περιγραφόταν ως απειλή όλο το φάσμα του «ευρωσκεπτικισμού- λαϊκισμού- εθνικισμού» κάθε ιδεολογικής απόκλισης που απειλεί να διαταράξει την ισορροπία της χριστιανοδημοκρατικής-σοσιαλδημοκρατικής-φιλελεύθερης πλειοψηφίας πάνω στην οποία στηρίζεται εδώ και δεκαετίες το λεγόμενο ευρωπαϊκό «κεκτημένο».

Οι διοργανωτές ήταν ευγενέστατοι και άψογοι στη δουλειά τους, οι συμμετέχοντες στον διάλογο bloggers ανοικτοί, κριτικοί, συχνά οξείς, αλλά εγώ αισθάνθηκα άβολα, σχεδόν παράταιρος σ’ αυτήν την ομήγυρη με τη θέση που εισέφερα στον διάλογο: είπα, εν ολίγοις, ότι η κυριότερη απειλή κατά της δημοκρατίας στην ΕΕ δεν είναι η ακροδεξιά ή οι λεγόμενοι ευρωσκεπτικιστές, αλλά η ίδια η δημοκρατία στην ΕΕ, για την ακρίβεια η επίφαση δημοκρατίας στην οποία πρώτα συγκροτείται η κεντρική εξουσία, έπειτα οι θεσμοί και τα όργανα διακυβέρνησης, ύστερα οι διαδικασίες δημοκρατικής νομιμοποίησης του υπό διαμόρφωση υπερκράτους, και τέλος επιχειρείται η συγκρότηση λαού που θα δώσει αυτή τη δημοκρατική νομιμοποίηση. Πλην, όμως, ευρωπαϊκός λαός δεν υπάρχει, όχι με την έννοια της εθνικής και πολιτισμικής ταυτότητας, αυτό σχεδόν κανείς δεν το απαιτεί πια, αλλά με την έννοια της δημοκρατικής επιλογής κάθε κοινωνίας για το αν και σε ποιο βαθμό θέλει να εμπλακεί στη δημιουργία του ευρωπαϊκού υπερκράτους, με ποιο ρυθμό, με ποιον βηματισμό, ποια ταχύτητα και, άρα, να εκχωρήσει την κυριαρχία του σε μια ενιαία, ευρωπαϊκή κυριαρχία. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, ακόμη κι αν η ΕΕ ήταν μια ένωση που δεν ηγεμονεύεται από τις ισχυρές χώρες, που δεν παίρνει τις αποφάσεις της σε έναν περίπατο Μέρκελ- Σαρκοζί στην Ντοβίλ, που δεν κυριαρχείται από το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, που δεν χειραγωγείται από τις αγορές, που δεν ποδηγετείται από μια φράξια νεοφιλελεύθερων Ταλιμπάν, που δεν είναι κατακερματισμένη σε Βορρα- Νότο, Ανατολή- Δύση, πλούσιες και φτωχές χώρες, εξαγωγείς και εισαγωγείς, ακόμη κι αν δεν ίσχυαν όλα αυτά, θα ήταν αδύνατο να συμβεί με την υπάρχουσα δομή της ΕΕ και της Ευρωζώνης. Επομένως- κατέληξα με το φτωχό μου μυαλό- η καλύτερη και μάλλον μοναδική λύση για να καλυφθεί το διαβόητο δημοκρατικό έλλειμμα της ΕΕ είναι η διάλυση και η επανίδρυσή της με όσους και όσο πραγματικά θέλουν κι είναι έτοιμοι να εμπλακούν στο εγχείρημα αυτό. Κι είναι ήδη δεδομένο ότι ούτε όλες οι ευρωπαϊκές κοινωνίες θέλουν ούτε είναι στον ίδιο βαθμό έτοιμες να εμπλακούν. Και τώρα προσπαθούν να διαχειριστούν τις παρενέργειες μιας καταναγκαστικής συνένωσης. Και καταναγκασμός προκύπτει όχι μόνο γιατί, κατά κανόνα, οι ευρωπαϊκές ηγεσίες αποφεύγουν με κάθε τρόπο να θέσουν στην κρίση των κοινωνιών το ερώτημα, αλλά και γιατί, άπαξ και προχωρήσει η εμπλοκή, η απεμπλοκή από τον θεσμικό Λεβιάθαν είναι μια terra incognita, γεμάτη κινδύνους και παρενέργειες.

