Επιλεκτική χρεοκρατία (30/7/2011)

Πόσο είπαμε ότι κρατάνε τα θαύματα στην Ελλάδα; Τρεις μέρες; Μπα, και πολύ λες. Ακόμα κι αυτός ο κανόνας έχει υποστεί αναδιάρθρωση, «κούρεμα». Οι πανηγυρισμοί των αγορών για την «ιστορική απόφαση» της Ευρωζώνης (σ.σ. αν η Ιστορία είχε βούληση θα τα είχε κάνει λαμπόγιαλο για την ευκολία με την οποία την επικαλούνται οι ανιστόρητοι) κράτησαν μόλις δύο 24ωρα. Από την προηγούμενη Δευτέρα έχουν επιστρέψει σ’ έναν σκεπτικισμό για τη βιωσιμότητα του νέου πακέτου διάσωσης της Ελλάδας, σε ζοφερές για την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη εκτιμήσεις και σ’ έναν μπακαλίστικο υπολογισμό πιθανών κερδών και ζημιών που θα καταγράψουν οι περίφημοι «ιδιώτες», όπως κατ’ ευφημισμόν ονομάζονται οι τραπεζικοί Λεβιάθαν. Οι οίκοι αξιολόγησης τήρησαν με απόλυτη συνέπεια τις υποσχέσεις τους. Ανακοίνωσαν ήδη την υποβάθμιση της χώρας στο δυσοίωνο καθεστώς της «επιλεκτικής χρεοκοπίας», που ηχεί περίπου σαν τα οξύμωρα «ολίγον νεκρός» ή «ολίγον έγκυος».

Ο Αύγουστος, μήνας κατά τον οποίο είναι παχιές οι μύγες, θα είναι και μήνας στη διάρκεια του οποίου υποτίθεται ότι θα «αδυνατίσει» το ελληνικό χρέος. Πόσο ακριβώς, κανείς δεν ξέρει. Οι πιστωτές -οι τράπεζες, που έκαναν προσφορά αυτοθυσίας για «ανακύκλωση» ελληνικού χρέους ύψους 135 δισ. ευρώ που λήγει μέχρι το 2020 για μια περίοδο μέχρι το 2040- έχουν βγάλει κρυφούς άσους στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης. Άρχισαν οι δυστροπίες, οι δεύτερες σκέψεις, τα «ναι μεν, αλλά» για ένα κούρεμα ομολόγων ύψους 21 δισ. ευρώ, σύμφωνα με το ιδεώδες σενάριο, απολύτως εγγυημένο με χρήματα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, το EFSF (είδατε πόσα καινούργια πράγματα έχουμε μάθει στον 1,5 χρόνο της κρίσης;), δηλαδή με χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων. Το πόσο πραγματικά θα μειωθεί το χρέος εξαρτάται από το πόσοι από τους πιστωτές θα ανταποκριθούν στη διάρκεια αυτής της πολύπλοκης μυστικής οικονομικής διπλωματίας. Δεδομένα, πάντως, είναι δύο δόγματα, με βάση τα οποία διαπραγματεύεται η «Διεθνής» της τοκογλυφίας: πρώτον, το «Γιάννης κερνάει Γιάννης πίνει», που δηλοί ότι αυτή θέτει τους όρους, επικυρωμένους με την πατίνα της ευρωπαϊκής απόφασης. Παγκόσμια πρωτοτυπία το γεγονός, άλλωστε, ότι η κυβέρνηση αποφάσισε να εκπροσωπηθεί σ’ αυτή τη διαπραγμάτευση από τρεις τράπεζες (Deutsche Bank, BNP Paribas, HSBC) που φιγουράρουν στις πρώτες θέσεις της λίστας των κατόχων ελληνικών ομολόγων. Δεύτερο δόγμα, το «εκεί που μας χρωστάγανε μας παίρνουν και το βόδι». Όπερ σημαίνει ότι οι όροι που επιβάλλουν οι πιστωτές, τα επιτόκια των ομολόγων με τα οποία ανταλλάσσουν τη «θυσία» τους, τους εξασφαλίζουν και επιπλέον κέρδη. Απλά μαθηματικά είναι (τα οποία ωστόσο εγώ δεν κατέχω): τα ομόλογα που αντιστοιχούν σε χρέος 135 δισ. μέχρι το 2020, έστω και κουρεμένα κατά 12-20 δισ. ευρώ, τι θα αποδώσουν τοκιζόμενα και ανατοκιζόμενα μ’ ένα μέσο επιτόκιο 5% μέχρι το 2040, χρονιά μέχρι την οποία επιμηκύνονται; Ας το υπολογίσει κάποιος, εγώ κωλύομαι. Και, τελικά, πόσο θα είναι το χρέος που θα παραδοθεί στην αμέσως επόμενη γενιά; Η αίσθησή μου είναι πως μιλάμε για ένα χρέος που μετά το 2020 θα προσεγγίζει επικίνδυνα το 200% του ΑΕΠ.

Αυτή είναι και η αίσθηση των αγορών, των οργανισμών και θεσμών που τις εκπροσωπούν, που μέσα στον κυνισμό τους περιγράφουν μια ουσιώδη αλήθεια. Η προϊούσα κρατικοποίηση του χρέους, μέσω των δανείων που παρέχουν τα κράτη της Ευρωζώνης, η μετατροπή της χώρας σε προτεκτοράτο των κρατών-πιστωτών (αφού μέχρι το 2020 άνω του 50% του χρέους θα οφείλεται στα κράτη-εταίρους) προκειμένου να μη θιγούν στο ελάχιστο οι τράπεζες και να μη στάξει η ουρά του γαϊδάρου, ουδόλως απομακρύνει την ανάγκη μιας γερής αναδιάρθρωσης. Μιας αποφασιστικής διαγραφής μέρους του χρέους τα επόμενα χρόνια. Το είπε και η Standard& Poor’s, αφήνοντας να αιωρείται μια αμφιβολία για το πόσο προσωρινό θα είναι το καθεστώς «επιλεκτικής χρεοκοπίας» στο οποίο μας έχουν κατατάξει οι οίκοι αξιολόγησης. Θα είναι πράγματι ένας-δυο μήνες, ή μπορεί να υποστεί κι αυτό μια επιμήκυνση αντίστοιχη με των ομολόγων;

