Συλλυπητήρια στους αισιόδοξους

(Επενδυτής, 27/7/2013)

Έχουμε ανακαλύψει έναν ιδιότυπο τρόπο να αποτιμούμε τα πράγματα, ν’ ανησυχούμε ή να αισιοδοξούμε για την κατάστασή μας. Κάποιοι επιμένουν να βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο, άλλοι το βλέπουν μισοάδειο. Αλλά σε τελική ανάλυση, μαθηματικά, το αποτέλεσμα είναι ένα και το αυτό: από το ποτήρι εξακολουθεί να λείπει τουλάχιστον το μισό του περιεχόμενο. Οι αισιόδοξοι (συγχαρητήρια στους αισιόδοξους!) θέλουν να πιστεύουν ότι είμαστε στη διαδικασία πλήρωσης του ποτηρίου, οι απαισιόδοξοι βλέπουν μια ταχεία διαδικασία εξάτμισης του περιεχομένου του. Δεν πρόκειται για τρικυμία εν ποτηρίω, περισσότερο είναι τρικυμία εν κρανίω, που σχετίζεται με το απλούστατο γεγονός ότι καθένας αντιλαμβάνεται την αντικειμενική κατάσταση μέσα από την υποκειμενική του πραγματικότητα, μετρημένη κι αυτή σε μισοάδεια και μισογεμάτα ποτήρια. Για κάποιους εντελώς άδεια. Και για άλλους χωρίς καν ποτήρια.

Οι έμποροι της αισιοδοξίας αναρωτιούνται γιατί το εμπόρευμά τους έχει τόση λίγη πέραση, ώστε στις δημοσκοπήσεις οι απαισιόδοξοι να εμφανίζονται ως συντριπτική πλειοψηφία που δηλώνει με βεβαιότητα ότι η κατάσταση της οικονομίας φέτος είναι χειρότερη από πέρυσι και του χρόνου θα είναι χειρότερη από φέτος. Ούτε περνά από το μυαλό των αισιόδοξων -ή, αν τους περνά, κάνουν τους Αλέκους- ότι το θηριώδες έλλειμμα αισιοδοξίας δεν είναι παρά απλή αποτύπωση της πραγματικότητας. Η τεράστια πλειοψηφία των Ελλήνων έχει χάσει χρήματα, έχει χάσει τη δουλειά της, έχει χάσει περιουσιακά στοιχεία, έχει χάσει την ικανότητα να προγραμματίζει όχι το μέλλον γενικώς, αλλά τον ερχόμενο μήνα ή την ερχόμενη εβδομάδα. Και θα χάσει κι άλλα, γιατί έτσι έχει προγραμματίσει το σύστημα της φορολογικής αρπαχτής, το σχέδιο της εσωτερικής υποτίμησης και το μνημονιακό «όραμα» ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας. Εν ολίγοις, το δικό τους κενό στο ποτήρι της αισιοδοξίας είναι μετρήσιμο.

Οι αισιόδοξοι -τα συγχαρητήριά μας και πάλι!- αντιτείνουν ότι εξίσου μετρήσιμη είναι η προσδοκία για βελτίωση. Προσπαθούν να μας πείσουν ότι έχουμε φάει τον γάιδαρο, ας μην κωλώσουμε στην ουρά του. Και αναλώνουν φαιά ουσία στην ακριβή μέτρηση της ουράς (όπως διαπιστώνετε, έχουμε φύγει από τη μέτρηση του όγκου των υγρών, και ασχολούμεθα με μήκη). Η ουρά του γαϊδάρου -σιγά μη στάξει…-  μετριέται άλλοτε ως δημοσιονομικό κενό και άλλοτε ως χρηματοδοτικό κενό. Σε αδρές γραμμές, το πρώτο αφορά τις χρηματοδοτικές ανάγκες του κράτους για να πληρώνει τις υποχρεώσεις του και το δεύτερο τις ανάγκες της πραγματικής οικονομίας, ώστε να εξακολουθεί να παράγει το έστω συρρικνωμένο ετήσιο ΑΕΠ των 200 δισ. ευρώ. Οι αισιόδοξοι λένε, λοιπόν, ότι το δημοσιονομικό κενό μέχρι το 2016 είναι καμιά δεκαριά δισεκατομμύρια και το χρηματοδοτικό κενό της οικονομίας καμιά εικοσαριά. Δεν ξέρω πώς και με τι κριτήρια τα μετρούν, αλλά, επειδή εδώ και τριάμισι χρόνια τα πάντα μετριούνται με γνώμονα τα μνημόνια, υποθέτω ότι το υποδεκάμετρο των αισιόδοξων δεν είναι άλλο από αυτό της τρόικας. Δηλαδή η απλή υποχρέωση της κοινωνίας να ξεπληρώνει τους γαλαντόμους δανειστές.

Αλλά αυτή η υποχρέωση ελάχιστη σχέση έχει με το πραγματικό κενό της κοινωνίας. Το κριτήριο ενός κράτους θα έπρεπε να είναι πώς θα λειτουργήσουν οι υπηρεσίες του, το σύστημα υγείας, τα σχολεία, πώς θα συντηρούνται και θα εκσυγχρονίζονται οι υποδομές, πώς θα πληρώνονται οι συντάξεις και οι μισθοί. Και το κριτήριο χρηματοδότησης μιας οικονομίας, που αναπαράγει τουλάχιστον μια φορά τον εαυτό της κάθε χρόνο σε ΑΕΠ, θα έπρεπε να είναι το πόσα χρήματα χρειάζονται για να συντηρηθούν και να εκσυγχρονιστούν οι παραγωγικές υποδομές, για να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, πόσα χρήματα απαιτούνται για να υπάρχει ισοζύγιο πληρωμών στις συναλλαγές ανάμεσα στις επιχειρήσεις ή μεταξύ επιχειρήσεων και κράτους. Αυτά τα κριτήρια έχουν εξαφανιστεί από τον ορίζοντα των αισιόδοξων, που επιμένουν να κάνουν την τρίχα τριχιά και να εννοούν πως με 30 δισ. ευρώ θα επιστρέψουμε σε μια κανονικότητα η οποία υπάρχει μόνο στη φαντασία τους.

