Στοιχήματα του μέλλοντος

 Εφημερίδα των Συντακτών, 30/12/2021-2/1/2022

Τις καλές, ανθηρές εποχές, τότε που δέναμε τα σκυλιά με τα λουκάνικα, τότε που τα εταιρικά πρωτοχρονιάτικα δώρα πλημμυρίζανε τα δημοσιογραφικά γραφεία ανεξαρτήτως βαθμού συναλλαγής μεταξύ δωροδόκων και δωροληπτών, τότε που τα γούρια του νέου χρόνου ήταν από χρυσό, ασήμι, άντε κρύσταλλο, αλλά επ’ ουδενί τσίγκινα ή από ανακυκλωμένα χαρτιά, τότε που οι λέβητες ήταν ξέχειλοι από πετρέλαιο και τα καλοριφέρ βράζανε αυγό, τότε που τα φλουριά της πρωτοχρονιάτικης πίτας ήταν βικτοριανές χρυσές λίρες, ελισαβετιανές στη χειρίστη, και οι γενναιόδωροι εργοδότες κλήρωναν έναν έξτρα μισθό ή ένα ταξίδι στην Ντίσνεϊλαντ στους τυχερούς υπαλλήλους που τους έπεφτε το φλουρί, τότε που οι έγνοιες των μεσο-μικροαστών για το ρεβεγιόν της Πρωτοχρονιάς ήταν αν θα έφτανε ένα κιλό καπνιστός σολομός κι αν το χαβιάρι θα ήταν Beluga ή Caluga και τα διλήμματα των αξιοπρεπώς αμειβόμενων προλετάριων εξαντλούνταν στο αν θα προκαλούσε καλύτερη εντύπωση στους καλεσμένους τους ένα καλοψημένο ολόκληρο γουρουνάκι ή ένα ρολό μαριναρισμένου αγριογούρουνου, σ’ αυτές τις εποχές, λοιπόν, που κάτι σας θυμίζουν αχνά, στο κατώφλι του νέου χρόνου έδιναν κι έπαιρναν τα στοιχήματα. 

Δεν εννοώ τον τζόγο, που ακμάζει και στις εποχές του ζόφου και της «Ομικρον», αλλά τα στοιχήματα του εγγύς μέλλοντος: πού θα πάει η οικονομία, πόσο θα ανέβει το χρηματιστήριο, ποια ντιλ θα κλείσουν οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι, πού θα πάει η κερδοφορία τους, ποιες εξαγορές θα πετύχουν εκτός Ελλάδας, ποιες βαλκανικές ή ευρωπαϊκές αγορές θα κατακτήσουν, ώς πού θα φτάσει ο νεόκοπος ελληνικός μικρο-ιμπεριαλισμός, ποια μεγάλα έργα θα αναλάβουν οι κατασκευαστικοί όμιλοι εντός και εκτός Ελλάδας, ποια νέα άλματα πιστωτικής επέκτασης θα κάνουν οι τράπεζες, πόσα νέα καταστήματα θα ανοίξουν, ποια μεγάλα επενδυτικά πρότζεκτ θα χρηματοδοτήσουν. Οι παχυλές, ξέχειλες από πρωτοχρονιάτικα δώρα εφημερίδες, με τους πηχυαίους τίτλους τους για «τα στοιχήματα του 199… κάτι» ή «του 200… κάτι» κρυμμένους πίσω από γούρια, αξεσουάρ ή cd και dvd με μουσική για το ρεβεγιόν της παραμονής, από Φρανκ Σινάτρα μέχρι Εφη Θώδη, ντανιάζονταν κατά εκατοντάδες μπροστά στα 15.000 περίπτερα και ψιλικατζίδικα που κάποτε πουλούσαν ενημέρωση, ή αυτό το υβρίδιο πληροφόρησης, ψυχαγωγίας και κανονικότατου εκμαυλισμού το οποίο συνιστούσε την ενημέρωση. Πίσω από αυτά τα μελλοντολογικά στοιχήματα υπήρχε η διάχυτη προσδοκία, αν όχι βεβαιότητα, ότι το μέλλον επιφύλασσε πάντα, κάθε χρόνο, κάτι καλό. Αν όχι για όλους, για τη μεγάλη πλειονότητα. Ενα μεγάλωμα της πίτας, με ένα κομμάτι για τον καθένα, έστω και μικρό. Μια αύξηση του ΑΕΠ, των τζίρων, των εισοδημάτων, της κατανάλωσης, του πλούτου, έστω και κραυγαλέα άνισα μοιρασμένη, κάπως θα έφτανε στον καθένα, εκτός από τους λίγους απόλυτα αποκλεισμένους. Κανείς δεν έχανε σ’ αυτά τα στοιχήματα. Το μέλλον του ευήμερου παρελθόντος μας ήταν πάντα γκαστρωμένο. 