Αλλά, ακόμη και με βάση του ιδεώδες σενάριο, ότι δηλαδή το παζάρι με τις τράπεζες πάει μια χαρά, ότι το 90% των ιδιωτών που κατέχουν ελληνικά ομόλογα προσέρχεται με άγρια χαρά στη διαδικασία ανταλλαγής και επιμήκυνσης για 15- 30 χρόνια, ακόμη κι αν η διαβόητη selective default (κατά τον αγγλικό όρο που ξορκίζει το φάντασμα της χρεοκοπίας) κρατήσει μόλις μερικές εβδομάδες, η ελληνική οικονομία είναι αδύνατο να αποφύγει έναν πολύ πιο ουσιώδη κίνδυνο. Να τεθεί σε καθεστώς επιλεκτικής χρεοκρατίας για μερικές δεκαετίες, ή τουλάχιστον μέχρι το 2020, οπότε έχει τεθεί ουσιαστικά εκτός αγορών.
Μην ψάχνετε τα οικονομικά λεξικά, μη γκουγκλίζετε και μην ανατρέξετε στη βοήθεια του σοφού παντογνώστη Μπάμπη (τι θα πει: ποιου Μπάμπη; Του γνωστού ραδιοτηλεοπτικού Μπάμπη, του «δώσ’ μου μνημόνια και πάρε μου το σκαλπ»). Ο όρος επιλεκτική χρεοκρατία είναι δική μου επινόηση, ερασιτεχνική και χειροποίητη. Και αφορά το αδιέξοδο της λύσης που υιοθέτησε η Ευρωζώνη για την κρίση χρέους. Δεν υπάρχει τελική λύση, ξεχάστε το. Τη δεκαετία μέχρι το 2020, κατά την οποία η Ελλάδα θα βρίσκεται πιστοληπτικώς κλινικά νεκρή και διασωληνωμένη στα ευρωπαϊκά ταμεία διάσωσης (αν πραγματικά λειτουργήσουν κι αν αντέξουν μέχρι τέλους), μόνο οι τρεις «εταίροι» της στην υπερχρέωση του ευρωπαϊκού Νότου, η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, έχουν να αντιμετωπίσουν λήξεις ομολόγων ύψους περίπου 2 τρισ. ευρώ (το 1,2 τρισ. είναι της Ιταλίας, εννοείται), έναντι περίπου 210 δισ. που πρέπει να αποπληρώσει η Ελλάδα. Αν προσθέσουμε σ’ αυτά και τα χρέη μερικών από τους μπαταχτσήδες του συνάμενου και κουνάμενου ευρωπαϊκού Βορρά (του Βελγίου πρωτίστως, της Γαλλίας, της ίδιας της Γερμανίας), που κι αυτά θα πρέπει μέσα στη δεκαετία να αναχρηματοδοτηθούν, φτάνουμε σε ένα ιλιγγιώδες νούμερο πολλών τρισεκατομμυρίων που κανένα προσωρινό ή μόνιμο ταμείο διάσωσης δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Πόσο μάλλον το ταμείο των 500 δισ. ευρώ.

Και δεν έχουμε βάλει καν όλες τις παραμέτρους του προβλήματος. Η κολοσσιαία απ’ αυτές είναι φυσικά η διαχείριση του αμερικανικού χρέους των 10 τρισ. δολαρίων που, ανεξάρτητα από την έκβαση της αντιπαράθεσης (ή του θεάτρου;) που παίζεται στο Κογκρέσο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το 2012 θα φτάσει αισίως τα 14 τρισ. δολάρια. Σε παγκόσμια βάση, τα κρατικά χρέη την ίδια χρονιά θα προσεγγίζουν τα 45 τρισ. δολάρια κι αυτά θα πρέπει να αναχρηματοδοτηθούν τη δεκαετία που έρχεται. Πού θα βρεθεί αυτό το χρήμα; Ποια ανάπτυξη μπορεί να παραγάγει τον πλούτο που προορίζεται να χαθεί στο χωρίς πάτο βαρέλι της τραπεζοκρατίας; Πολύ απλά, δεν θα βρεθεί. Ήδη, οι αφαιμάξεις που γίνονται από τις παραγωγικές μηχανές των υπερχρεωμένων κρατών και η βύθιση της κατανάλωσης που προκαλούν τα χωρίς τέλος προγράμματα λιτότητας προδιαγράφουν μια μακρά καρκινοβασία μεταξύ ύφεσης και στασιμότητας. Αργά ή γρήγορα, έστω και για λόγους αυτοσυντήρησης, οι πολιτικές ηγεσίες και η τραπεζική ελίτ θα αναγκαστούν να έρθουν σε κάποιο συμβιβασμό. Πρωτίστως στους βασικούς πόλους του τραπεζοκρατούμενου καπιταλισμού, στις ΗΠΑ και στην Ευρωζώνη. Και ο συμβιβασμός αυτός δεν μπορεί να έχει άλλο περιεχόμενο παρά ένα γενναίο «κούρεμα» των κρατικών χρεών. Κι αυτό μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: είτε συντεταγμένα, με μια οργανωμένη διαπραγμάτευση (π.χ. σε επίπεδο G20), είτε ατάκτως και χαοτικά, με τη μορφή ενός πολέμου χρεών, μιας ανταγωνιστικής διαχείρισής του από τα κράτη που θα προσφεύγουν στα όπλα του νομισματικού ή του εμπορικού ανταγωνισμού.

Σε κάθε περίπτωση, με «ειρηνική» ή «εμπόλεμη» διαχείριση του παγκόσμιου χρέους, η λύση θα αφορά κυρίως τις χώρες που διαθέτουν την πολιτική, οικονομική και εμπορική ισχύ να την επιβάλουν. Είναι πολλά τα λεφτά για να φτάσουν για όλους. Για τους δορυφόρους τους θα απομένει η μοίρα της επιλεκτικής χρεοκρατίας – ο εγκλωβισμός τους σε μια κατάσταση που οι οικονομίες τους δεν θα έχουν άλλο προορισμό παρά την εξυπηρέτηση του χρέους και των μνημονίων που θα τους έχουν επιβάλλει οι πιστωτές, χώρες ή ιδιώτες.

Αυτή είναι η πραγματική απειλή για την Ελλάδα. Αυτό που σήμερα παρουσιάζεται ως «σωτηρία» και ελπίδα «ανάστασης» να αποδειχθεί μια ισόβια φυλακή χρέους, ένας πιστοληπτικός και οικονομικός τάφος. Κι όταν οι ηγεμόνες της Ευρωζώνης θα διαπραγματεύονται μια πραγματική «σεισάχθεια», η ελληνική κοινωνία θα είναι υποχρεωμένη απλώς να λογοδοτεί στην τρόικα και στους ιδιώτες της «εθελοντικής συμμετοχής», να επιβιώνει με τις δόσεις τους, σαν πρεζόνι που απλώς αναβάλλει τον θάνατό του.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ (30/7/2011)

… Ας θυμηθούμε τι συνέβαινε στις αρχές του 20ού αιώνα. Ήταν τότε που ο Λένιν ειρωνευόμενος τους ιμπεριαλιστές που απειλούσαν τους μπολσεβίκους, επειδή αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τα χρέη της προεπαναστατικής Ρωσίας προς διεθνείς κερδοσκόπους και τοκογλύφους, καλούσε περιπαικτικά το συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς να αποστείλει ευχαριστήριο τηλεγράφημα στον Βρετανό οικονομολόγο Κέινς. Αφορμή ήταν το γεγονός ότι ο Κέινς εκτιμούσε ότι, λόγω ακριβώς των χρεών, ο καπιταλισμός μετά τη Συνθήκη των Βερσαλλιών τραβούσε ολοταχώς προς τη χρεοκοπία και ως εκ τούτου ζητούσε τη μη αποπληρωμή των χρεών, καλούσε τα καπιταλιστικά κράτη να ακυρώσουν και να διαγράψουν τα δημόσια χρέη που είχαν διογκωθεί λόγω του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. «Εμάς, όμως, όπως ξέρετε, αυτά τα χρέη δεν μας ανησυχούν, γιατί εμείς, λιγάκι νωρίτερα από την εμφάνιση του βιβλίου του Κέινς, ακολουθήσαμε τη θαυμάσια συμβουλή του: ακυρώσαμε όλα τα χρέη», τόνιζε ο Λένιν στην εισήγησή του προς το συνέδριο.
Νίκου Μπογιόπουλου, «Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε»

