Μεταξύ Γολγοθά και Δαμασκού

ΕφΣυν 29/4/2021

Μόλις 220 χιλιόμετρα χωρίζουν την Ιερουσαλήμ από τη Δαμασκό. Στα χρόνια του Ιησού παίζει να ήταν υπόθεση τεσσάρων ημερών, με άλογα, καμήλες ή πεζή. Ο Σαούλ θα χρειάστηκε ακόμη παραπάνω, τυφλωμένος και σαστισμένος από το υπερφυσικό κάλεσμα που τον φώτισε, αφού πρώτα τον συσκότισε.

Τέτοιες συγκλονιστικές μεταστροφές -ο διώκτης μεταμορφώνεται σε ηγέτη των διωκόμενων, ο βασανιστής σε γιατρό του πόνου, ο διάβολος σε αρχάγγελο θεού- είναι σχεδόν αδύνατο να εξηγηθούν χωρίς επίκληση του μεταφυσικού. Κι ίσως αυτό παρακίνησε αρθρογράφο των Financial Times (Martin Sandbu) να δει στη ρητορική του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΟΟΣΑ «μια μεταστροφή πιο ριζική και από αυτήν του Aποστόλου Παύλου στον χριστιανισμό, στον δρόμο προς τη Δαμασκό».

Δεν ξέρω πώς ακριβώς προέκυψε η επιφοίτηση της Γκεοργκίεβα, του Μάλπας, του Γκουρία, που είναι επικεφαλής των τριών οργανισμών, και όλων των τεχνοκρατών που επί δεκαετίες επέδραμαν ως τιμωροί ιππότες της Αποκάλυψης στις οικονομίες, επιβάλλοντας βίαια τις νεοφιλελεύθερες εμμονές τους. Είναι όμως αδύνατο να μην αναρωτηθεί κανείς γιατί η παγκόσμια οικονομική ηγεσία ανησυχεί τόσο για την ανισότητα και τη φτώχεια, βλέπει το σωστό εκεί που κατήγγελλε το λάθος, ενθαρρύνει την αύξηση των κρατικών δαπανών, δεν βλέπει πρόβλημα στη γιγάντωση χρεών και ελλειμμάτων, ζητεί γενναιόδωρη ενίσχυση της δημόσιας υγείας και εκπαίδευσης, υποστηρίζει την αύξηση της φορολόγησης των πλουσιότερων, τάσσεται υπέρ υψηλότερου εταιρικού φόρου, χειροκροτεί το νέο αμερικανικό New Deal, θεωρεί ισχνό το ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, ευνοεί τον κρατικό παρεμβατισμό, θέλει ενίσχυση εισοδημάτων, ακόμη και αυξήσεις μισθών. Γενικώς, απορεί κανείς γιατί η καπιταλιστική «Διεθνής» γλείφει εκεί που έφτυνε.

Το κλισέ λέει ότι ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Αλλά αν ο δρόμος του ΔΝΤ προς τη Δαμασκό εκτός από την επιφοίτησή τους φέρνει και μια καθοριστική αλλαγή στο παγκόσμιο οικονομικό παράδειγμα, έστω και για λόγους αυτοσυντήρησης και αναπαραγωγής του συστήματος, σίγουρα είναι προτιμότερος από τον δρόμο προς τον Γολγοθά, της προτεσταντικής υποταγής στον πόνο, τη στέρηση, τη βάσανο, τη λιτότητα που έχει ακόμη τους φανατικούς οπαδούς του. Πάνω από όλους, τον καλό μας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, που επισείει τον κίνδυνο μιας πανδημίας χρέους μετά την πανδημία του κορονοϊού, θεωρεί ότι το άφθονο και φθηνό κρατικό χρήμα επαναφέρει τον «ηθικό κίνδυνο» στην ευρωζώνη, διαφθείρει πολίτες, κοινωνίες και κυβερνήσεις, φέρνει πληθωρισμό, ανεξέλεγκτα ελλείμματα. Ο Σόιμπλε, ακριβώς όπως έκανε όλη τη δεκαετία της κρίσης χρέους, πιστεύει ότι κάνει την ορθή προβολή των ευαγγελικών κηρυγμάτων στην οικονομία, υποδεικνύοντας όπως ο Ιησούς στον πλούσιο νέο τη φτωχοποίησή του επί γης για να έχει μια πιθανότητα να κερδίσει τον επουράνιο πλούτο.

Νά μια ενδιαφέρουσα αντιστροφή ρόλων που έχει προκαλέσει η πανδημία: ενώ οι κλασικοί νεοφιλελεύθεροι με προσαρμοστικότητα ασπόνδυλου και φανατισμό νεοφώτιστου Παύλου προσχώρησαν στον απεχθή κρατικό παρεμβατισμό, απέμειναν οι ορντο-λιμπεραλιστές (οι οπαδοί της ισορροπίας κράτους και αγοράς, του ιδιότυπου μεταπολεμικού γερμανικού κρατικού καπιταλισμού) μόνοι να υπερασπίζονται τις επάλξεις της αέναης λιτότητας και να απειλούν με δημοσιονομική σταύρωση στη μετά πανδημία εποχή.