                                       ****

Άλαλα τα χείλη των ασεβών; Κάπως έτσι. Άκουσα στη συνέχεια ποικίλες «αφηγήσεις» για το δημοκρατικό πρόβλημα της ΕΕ- επιμένω, της ΕΕ, διότι η Ευρώπη είναι μια έννοια πολύ ευρύτερη, που κακώς τη μονοπωλεί η διακρατική ένωση των 28 της ΕΕ και των 18 της Ευρωζώνης-, για το πώς η ΕΕ «από εξαγωγός της δημοκρατίας έγινε πρόβλημα για την ίδια τη δημοκρατία», για το ότι το δημοκρατικό πρόβλημα της ΕΕ δεν οφείλεται στην κρίση, αλλά στο γεγονός ότι «την περίοδο της ευμάρειας συμπεριφερθήκαμε με ναρκισσιστική, εθνικιστική ή ευρωπαϊκή αυταρέσκεια», για το έλλειμμα γνώσης της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης γύρω από τα τεκταινόμενα στην ΕΕ, για το αν η ΕΕ συμπεριφέρεται ως σύμμαχος ή ως τοκογλύφος και τέλος για το γεγονός ότι δεν υπάρχει ευρωπαϊκό σχέδιο για την ΕΕ, αλλά ένα γερμανικό σχέδιο που καταστρέφει και τη δημοκρατία και την οικονομία στην ΕΕ.

Όλα αυτά θα είχαν κάποια σημασία υπό κανονικές συνθήκες. Αυτά που είπα εγώ, αυτά που είπαν οι άλλοι, κινούμενοι ανάμεσα σε «ευρωπαϊστικά» και «ευρωσκεπτικιστικά στερεότυπα. Θα είχαν κάποια σημασία αν δεν είχαν συμβεί όσα έχουν συμβεί στην ΕΕ, αν δεν είχαν επιβληθεί αυτά που έχουν επιβληθεί στην Ελλάδα και στις άλλες μνημονιακές χώρες, αν δεν είχε διαμορφωθεί αυτό το ακραίο καθεστώς έκτακτης ανάγκης χωρίς ημερομηνία λήξης, αν η ίδια η δημοκρατία, αυτή η κουτσή κι ανάπηρη δημοκρατία των εκπροσώπων, δεν ήταν υπό μερική (τουλάχιστον) αναστολή. Δεν είναι δυνατό να κουβεντιάσουμε «ψύχραιμα» για το μέλλον της ΕΕ, αν έχει μέλλον, δεν είναι δυνατό να προσποιηθούμε ότι δεν έχει συμβεί τίποτα στην Ελλάδα, δεν είναι δυνατό να υποδυθούμε τους χαρούμενους, επιφυλακτικούς, δύσθυμους ή οργισμένους Ευρωπαίους που απλώς θα πάνε στην κάλπη στις 25 Μαΐου για να «δράσουν, να αντιδράσουν, να επηρεάσουν», όπως λέει το σλόγκαν της διαφημιστικής καμπάνιας. Γιατί πολύ απλά στην Ελλάδα την τελευταία πενταετία καταγράφηκε η πιο ευρεία δράση και αντίδραση στις ευρωπαϊκές πολιτικές, εξερράγη ο μεγάλος θυμός στην προσβλητική επίδειξη επικυριαρχίας από την ευρωπαϊκή ελίτ που συμπεριφέρθηκε ως πιστωτής- Σάιλοκ, και παρ’ όλα αυτά ο πάτερ φαμίλιας της μεγάλης «ευρωπαϊκής οικογένειας» επέβαλε τα «θέλω» του. Η δράση- αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας – όπως και της πορτογαλικής, της ισπανικής, της κυπριακής- κτύπησε πάνω σε ένα τείχος ακαμψίας και αδιαλλαξίας. Αυτό, όπως αντιλαμβάνεσθε, είναι πολύ απογοητευτικό για όσους αισιοδοξούν να επηρεάσουν μέσω της ψήφου τους.