Ο ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΟΣ ΤΖΙΤΖΙΚΑΣ(23/7/2011)

Μ’ ΑΡΕΣΕΙ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ. Παλιά προτιμούσα τον χειμώνα. Το καλοκαίρι υπέφερα. Κάτι συνέβαινε με τους ιδρωτοποιούς μου αδένες. Μόλις η θερμοκρασία έπιανε πάνω από 30 βαθμούς, άρχιζα να στάζω από κάθε πόρο του δέρματος. Περίμενα πώς και πώς το φθινόπωρο για να ησυχάσω. Τώρα η βιοχημεία του σώματος έχει αλλάξει – δεν ξέρω γιατί. Ου γαρ μόνον; – ιδρώνω λιγότερο, αντέχω περισσότερο σε υψηλές θερμοκρασίες. Ίσως, όμως, έχει αλλάξει μόνο η κοινωνιολογία των εποχών και του καλοκαιριού. Τώρα περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της μέρας σε κλιματιζόμενους χώρους. Ακόμη και τα λεωφορεία είναι σαν ψυγεία. Και αυτοκίνητο χωρίς κλιματισμό δεν νοείται – έστω κι αν τον ανοίγουμε με μέτρο, λόγω ακριβής βενζίνης.

ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ μ’ αρέσει και για έναν άλλο λόγο. Γιατί ξυπνάει ο τζίτζικας μέσα μου. Πέρα από την παράδοξη αλλαγή στο σωματικό κλιματιστικό μου σύστημα, μ’ έναν τρόπο που θυμίζει κάπως το θορυβώδες σύστημα εξαερισμού του τζίτζικα, γίνεται πιο έντονη η ροπή μου προς τη ραστώνη. Όπως σ’ όλους, υποθέτω. Είναι μια ροπή που ξεπερνά τη θεσμοθετημένη ποσόστωση δικαιώματος στην τεμπελιά, αυτό που αποκαλείται άδεια μετ’ επιδόματος – για όσο ακόμη είναι δεδομένη.

ΩΣΤΟΣΟ, διαβάζοντας μερικά πράγματα για τη βιολογία του τζίτζικα, ανακάλυψα ότι ταυτιζόμαστε μαζί του για λάθος λόγους. Είναι μια ιστορική παρεξήγηση, κληρονομημένη από τον Αίσωπο και τον Λαφοντέν, αυτό που ώθησε εμάς τους Νότιους, και ιδιαίτερα τους καταχρεωμένους για δυο τουλάχιστον γενιές νεοέλληνες, να ταυτιστούμε με τον τζίτζικα, εκχωρώντας στους εργατικούς προτεστάντες του Βορρά, και δη τους Γερμανούς, τον ρόλο των παραγωγικών μυρμηγκιών.

Η ΠΑΡΑΝΟΗΣΗ, αν όχι και παραπλάνηση, οφείλεται στο γεγονός ότι γνωρίζουμε ελάχιστα για τον τζίτζικα, τον τέττιγα τον πληβείο κατά την επιστημονική του ονομασία, που είναι πολύ πιο παραγωγικός απ’ όσο θέλει ο μύθος. Κι η εντύπωση που έχουμε πως ο τζίτζικας ζει όλο κι όλο ένα καλοκαίρι είναι λάθος. Ο κύκλος ζωής του ξεκινά όταν σκάσει από τ’ αυγό του, μεταμορφωθεί σε νύμφη και εισχωρήσει στο χώμα, όπου ζει για τέσσερα και πάνω χρόνια (κατά μία εκδοχή μέχρι 17!), δουλεύοντας αδιάκοπα για να τραφεί μέχρι να πάρει την τελική του μορφή. Αυτή που θα τη ζήσει έντονα το τελευταίο καλοκαίρι της ζωής του. Θορυβώντας διαρκώς, αν είναι αρσενικό, όχι για να μας χαλάσει τη μεσημεριανή σιέστα, αλλά για να προσελκύσει κάποιο θηλυκό που βρίσκεται εκεί κοντά, αθόρυβο, αλλά δεκτικό στο εκκωφαντικό ερωτικό κάλεσμα. Διότι - άλλο παράδοξο κι αυτό- αυτή η ερωτική συνεύρεση στο τελευταίο καλοκαίρι της ζωής τους γίνεται ανάμεσα σε έναν κουφό τζίτζικα και μια βουβή τζιτζικίνα.

Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ μας πολιτισμός συνηθίζει να εκθειάζει την υπεροχή του μυρμηγκιού για την παραγωγικότητά του. Και η αλήθεια είναι ότι οι αποικίες των μυρμηγκιών δίνουν την εντύπωση ενός εργοστασίου συνεχούς πυράς με άοκνους εργάτες απίστευτης δύναμης -σηκώνουν έως και 30 φορές το βάρος τους- που αποκλείεται ποτέ να πεινάσουν. Ή να βρεθούν χρεωμένοι, καλή ώρα. Σωστό μεν, σύμφωνα με την ωφελιμιστική κουλτούρα της ανάπτυξης, αλλά να το αποτέλεσμα στον κύκλο ζωής των μυρμηγκιών: τα μυρμήγκια - εργάτριες δεν έχουν όριο ζωής μεγαλύτερο από 12 εβδομάδες, σε αντίθεση με τα μυρμήγκια στρατιώτες και τα μυρμήγκια επιβήτορες, που ζουν αρκετά παραπάνω, και -πολύ περισσότερο- τη βασίλισσα, που ζει ακόμη και δεκαετίες, γεννώντας αυγά και αναπαράγοντας την αποικία. Τόση δουλειά, τόση σπατάλη δυνάμεων για να τραφεί και να αναπαραχθεί μόνον η κορυφή αυτής της κοινωνικής πυραμίδας, δεν το βρίσκω διόλου παραγωγικό.

ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ, στον κύκλο ζωής του τζίτζικα υπάρχει μια στέρεη προσδοκία. Έπειτα από μερικά χρόνια ζωής κάτω από το χώμα, σε μια μακριά εναλλαγή εποχών κοντά στις ρίζες των δένδρων από τις οποίες τρέφεται μέχρι από νύμφη να γίνει ένας ώριμος τζίτζικας, δικαιούται αυτό το τελευταίο καλοκαίρι της ζωής του στο φως του καυτού ήλιου να είναι μοναδικό και απολαυστικό, να τον αποζημιώνει για την αναμονή του: φαΐ, τραγούδι, διασκέδαση και, φυσικά, σεξ. Υπάρχει κάτι άδικο, αντιπαραγωγικό κι αφύσικο σ’ αυτό;

ΠΑΡ’ ΟΤΙ ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ από μας τείνουμε να ταυτιστούμε με τον τζίτζικα, ο τρόπος που ο παραγωγικός μας κύκλος αντιστρατεύεται τον βιολογικό μάς στερεί πολλά από τα πλεονεκτήματα που έχει ο κύκλος του συμπαθούς εντόμου (και δεν εννοώ την ιδιότυπη τροχιά της ζωής του, από το χώμα στο φως, κι όχι αντίστροφα, όπως συμβαίνει σε μας). Η δική μας τελευταία φάση ζωής, αυτή που προσδιορίζουμε ως τρίτη ηλικία, σύνταξη, κοινωνική ασφάλιση ή ανταμοιβή για τα 35-40 χρόνια παραγωγικής δράσης, δεν επιτρέπει και πολλές απολαύσεις, τουλάχιστον όχι ακριβώς αυτές, ούτε στην ένταση που τις δικαιούται ο τζίτζικας. Οι βιολογικοί φραγμοί του ανθρώπινου γήρατος ορίζουν: φαΐ με μέτρο και πάντα κατά τις υποδείξεις του γιατρού, χορός και τραγούδι όσο επιτρέπει το φθαρμένο από τον χρόνο (και τον παραγωγικό χρόνο) σώμα, και σεξ αραιά και πού και σε φθίνουσα συχνότητα.