Οι απαισιόδοξοι, πάλι, είναι υποχρεωμένοι να κάνουν τη μόνη ρεαλιστική μέτρηση του κενού: μετρά ο καθένας το δικό του. Κι εγώ αυτό κάνω. Κι όπως κι αν το μετρήσω, ο λογαριασμός δεν βγαίνει. Να τα βγάλω στη φόρα; Τα βγάζω! Έχουμε και λέμε, λοιπόν: αυτή τη στιγμή το χρηματοδοτικό μου κενό μετριέται σε 350 ευρώ απλήρωτων λογαριασμών για τα πάγια, συν 1.000 ευρώ ρυθμισμένης φορολογικής οφειλής κι άλλα τόσα αρρύθμιστης. Το φθινόπωρο θα προστεθούν δυο χιλιάρικα νέου φόρου εισοδήματος, συν μια πεντακοσάρα χαράτσι για το ακίνητο, το οποίο πάντως  ανήκει στην τράπεζα, η οποία με τη σειρά της θα πάρει άλλο ένα διχίλιαρο μέχρι τέλος του έτους. Το φθινόπωρο έρχεται και το επόμενο κύμα λογαριασμών για τα πάγια (+ 400), συν ένα 200άρι για την εκκίνηση της δωρεάν εκπαίδευσης της κόρης μου κι άλλο ένα 800άρι για τα παρελκόμενά της – γλώσσες, φροντιστήρια. Βάλτε κι ένα χιλιάρικο για ασφάλιστρα και τέλη κυκλοφορίας δύο αυτοκινήτων – τι σπατάλη κι αυτή, να μη δουλεύουν οι δυο μισθωτοί μιας οικογένειας στην ίδια περιοχή, στην ίδια δουλειά, τις ίδιες ώρες! Περίπου 800 ευρώ, επίσης, για κοινόχρηστα μέχρι τέλος του χρόνου, εφόσον δεν χρειαστεί ν’ ανάψουμε καλοριφέρ πολλές φορές. Τα έβαλα όλα; Δεν μιλάμε για δαπάνες σίτισης, για βενζίνη, για έξοδο Σαββατοκύριακου ή για τις διακοπές που όλοι δικαιούνται, αλλά τις κατάπιε ένα χρηματοδοτικό κενό 2.000 ευρώ ανά τριμελή οικογένεια. Μιλούμε απλώς για το ποσό με το οποίο εξαγοράζεις το δικαίωμα να υπάρχεις έναντι του κράτους, χωρίς να κινδυνεύεις να πας φυλακή ή να σου κατασχέσουν το περιουσιακό σου σύμπαν. Άθροιση: το χρηματοδοτικό μου κενό για τους επόμενους πέντε μήνες είναι 10.000 με 12.000 ευρώ. Κι αυτό υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα συμβεί τίποτα έκτακτο, ότι θα εξακολουθήσουμε να έχουμε δουλειά εγώ κι η σύζυγος και θα συνεχίσουμε να αμειβόμαστε γι’ αυτήν, πράγμα διόλου δεδομένο για μια ευρεία μειοψηφία μισθωτών σκλάβων (αν δεν είναι και πλειοψηφία).

Υποθέτοντας ότι είμαι αρκετά πάνω από το μέσο των μνημονιακών υποζυγίων, πολύ πάνω από τους 1,5 εκατ. ανέργους και από τους 2 εκατ. νεόπτωχους συνταξιούχους, είμαι διατεθειμένος να δεχθώ πως το μέσο χρηματοδοτικό κενό ανά νοικοκυριό είναι περίπου το μισό δικό μου. Ήτοι, 6 χιλιάρικα. Επί 4 εκατ. νοικοκυριά, το συνολικό κενό ανέρχεται στα 24 δισ. Αν, λοιπόν, σ’ αυτό το κενό αθροίσει κανείς τους μετριοπαθείς υπολογισμούς των αισιόδοξων για τα κενά κράτους και οικονομίας, φτάνουμε αισίως -αλλά διόλου αισιόδοξα- τα 54 δισ. ευρώ. Κι αυτό απλώς για να μηδενιστεί το κοντέρ. Επιστροφή σε μια κάποια κανονικότητα, όμως, θα σήμαινε επαναφορά σε ένα ΑΕΠ τουλάχιστον 300 δισ. (του 2008), που σε σημερινές ονομαστικές τιμές θα ήταν περίπου 340 δισ.

Καταλήγουμε σε ένα κενό 140 + 54 δισ. ευρώ. Όπως αντιλαμβάνεστε, αυτό δεν είναι κενό. Είναι η άβυσσος. Που θα καταπιεί και τους αισιόδοξους και την αβυσσαλέα, πλην εντελώς ιδιοτελή, αισιοδοξία τους. Συλλυπητήρια, λοιπόν, στους αισιόδοξους!

 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Μανολίτο: Ξέρεις γιατί τα χαρτονομίσματα είναι έτσι ατσαλάκωτα τώρα τελευταία; Γιατί είναι «wash and wear»!

Φελίπε: «Wash and wear»; Τα χαρτονομίσματα δεν είναι wash and wear, είναι «best sellers».

Μανολίτο: «Best sellers» είναι τα βιβλία, ανόητε!

Φελίπε: Και γιατί όχι τα χαρτονομίσματα; Έχουν μεγαλύτερο τιράζ και εξαντλούνται γρηγορότερα.

Μανολίτο (στη Μαφάλντα): Ξέρεις τι τυπώνεται περισσότερο από οτιδήποτε άλλο; Τα χαρτονομίσματα!

Μαφάλντα: Έλα!

Μανολίτο: Μάλιστα. Tα χαρτονομίσματα είναι πάντα best seller. 

Μαφάλντα: Να, λοιπόν, ποιος σχεδιάζει εκείνους τους κυρίους πάνω στα χαρτονομίσματα.

Μανολίτο:……

Μαφάλντα: Ο Γουόλτ Ντίσνεϋ!!

Quino, «Μαφάλντα, Συγχαρητήρια στους αισιόδοξους».

 

Το δόγμα του αμόκ

(Eπενδυτής, 20/7/2013)

Η Ναόμι Κλάιν, στο «Δόγμα του σοκ», περιγράφει τους τυπικούς βασανισμούς κρατουμένων από Αμερικανούς στρατιωτικούς ανακριτές, είτε ανακριτές της CIA. Τα μέσα που χρησιμοποιούν, ανεξάρτητα από τη βία που περιλαμβάνουν και τον αποτροπιασμό που προκαλούν, αποσκοπούν σε ένα πράγμα: στην πλήρη καταστολή της βούλησης του ανακρινόμενου, ώστε να γίνει παθητικός, χωρίς ίχνος αντίστασης, απολύτως συνεργάσιμος. Η μέθοδος βασίζεται σε παλαιότερες ψυχιατρικές μεθόδους, στις οποίες τα ηλεκτροσόκ και άλλα αισθητηριακά σοκ αντιμετώπιζαν έναν βίαιο και ενδεχομένως επικίνδυνο και για τον εαυτό του ασθενή, σβήνοντας από τον εγκέφαλό του ολόκληρα «κεφάλαια» μνήμης, σκέψης, χαρακτήρα και ήθους.