Ας ελπίσουμε ότι δεν θα ξαναδιασταυρωθούν οι δρόμοι των δύο ρευμάτων, κάπου μεταξύ Γολγοθά και Δαμασκού. Τη βάψαμε.


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Εφη αυτώ ο Ιησούς· ει θέλεις τέλειος είναι, ύπαγε πώλησόν σου τα υπάρχοντα και δος πτωχοίς, και έξεις θησαυρὸν εν ουρανώ, και δεύρο ακολούθει μοι. ακούσας δε ο νεανίσκος τον λόγον απήλθε λυπούμενος· ην γαρ έχων κτήματα πολλά. Ο δε Ιησούς είπε τοις μαθηταίς αυτού· αμήν λέγω υμίν ότι δυσκόλως πλούσιος εισελεύσεται εις την βασιλείαν των ουρανών. πάλιν δε λέγω υμίν, ευκολώτερόν έστι κάμηλον διά τρυπήματος ραφίδος διελθείν ή πλούσιον εις την βασιλείαν του Θεού εισελθείν.

Κατά Ματθαίον, ιθ', 21-24

Σκληρή, πράσινη εποχή

ΕφΣυν, 24-25/4/2021

Λοιπόν, πολύ νόστιμο αυτό που είπε ο Δένδιας στο Arab News με τα πετρέλαια και τα αέρια του Αιγαίου. Θυμίζω τα βασικά: «Η Ελλάδα πιστεύει στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και δεν πρόκειται να αρχίσει να σκάβει τον βυθό της Μεσογείου για να βρει αέριο και πετρέλαιο… Οικονομικά δεν οραματίζομαι η Ελλάδα να γίνει χώρα παραγωγής πετρελαίου… Το Αιγαίο είναι ένας παράδεισος στη Γη -δεν σκοπεύουμε να το μετατρέψουμε σε Κόλπο του Μεξικού».
Τον Κυριάκο τον ρώτησε; Μάλλον όχι. Εξ ου και πλάκωσαν μετά οι διευκρινίσεις και οι αποσαφηνίσεις και οι επανατοποθετήσεις ότι «δεν θα πειραχτεί το υπάρχον ενεργειακό πρόγραμμα της χώρας», ότι «οι απόψεις του υπουργού για την πράσινη ενέργεια είναι γνωστές» κ.λπ.

Λοιπόν, δεν του το ’χα του Δένδια, με τον οποίο στα μακρινά νιάτα μας υπήρξαμε συμφοιτητές, χωρίς ωστόσο ν’ ανταλλάξουμε και πολλές κουβέντες εξ όσων θυμάμαι, δεν το επέτρεπε το ιδεολογικό πρωτόκολλο της μεταπολιτευτικής έντασης των αμφιθεάτρων. Ανευ σημασίας αυτό. Περισσότερη σημασία έχει ότι αυτή η φευγαλέα αναφορά ενταφιάζει πανηγυρικά την εθνική μυθολογία δεκαετιών, που συνέδεε την ελληνοτουρκική και όλη τη γεωπολιτική ένταση στο Αιγαίο και σε όλη τη νοτιοανατολική Μεσόγειο με τα τεράστια κοιτάσματα των υδρογονανθράκων που θα μας έλυναν κάθε πρόβλημα για τις επόμενες πολλές δεκαετίες, μέχρι που θα έλυναν και το Κυπριακό, άσε που θα διέγραφαν και το δημόσιο χρέος με μια μονοκοντυλιά και θα καθιστούσαν την Ελλάδα, μαζί και την Κύπρο, εκτός από θαλασσοκράτειρες, πετρελαιοκράτειρες και αεριοκράτειρες. Ετσι, θα λυνόταν διαμιάς και το διάσημο βασανιστικό δίλημμα σε ποιον ανήκει το Αιγαίο: στους Ελληνες, στους Τούρκους ή στα ψάρια του; Θα ανήκε πολύ απλά στην Total, τη Repsol, την Exxon, την Gazprom και σε όλους τους σούπερ σταρ της μαύρης πετρελαϊκής εποχής, που κάποτε κυριαρχούσαν ως Επτά Αδελφές πριν χάσουν το παγκόσμιο μονοπώλιό τους από το καρτέλ του ΟΠΕΚ και από τις «Νέες Επτά Αδελφές», που εκτείνονται από την Κίνα μέχρι τη Βενεζουέλα και από τη Μαλαισία μέχρι τη Ρωσία.