ΩΣΤΟΣΟ, τόσο εμείς όσο κι οι τζίτζικες βασίζουμε τον κύκλο της ζωής μας σε μιαν αφήγηση με κάποιες σταθερές – σε μας κυρίως κοινωνικές, στον τζίτζικα κυρίως φυσικές. Όταν σπουδάζουμε ή καταρτιζόμαστε σ’ ένα επάγγελμα, υποθέτουμε ότι μ’ αυτό θα πορευτούμε στη ζωή. Όταν εργαζόμαστε, στηριζόμαστε σε μια εργασιακή ταυτότητα που αφενός μας δίνει αξιοπρέπεια, αφετέρου ένα αίσθημα ασφάλειας ως προς την αξία της, την τιμή και την αμοιβή της. Κι όταν έχουμε διανύσει 35-40 χρόνια παραγωγικής δραστηριότητας και ασφάλισης, υποθέτουμε ότι το κράτος και το ασφαλιστικό μας ταμείο θα μας απονείμει αυτό το ελάχιστο που επιτρέπει να ζήσουμε την τελευταία, λιγότερο παραγωγική φάση της ζωή μας αξιοπρεπώς.

ΟΙ ΓΚΟΥΡΟΥ της «νέας οικονομίας» αντιμετωπίζουν περίπου σαν φρικιά τους ανθρώπους της εργασίας γι’ αυτή την εκ πρώτης όψεως συντηρητική τους στάση, τη επένδυσή τους στην παραγωγική και κοινωνική ρουτίνα και την ασφαλή, χωρίς πολλά ρίσκα και δυσάρεστες εκπλήξεις αφήγηση ζωής. Παρ’ ότι αυτή η «συντηρητικότητα» για πολλές μεταπολεμικές δεκαετίες ήταν βολική για τον καπιταλισμό του κοινωνικού κράτους και της συλλογικής διαπραγμάτευσης, αφού εξασφάλιζε ταξική ειρήνη και καθεστωτική σταθερότητα, για το «ανυπόμονο κεφάλαιο» της εποχής μας είναι πια τροχοπέδη για το ιδανικό της ευελιξίας, της ελαστικότητας και της αδιάκοπης «αλλαγής» και προσαρμογής στις απαιτήσεις του οικονομικού κύκλου, τα σκαμπανεβάσματα της ζήτησης, τις διαρκώς εναλλασσόμενες απαιτήσεις των αγορών. Ο προσηλωμένος στο μακροπρόθεσμο πλάνο ζωής τζίτζικας είναι ένα απεχθές πρότυπο για τον νέο καπιταλισμό. Το ανυπόμονο κεφάλαιο σιχαίνεται τους μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς, ενδιαφέρεται κυρίως για το βραχυπρόθεσμο, τις πωλήσεις του τριμήνου, την παραγωγικότητα του μήνα, τις αποδόσεις της μέρας. Και γι’ αυτό χρειάζεται εργάτες υπερκινητικούς, ευέλικτους, ριψοκίνδυνους σαν τα μυρμήγκια, αδιάφορους για το πόσο, πότε, για πόσα, πού, σε ποιο πόστο, με ποια ειδικότητα θα δουλέψουν. Αυτό μπορεί να ονομάζεται και «ανάληψη ρίσκου», μπορεί να ονομάζεται και ελευθερία, και flexicurity, σε κάθε περίπτωση όμως θεωρείται ικανότητα προσαρμογής στις «αλλαγές». Η μόνη δεξιότητα που πλέον απαιτείται από τους τζίτζικες, τους πληβείους, είναι ν’ αλλάζουν συνεχώς δεξιότητες και τελικά να μη διαθέτουν καμία. Να βιώνουν ως προσωπική αποτυχία την παραμονή τους στη μακρόχρονη ανεργία και ως αναπηρία το γεγονός ότι κάποια στιγμή γερνάνε κι έχουν τη θρασύτατη απαίτηση να πάρουν σύνταξη στον «συμφωνημένο χρόνο»: «Γιατί δεν μεταλλάσσεσαι σε μυρμήγκι;», λέει η βασίλισσα των μυρμηγκιών στον τζίτζικα. «Μα, πώς», αναρωτιέται αυτός, «δεν χωράω καν στη φωλιά σας»> «Μεταλλάξου εσύ και θα σε βολέψουμε», του λέει η βασίλισσα και ως αρχή του θέτει το καθήκον ν’ αλλάξει ωράριο στο ημερήσιο τερέτισμα, 12 τη νύχτα με 8 το πρωί, για να δίνει ρυθμό στη νυχτερινή βάρδια.

ΣΤΙΣ ΜΥΡΜΗΓΚΟΦΩΛΙΕΣ και στις αποικίες τζιτζικιών του νέου, ανυπόμονου καπιταλισμού, που είναι απορροφημένες στην κρίση χρέους, αυτή είναι η βαθύτερη αλλαγή που συντελείται εδώ και μερικές δεκαετίες, υπό τα κελεύσματα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που προωθούν με κάθε ευκαιρία και πρόσχημα μεταρρυθμίσεις επί μεταρρυθμίσεων στο όνομα της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας. Κι αυτή είναι η αλλαγή που ενθαρρύνουν -εκούσια ή ακούσια, αδιάφορο- οι χρυσοπληρωμένοι μάνατζερ, οι διοικήσεις των επιχειρηματικών ομίλων, οι σχεδιαστές των νέων προϊόντων και των νέων μεθόδων παραγωγής. Οι οποίοι μπορεί να επαίρονται για την υποδειγματική τάξη που επικρατεί στα γραφεία τους, στις αυτοματοποιημένες αλυσίδες παραγωγής, στα ράφια των πολυκαταστημάτων. Αλλά αδιαφορούν για την αταξία που έχουν φέρει στη ζωή των ανθρώπων.