Όσο κι αν οι μέθοδοι ήταν αποκρουστικές, οι προθέσεις των θεραπευτών δεν ήσαν σαδιστικές. Υποτίθεται ότι ήθελαν να φέρουν τον ασθενή σε κατάσταση ασφαλούς ηρεμίας, προσβλέποντας σε μια αναδόμηση της προσωπικότητάς του, χωρίς τις ψυχοπαθολογικές αποκλίσεις της. Οι καλές προθέσεις, βέβαια, δεν ισχύουν για τους βασανιστές-ανακριτές της CIA. Το σοκ που προκαλούν αυτοί στον ανακρινόμενο στοχεύει στην πλήρη αποδόμηση της προσωπικότητας. Θέλουν να τον κάνουν ένα συνεργάσιμο «φυτό».

Έχει γίνει αγαπημένο κλισέ της μνημονιακής εποχής ότι η Ελλάδα αποτελεί εργαστήριο ακραίας εφαρμογής τού κατά Ναόμι Κλάιν «δόγματος του σοκ». Και πράγματι, η μεθοδολογία με την οποία έδρασαν οι αγορές, οι δανειστές, οι ιδεολογικοί και πολιτικοί τους εκφραστές την τελευταία τετραετία, αλλά και προ αυτής, έχει όλα τα χαρακτηριστικά της τελετουργίας βασανισμών που χρησιμοποιεί η CIA για να τσακίσει την ικανότητα των κρατουμένων να κατανοούν τον κόσμο που τους περιβάλλει, να τον νιώθουν οικείο. «Στην αρχή οι αισθήσεις απoστερoύνται κάθε εξωτερικό ερέθισμα (με κουκούλες, ωτασπίδες, δεσμά, απόλυτη απομόνωση), ενώ στη συνέχεια το σώμα βομβαρδίζεται με εξαιρετικά έντονα ερεθίσματα  στροβοσκοπικά φώτα, εκκωφαντική μουσική, ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ). Ο σκοπός αυτού του σταδίου της εξασθένισης των αντιστάσεων είναι η πρόκληση ενός είδους καταιγίδας στον ανθρώπινο νου…»

Οι αναλογίες με ό,τι περιγράφει η Κλάιν είναι χαρακτηριστικές. Η ελληνική κοινωνία πέρασε πρώτα από μια μακρά περίοδο αισθητηριακής απομόνωσης, κατά την οποία στερήθηκε τη δυνατότητα και τα κριτήρια με τα οποία θα μπορούσε να διακρίνει τα σαθρά θεμέλια του εικονικού παραδείσου στον οποίο επέπλεε. Στην συνέχεια κατρακύλισε απότομα στην κόλαση. Με έναν ανελέητο καταιγισμό διαδοχικών σοκ: τα spreads, η εκτίναξη του ελλείμματος, η διόγκωση του χρέους, ο διεθνής διασυρμός, η χρεοκοπία, η ενοχοποίηση όλης της κοινωνίας, η συκοφάντηση κάθε δημόσιου αγαθού, η απειλή αποπομπής από το ευρώ, ο πρώτος δανεισμός, το πρώτο μνημόνιο, οι περικοπές μισθών και συντάξεων, η εργασιακή απορρύθμιση, η εκτίναξη της ανεργίας, η πρωτοφανής ύφεση, ο δεύτερος δανεισμός, το δεύτερο μνημόνιο, οι νέες περικοπές, οι νέες απειλές… Η τελετουργία των ελέγχων της τρόικας, το βασανιστήριο των δόσεων, η εξαγγελία νέων μέτρων που δεν αποδίδουν και η αίσθηση του πλήρους αδιεξόδου εξηγούν το ανεξήγητο: παρά τις εξάρσεις θυμού, η κοινωνία εμφανίζει χαρακτηριστικά κατατονικής συμπεριφοράς, που κάνουν ακόμη και τους «ανακριτές» να απορούν με την καρτερία και την ανοχή της.

Ωστόσο, ακόμη και το «δόγμα του σοκ», όσο απεχθές κι αν είναι, διαθέτει έναν πυρήνα ορθολογισμού. Ο βασανιστής-ανακριτής δεν θέλει να του μείνει το θύμα στα χέρια. Ο σκοπός του είναι να τον χρησιμοποιήσει, να του αποσπάσει πληροφορίες, να τον οδηγήσει σε συνενόχους του και, ιδεωδώς, να τον στρατεύσει στη δική του πλευρά. Κάτι σαν γενίτσαρο, ας πούμε.

Στην περίπτωση της δικής μας τρόικας, έχουμε ξεφύγει πλέον κι απ’ αυτό το στάδιο. Το «δόγμα του σοκ», που υποτίθεται ότι υπακούει σε μια στρατηγική, έχει δώσει τη θέση του σε μια μεθοδολογία που δεν έχει επαφή με τον ορθολογισμό. Η τρόικα και οι δανειστές που εκπροσωπεί έχουν περάσει από το «δόγμα του σοκ» στο «δόγμα του αμόκ». Μην το ψάξετε στα λεξικά, στις εγκυκλοπαίδειες και στις μηχανές αναζήτησης. Θα το βρείτε ενδεχομένως στα ψυχιατρικά εγχειρίδια. Η λέξη amok προέρχεται από τη Μαλαισία και περιγράφει την κατάσταση ξαφνικής, ανεξήγητης μανίας ενός ανθρώπου εναντίον οποιουδήποτε βρεθεί μπροστά του. Στην κουλτούρα της Μαλαισίας και της Ινδονησίας, το φαινόμενο συνδέεται με την πίστη ότι ένας άνθρωπος σε αμόκ έχει καταληφθεί από έναν κακό δαίμονα-τίγρη που τον εξωθεί να επιτίθεται εναντίον δικαίων και αδίκων με όποιο όπλο βρεθεί μπροστά του. Το αμόκ καταλήγει συνηθέστατα στην αυτοκτονία ή στην εξόντωση του επιτιθέμενου. Επομένως, συμπεραίνουν οι ειδικοί, ενδομύχως το σύνδρομο του αμόκ κρύβει πρόθεση όχι μόνο ετεροκαταστροφική, αλλά και αυτοκαταστροφική. Είναι μια μορφή αυτοχειρίας.