Πάνω σε αυτήν τη μυθολογία χτίστηκαν γεωπολιτικές και γεωοικονομικές στρατηγικές της τελευταίας εικοσαετίας που κατέληξαν στη διπλωματία των ΑΟΖ και στην οικοπεδοποίηση της θάλασσας, του Αιγαίου, του Ιονίου, του Λιβυκού. Ολη η θαλάσσια επικράτεια Ελλάδας και Κύπρου χαράχτηκε σε οικόπεδα, δημοπρατήθηκε και μοιράστηκε σε ωραίες ελληνο-ιταλικές, ελληνογαλλικές, ελληνο-ισραηλινές, ελληνοαμερικανικές κοινοπραξίες που απέκτησαν δικαιώματα έρευνας και εξόρυξης, και μόλις πριν από μερικούς μήνες κυρώθηκαν οι τελευταίες συμβάσεις παραχώρησης θαλάσσιων «οικοπέδων». Και πάνω στην ίδια μεγάλη προσδοκία πως η χώρα θα γίνει ενεργειακό σταυροδρόμι και θα μας διασχίζουν απ’ άκρου εις άκρον αγωγοί χερσαίοι και υποθαλάσσιοι χτίστηκε και η νέα (;) συμμαχία με Ισραήλ και ΗΠΑ, που τόσο παράδοξα και αφοσιωμένα υπηρέτησαν όλες οι κυβερνήσεις των τελευταίων ετών, συμπεριλαμβανομένου του ΣΥΡΙΖΑ.

Χελόου! Δεν ξέρω αν το έχετε πάρει πρέφα, αλλά ο ένας μετά τον άλλον οι πειρατές του βυθού κόβουν λάσπη από τα θαλάσσια οικόπεδα που σπεύσαμε να τους διαθέσουμε. Φεύγει η Repsol από το ένα, φεύγει η Total από το άλλο, φεύγει και η Edison, ακόμη και τα ΕΛΠΕ (του Λάτση) σκέφτονται να εγκαταλείψουν τις έρευνες και τις εξορύξεις, μονάχα η Energean του Πρίνου έχει μείνει, αλλά για πόσο κι αυτή, όταν ισχυρίζεται ότι εξαρτάται από τη φιλανθρωπία του Μαξίμου και τις κρατικές εγγυήσεις;

Ο Δένδιας είπε φωναχτά αυτό που έχουν δει προ πολλού οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, οι παλιές και οι νέες Επτά Αδελφές της εποχής των υδρογονανθράκων. Οτι η σκληρή, μαύρη πετρελαϊκή εποχή με τον έναν ή τον άλλο τρόπο κλείνει. Το σπορ της εξόρυξης έχει γίνει πολύ ακριβό για να το ασκείς σε μικρά κι αβέβαια «γήπεδα», επομένως πρέπει να επικεντρωθούν στα σιγουράκια -στα εύκολα και απεριόριστα κοιτάσματα- και να μπουν με τα μπούνια στο νέο Ελντοράντο, στη σκληρή πράσινη εποχή, στην εγγυημένη κερδοσκοπία της μετάβασης στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οχι από καμιά ανησυχία για το κλίμα, την υπερθέρμανση του πλανήτη και τη βιοποικιλότητα. Αλλά γιατί η πανδημία εδραίωσε αμετάκλητα τη στροφή της παγκόσμιας ηγεσίας στο νέο ενεργειακό μοντέλο. Γιατί οι κυβερνήσεις υπόσχονται να χρηματοδοτήσουν αδρά τον νέο, πράσινο καπιταλισμό, γιατί τα μεγάλα πακέτα χρηματοδότησης της ανάκαμψης μετά την πανδημία θα πέσουν στην πράσινη μετάβαση, γιατί οι αγορές μπορούν μια χαρά να κάνουν τον τζόγο τους και με πράσινα ομόλογα, γιατί και οι ίδιες οι πολυεθνικές των υδρογονανθράκων αναζητούν εξόρυξη κερδών στις «καθαρές» τεχνολογίες, γιατί αρκετά ταράξαμε την ηρεμία των ψαριών στις θάλασσες, τώρα θα σπάσουμε τα νεύρα των πουλιών με ανεμογεννήτριες και θα κόψουμε τον ήλιο των φυτών. Μετά τις θάλασσες θα οικοπεδοποιήσουμε τους κάμπους και τα βουνά, γιατί ο καπιταλισμός είναι το πιο οβιδιακό και προσαρμοστικό σύστημα στην ιστορία της ανθρωπότητας κι αν πρόκειται να εξασφαλίσει τη δική του αειφορία, είναι πρόθυμος να προσκυνήσει και την αειφορία της γης, της ατμόσφαιρας, της βιοποικιλότητας, του κλίματος.

Καλώς ήρθατε στην πράσινη εποχή, που, αν και καθαρή, μπορεί να αποδειχτεί το ίδιο σκληρή και ανελέητη με τη μαύρη.