Το μέλλον του παρόντος μας μοιάζει στείρο. Για τους περισσότερους επιφυλάσσει κυρίως απώλειες ή δυσάρεστες αλλαγές. Τα «μεγάλα στοιχήματα του 2022», που πάλι πλημμυρίζουν πρωτοσέλιδα και τηλεοπτικά πάνελ, παίζουν, αλλά αφορούν τους λίγους τρόφιμους του Πρυτανείου που ονομάζεται «Ταμείο Ανάκαμψης» και τα αρπακτικά της νέας «δημιουργικής καταστροφής» που εξελίσσεται με φόντο την πανδημία. 

Τι στοιχήματα απομένουν για μας, τους περιττούς του μέλλοντος; Πόσα ταξίδια θα κάνει φέτος ο Κυριάκος. Πού θα είναι το επόμενο Σαββατοκύριακο. Σε ποια βουνοκορφή θα βγάλει την επόμενη σέλφι. Πόσα θα είναι τα κρούσματα της επόμενης Τρίτης 4 Ιανουαρίου 2022. Στους πόσους θανάτους θα κλείσει τον κύκλο της η πανδημία. Με ποιο γράμμα θα βαφτιστεί η επόμενη μετάλλαξη του κορονοϊού. Πού θα πάει η χονδρική ρεύματος τον επόμενο μήνα. Πόσες τηλεοπτικές εμφανίσεις θα κάνει ο Αδωνις τον Φεβρουάριο. Με πόση ύφεση θα κλείσει το πρώτο τρίμηνο. Πού θα φτάσει ο πληθωρισμός τον Μάρτιο. Πότε θα γίνουν εκλογές, μπας και απαλλαγούμε αναιμάκτως και ησύχως από τον ανεκδιήγητο θίασο που υποδύεται πως κυβερνά. Αυτό το τελευταίο στοίχημα, αν το χάσουμε, χαθήκαμε. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Θα περιμένω τη νύχτα σας αδιάφορος

χαμογελώντας με ψυχρότητα για τις ένδοξες μέρες.

Πίσω από το χάρτινο κήπο σας

πίσω από το χάρτινο πρόσωπό σας 

εγώ θα ξαφνιάζω τα πλήθη

ο άνεμος δικός μου 

μάταιοι θόρυβοι και τυμπανοκρουσίες επίσημες

μάταιοι λόγοι. 

Μην αμελήσετε. 

Πάρτε μαζί σας νερό. 

Το μέλλον μας θα έχει πολύ ξηρασία.

Μιχάλη Κατσαρού, «Θα σας περιμένω» 

Με το χιούμορ των άλλων

ΕφΣυν, 23-26/12/2021

Κάποτε είχα χιούμορ. Τουλάχιστον στο πλαίσιο αυτής της στήλης. Ή νόμιζα πως είχα χιούμορ. Αλλά ακόμη κι αυτό είναι αρκετό, γιατί όταν σου βγαίνει αυθόρμητα μια ατάκα, μια πλάκα, ένα αστείο αφήγημα, μια παρωδία της πραγματικότητας, η στιγμή της επινόησης προσφέρει ένα κύμα ευφορίας. Ακόμη κι αν οι άλλοι τελικά τη βρουν κοτσάνα, κρυάδα ή μαλακία. Και ελλείψει χιούμορ, κυριαρχούν πίκρα, κατάθλιψη, νεύρα, θυμός. Ενίοτε, σκέφτομαι να υποβάλω μήνυση ή αγωγή για την καταστροφή του χιούμορ. Αλλά δεν υπάρχει σχετικό έγκλημα ή αδικοπραξία, κι έπειτα ποιον να πρωτομηνύσω; Τα μνημόνια; Την κρίση; Τον καπιταλισμό; Την ηλικία; Τις ορμόνες; Την ιδεολογική ήττα; Τον κορονοϊό; Τον Κυριάκο;