Η συμπεριφορά της τρόικας και των δανειστών έχει πλέον τέτοια ανορθολογικά χαρακτηριστικά. Κάθε επιστροφή της στην Αθήνα και στις άλλες μνημονιακές πρωτεύουσες θυμίζει ένα αιφνίδιο αμόκ εναντίον οτιδήποτε ζωντανού και όρθιου. Η ανεργία τρέχει με 30%, αλλά αυτοί εισηγούνται πλήρη απελευθέρωση των απολύσεων. Ο μέσος μισθός έχει μειωθεί κατά 25%, αλλά αυτοί απαιτούν να εξασφαλιστεί περαιτέρω πτώση του. Τα Ταμεία απογυμνώνονται από πόρους, κι αυτοί εισηγούνται τη μείωση ή την κατάργησή τους. Οι συντάξεις έχουν μετατραπεί σε φιλοδωρήματα για την πλειοψηφία των συνταξιούχων, κι αυτοί συζητούν κι άλλη περικοπή. Ο κρατικός μηχανισμός αποσυντίθεται, οι δημόσιοι υπάλληλοι συνταξιοδοτούνται πανικόβλητοι κατά χιλιάδες, κι αυτοί θέλουν 25.000 «κεφάλια» εδώ και τώρα. Οι φορολογούμενοι αδυνατούν να πληρώσουν αυτά που ήδη χρωστούν, κι αυτοί εισηγούνται πρόσθετους φόρους. Οι δημοσιονομικοί στόχοι έχουν εξοκείλει, κι αυτοί τους κάνουν ακόμη πιο άκαμπτους. Η ύφεση έχει κολλήσει σε ετήσιο ρυθμό άνω του 5%, κι αυτοί επιμένουν να την τροφοδοτούν. Οι μνημονιακές κυβερνήσεις παραπαίουν σε όλο τον ευρωπαϊκό Νότο, κι αυτοί επιμένουν να τις φορτώνουν με υποχρεώσεις εξοντωτικής λιτότητας, που επιταχύνουν την αποσταθεροποίησή τους.

Το παράδοξο είναι ότι αυτή η καταστροφική συμπεριφορά τους είναι ταυτόχρονα αυτοκαταστροφική. Έχει κάτι από το σκοτεινό, αυτοκτονικό, ανορθολογικό φορτίο του αμόκ. Είναι βέβαιο πως μια κατάρρευση ακόμη και ενός μόνο κρίκου από τη μνημονιακή αλυσίδα θα προκαλέσει σεισμό σε όλη την Ευρωζώνη. Είναι σίγουρο ότι η ύφεση που διαιωνίζουν στην περιφέρεια θα επιστρέψει στις οχυρωμένες αυλές τους. Είναι απολύτως βέβαιο ότι η δημιουργία μιας ζώνης αποτυχημένων κρατών, μιας αλυσίδας δημοσιονομικών προτεκτοράτων στην ευρωπαϊκή περιφέρεια αποκλείεται να οδηγήσει στην ασφαλή, στέρεη γερμανική ή βορειοευρωπαϊκή αυτοκρατορία που ονειρεύονται. Κι είναι απολύτως βέβαιο ότι το «δόγμα του αμόκ» με το οποίο επιτίθενται στις κοινωνίες-παρίες του ευρώ θα καταλήξει στην εξόντωση ή στην αυτοκτονία τους.

Το μόνο ερώτημα που μένει είναι αν πρέπει να ευχόμαστε να έρθει μια ώρα αρχύτερα το προδιαγεγραμμένο τέλος τους, έτσι ζοφερό όπως το περιγράφει ο Στέφαν Τσβάιχ στο παραπλεύρως απόσπασμα…

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

-      Ξέρετε τι είναι το αμόκ;

-      Το αμόκ;.. Θαρρώ πως θυμάμαι… είναι κάτι σαν μεθύσι που παθαίνουν οι Μαλαίσιοι…

-      Είναι χειρότερο από μεθύσι… είναι τρέλα, ένα είδος ανθρώπινης λύσσας, για να κυριολεκτήσω… μια κρίση μονομανίας φονικής και ξέφρενης που δεν μπορεί να συγκριθεί με καμιάν αλκοολική μέθη. Εγώ ο ίδιος, όσο βρισκόμουν εκεί πέρα, μελέτησα μερικές περιπτώσεις -όταν πρόκειται για τους άλλους, είναι πάντα κανείς παρατηρητικός και πολύ θετικός-, αλλά χωρίς να μπορέσω να ανακαλύψω ποτέ το μυστικό που τις προκαλούσε… Λοιπόν, αμόκ… ναι, αμόκ, να τι είναι: ένας Μαλαίσιος, άσχετα αν είναι αγαθός, φιλήσυχος άνθρωπος, κάθεται και πίνει ήρεμα το ποτό του… βρίσκεται καθιστός εκεί δα, με απάθεια, αδιάφορος και αδρανής… όπως ήμουν εγώ καθιστός στην κάμαρά μου… και ξαφνικά πηδάει όρθιος, αρπάζει το μαχαίρι κι ορμάει στον δρόμο… τρέχει ολόισια μπροστά του, πάντα μπροστά του, χωρίς να ξέρει πού πάει…. Ό,τι ανταμώσει στον δρόμο του, άνθρωπο ή ζώο, το σκοτώνει με το κρις του κι η μυρωδιά του αίματος τον ερεθίζει ακόμη περισσότερο… Καθώς τρέχει, αφροί βγαίνουν απ’ το στόμα του, ουρλιάζει σαν μανιασμένος… αλλά τρέχει, όλο τρέχει, χωρίς να βλέπει τι υπάρχει δεξιά του κι αριστερά του, όλο τρέχει στριγγλίζοντας και κρατώντας στο χέρι, σ’ αυτή τη φοβερή τρεχάλα, το ματωμένο κρις του… Οι κάτοικοι στα χωριά ξέρουν πως καμιά δύναμη δεν μπορεί να σταματήσει όποιον κυριεύεται απ’ αυτήν την αιμοβόρικη τρέλα… κι  όταν τον βλέπουν να ζυγώνει, ξεφωνίζουν απ’ όσο πιο μακριά μπορούν την απαίσια προειδοποίηση: «Αμόκ! Αμόκ!» κι όλοι το βάζουν στα πόδια… Όμως εκείνος, χωρίς να ακούει, συνεχίζει τον δρόμο του. Τρέχει χωρίς να βλέπει τίποτα κι ολοένα σκοτώνει ό,τι  βρεθεί μπροστά το… ώσπου να τον ξεκάνουν σαν λυσσασμένο σκυλί ή να πέσει χάμω αποκαμωμένος και γεμάτος αφρούς.