ΠΟΥ ΑΚΟΥΣΤΗΚΕ νυχτερινή συναυλία τζιτζικιών Γενάρη μήνα…

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ (23/7/2011)

Ένας τζίτζικας τραγουδούσε καθισμένος σ’ ένα ψηλό δένδρο. Τον πήρε είδηση μια αλεπού που ήθελε να τον φάει και να τι σκαρφίστηκε. Στάθηκε τάχα μου θαυμάζοντάς τον και τον παρακάλεσε να κατέβει από το δένδρο για να δει τι είδους ζώο τραγουδάει τόσο ωραία. Ο τζίτζικας κατάλαβε τον σκοπό της, έκοψε ένα φύλλο από το δένδρο και της το ’ριξε. Η αλεπού όρμησε πάνω στο φύλλο, νομίζοντας ότι είναι ο τζίτζικας. «Νόμιζες ότι θα την πατήσω, ανόητη», της είπε ο τζίτζικας. «Φυλάγομαι από τις αλεπούδες από τότε που παρατήρησα στα κόπρανα μιας τα φτερά ενός τζιτζικιού». Κι ο μύθος δηλοί ότι τους πιο φρόνιμους ανθρώπους τούς συνετίζουν οι συμφορές των πλησίον τους.

Αισώπου μύθου, «Τέττιξ και αλώπηξ»

Europa delenda est(16/7/2011)

Υπάρχει αυτή η ιστορική φράση των Λατίνων που ακουγόταν στη ρωμαϊκή σύγκλητο σχεδόν κάθε μέρα, για τα περίπου 80 χρόνια που κράτησαν οι τρεις Καρχηδονιακοί πόλεμοι. Karthago delenda est. Η Καρχηδόνα πρέπει να καταστραφεί. Η πλήρης φράση, που αποδίδεται στον Σκιπίωνα τον Αφρικανό, είναι η εξής: et praeterea censeo Karthago delenda est. Την περιέλαβε και σε τραγούδι του ο Μούτσης, σε στίχους του Τριπολίτη. Υπάρχουν και παραλλαγές της, όπως αυτή που αποδίδεται στον Κάτωνα τον Πρεσβύτερο: Ceterum autem censeo, Carthaginem esse delendam. Έτσι έκλεινε κάθε ομιλία του στη Σύγκλητο αυτός ο απόγονος πληβείων που τελικά έγινε ύπατος και τιμητής κι έπεισε τους Ρωμαίους να κάνουν τον τρίτο καρχηδονιακό πόλεμο και να καταστρέψουν πραγματικά την Καρχηδόνα, το 146 π.Χ. Όλοι οι κάτοικοι της ακμάζουσας μέχρι τότε αφρικανικής πόλης σκοτώθηκαν ή πουλήθηκαν σαν σκλάβοι.

Ποιο ήταν το κίνητρο των Ρωμαίων που επέλεξαν την ολοκληρωτική καταστροφή της Καρχηδόνας; Παρ’ ότι από τα σχολικά μας διαβάσματα μας έχει εντυπωθεί κυρίως η εκστρατεία του Αννίβα μέχρι τη Ρώμη, ήταν τελικά ο επεκτατισμός των Ρωμαίων η κινητήρια δύναμη των πολέμων. Όπως απέδειξε η εξέλιξη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, προϋπόθεση της δημιουργίας της ήταν η εξόντωση κάθε άλλης δύναμης που θα μπορούσε να την ανταγωνιστεί στη Μεσόγειο. Και η Καρχηδόνα ήταν μια τέτοια δύναμη τον 3ο και τον 2ο π.Χ. αιώνα. Η οικονομική και αποικιακή της ορμή την μετέτρεψε και σε στρατιωτική υπερδύναμη, με καλοπληρωμένους μισθοφόρους ακόμη και από τις ρωμαϊκές επαρχίες. Ο Γκουστάβ Φλομπέρ, στην αριστουργηματική «Σαλαμπώ» του, περιγράφει αυτή την ακμή της Καρχηδόνας, λίγο μετά τον πρώτο πόλεμο με τους Ρωμαίους, με ιστορική ακρίβεια που εκπλήσσει ακόμη και σήμερα ιστορικούς και αρχαιολόγους οι οποίοι επιχειρούν να ανασυστήσουν την εξαφανισμένη από τον χάρτη μητρόπολη.

Οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, πολύ προ καπιταλισμού, αποτέλεσαν κινητήριες δυνάμεις της ιστορίας των αυτοκρατοριών που άκμασαν και παρήκμασαν στον ευρασιατικό χώρο. Και περιελάμβαναν όχι μόνο τις πολεμικές αναμετρήσεις, με ποταμούς αίματος να χαράσσουν τα σύνορα του κόσμου, αλλά και τους οικονομικούς, εμπορικούς και νομισματικούς ανταγωνισμούς που μπορεί να έπαιρναν τη μορφή της λεηλασίας ή του αφανισμού μιας πόλης μαζί με τους κατοίκους της, αλλά δεν είχαν άλλο στόχο από την κατάκτηση ή τη δημιουργία μιας νέας αγοράς. Ακόμη κι αν επρόκειτο για την αγορά δούλων. Για τη Ρώμη του 2ου π.Χ. αιώνα, λοιπόν, ο αφανισμός της Καρχηδόνας είχε τον χαρακτήρα αυτού που και σήμερα αποκαλούμε «δημιουργική καταστροφή». Μόνο που, όπως τότε και τώρα, άλλοι καρπώνονται τη δημιουργία και άλλοι υφίστανται την καταστροφή.

Η καταστροφή που μας απειλεί σήμερα, εδώ και ενάμιση χρόνο, συμπυκνώνεται στην υπό απαγόρευση λέξη χρεοκοπία. Αλλά στην πραγματικότητα εξελίσσεται σε αποσύνθεση της ευρωζώνης, του πρώτου εγχειρήματος της ιστορίας για νομισματική ένωση χωρίς να έχει προηγηθεί – τουλάχιστον απροκάλυπτα- ιμπεριαλιστική, στρατιωτική κατάκτηση. Μοιάζει σαν να υπάρχουν κάποιοι, ως άλλοι Σκιπίωνες ή Κάτωνες, που έχουν κηρύξει πόλεμο στην ευρωζώνη. «Europa delenda est». Στις πολιτικές ηγεσίες της Ευρωζώνης επικρατεί ευρέως η ρητορική της έξωθεν απειλής, από αόρατους ή ορατούς εχθρούς – οι κερδοσκόποι, οι οίκοι, οι λύκοι…- που επιβουλεύονται το ευρώ, επιδιώκουν την καταβαράθρωση της ισοτιμίας του ή και τη διάλυση της ΟΝΕ. Φυσικά, οι δυνάμεις αυτές υπάρχουν και μπορεί πράγματι να επιδιώκουν να βγάλουν λεφτά από κάποιου είδους μερική ή ολική καταστροφή του ευρώ, όπως μέχρι πρότινος έβγαζαν λεφτά από την ύπαρξή του. Αλλά η ισχύς τους μάλλον υπερεκτιμάται. Και, κυρίως, αποκρύπτεται το γεγονός ότι αυτοί οι «εχθροί» του ευρώ δεν συγκροτούν ένα συνεκτικό αντίπαλο στρατόπεδο. Αντιθέτως, κατά κανόνα βρίσκονται εντός των τειχών. Οι οίκοι αξιολόγησης, για παράδειγμα, που δαιμονοποιούνται ως ο πολιορκητικός κριός του «εχθρού». Γνωρίζουμε για τον ένα τουλάχιστον, τη Fitch, ότι ανήκει στον γαλλικό πολυεθνικό όμιλο FIMALAC. Αλλά και οι άλλοι δυο που ελέγχονται από αμερικανικά κεφάλαια, έχουν ως καλούς πελάτες τους και τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Αυτές που, με τον πιο επίσημο τρόπο, μέσω της διεθνούς ένωσής τους, της IIF, διαπραγματεύονται με την πολιτική ηγεσία της ευρωζώνης για το αν θα υπάρξει και πώς η περίφημη συμμετοχή των ιδιωτών στο νέο πακέτο «διάσωσης» της Ελλάδας. Τελικά, ποιος είναι ο εχθρός του ευρώ, όταν άμεσα ή έμμεσα χρήζεται σωτήρας του;