Οταν σου λείπει κάτι, τι κάνεις; Το δανείζεσαι, σωστά; Ή το απαλλοτριώνεις. Κι ευτυχώς, τα κοιτάσματα χιούμορ δεν έχουν στερέψει. Κι ο ζωντανός οργανισμός αυτής της εφημερίδας, που ευτυχώς δεν την έχουν απερημώσει η τηλεργασία και η ψηφιακή νέκρωση, ακόμη και στις αμήχανες στιγμές της, μεταξύ σιωπών, φωνών, θυμών, σοβαρότητας, σοβαροφάνειας, ευθυμίας -και ολίγου τσίπουρου-, αποδίδει ακατέργαστα πετράδια που είναι κρίμα να πάνε χαμένα. Κλέβω θρασύτατα (από τους Σ., τη Ν., τον Γ., τον Τ., την Ε., τη Λ.,... αλλά δεν χρειάζεται να εξαντλήσω την αλφάβητο, ξέρουν αυτοί) κι αποδίδω στην κρίση σας μερικά φρέσκα προϊόντα της συλλογικής εξόρυξης για το τι θα μπορούσε να συμβεί στους πρωταγωνιστές της εορταστικής μυθολογίας των ημερών, αν βρίσκονταν εδώ και τώρα.

Η θεία γέννηση: 1) Τελικά η Αγία Οικογένεια δεν χρειάστηκε να μετακομίσει στη Βηθλεέμ για την απογραφή που διέταξε ο Ηρώδης. Το θείο βρέφος ήταν τζίνιους. Εβγαλε την αυτοαπογραφή στο πιτς φιτίλι απ’ την κοιλιά της μάνας του. 2) Ρωτάει ο απογραφέας τον Ιωσήφ: «Η φάτνη έχει τουαλέτα μέσα ή έξω; Κι αν έχει μέσα, διαθέτει υδραυλική εγκατάσταση, δηλαδή καζανάκι;» 3) Κατά μία εκδοχή ο Ηρώδης διέταξε τη σφαγή των 5.000 νηπίων για να συγκαλύψει το φιάσκο της απογραφής. Δεν του βγαίναν τα νούμερα. 4) Ξέρετε γιατί η Μαρία αναγκάστηκε να γεννήσει σε στάβλο; Γιατί το πανδοχείο ήταν covid free κι αυτή δεν είχε πιστοποιητικό εμβολιασμού.

Οι Μάγοι: 1) Φέτος οι Μάγοι αποκλείεται να φτάσουν στη Βηθλεέμ. Ο θεός κάνει οικονομία στο ρεύμα. Το άστρο λαμπρό θα μείνει σβηστό μέχρι να πέσει η τιμή του φυσικού αερίου (Μόνο ο Μπακογιάννης δεν μασάει. Λαμπιόνια μέχρι και στους κάδους απορριμμάτων.) 2) «Καλώς τον Βαλτάσαρ, καλώς τον Μελχιόρ. Ο Γκασπάρ;» «Ξέμεινε στα σύνορα. Δεν είχε κάνει PCR test» 3) «Σμύρνα, λιβάνι… Χρυσό δεν έχει φέτος;» «Εχει πέσει 6%, είπαμε να σας φέρουμε κάτι καλύτερο. Λίθιο. 400% έχει πάρει από πέρσι». 4) «Καλά, το άστρο είναι σβηστό λόγω ρήτρας αναπροσαρμογής. “Ωσαννά” γιατί δεν ακούγονται;» «Γιατί όλα τα αγγελάκια έχουν πέσει τάβλα. Θερίζει η Ομικρον στον παράδεισο. Πες κι εσύ, Σωτήρη…»