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

«Ποια είναι η συνταγή της επιτυχίας μου; Να ξυπνάω νωρίς, να δουλεύω μέχρι αργά και να βγάζω πετρέλαιο»
Τζ. Πολ Γκέτι, ιδρυτής της Getty Oil Company

Σχέδιο Οσφυοκαμψίας και Εξουθένωσης

ΕφΣυν, 17-18/4/2021

Αυτό που είναι διασκεδαστικό με την ευρωπαϊκή νομενκλατούρα είναι η ευρηματικότητά της στην επιλογή πομπωδών όρων που πολλοί τους ακούνε, λίγοι τους καταλαβαίνουν. Είναι και οι γλωσσικοί μέσοι όροι που επιβάλλουν παράξενους συμβιβασμούς στα αγγλικά, τα οποία διατηρούν το μονοπώλιο της ορολογίας, παρά το Brexit. Η Ε.Ε. μιλά τη γλώσσα της μόνης χώρας που την εγκατέλειψε. Λοιπόν, οι αγγλικοί μέσοι όροι βάφτισαν Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilience Facility) τον κουμπαρά που, αφού γεμίσει με καμιά 800αριά δισ. ευρώ, θα δοθεί στα κράτη μέλη για να παίζουν –με επιδοτήσεις και δάνεια– τα επόμενα 5-6 χρόνια. Και πες ότι το «Ανάκαμψης» κουτσά στραβά το καταλαβαίνει ο μέσος Ευρωπαίος. Αυτό το «Ανθεκτικότητας» πού κολλάει; Ποιος θα αντέξει τι και ποιον; Εμείς αυτούς ή αυτοί εμάς; Μήπως υπονοείται μια ακόμη δεκαετία οδυνηρής προσαρμογής στην οποία εμείς ως υποζύγια οφείλουμε να αντέξουμε, κύριος οίδε τι ακόμη;

Τα γραφικά είναι τα original του "Ελλάδα 2.0", παρακαλώ.

Τέσπα, οφείλω να ομολογήσω ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη, με την πολυπληθή επικοινωνιακή μεραρχία της (ή μήπως έχει αναβαθμιστεί σε στρατιά;), διέβλεψε το πρόβλημα κατανόησης και εκλαΐκευσης και έβαλε δίπλα στο υποχρεωτικό «Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» ένα «Ελλάδα 2.0» και καθάρισε. Είναι βέβαιο ότι η θεία Αμερσούδα στην ανατολική Πανωκατωπετρομαγούλα, που μετά τη διπλή δόση Pfizer παίζει το web στα δάχτυλα, μια χαρά κατάλαβε. Κι έπειτα βάζουν κι αυτά τα ωραία κι εύγλωττα γραφικά δίπλα στους «στρατηγικούς πυλώνες»: ένα φυλλαράκι για την πράσινη μετάβαση, κάτι χριστουγεννιάτικα αστεράκια για την ψηφιακή μετάβαση, ένα τεθλασμένο βέλος για τις εξαγορές, κάτι νευρικά σπερματοζωάρια για την καινοτομία, κάτι κεράκια της Λαμπρής για την κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού (κρυφό σχολειό;) και το κορυφαίο, μια επαγγελματική τσάντα πάνω από μια ανοικτή παλάμη για τις επενδύσεις και τις συμπράξεις ιδιωτικού και δημοσίου τομέα, που είμαι βέβαιος ότι δεν συμβολίζει μίζες, χρηματιστικές εξαγορές και διαφθορά (η τσάντα θα είναι άδεια ή θα έχει μόνο χαρτιά, με τίποτα τούβλα διακοσάευρων). Κι έτσι, μ’ αυτά τα χαζοχαρούμενα γραφικά δίπλα στους βαρύγδουπους τίτλους επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων, ο κόσμος μπορεί να είναι ήσυχος ότι τα εκατοντάδες εκατομμύρια που τους συνοδεύουν θα πάνε σε καλή μεριά. Καλοφάγωτα τα 30 δισ. ευρώ.

Είναι πολλά τα λεφτά, Αρη, Κυριάκο, Αλέξη, Κωστή, Χρήστο, Νίκη, Εφη κι όλα τα ονόματα, είναι πολλά τα λεφτά για μια χώρα χρεοκοπημένη, που παραμένει στον πάτο της ανάκαμψης και στην ουρά της ανθεκτικότητας. Κι αν ξεπεράσουμε τα προβλήματα της ερμητικής ορολογίας και της τεχνογραφειοκρατικής αργκό και προχωρήσουμε στο ξεφύλλισμα του κατ’ ευφημισμόν «Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» και σε όσα τουλάχιστον μας αποκαλύπτει η απαρίθμηση των 170 «επενδύσεων» και «μεταρρυθμίσεων» (με όλα τα εισαγωγικά του κόσμου) όπου θα πάνε τα πολλά λεφτά, θα πέσουμε πάνω στο σκάνδαλο της επόμενης δεκαετίας.