Η ΕΕ έγινε πεδίο μιας αντιδημοκρατικής ακρότητας την τελευταία πενταετία και θα ήταν παράδοξο να μην απειλείται από τα επίχειρα αυτής της ακρότητας, είτε πάρουν τη μορφή της μεγάλης αποχής, είτε της εθνικιστικής και ακροδεξιάς αναδίπλωσης. Γιατί στην πενταετία της κρίσης ακόμη και οι πιο καλόπιστοι κατάλαβαν ποιος κάνει κουμάντο στην ΕΕ, και πάντως αυτός δεν ήταν ούτε οι εκπρόσωποι, ούτε πολύ περισσότερο οι εκπροσωπούμενοι. Το να προσπαθεί κανείς να ορθολογικοποιήσει αυτό που συνέβη στις μνημονιακές χώρες, το να προσπαθεί να δώσει δημοκρατική πατίνα  στην κατάσταση εξαίρεσης από το ήδη προβληματικό ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, το να προσπαθεί να βαφτίσει δημοκρατία τον αυταρχισμό είναι θλιβερός πολιτικός αυτισμός. Στις 26 Μαΐου θα ψάχνουν πάλι το «δημοκρατικό έλλειμμα» στην ΕΕ για μερικούς μήνες, κι ύστερα θα το ξεχάσουν για πέντε χρόνια.

                                  *****

Αυτά που στο δικό μου βλέμμα και πολλών άλλων μπορεί να φαίνονται ορατά και αυτονόητα, ίσως ακούγονται σαν κραυγές εξωτικών πλασμάτων στ’ αυτιά των ανθρώπων που πλαισιώνουν τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τη γραφειοκρατία τους. Είναι ένας πολυάνθρωπος μηχανισμός που κινείται και βιοπορίζεται ανάμεσα στις Βρυξέλλες, το Στρασβούργο, τη Φρανκφούρτη και όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ζει σε ένα αποστειρωμένο και υπερπροστατευμένο περιβάλλον, μαθαίνει την σκληρή καθημερινότητα των πιο αδύναμων Ευρωπαίων μόνο μέσα από εκθέσεις και αριθμούς, συχνά εξωραϊσμένη ή στρογγυλεμένη, κι έχει έναν δικό κώδικα με τον οποίο νοηματοδοτεί την πραγματικότητα, όχι τόσο συμβατό με τη βιωμένη πραγματικότητα των απλών ανθρώπων. Πάνω από 40.000 άνθρωποι που απαρτίζουν τη ευρωπαϊκή διοικητική μηχανή πασχίζουν να συντηρήσουν αυτή την εικονική πραγματικότητα υπερκράτους, αλλά συχνά είναι αδύνατο να συντηρήσουν κάτι περισσότερο από τη δική τους πραγματικότητα, κατά κανόνα γενναιόδωρα αμειβόμενη, εκτός του κανόνα της γενικευμένης λιτότητας, και πάντως σε επίπεδα αξιοπρέπειας. Της ίδιας που έχουν στερηθεί οι Γερμανοί των mini jobs, οι Έλληνες νέοι εργαζόμενοι των 480 ευρώ μικτά, οι άνεργοι των 360 ευρώ, οι Βούλγαροι μισθωτοί των 150 ευρώ.

Η ΕΕ έχει κόψει τις σχέσεις της με την επαγγελία της ευημερίας, του κακού η σκάλα μοιάζει να μην έχει τελευταίο σκαλί και το ερώτημα σε λίγο δεν θα είναι ποιος κάνει κουμάντο σ’ αυτή την ένωση, αλλά αν διαθέτει προορισμό, ή έστω, μια ασφαλή έξοδο κινδύνου. Εξ ού και η φωτογραφία από την αριστουργηματική Grande Belezza του Σορεντίνο, με την απαράμιλλη ατάκα για το τρενάκι χωρίς προορισμό. Ο ήρωας της ταινίας το είπε για τη Ρώμη, ισχύει και για τη "θεσμική Ευρώπη".

ΚΙΜΠΙ