Ο Αϊ-Βασίλης: 1) Μην περιμένετε δώρα φέτος. Με την κρίση της εφοδιαστικής αλυσίδας τα πρωτοχρονιάτικα θα τα πάρετε κατά το Πάσχα. 2) Ο Αϊ-Βασίλης δεν το κουνάει από το Ροβανιέμι φέτος. Ποιος να αντέξει δύο δισεκατομμύρια ράπιντ τεστ σε μια νύχτα; 3) Ο Σάντα τα έσπασε με την Coca Cola. Εκανε ντιλ με τον Μπέζος. Ολα τα δώρα θα φτάσουν μέσω Amazon. Οι τάρανδοι ανησυχούν μην καταντήσουν αλλαντικά. 4) Ερημιά στο χωριό του Αϊ-Βασίλη. Ολα τα ξωτικά την έκαναν. Μπήκαν σε ψηφιακές πλατφόρμες. Ουμπεροποίηση και στα Χριστούγεννα, γαμώτο;

Οι καλικάντζαροι: 1) «Δεν ανεβαίνουμε στον Πάνω Κόσμο φέτος. Τι νόημα έχει; Εδώ δεν φοβούνται τον Κυριάκο, θα φοβηθούν εμάς;» 2) Κωλοβελόνης: «Και δεν μου λέτε, κυρ δικηγόρε, θα μπορούσαμε εμείς οι παγανοί να κάνουμε μήνυση στο Μαξίμου για αντιποίηση αρχής ή αγωγή για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας;» 3) Βαθρακούκοι, καρκάντσαλοι, βορδόλακες, κάηδες και καλλισπούδες ξεκίνησαν απεργία διαρκείας. Τι νόημα έχει να πριονίζουν όλο τον χρόνο το δέντρο της ζωής στον Κάτω Κόσμο, όταν οι ζωές μια χαρά θερίζονται στον Πάνω; 4) «Και δεν μου λες, βρε Μαντρακούκο… Ξέρεις εσύ καμιά μελέτη που λέει ότι αν σε διασωληνώσω με το μπουρί της σόμπας θα πάθεις κάτι;»
Για τη μεταγραφή…
ΚΙΜΠΙ
Kibi2g@yahoo.gr, kibi-blog.blogspot.com

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
28 Μαΐου 19χχ
Κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης Τύπου, η κόρη του Αϊ-Βασίλη εξηγεί στους μετόχους πως η Κλάους στο εξής θα αφιερωθεί σε δραστηριότητες διανομής και ανεφοδιασμού τρίτων, ενώ η παραγωγή παιχνιδιών θα επικεντρωθεί μόνο στις πολύ μικρές ηλικίες. Ανακοινώνονται χιλιάδες απολύσεις ξωτικών.
Τζεροκαλκάρε, «Στον μακαρίτη Αϊ-Βασίλη» (ευγενής προσφορά της Λουίζας)

Υπεραξίες θανάτου

ΕφΣυν 18-19/12/2021

 Excess mortality. Υπερβάλλουσα θνησιμότητα. Αυτό είναι το πιο χοτ στατιστικό τρεντ (πολλά γκρίκλις μαζί, ε;) που επέβαλε η πανδημία στην καθημερινότητά μας. Αν και κανείς δεν μπορεί να πει με σαφήνεια ποιο ακριβώς μέτρο θνησιμότητας είναι «κανονικό» ή «φυσιολογικό», η Eurostat, η ΕΛΣΤΑΤ και όλες οι στατιστικές υπηρεσίες στις «πολιτισμένες» κοινωνίες και αναπτυγμένες οικονομίες του κόσμου μετρούν με ζήλο και με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια τις υπεραξίες θανάτου που αποδίδει η ίδια η ασθένεια. Ή η αδυναμία των συστημάτων υγείας και η εγκληματική αδιαφορία των κυβερνήσεων να αποτρέψουν την ακραία συνέπεια της Covid-19. Η στατιστική δεν διαχωρίζει το αιτιακό βάρος κάθε συνιστώσας στην παραγωγικότητα του θανάτου. Δεν θέλει ή δεν μπορεί. Απλώς καταγράφει.