Αν υλοποιηθεί τούτο το έκτρωμα, αυτό που ορθά αποκάλεσε ο Χατζηδάκης «εθνική ντροπή» –την κατασπατάληση δισεκατομμυρίων του ΕΣΠΑ στην ψευδοκατάρτιση των προηγούμενων δεκαετιών– θα φαίνεται αθώα παιδική σκανδαλιά. Ως εκ τούτου, προτείνω την αντιστροφή του ευφημισμού σε όλα του τα μέρη (Εθνικό, Ανάκαμψη, Ανθεκτικότητα) και τη μετονομασία του σε «Αντεθνικό Σχέδιο Οσφυοκαμψίας και Εξουθένωσης». Ωστε να αποτυπώσει με ακρίβεια το συνονθύλευμα εξυπηρετήσεων σε μπαταχτσήδες επιχειρηματίες που θέλουν μνημόσυνα με ξένα κόλλυβα και γάμους με κλεμμένα κουφέτα, σε οσφυοκάμπτες της εξουσίας που ετοιμάζονται για τις επόμενες αρπαχτές, σε πελατειακές εξαγορές μικρομεσαίων στρωμάτων, σε πολιτικές εξουθένωσης της εργασίας, σε πράσινα φύκια και ψηφιακές κορδέλες, σε τσιμέντα, ασφαλτοτάπητες, ανεμογεννήτριες, ηλιακά πάνελ, σε ένα ολέθριο αυτοσχεδιασμό κατασπατάλησης πολύτιμων πόρων που, αντί ενός νέου μοντέλου, μετατρέπουν τον παραγωγικό ερειπιώνα σε μάντρα πώλησης πάσης φύσεως υλικών. Αυτό το γονατογράφημα που αποκαλείται «Σχέδιο» είναι το σκάνδαλο των σκανδάλων.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Αρης: Είναι ανάγκη να χτυπηθούμε;
Μαύρος: Πολλά τα λεφτά, Αρη.
Αρης: Εντάξει, Μαύρε.

Ντίνου Δημόπουλου, Ηλία Λυμπερόπουλου, «Λόλα» (1964)

Μπάιντεν μπλουζ

ΕφΣυν, 10-11/4/2021

Ομολογώ ότι όσα διαδραματίζονται από την αρχή του χρόνου ανάμεσα στις δυο όχθες του Ατλαντικού αποσταθεροποιούν τις βεβαιότητες και τα βολικά κλισέ μου. Ενώ η βαπτισμένη στα νάματα της σοσιαλδημοκρατίας και του κοινωνικού κράτους μεταπολεμική Ευρώπη παραμένει φριχτά κολλημένη στις νεοφιλελεύθερες μεταλλάξεις των τελευταίων δεκαετιών, στην κοιτίδα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού-καζίνο και της τέλειας απορρύθμισης που αποδείχθηκε τέλεια καταιγίδα, συντελείται μια θεαματική μεταστροφή, μια καλοδεχούμενη κωλοτούμπα που εκ του αποτελέσματος θα αποδειχθεί αν είναι ή όχι ιστορικών διαστάσεων.

Αυτός ο εκ πρώτης όψεως αδιάφορος, συντηρητικός, αντικομμουνιστής, μισο-Ρώσος, κινεζό-φοβος τύπος που έγινε ξυστά πρόεδρος, αυτός ο άνθρωπος του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος και του χρηματοπιστωτικού κατεστημένου της Wall Street, ο ασφυκτικά περιστοιχισμένος από τα επιχειρηματικά λόμπι του άγριου αμερικανικού καπιταλισμού, ο χαροκαμένος πλην όρθιος υπερήλικας Τζο Μπάιντεν, μοιάζει να επιχειρεί να επιφέρει στη μετα-πανδημική παγκοσμιοποίηση το πλήγμα που ο βρυχώμενος Τραμπ απειλούσε να προκαλέσει, πλην πέρασε και δεν κόλλησε.

Οσα εκπορεύονται από την Ουάσιγκτον το τρίμηνο της προεδρίας Μπάιντεν, άσχετα από τα προσκόμματα που συναντούν στα αμερικανικά νομοθετικά σώματα ή στα σαπισμένα από το νεοφιλελεύθερο σαράκι διεθνή φόρα, συνιστούν μια εντυπωσιακή αλλαγή οικονομικού παραδείγματος. Που επειδή προέρχεται από την αμερικανική υπερδύναμη, είναι εξ ορισμού παγκόσμια. Ανεξάρτητα από την ειλικρίνεια των προθέσεων, το όλο «πακέτο» είναι εντυπωσιακό. Εχουμε και λέμε, λοιπόν:

α) Κρατικός καπιταλισμός μέχρι να σβήσει ο ήλιος (λέμε τώρα…). Τα σχεδόν 6 τρισ. δολάρια κρατικών δαπανών για στήριξη εισοδημάτων, ανέργων, θέσεων εργασίας, κοινωνικών υπηρεσιών, δημόσιων υποδομών που προωθεί η κυβέρνηση Μπάιντεν μέχρι στιγμής, που μας κάνουν σχεδόν 2 Νιου Ντιλ, είναι υπόθεση δεκαετιών. Που σημαίνει ότι η διαχείριση- απόσβεση του τεράστιου νέου χρέους που δημιουργείται μετατίθεται στο απώτατο μέλλον ή ελπίζεται ότι θα συρρικνωθεί από μια θηριώδη ανάπτυξη, κινεζικών διαστάσεων. Οπως τραγούδαγε σαρκαστικά κι ο Γούντι Γκάθρι στα χρόνια του Νιου Ντιλ, ακόμη κι όταν τελειώσουν τους δημόσιους δρόμους, θα φτιάξουν κι άλλους.