Υπάρχει ωστόσο μια άλλη, δημοφιλέστερη - αν και όχι επίσημα υποστηριζόμενη- θεωρία συνωμοσίας που ανάγει τη σημερινή περιπέτεια της ΟΝΕ στον ευρω-αμερικανικό ανταγωνισμό. Εν ολίγοις, ο εχθρός του ευρώ είναι το δολάριο και η αμερικανική οικονομία που δεν αισθάνεται καθόλου καλά να μοιραστεί την παγκόσμια νομισματική της ηγεμονία με το κοινό νόμισμα ή με το κινεζικό γουάν. Η θεωρία αυτή εμφανίζει τον αμερικανικό καπιταλισμό να προσπαθεί να αντισταθμίσει την επιταχυνόμενη ιστορική του παρακμή με μια τακτική υπονόμευσης του ευρώ, ακόμη και με τη διάλυση της ΟΝΕ. Και, ναι μεν, ο νομισματικός ανταγωνισμός, όπως και κάθε άλλη μορφή οικονομικού ανταγωνισμού, βρίσκεται στο DNA του σύγχρονου καπιταλισμού, αλλά για να λειτουργήσει σαν μηχανισμός μεταφοράς υπεραξίας, απόσπασης πλούτου από τη μια χώρα στην άλλη απαιτεί τουλάχιστον δύο. Σαν το ταγκό. Στη δεκαετία του ευρώ η αμερικανική οικονομία άντλησε στην πραγματικότητα δυνάμεις ακριβώς από την ύπαρξή του, μετατρέποντας σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τις χειμαζόμενες αμερικανικές εξαγωγές την υποτίμηση του δολαρίου. Κι αυτό θα ήταν δύσκολο, αν όχι αδύνατο, χωρίς το ευρώ, έστω κι αν αποτελεί κατά το 70% τουλάχιστον το alter ego του γερμανικού μάρκου και κατά 30% του φράγκου και μερικών ακόμη εθνικών νομισμάτων του προηγούμενου αιώνα. Αυτό, βεβαίως, δεν αποκλείει διόλου την ύπαρξη κερδοσκοπικών θυλάκων στις ΗΠΑ που μπορεί να στοιχηματίζουν στην κατάρρευση του ευρώ.

Επομένως, κάπου αλλού πρέπει να αναζητηθεί το σπέρμα της καταστροφής, κάπου άλλού πρέπει να ψάξουμε τον Κάτωνα ή τον Σκιπίωνα. Στην πραγματικότητα κανένας δεν επιβουλεύεται την Ευρώπη περισσότερο από τον ίδιο της τον εαυτό- αν υποθέσουμε ότι την Ευρώπη την εκπροσωπούν οι άνθρωποι που έχουν κατσικωθεί στις καρέκλες της κοινοτικής εξουσίας, στις Βρυξέλες, στη Φρανκφούρτη και στις άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Η ευρωζώνη έχει μέσα της το σπέρμα της αυτοκαταστροφής για δυο λόγους: Πρώτον, γιατί θεμελιώθηκε πάνω στα μονεταριστικά και νεοφιλελεύθερα δόγματα της πρωτοκαθεδρίας των αγορών. Είναι μια λεόντειος εταιρεία κανιβαλικά ανταγωνιζόμενων αγορών, στο πλαίσιο της οποίας τα μερίδια των ισχνότερων αργά ή γρήγορα θα εξαφανίζονταν. Δεύτερον, γιατί η ευρωζώνη όπως και η Ε.Ε. διαμορφώθηκαν στο πλαίσιο που τους όρισε η θεσμικά αναγνωρισμένη ηγεμονία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, θεμελιώδες χαρακτηριστικό άλλωστε και του αγγλοσαξονικού καπιταλισμού. Αυτό που ορίζεται σήμερα ως συστημική κρίση της ευρωζώνης – κατά τη διατύπωση του ίδιου του ωχρού προέδρου της Ε.Ε. Χερμάν βαν Ρομπάι- είναι το μοιραίο αποτέλεσμα της θανάσιμης διαπλοκής της με τη «Διεθνή» της τοκογλυφίας. Κι αν το σύμπτωμά της – τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις ΗΠΑ και σε όλες σχεδόν τις μεγάλες καπιταλιστικές οικονομίες- είναι η κρίση κρατικού χρέους, η αφορμή της πρέπει να αναζητηθεί στον ταξικό ζήλο με τον οποίο οι πολιτικές ηγεσίες κρατικοποίησαν τα τραπεζικά χρέη που γέννησε η κρίση του 2007-2008. Και η αιτία της; Η αιτία της υπερβαίνει την εθελοδουλία των πολιτικών ηγεσιών στον τραπεζικο Μολώχ, υπερβαίνει και την τυχοδιωκτική «ελευθερία βούλησης» των ίδιων των τραπεζιτών. Ανάγεται πιθανότατα στην (αυτό)καταστροφική φύση ενός οικονομικού συστήματος που φτάνει στα όρια του ιστορικού του ρόλου. Έστω κι αν τα ιστορικά υποκείμενα- οι κοινωνίες τελικά- δεν έχουν βρει με τι θα το αντικαταστήσουν.

Europa delenda est, λοιπόν; Η ίδια η Ευρώπη- για την ακρίβεια, αυτοί που υποτίθεται πως την εκπροσωπούν- έχει μια ιδιόμορφη απάντηση στο ερώτημα. Επιχειρεί ν’ αποτρέψει την καταστροφή της με τα μέσα που εξ ορισμού την καταστρέφουν. Πρώτα, με μια σχεδόν μεταφυσική προσκόλληση στη χρηματοπιστωτική δικτατορία και την αποτροπή ακόμη και της ελάχιστης φθοράς της. Κι έπειτα με μια καταστροφική εμμονή στις πολιτικές λιτότητας, που από καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης γίνονται αποκλειστικός όρος ύπαρξής της. Εύλογα προκύπτει το επόμενο ερώτημα: αν είναι να καταστραφούν οι κοινωνίες, και τελικά οι Ευρωπαίοι για να διασωθεί η ευρωζώνη, μήπως είναι καλύτερα να διαλυθεί ησύχως; Europa dissolvenda est…

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ (16/7/2011)

Θα σου πάρω βιολιά και ένα ντέφι γλυκό να σου παίζουν
Ερηνούλα μου, Ερηνούλα μου
Mεταξύ μας όπως βλέπεις τα περιθώρια στενεύουν
Ερηνούλα μου, Ερηνούλα μου

Τις καμμένες πόλεις, τα νεκρά παιδιά θυμάμαι και το αίμα
Ερηνούλα μου, Ερηνούλα μου
και η δικιά μου η ζωή, δίχως νόημα δίχως φωνή και μ’ άδειο βλέμμα
Ερηνούλα μου, Ερηνούλα μου