Στέφαν Τσβάιχ, «Αμόκ ή ο τρελός της Μαλαισίας» 

 

Η αρρυθμία των αριθμών

(Επενδυτής, 13/7/2013) 

 Το ΙΟΒΕ αναθεώρησε επί τα χείρω την πρόβλεψή του για την ύφεση στην ελληνική οικονομία φέτος. Το ΑΕΠ θα συρρικνωθεί κατά 5%, έναντι αρχικής πρόβλεψης 4,3%. Η ανεργία, θα διευρυνθεί ως το 27,8%, μία μονάδα πάνω από την αρχική εκτίμηση, ενώ η απασχόληση έχει μειωθεί κατά 20% από το 2008. Κάτι ανάλογο προβλέπει το ΔΝΤ για την παγκόσμια οικονομία. Φέτος θα αναπτυχθεί κατά 3,1%, 0,2% χαμηλότερα από την αρχική πρόβλεψη. Για την Ευρωζώνη αυτό μεταφράζεται σε ύφεση 0,6%. Στην Ευρωζώνη οι άνεργοι θα ξεπεράσουν φέτος τα 20 εκατομμύρια, στον κόσμο ολόκληρο τα 200 εκατομμύρια. Το παγκόσμιο ΑΕΠ τρέχει προς τα 75 τρισεκατομμύρια δολάρια. Με δεδομένο ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός κινείται προς τα 7,3 δισεκατομμύρια, αναλογούν λίγα παραπάνω από 10.000 δολάρια σε κάθε κάτοικο του πλανήτη. Φέτος θα παραχθούν 31 εκατ. αυτοκίνητα και θα πουληθούν 183 εκατ. PC. Οι χρήστες του Internet θα ξεπεράσουν τα 2,5 δισεκατομμύρια και μέχρι το τέλος του χρόνου θα έχουν στείλει 88 τρισεκατομμύρια ηλεκτρονικά μηνύματα. Περίπου 900 εκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν υποσιτιζόμενοι και από αυτούς σχεδόν 6 εκατομμύρια θα πεθάνουν από την πείνα. Αλλά ταυτόχρονα 1,6 δισ. άνθρωποι θα καταγραφούν ως υπέρβαροι. Οι καπνιστές θα καπνίσουν 2,8 τρισ. τσιγάρα, αλλά 2,6 εκατ. από αυτούς θα πεθάνουν από ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα. 4,3 εκατ. άνθρωποι θα πεθάνουν από καρκίνο και πάνω από 550.000 άνθρωποι θα αυτοκτονήσουν. Απομένουν 164 χρόνια για να αντληθεί και το τελευταίο κυβικό φυσικού αερίου, αλλά μόλις 34 χρόνια για το πετρέλαιο που υπάρχει στην «κοιλιά» της Γης. Αντιθέτως, για τους επόμενους τέσσερις αιώνες μπορούμε να είμαστε ήσυχοι ότι δεν θα εξαντληθούν τα αποθέματα άνθρακα, εκτός αν χρειαστεί να τον εξορύξουμε με πολύ ταχύτερους ρυθμούς. Το παγκόσμιο χρέος έχει ξεπεράσει ήδη τα 51 τρισ. δολάρια, αλλά τα ιδιωτικά και δημόσια περιουσιακά στοιχεία σε όλο τον κόσμο είναι υπερτετραπλάσια σε αξία. Ξεπερνούν τα 225 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Τι σημασία έχουν, άραγε, όλοι αυτοί οι αριθμοί; Τι ιστορίες ή τι παραμύθια μας αφηγούνται; Τι σημαίνουν οι αποκλίσεις και οι αναθεωρήσεις τους, οι αυξήσεις και οι μειώσεις τους; Μας λένε αλήθεια; Ή, τουλάχιστον, μας λένε όλη την αλήθεια; Δεν έχει βρεθεί μέχρι στιγμής άλλος τρόπος για να μετρούμε την «υγεία» μιας οικονομίας και μιας κοινωνίας, παρά με αριθμούς, μέτρα, σταθμά, δείκτες και ποσοστά.

Θεωρητικά, οι αριθμοί είναι υπεράνω ιδεολογικής υποψίας και ταξικής ιδιοτέλειας. Καθαρές ανθρώπινες επινοήσεις, υποτίθεται πως υποτάσσουν τη χαοτική γήινη πραγματικότητα σε μια ανθρώπινη κλίμακα, της δίνουν κάποιο νόημα ή τουλάχιστον ένα μέτρο και μια εσωτερική τάξη. Πού πάει ο κόσμος; Μπροστά ή πίσω; Πού βρίσκεται η ανθρώπινη ανάπτυξη; Μεγεθύνεται ή συρρικνώνεται; Προοδεύει ή οπισθοδρομεί; Ωστόσο, δεν χρειάζεται να είναι κανείς οικονομέτρης για να αντιληφθεί ότι οι αριθμοί δεν τα λένε όλα. Απαντούν στο «πόσο», αλλά μπορεί να μη μας λένε απολύτως τίποτα για το «τι».

Έπειτα, υπάρχει κι ένα παρεπόμενο ερώτημα. Ποιοι αριθμοί είναι σε θέση να μας δώσουν έστω μια μικρή ιδέα για την πραγματικότητά μας; Και ποιος τους διαλέγει; Υπάρχει το παράδειγμα της μεσαιωνικής και της προκαπιταλιστικής Ευρώπης, όπου οι αριθμοί μετρούσαν αποκλειστικά τη βούληση των βασιλέων, των αριστοκρατών και των φεουδαρχών να πλουτίσουν εις βάρος όλων των άλλων κοινωνικών στρωμάτων. Καθένας τους μετρούσε κατά βούληση τις αποστάσεις, τις εκτάσεις, τα βάρη, τους όγκους, είχε το δικό του μετρικό σύστημα, το δικό του αριθμητικό σύμπαν, το δικό του νομισματικό σύστημα ή σύστημα τιμολόγησης που το χρησιμοποιούσε για να εκμεταλλευτεί ληστρικά τους «αν-άριθμους» υποτελείς με τους οποίους συναλλασσόταν. Άλλα τα μέτρα στη γαλλική αυτοκρατορία, άλλα τα σταθμά στα γερμανικά κρατίδια, άλλα στη Γηραιά Αλβιώνα.

Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός υποτίθεται ότι ενοποίησε το σύμπαν των αριθμών που μετρούν τις οικονομίες και τις κοινωνίες. Αλλά το μέτρο του κόσμου παρέμεινε ολιγαρχικό. Ίσως είναι πιο ολιγαρχικό από ποτέ. Μπορεί πλέον να μετριούνται τα πάντα, από την ποσότητα μεθανίου που εκπέμπουν οι περδόμενες γαλακτοφόρες αγελάδες μέχρι τον αριθμό των δακτυλισμών που κάθε μέρα πραγματοποιούν τα εκατομμύρια χρήστες υπολογιστών, αλλά το μέτρο του κόσμου παραμένει εμπορευματικό, υποταγμένο στην εξίσωση κόστος-απόδοση, στην αριθμητική της μεγέθυνσης και τελικά του κέρδους. Όταν το ΔΝΤ, ο ΟΟΣΑ, η Παγκόσμια Τράπεζα, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών κι όλοι οι συναφείς διακρατικοί ή ιδιωτικοί οργανισμού μετρούν τις απειροελάχιστες μετακινήσεις και αυξομειώσεις του πλούτου, κατά χώρα ή παγκόσμια, στην ουσία δεν έχουν άλλο κριτήριο από τη συσσώρευση κεφαλαίου. Είτε αυτό περιφέρεται με τον μανδύα του εθνικού πλούτου είτε ίπταται ξεδιάντροπα σαν κερδοσκοπικό γεράκι πάνω από τα θύματά του.

Οι άρχοντες των αριθμών δεν ενδιαφέρονται διόλου να μετρήσουν την ανθρώπινη κατάσταση – την ευτυχία, τη δυστυχία, την ικανοποίηση, τη δυσφορία, τον θυμό, την ηρεμία, την απελπισία, την αισιοδοξία, την απογοήτευση, την ανοχή, την οργή, ακόμη κι αυτή τη στοιχειώδη και αρχέγονη μάχη της επιβίωσης. Κι όταν παρεμπιπτόντως το κάνουν είναι απλώς για να μη λείψει κανένας συντελεστής από τον ιερό αλγόριθμο της «ευημερίας»: μετρούν το «οικονομικό κλίμα», την «καταναλωτική εμπιστοσύνη», την «πολιτική εμπιστοσύνη», την «εμπιστοσύνη στους θεσμούς», την «κλίμακα αισιοδοξίας - απαισιοδοξίας» μόνο στον βαθμό που αυτές μπορούν να επηρεάσουν τους όρους αναπαραγωγής του κεφαλαίου, την εντροπία των αγορών και την ευστάθεια του πολιτικού status.

Αυτό επιτρέπει -υποτίθεται- στο υπουργείο Οικονομικών ή στην τρόικα να ισχυρίζονται με το ύφος επιστημονικής αυθεντίας ότι, μετρώντας ευρώ προς ευρώ τη «δημοσιονομική και μεταρρυθμιστική πρόοδο» της χώρας -έλλειμμα, χρέος, έσοδα, νομισματική κυκλοφορία, πληθωρισμό, εισαγωγές, εξαγωγές-, κάνουν κάτι που έχει κάποια σημασία για την κοινωνία και τους πιο αδύναμους κρίκους της. Πέρασαν και δεν κόλλησαν… Η αριθμολαγνεία τους θα είχε κάποια αντικειμενικότητα αν είχαν υιοθετήσει, τουλάχιστον, δείκτες μέτρησης της ανθρωπιστικής κρίσης που προκαλούν: Πόσο έχει αυξηθεί η θνητότητα στους χρόνια ασθενείς, στους υπερήλικες, στους ανθρώπους που δεν έχουν πρόσβαση στο σύστημα υγείας; Ποιος μετράει επίσημα τις αυτοκτονίες και τις απόπειρες; Ποια επίσημη Αρχή μετράει τα περιστατικά κατάθλιψης, την υποβάθμιση της ποιότητας της διατροφής και διαβίωσης του πληθυσμού; Πώς θα μετρηθεί η προϊούσα εξαφάνιση του γέλιου, η «εγκατάσταση» της δυσφορίας και του θυμού στα ανθρώπινα πρόσωπα, η απώλεια του κοινωνικού μας ήθους, η διάβρωση των κοινωνικών σχέσεων ή η κατάρρευση της αυτοεκτίμησης των νέων ανθρώπων, που εκτός από άνεργοι αρχίζουν και νιώθουν άχρηστοι, ανίκανοι και περιττοί; Και ποιος θα αναλάβει να μετρήσει την έλλειψη μέτρου, την αναλγησία και τη βλακεία των «μετρητών»;

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Και ελάλησεν ο Κύριος προς Μωυσήν λέγων. Λάβε το κεφάλαιον των σκύλων της αιχμαλωσίας από ανθρώπου έως κτήνους, συ και Ελεάζαρ ο ιερεύς και οι άρχοντες των πατριών της συναγωγής, και διελείτε τα σκύλα ανά μέσον των πολεμιστών των εκπεπορευμένων εις την παράταξιν, και ανά μέσον πάσης συναγωγής. Και αφελείτε τέλος Κυρίω παρά των ανθρώπων των πολεμιστών των εκπεπορευμένων εις την παράταξιν μίαν ψυχήν από πεντακοσίων, από των ανθρώπων και από των κτηνών και από των βοών και από των προβάτων και από των όνων· και από του ημίσους αυτών λήψεσθε και δώσεις Ελεάζαρ τω ιερεί τας απαρχάς Κυρίου. Και από του ημίσους του των υιών του Ισραήλ λήψη ένα από τα πεντήκοντα των ανθρώπων και από των βοών και από των προβάτων και από των όνων και από πάντων των κτηνών και δώσεις αυτά τοις Λευίταις τοις φυλάσσουσι τας φυλακάς εν τη σκηνή του Κυρίου. Και εποίησε Μωυσής και Ελεάζαρ ο ιερεύς καθά συνέταξε Κύριος τω Μωυσή. Και εγεννήθη το πλεόνασμα της προνομής, ο προενόμευσαν οι άνδρες οι πολεμισταί από των προβάτων, εξακόσιαι χιλιάδες και εβδομήντα και πέντε χιλιάδες και βόες δύο και εβδομήκοντα δύο και εβδομήκοντα χιλιάδες και όνοι μία και εξήκοντα χιλιάδες και ψυχαί ανθρώπων από των γυναικών, αι ουκ έγνωσαν κοίτην ανδρός, πάσαι ψυχαί δύο και τριάκοντα χιλιάδες. 