β) Παρότι η πανδημία και η επέλαση του αλγοριθμικού καπιταλισμού φέρνουν πλησιέστερα από ποτέ το όραμα του κεφαλαίου από καταβολής του, για απεριόριστη υπεραξία χωρίς εργασία και οι τεχνολογικοί κολοσσοί δουλεύουν πυρετωδώς για την αποϋλοποίηση των εργασιακών σχέσεων και των ίδιων των εργαζόμενων (έστω κι αν απλώς τους κρύβουν πίσω από μιαν οθόνη στο σπίτι τους), η κυβέρνηση Μπάιντεν παραδόξως επικαιροποιεί την αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας. Με την προσπάθεια –ανεπιτυχή προς το παρόν– να διπλασιάσει τα κατώτατα ωρομίσθια, να αναζωογονήσει τη διαπραγματευτική ισχύ των συνδικάτων για τους μισθούς, τα ωράρια, τους όρους εργασίας, να διευκολύνει τη δημιουργία τους και εκεί που είναι αδιανόητη, στα άβατα των GAFAM, η κυβέρνηση Μπάιντεν μοιάζει να θέλει να ζωντανέψει την πάλη των τάξεων, εκεί που σχεδόν από εποχής Ρίγκαν και ριγκανόμικς κατέστη κλινικά νεκρή.

γ) Ζήτω οι φόροι! Με την πρόταση για παγκόσμιο εταιρικό φόρο, με ελάχιστο συντελεστή φορολόγησης των κερδών και περικύκλωση των πολυεθνικών στους φορολογικούς παραδείσους, ο Μπάιντεν βάζει τέλος στα νεοφιλελεύθερα κλισέ ότι οι υψηλοί φόροι διώχνουν τις επενδύσεις και καταστρέφουν τις θέσεις εργασίας και επιχειρεί να φρενάρει τον ανταγωνισμό της αποφορολόγησης. Γι’ αυτό έβγαλε φλύκταινες στο άκουσμα της πρότασης το Ιρλανδός Ντόναχιου, και θα βγάλουν ακόμη περισσότερες ο Βούλγαρος Μπόρισοφ και οι αξιωματούχοι όλων των ευρωπαϊκών αυλών –του Λουξεμβούργου, της Γερμανίας, της Ολλανδίας– που προσφέρουν φορολογική ασυλία στους πάντες, είτε είναι Ρώσοι μαφιόζοι είτε καθωσπρέπει πολυεθνικές που αλλάζουν τις φορολογικές έδρες σαν τα πουκάμισα.

Σ’ αυτό το τελευταίο αναμένεται ο μεγάλος αυτοεξευτελισμός της Ευρώπης. Η επηρμένη ήπειρος του αποξηλωμένου κοινωνικού κράτους, των κανόνων, των ρυθμίσεων, των μεγαλόστομων μανιφέστων για την αλληλεγγύη και τη σύγκλιση και την κοινωνική δικαιοσύνη, το συνονθύλευμα των 27 φορολογικών συστημάτων, του ανελέητου αρνητικού φορολογικού και μισθολογικού ανταγωνισμού, η ήπειρος των τεράστιων ανισοτήτων που κρύβει κάτω από το χαλί τους φορολογικούς παραδείσους της, ξεπλένοντας το σύμπαν, θα χάσει τα λόγια της. Ηδη ξετσούμισαν οι κέλτικες τίγρεις και τα φλαμανδικά γατάκια κι άρχισαν να ψελλίζουν ανοησιούλες για τις αδύναμες χώρες που έχουν ανάγκη τους χαμηλούς συντελεστές. Μπα; Αυτό ισχύει και για το Μεγάλο Δουκάτο; Και για την Ολλανδία; Και για τη Γερμανία, που έχει κρυμμένους φορολογικούς παραδείσους σε κάθε τράπεζα που προσφέρει private banking; Η Ε.Ε. κινδυνεύει να πνιγεί στην υποκρισία της. Αν δεν χορέψει το μπλουζ του Μπάιντεν, θα τη χορέψουν οι GAFAM κι όλοι οι μεγάλοι του αλγοριθμικού καπιταλισμού στο ταψί.


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Θα πιάσω φτυάρι στο χέρι μου
και θα φτιάξω ένα δημόσιο δρόμο
Θα προσλάβω κάθε άντρα που μπορώ
και θα στρώσω έναν δημόσιο δρόμο.

Τρακτέρ, οδοστρωτήρες και μηχανές
στρώνουν έναν δημόσιο δρόμο
Ολοι θα δουλεύουν όταν θα περνάω
θα φτιάχνουν έναν δημόσιο δρόμο.

Τι κάνετε αν δεν έχετε να πληρώσετε νοίκι;
Στρώνετε έναν δημόσιο δρόμο
Κι ύστερα και μια σιδηροδρομική γραμμή
Φτιάξτε έναν δημόσιο δρόμο.

Ποιος θα ταξιδέψει στον δρόμο;
Φτιάξτε έναν δημόσιο δρόμο.
Για δουλειά και καλή τροφή,
Φτιάξτε έναν κυβερνητικό δρόμο.