Με τρομάζεις σαν των γηπέδων τις φωνές και τις σημαίες
Ερηνούλα μου, Ερηνούλα μου
φοβισμένος σε κοιτάζω διπλωμένες κρατώντας τις κεραίες
Αχ Ερηνούλα μου, Ερηνούλα μου

Ξεκινάς να με βρεις κι όλο πέφτεις θαρρείς σ’ ένα τοίχο
Ερηνούλα μου, Ερηνούλα μου
και ερωτεύεσαι εκεί δίχως χρώμα, δίχως οσμή και δίχως μύθο
Αχ Ερηνούλα μου, Ερηνούλα μου

Πέφτει σύρμα, πέφτει σύρμα και οι μισθοφόροι που σε κυβερνούν
πέφτει σύρμα, πέφτει σύρμα, οι ίδιοι αύριο θα σε δικάζουν
και «Χαίρε, Καίσαρα μελλοθάνατε» θα σου πουν
αυτά που λες, «et praeterea censeo Carthago delenda est»

Στίχοι Κώστα Τριπολίτη, από τον δίσκο του Δήμου Μούτση «Το Φράγμα» (1981)

Τριάντα μεσοπρόθεσμοι αφορισμοί(2/7/2011)

«Έχεις χάσει το χιούμορ», μου είπαν τις προάλλες αναγνώστες της στήλης (όσοι επιμένουν, τουλάχιστον, να είναι αναγνώστες). Δεν ξέρω αν είχα ποτέ πραγματικό χιούμορ, οπωσδήποτε όμως απ’ αυτήν εδώ τη θέση έγιναν κάποιες φιλότιμες απόπειρες σκωπτικής και αθυρόστομης προσέγγισης της επικαιρότητας, στο πλαίσιο μιας στήλης που φιλοδοξούσε να προσεγγίζει περισσότερο το (οικονομικό, υποτίθεται) χρονογράφημα και λιγότερο την «καθωσπρέπει» ανάλυση. Πλην όμως, η μεν σαρξ πρόθυμη, το δε πνεύμα ασθενές. Δηλαδή, τι ασθενές; Στον πάτο. Μετά βίας αποφεύγω τα Ladose. Και τι άλλο θα μπορούσε να συμβεί, με την κοινωνία μεταξύ οργής και κατάθλιψης, με το κράτος να συνθλίβει τις πλατείες με τη Σιδερένια Φτέρνα του και τις πλατείες ν’ απαντούν με απελπισμένο πετροπόλεμο;

Σκέφτηκα, παρ’ όλα αυτά, να αποζημιώσω τους φίλους της στήλης με μια απόπειρα αναδρομικού χιούμορ σε θραύσματα, σαν τα κομμάτια από τα μάρμαρα της πλατείας. Με είκοσι προσωπικούς μεσοπρόθεσμους αφορισμούς.

1. Βραχυπρόθεσμα το Μεσοπρόθεσμο ψηφίστηκε. Μεσοπρόθεσμα το Μεσοπρόθεσμο θα αποτύχει. Μακροπρόθεσμα όλοι θα πεθάνουμε, που θα ’λεγε κι ο θείος Κέινς. Αλλά κάποιοι νωρίτερα, λόγω Μεσοπρόθεσμου.

2. Οι Βρυξέλλες και οι άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ανακουφίστηκαν με την ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου. Ναι, αλλά να τραβάμε και κανένα καζανάκι. Η ανακούφιση βρομάει...

3. Αφού κατά την Αστυνομία, στις αναμετρήσεις της με τους διαδηλωτές, ο απολογισμός δίνει πάντοτε περισσότερους τραυματίες αστυνομικούς, γιατί δεν εξοπλίζεται η ΕΛ.ΑΣ. με πέτρες, καδρόνια, μπουκάλια, στουπιά και βενζίνη; Κοστίζουν λιγότερο και είναι και πιο υγιεινά από τα χημικά.

4. Ο Βενιζέλος ανέλαβε, όπως ισχυρίστηκε, να αποκαταστήσει την ηθική ισορροπία των μέτρων του Μεσοπρόθεσμου. Επομένως, σε λίγο καιρό το να δουλεύεις και να απαιτείς να αμείβεσαι θα θεωρείται ανήθικο.

5. Μέχρι τώρα, οι κοινωνίες γνώρισαν την αρσενική πλευρά του ΔΝΤ. Η Λαγκάρντ αναλαμβάνει να αναδείξει τη θηλυκή του. Όπερ σημαίνει ότι στο εξής οι κοινωνίες θα βιάζονται με δονητές και άλλα σεξουαλικά βοηθήματα.

6. Όπως βλέπετε, όλα επιμηκύνονται. Το χρέος, τα ομόλογα, η λιτότητα, ο βίος των κυβερνήσεων, τα κλομπ της Αστυνομίας. Το τίμημα είναι ότι σε λίγο θα σταματήσει και η επιμήκυνση του μόνου πράγματος που μας δίνει χαρά. Ει μη μόνον με Βιάγκρα.

7. Επί ενάμιση και πλέον χρόνο, μας έχουν πρήξει ότι η αναδιάρθρωση του χρέους είναι ολική καταστροφή. Ξέχασαν να μας πουν: είναι καταστροφή αν την κάνει ο οφειλέτης με τους όρους του. Όταν την επιβάλλει ο πιστωτής, πάλι με τους όρους του, είναι σωτηρία. Κι ας λέγεται κι επιμήκυνση.

8. Αφού η υπερψήφιση και η υποστήριξη του Μεσοπρόθεσμου ήταν υπόθεση πατριωτισμού, όσοι το καταψήφισαν ήταν προδότες. Θα περάσουν από δίκη ή θα τους στείλουμε κατευθείαν για εκτέλεση;

9. Οφείλουμε στον Κουρουμπλή πως απέδειξε ότι δεν χρειάζεται να είσαι τυφλός για να μη βλέπεις, κουφός για να μην ακούς, μουγκός για να μη μιλάς και τετραπληγικός για να είσαι εντελώς αναίσθητος.

10. Το ΠΑΣΟΚ απέδειξε για πολλοστή φορά πόσο σέβεται τα μπάνια του λαού. Κολύμπησε όλη την Αθήνα στα ίδια τα δάκρυά της. Εξ ου και σκέφτεται να μετονομάσει την πλατεία Συντάγματος σε πλατεία Κλαυθμώνος. Θα έχει και πισίνα.

11. Η Αθήνα είναι η κοιτίδα της Δημοκρατίας. Από προχθές εξελίσσεται και σε νεκρική κλίνη της.

12. Σύνταγμα - Ταχρίρ, σημειώσατε 2. Στις παράλληλες συγκρούσεις της Τετάρτης, οι Αιγύπτιοι μας έριξαν στ’ αυτιά. Είχαν 590 τραυματίες.

13. Το Μεσοπρόθεσμο είναι το πρώτο βήμα για τη στροφή στην ανάπτυξη. Το ΕΣΠΑ θα αναδιαρθρωθεί για να ενισχυθούν οι επενδύσεις στους νέους αναδυόμενους κλάδους: τη χημική βιομηχανία, την παραγωγή ειδών εξοπλισμού ΜΑΤ, την παραγωγή αντιασφυξιογόνων μασκών και αντιόξινων.