Παλαιά Διαθήκη, Αριθμοί, κ. 31 (σ.σ. η κατά Μωυσή δημοσιονομική πολιτική των Εβραίων μετά την Έξοδο)

 

Ο υπαρκτός παραλογισμός

(Επενδυτης, 6/7/2013)

Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου, όπως και η κυβέρνηση Μέρκελ, η κυβέρνηση Κοέλιο και όλες οι κυβερνήσεις της Ε.Ε., έχει έναν μόνο σύμμαχο: την «κοινή λογική». Αυτή η παράλογη επινόηση οδηγεί τους απλούς ανθρώπους και τις κοινωνίες στο σύνολό τους να αποδεχθούν ως μόνη λύση τις πολιτικές που υφίστανται ως υποζύγια και οι οποίες απλώς διαιωνίζουν τα αδιέξοδα της κρίσης. Και φυσικά ρίχνουν κυβερνήσεις.

Σχεδόν τέσσερα χρόνια διαχείρισης της κρίσης στην Ε.Ε. βάσει αυτής της «κοινής λογικής» έχουν δημιουργήσει μια τρύπα στο νερό. Ακόμη χειρότερα: μια τρύπα που μπορεί να καταπιεί όλο τον κόσμο. Η «κοινή λογική» επιβάλλει να αποδεχθεί καρτερικά η κυβέρνηση κάθε νέα απαίτηση της τρόικας για πρόσθετη λιτότητα και πρόσθετους φόρους, παρ’ ότι είναι βέβαιο ότι κι αυτά θα έχουν την παταγώδη αποτυχία των προηγούμενων. Η «κοινή λογική» επιβάλλει να αποδεχθεί η κοινωνία τον τυφλοσούρτη των μνημονίων που απαξιώνει συστηματικά κάθε παραγωγικό πόρο, πρωτίστως τους ανθρώπινους. Κι επειδή στον πυρήνα αυτής της «κοινής λογικής» δεν υπάρχει ούτε ένα στέρεο επιχείρημα, θεμέλιό της γίνεται μια απουσία: δεν υπάρχει εναλλακτική λύση, λένε.

Ας υποθέσουμε ότι αυτό ισχύει. Δεν ισχύει, αλλά ας το υποθέσουμε. Ας υποθέσουμε πως, όσο και ζοφερή κι αν είναι η λύση της «κοινής λογικής», είναι μια κάποια λύση. Αλλά είναι;

Ας ξεκινήσουμε από τον μικρόκοσμο μιας επιχείρησης που, βοηθούντος του μνημονίου, λέει στους υπαλλήλους της: για να επιβιώσουμε πρέπει να αποδεχθείτε περικοπές αμοιβών και προσωπικού. Έτσι θα μειωθεί το κόστος και θα αντιμετωπίσουμε πιο ανταγωνιστικά τις συνθήκες ύφεσης στην αγορά. Δεν περνάει από τον νου του επιχειρηματία ότι ήδη, μ’ αυτή την «ανταγωνιστική μείωση κόστους», προσθέτει ένα απειροελάχιστο ποσοστό ύφεσης στην αγορά. Κι αν του περνάει, υποθέτει ότι ο ίδιος είναι ταχύτερος και ευφυέστερος από τους ανταγωνιστές του. Αλλά, επειδή την ίδια ακριβώς «ανταγωνιστική ευφυΐα» επιδεικνύουν χιλιάδες επιχειρήσεις στον ίδιο κλάδο, όλοι μαζί δημιουργούν ένα θηριώδες ποσοστό ύφεσης. Κάθε περικοπή κόστους που αντανακλάται στη ζήτηση τους επιστρέφει σαν μπούμεραγκ, με τη μορφή του διαρκώς μειούμενου τζίρου τους. Πολύ περισσότερο που το ίδιο πράγμα κάνουν σχεδόν ομοιόμορφα όλες οι επιχειρήσεις, σε όλους τους κλάδους.

Η «κοινή λογική» κολυμπά ήδη στα βαθιά νερά του παραλογισμού, αλλά η κατάσταση επιβαρύνεται όσο βγαίνουμε από τον πρώτο ομόκεντρο κύκλο προς τους αμέσως επόμενους. Αυτό που κάνει η μεμονωμένη επιχείρηση και η μικροοικονομία στο σύνολό της, μεγεθύνεται στο επίπεδο της μακροοικονομίας και της πολιτικής. Αν στη μικροοικονομία αυτό είναι απλώς λάθος, στη μακροοικονομία γίνεται έγκλημα. Η τρόικα και η κυβέρνηση -έτσι διακηρύσσουν, τουλάχιστον- θέλουν να δημιουργήσουν πλεονάσματα ρίχνοντας όλα τα λεφτά στα ελλείμματα. Να αυξήσουν το παραγόμενο προϊόν συρρικνώνοντας τα εισοδήματα, τις πηγές χρηματοδότησής του. Εν ολίγοις, να αυξήσουν την προσφορά συνθλίβοντας τη ζήτηση. Αυτό απλά δεν γίνεται. Δεν υπάρχει. Όσο κι αν αυξηθούν η ταχύτητα και ο ζήλος των Δαναΐδων, ο «τετρημένος πίθος» δεν πρόκειται να γεμίσει ποτέ, όσο η τρόικα σε κάθε επίσκεψή της αυξάνει τις οπές του.