Και τι κάνουμε όταν τελειώσουμε;
Θα φτιάξουμε έναν δημόσιο δρόμο.
Κι αμέσως μετά, αδερφέ, θα ξεκινήσουμε ξανά
και θα στρώσουμε ακόμη περισσότερους δημόσιους δρόμους.

Γούντι Γκάθρι, «Ο δημόσιος δρόμος»

Αρχηγοί οικογενείας

ΕΦΣΥΝ, 3-4/4/2021

Ο εγχώριος καπιταλισμός υπήρξε από καταβολής του οικογενειακή υπόθεση. Τόσο αυστηρά οικογενειακή, στα όρια της αιμομιξίας, ώστε κάθε παρείσακτος που έμπαινε ακόμη και με νόμιμο τρόπο -ως γαμπρός ή νύφη, π.χ.- στη φαμίλια αντιμετωπιζόταν με εχθρότητα για πολύ καιρό, έως και για πάντα, αν δεν έδινε στον πατριάρχη τεκμήρια αφοσίωσης στην οικογενειακή περιουσία, τον μοναδικό αληθινό δεσμό αίματος που κρατά τη φαμίλια σε συνοχή και εξασφαλίζει την αύξηση και τη διαιώνισή της από γενιά σε γενιά.

Ο ελληνικός καπιταλισμός, τόσο στην αρπακτική, κλεπτοκρατική εκδοχή του όσο και στη λαμπερή, λαϊφσταϊλάδικη βερσιόν του, ήταν και παραμένει κατά βάση οικογενειακός καπιταλισμός. Το ιδρύματα πολιτισμού, κοινωφελούς προσφοράς και φιλανθρωπίας που κραυγάζουν την αγωνία υστεροφημίας των πατριαρχών του -Νιάρχου, Λάτση, Ωνάση, Βαρδινογιάννη, τα πιο ονομαστά-, με μια φιλοδοξία να ανταγωνιστούν ακόμη και τον Παρθενώνα, είναι απλώς τα πιο γνωστά τοπόσημα και μνημεία του. Στα θεμέλιά τους είναι καλά θαμμένες σεξπιρικών διαστάσεων οικογενειακές τραγωδίες και αιματηρά μυστικά, αλλά η απόλαυση ή η κοινωφέλεια που μας προσφέρουν ως αντιπαροχή έχουν σβήσει κάθε ανεπιθύμητη σκιά.

Στην ιστορία του ελληνικού οικογενειακού καπιταλισμού προστέθηκε εσχάτως ένα νέο κεφάλαιο, αυτό των οικογενειακών γραφείων, των family offices - μια αρκετά παλιά επινόηση νομικής μορφής διαχείρισης του μεγάλου πλούτου στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, την Ασία, αλλού σχετικά ρυθμισμένη και αλλού εντελώς άτυπη. Υποτίθεται ότι η κυβέρνηση προώθησε τον περασμένο Φλεβάρη τη σχετική διάταξη που δίνει κίνητρα ίδρυσης ή μεταφοράς οικογενειακών γραφείων στη χώρα μας για την προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων, αν και αυτό που κάνουν τα «οικογενειακά γραφεία» είναι να βαφτίζουν την επιχειρηματική επένδυση και κερδοφορία σε οικογενειακή περιουσία και τα αποκτήματά της σε προσωπικά αντικείμενα των μελών της. Επειδή ο πλούτος είναι πολύς και προορισμός του είναι να αβγαταίνει και να μετασχηματίζεται, το οικογενειακό γραφείο αγοράζει π.χ. για λογαριασμό του/της αρχηγού της οικογενείας, αντί ενός διαμαντοστόλιστου Cartier -του τέταρτου ή πέμπτου, που στο κάτω κάτω δεν πρόκειται να το φορέσει-, ένα πακετάκι μετοχών σε μια κατασκευαστική εταιρεία, σε μια τράπεζα, σε ένα ΜΜΕ. Κι αν τα παιδιά είναι ακόμη μικρά ή έχουν ακόμη σπουδές ή δεν νογάνε στην τελική, αντί να τους πάρουμε το 30ό ακίνητο π.χ. στην Αυστραλία, όπου μπορεί να μην πάνε και ποτέ, τους αγοράζουμε ένα τιτλοποιημένο επιχειρηματικό δάνειο της Πειραιώς, της Eurobank, της Εθνικής. Κι αν αργότερα θελήσουν, πάνε και το τρίβουν στη μούρη του οφειλέτη και του παίρνουν την ενυπόθηκη μπίζνα του, ή για να την «τρέξουν» ή για να την κάνουν ευρωδίφραγκα.