15. Οξύς ανταγωνισμός αναμένεται μεταξύ των πολυεθνικών της φαρμακοβιομηχανίας στην ελληνική αγορά τα προσεχή χρόνια. Sanofi ενταντίον Lilly και Maalox εναντίον Ladose. Λογικό. Οι μισοί Έλληνες στα πεζοδρόμια κι οι άλλοι μισοί στην κατάθλιψη.

16. Το μόνο νόμιμο χρέος είναι το χρέος στον χασάπη, στον μανάβη και στον φούρναρη. Για να μπορεί να μας ξαναδώσει βερεσέ.

17. Το μόνο ανεκτό κρατικό χρέος είναι αυτό που διαγράφεται.

18. Ο Παπανδρέου πέτυχε να διχάσει τους Έλληνες. Ο Σαμαράς απέτυχε να τους ενώσει. Ο Καρατζαφέρης απέτυχε να ενώσει τον Παπανδρέου και τον Σαμαρά. Η Αριστερά απέτυχε να ενώσει τον εαυτό της. Τουλάχιστον, όλοι μαζί πέτυχαν να ενώσουν την κοινωνική αγανάκτηση.

19. Αν έστω και ένας από τους 170 των στημένων παιχνιδιών και στοιχημάτων πάει λίγα χρόνια φυλακή, τι ποινή αναλογεί σ’ αυτούς που έστησαν, έπαιξαν και (νομίζουν ότι) κέρδισαν το στοίχημα εις βάρος της χώρας;

20. Δημοκρατία είναι το σύστημα στο οποίο οι εκλεγμένοι κρύβονται από τους εκλογείς τους. Δικτατορία είναι το σύστημα στο οποίο οι εκλογείς κρύβονται από τους εκλεγμένους.

21. Δημοκρατία είναι επίσης το σύστημα στο οποίο οι καταδικασμένοι επιλέγουν το όπλο θανάτωσής τους. Μαχαίρι ή πιστόλι; Ιδού η απορία, που θα έλεγε κι η Βάσω.

22. Αν η Ευρωζώνη με τα δάνειά της σώζει την Ελλάδα και η Ελλάδα με τα μνημόνιά της σώζει την Ευρωζώνη, ποιος τελικά χρωστάει περισσότερα σε ποιον; Βάσει υπολογισμών μου (πληθυσμός, ΑΕΠ, έκταση, διεθνής επιρροή), η αναλογία των οφειλών μας προς τις οφειλές τους είναι 1 προς 30. Το βλέπουν, το παίζουν, το χάνουμε.

23. Επεκτείνοντας τον προηγούμενο αφορισμό μπορούμε να συμπυκνώσουμε την ευρωπαϊκή «σωτηρία» μας στο εξής σύνθημα: Δουλέψτε να ζήσουμε γιατί θα πεθάνετε!

24. Η τρόικα και η Eurostat αλλάζουν τα κριτήρια αξιολόγησης της δημοσιονομικής εξυγίανσης της χώρας. Στο εξής, αντί του ελλείμματος, του χρέους, του ΑΕΠ και του πληθωρισμού θα μετρώνται οι ετήσιες συλλήψεις διαδηλωτών, ο όγκος των χημικών και τ’ ανοιγμένα κεφάλια. Τη θέση του κατά κεφαλή ΑΕΠ παίρνουν τα κατά κεφαλήν χτυπήματα με κλομπ (με εισήγηση Λοβέρδου, εξετάζεται το ενδεχόμενο να περιληφθεί και ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των αυτοκτονιών).

25. Αν για να αδειάσει η πλατεία Συντάγματος χρειάστηκαν μερικοί τόνοι χημικών και 10.000 αστυνομικοί (κρυφοί και φανεροί), τι χρειάζεται για ν’ αδειάσει όλη η χώρα; Εύκολο: η πιστή τήρηση του Μεσοπρόθεσμου.

26. Αν τα διλήμματα «Μεσοπρόθεσμο ή χρεοκοπία» και «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» ισχύουν ταυτόχρονα, και εφόσον η χρεοκοπία οδηγεί με βεβαιότητα στη βαρβαρότητα, να υποθέσουμε ότι το Μεσοπρόθεσμο είναι το πρώτο βήμα προς τον σοσιαλισμό; Επομένως, αν η Λούξεμπουργκ ήταν σήμερα βουλευτής, θα ψήφιζε φανατικά «ναι».

27. O Τρισέ δεν αποδέχεται τον όρο λιτότητα για τα μέτρα του Μεσοπρόθεσμου. Είναι λέει «διόρθωση» των παλαιότερων καταχρήσεων. Υποθέτω ότι ο πρόεδρος της ΕΚΤ θεωρεί κατάχρηση μια μέση ετήσια αμοιβή 20.000 ευρώ. Ενώ η δική του αμοιβή των 360.612 ευρώ (χωρίς τα «τυχερά» από το τοκογλυφικό λόμπι που υπερασπίζεται) είναι μια κατάφορη κοινωνική αδικία.

28. Ο Ανδρέας (Παπανδρέου) έλεγε: «Ή θα αφανίσουμε το χρέος ή το χρέος θα αφανίσει εμάς». Αλήθεια, όταν με την εφαρμογή του Μεσοπρόθεσμου θα έχουμε αφανιστεί, αλλά το χρέος θα έχει διογκωθεί, ποιος θα το πληρώσει; Οι αφανισμένοι;

29. Το συντομότερο ανέκδοτο για την κρατική βία: Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.

30. Η κόρη του Λοΐζου απαγόρευσε στο ΠΑΣΟΚ να παίζει στις εκδηλώσεις του το «θα τον μεθύσουμε τον ήλιο». Ο Ανδριόπουλος του απαγόρευσε να παίζει το «Θα σε ξανάβρω στους μπαχτσέδες». Αν ζούσε κι ο Καρλ Ορφ θα απαγόρευε και τα «Κάρμινα Μπουράνα». Επομένως, τι θα παίζουν; Τον Σακαφλιά; («Τρολιά» εμπνεύσεως Γ. Κοσ. Ευχαριστώ).

Υ.Γ. Την άλλη εβδομάδα θα λείψω. Θα πνίξω τον πόνο μου στις Σποράδες. Μην το παίρνετε κατάκαρδα…

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ (2/7/2011)

Τη δύναμη να αρνούμαστε, αυτή τη φυσικότατη εκδήλωση του ανθρώπινου μαχητικού οργανισμού, που διαρκώς αλλάζει, ανανεώνεται, αναβιώνει καθώς φθίνει, αυτή τη δύναμη την έχουμε πάντα στη διάθεσή μας, όχι όμως και το σθένος να τη μεταχειριστούμε. Κι ωστόσο η ίδια η ζωή είναι άρνηση και, άρα, η επιβεβαίωση της άρνησης.

Φράντς Κάφκα, «Αφορισμοί από το ημερολόγιο του 1920»

Χρέος ουσ. Ένα έξυπνο υποκατάστατο για την αλυσίδα και το μαστίγιο του επιστάτη των σκλάβων.

Άμπροουζ Μπηρς, «Το αλφαβητάρι του Διαβόλου»