Στον αμέσως επόμενο ομόκεντρο κύκλο, αναδυόμαστε στη μακροοικονομία της Ευρώπης. Η «κοινή λογική» επιβάλλει εδώ να μη διαταραχθεί επ’ ουδενί η τιμωρητική δημοσιονομική ορθοδοξία της γερμανικής ελίτ, για να μην ερεθιστεί το θηρίο και τα κάνει όλα λαμπόγιαλα. Η ίδια «κοινή λογική», που έχει οδηγήσει στη θλιβερή ομοφωνία αποφάσεων μεταξύ του τιμωρούμενου Νότου και του τιμωρού Βορρά, έχει καθηλώσει σε ύφεση το σύνολο των οικονομιών της Ε.Ε. Η υπόρρητη ελπίδα αυτής της «κοινής λογικής» -που, εκτός από «κοινή», είναι και κυνική- είναι ότι, εφόσον οι ατμομηχανές της Γιουρολάνδης παράγουν πλεονάσματα, τι σημασία έχει αν τα παρελκόμενα του Νότου περάσουν μερικά ακόμη χρόνια κολλημένα στα ελλείμματα; Αρκεί το ισοζύγιο να είναι θετικό. Εδώ η «κοινή λογική» βουτάει ακόμη βαθύτερα στα νερά του παραλογισμού: μέχρι πότε τα πλεονάσματα του Βορρά θα διατηρούνται ανέπαφα, αν ο Νότος αδυνατεί να τα τροφοδοτήσει με την όλο και ισχνότερη κατανάλωσή του;

Κι όταν περάσουμε στον άλλο, τον μεγάλο ομόκεντρο κύκλο, και ανέβουμε στο επίπεδο της πλανητικής γεωοικονομίας, η «κοινή λογική» διαλύεται στους ωκεανούς του παραλογισμού. Οι Αμερικανοί δυσφορούν με την ευρωπαϊκή εμμονή στη λιτότητα, που τους κόβει εξαγωγές και εμπορικά πλεονάσματα. Και ετοιμάζονται να εκδικηθούν την ξεροκέφαλη Γηραιά Ήπειρο διακόπτοντας τη νομισματική πλημμυρίδα, που βουλώνει με χρήμα τις τρύπες στις τράπεζες και στις επιχειρήσεις. Αλλά, μαζί με την Ευρώπη, εκδικούνται και τους εαυτούς τους. Μια ασφυξία στην Ευρώπη θα σημάνει διαιώνιση της ύφεσης και θα πλήξει και τη δική τους ισχνή ανάκαμψη. Και το ίδιο συμβαίνει με τους Ιάπωνες, τους Ρώσους, τους Κινέζους κι όσους σχεδιάζουν να τιμωρήσουν με νομισματικούς ή εμπορικούς πολέμους την Ευρώπη, που έχει γίνει το βαρίδι του καπιταλιστικού σύμπαντος. Η τιμωρία της από τους εταίρους ανταγωνιστές της, αργά ή γρήγορα, θα επιστρέψει στην πόρτα τους.

Επί της ουσίας, η «κοινή λογική» του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού είναι η επιτομή του παραλογισμού. Ο υπαρκτός καπιταλισμός είναι ένας υπαρκτός παραλογισμός. Πάνω από 200 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο είναι άνεργοι. Σχεδόν οι μισοί είναι νέοι. Αυτό είναι το αποτέλεσμα εκατομμυρίων επιλογών «κοινής λογικής», αυτού του δυνάστη της ανθρώπινης βούλησης. Σχεδόν 50 τρισεκατομμύρια δολάρια συσσωρευμένου πλούτου βρίσκονται εν υπνώσει, σε χαρτοφυλάκια πολυπλόκαμων χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Αν το 1/5 απ’ αυτά κινητοποιούνταν, 200 εκατομμύρια άνθρωποι θα έβρισκαν μια δουλειά. Και, δουλεύοντας, θα πρόσθεταν τουλάχιστον 2 ποσοστιαίες μονάδες στην παγκόσμια ανάπτυξη. Διαθέτουμε τους πόρους και την τεχνολογία για να εξαλείψουμε την ανεργία, να εξαφανίσουμε την πείνα, τη φτώχεια και τις επιδημίες, την ενεργειακή ανασφάλεια, να εξασφαλίσουμε μόρφωση και κατάρτιση σε όλους τους νέους του πλανήτη. Μπορούμε ήδη να οργανώσουμε τον αποικισμό της Σελήνης ή να κατασκευάσουμε νανορομπότ που θα «επισκευάζουν» την πιο μικροσκοπική πτυχή του ανθρώπινου σώματος. Κι όμως, η «κοινή λογική» έχει αναγάγει σε ύψιστη «μεταρρύθμιση» την απόλυση 4.000 δημοσίων υπαλλήλων, την απελευθέρωση των απολύσεων και τελικά σε μονόδρομο παραγωγικής ανάταξης την καταστροφή παραγωγικού δυναμικού. Πόσο σχιζοφρενής, ημίτρελος ή βλαξ πρέπει να είναι κανείς για να μην καταλαβαίνει ότι το πρώτο βήμα προς την «εναλλακτική λύση» είναι να έρθει σε ρήξη με τον παραλογισμό της «κοινής λογικής»;

 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΑΡΑΜΠΑΣ: Είσαστε φιλάνθρωπος, κύριε Τριπ. Σας  νιώθω. Αλλά, αν σας δίναμε να φάτε από φιλανθρωπία και οίκτο, θα ήταν σαν να σας ταπεινώναμε. Πρέπει να το κάνουμε γιατί το αξίζετε. (Στον Μπρεστόλ.)  Από πού θα ξεκινούσε η καλοσύνη που επικαλεστήκατε πριν από λίγο, τι θα ’χε σαν κίνητρο; Πιστεύετε πως είμαστε καλοί; Πως είμαστε δίκαιοι, άδικοι; Πιστεύετε στην καλοσύνη, δικαιοσύνη, αδικία; (Στους δυο.) Θα πρέπει να κρυώνετε, εκτεθειμένοι όπως είσαστε στα ρεύματα απ’ όλες τις πάντες. Συγχωρέστε μας γι’ αυτό, η σούπα θα σας ζεστάνει. Τι προτιμάτε, πρώτα τη σούπα ή πρώτα την ελευθερία σας; Αν διαλέξετε το δεύτερο, θα είσαστε πολύ εξαντλημένοι, δεν θα έχετε δυνάμεις να φτάσετε ούτε μέχρι την άκρη της πεδιάδας, ούτε μέχρι τους πρόποδες των βουνών. Ύστερα, πώς θα ανεβείτε, πώς θα περάσετε τα σύνορα που βρίσκονται στις κορφές τους; Λοιπόν, νομίζω πως είναι καλύτερα πρώτα τη σούπα και ύστερα να σας ανοίξουμε τις πόρτες. (Στον Τριπ.) Την αξίζετε τη σούπα σας, κύριε Τριπ;

ΤΡΙΠ: Δεν ξέρω. Ξέρω πως πεινάω.

Ευγένιου Ιονέσκο, «Η πείνα και η δίψα»