Θα αναρωτηθεί κανείς: και τι διαφέρει το οικογενειακό γραφείο από τον παραδοσιακό οικογενειακό καπιταλισμό; Σε αδρές γραμμές, με μοναδικό τίμημα τη μεταφορά της φορολογικής κατοικίας των μελών της φαμίλιας στην Ελλάδα -από το Ντελαγουέρ, τα Κέιμαν ή τη Ζυρίχη που ήταν πριν-, οι διαχειριστές της οικογενειακής περιουσίας κάνουν νόμιμα και με ελάχιστο φορολογικό κόστος αυτό που απαιτούσε πριν μια περίπλοκη, χρονοβόρα, βρόμικη και συχνά αιματηρή δουλειά εξαγοράς αξιωματούχων, εχεμύθειας, εξαπάτησης ή απλής εξαφάνισης μαρτύρων. Εκσυγχρονισμός, βρε αδερφέ!

Το τι απήχηση και αποτελεσματικότητα θα έχει η προσφορά της φαμίλιας Μητσοτάκη στις λοιπές φαμίλιες του ελληνικού και αλλοδαπού καπιταλισμού, δεν είναι ακόμη σαφές. Ακούσαμε μόνο ότι ήδη το οικογενειακό γραφείο της Μ. Λάτση εμπλουτίζει την πατροπαράδοτη κοσμηματοθήκη με πακέτα κατασκευαστικών ή τραπεζικών μετοχών, που υποθέτουμε ότι ανακουφίζουν τις πληγές από το οικογενειακό ρήγμα που είχε προηγηθεί το καλοκαίρι (από τη Lamda). Συμβαίνουν και στις καλύτερες οικογένειες.
Ομως, το τι μπορεί να προκαλέσει εντός και εκτός οικογενείας ένα οικογενειακό γραφείο, στον ευρύτερο μη οικογενειακό και παρεΐστικο καπιταλισμό, στον ανώνυμο καπιταλισμό των διεθνών χρηματιστηρίων και του άυλου χρήματος, μας το υπέδειξε το μίνι κραχ και οι ζημιές που προκάλεσε ακόμη και στα εξυπνοπούλια του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος ο κ. Σουνγκ Κουκ Χουάνγκ. Ο Αμερικανοκορεάτης ιδρυτής του οικογενειακού γραφείου Archegos Capital Management. Ενας «Αρχηγός» φαμίλιας που ακόμη και με το ελληνικό όνομα του γραφείου του φαίνεται ότι σάρκαζε και παραπλανούσε τους δεινοσαύρους της επενδυτικής τραπεζικής, ασφαλής κι ανενόχλητος -μέχρι την παταγώδη κατάρρευσή του- στην αδιαφάνεια που του πρόσφερε ο σεβασμός στην «οικογένεια».

Το έξυπνο χρήμα, πράγματι, σέβεται και προστατεύει ακόμη τον αρχαιότερο κοινωνικό δεσμό, αρκεί να τον συνέχει πλούτος και μεγάλη περιουσία. Στη δυστοπία του μέλλοντος το μόνο που θα διασωθεί από τις οικογένειες είναι τα family offices. Ολες οι άλλες θα διαλυθούν ως περιττοί και αντιπαραγωγικοί δεσμοί.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Πρέπει να παραλύσουμε τη λειτουργία κάθε οικογένειας, κάθε σχολείου, πανεπιστημίου, εργοστασίου, επιχείρησης, εταιρείας, τηλεόρασης, κινηματογραφικής βιομηχανίας κι ύστερα, αφού τα σταματήσουμε, να επινοήσουμε ευέλικτες μη ιεραρχικές δομές για να διαμοιράσουν τα συσσωρευμένα πλούτη σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι δομές αυτές θα γίνουν δύσκαμπτες στον καιρό τους, εξαιτίας της τρομαγμένης στάσης μας απέναντι στην ελευθερία μας, αν όμως μείνουμε πιστοί στην αρχή της συνεχούς επανάστασης -ανατροπή των κοινωνικών δομών που επινοούν ύστερα από λίγο άθελά τους τον ίδιο τους τον θάνατο και μετά έχουν αξίωση να ζήσουν-, θα βρούμε τον τρόπο όχι μόνο να επιζήσουμε, αλλά και να μην ξαναγυρίσουμε ποτέ πια στο φυσιολογικό πρότυπο του κόσμου, πράγμα που είναι η μοναδική σημασία που μπορεί να αναγνωρίσει κανείς στη λέξη «παλινδρόμηση» σε αυτό το στάδιο της ιστορίας. Δεν αποκλείεται οι μόνες «αληθινές» σχέσεις να είναι εκείνες που απηχούν τον χωρισμό του παιδιού και της μάνας που κλαίνε. Από δω και πέρα δυο άνθρωποι συναντιούνται. Από δω και πέρα υπάρχει η επανάσταση. Καμιά φορά η πραγματική συμβίωση είναι πιο κοντινή όταν μια απόσταση 7.000 μιλίων χωρίζει τον έναν από τον άλλο. Και τότε, όταν από τα κατάβαθα του εαυτού του ξέρει κανείς πως βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση, βγαίνει από αυτή με τη δική του κραυγή, μέσα στην ασυμμέριστη ερημιά του.

Ντέιβιντ Κούπερ, «Ο θάνατος της Οικογένειας» (1971)