Για να είμαστε ειλικρινείς, αυτό δεν είναι κάτι εντελώς καινούργιο. Από τα προϊστορικά χρόνια και τα πρώτα έθιμα περί τη γέννηση και τον θάνατο, την τεκνοθεσία και την ταφή, οι μικρές ανθρώπινες κοινότητες αντιμετώπιζαν τη ζωή σαν ένα τέρμιναλ ακατάπαυστων αφίξεων και αναχωρήσεων, που το ισοζύγιό του παραμένει για χιλιετίες πλεονασματικό υπέρ των πρώτων, παρά τα αιματηρά διαλείμματα επιδημιών, γενοκτονιών, πολέμων που απάλλασσαν τις κοινωνίες και τους κυριάρχους τους από πλεονάζον ανθρώπινο φορτίο. 

Ο παρεξηγημένος και παρερμηνευμένος Μάλθους προσπάθησε να εξηγήσει το παράδοξο της «υπερβάλλουσας ανθρωπότητας» στις συνθήκες του πρωτόγονου βιομηχανικού καπιταλισμού. Η ακατέργαστη ουτοπία του άνοιξε ένα παράθυρο ρεαλισμού στη δυστοπία του μέλλοντός -ή του παρόντος μας;- στην οποία ο ανθρώπινος πληθυσμός φτάνει σε ένα όριο που οι γήινοι πόροι δεν φτάνουν για να τον συντηρήσουν πια. Δύσκολα θα μπορούσε να φέρει κανείς αντίρρηση σήμερα σ’ αυτό. Ακόμη και οι υπεράνω μαλθουσιανικού στίγματος οπαδοί της αποανάπτυξης, οι τεχνοπολιτικοί της πράσινης μετάβασης ή οι πολιτικές του ενός τέκνου που για δεκαετίες επιβάλλονταν στην Κίνα ελάχιστα απέχουν από τον πυρήνα της ανάλυσης του καημένου Ρόμπερτ Τόμας Μάλθους. 

Από τη στιγμή, λοιπόν, που οι ταξικά ιεραρχημένες κοινωνίες αντιλήφθηκαν ότι ο πλούτος κάθε έθνους είναι ο πληθυσμός του- δηλαδή το παραγωγικό δυναμικό του-, η ανάγκη να μετριέται κι αυτός με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια, δίπλα στους όγκους των σιτηρών, των ορυκτών, των μεταλλευμάτων, των πρώτων υλών, των βιομηχανικών αγαθών, των εισαγωγών, των εξαγωγών ή του χρήματος, κατέστησε τα ληξιαρχεία το ίδιο απαραίτητα με τα δημόσια θησαυροφυλάκια, τα γενικά λογιστήρια του κράτους και τα λογιστήρια των επιχειρήσεων. Το μεγάλο βιβλίο του κόσμου, όπου ο ληξίαρχος σημειώνει αφίξεις και αναχωρήσεις, γεννήσεις και θανάτους, είναι το βιβλίο εσόδων- εξόδων της αστικής βιοπολιτικής. 

Η υπερβάλλουσα θνησιμότητα της πανδημίας που μετρούν οι ευρωπαϊκές στατιστικές εκπέμπει κάτι καθησυχαστικό και κάτι ανησυχητικό ταυτόχρονα. Γιατί υπάρχει μια ανατριχιαστική αναλογία ανάμεσα στο επίπεδο ανάπτυξης και πλούτου κάθε χώρας με τις «υπεραξίες θανάτων» που αποδίδει. Τον Οκτώβριο, για παράδειγμα, η υπερβάλλουσα θνησιμότητα ήταν από 2% έως 10% για τις σκανδιναβικές χώρες, τη Γαλλία ή τη Γερμανία, 25% για την Ελλάδα, 50% για τις βαλτικές χώρες, 75% για τη Βουλγαρία και 110% για τη φτωχότερη χώρα της Ευρώπης, τη Ρουμανία. Ναι, ναι, βέβαια, παίζουν ρόλο και τα εμβόλια και η κατάσταση των συστημάτων υγείας, αλλά το βασικό μήνυμα που εκπέμπει το πλεόνασμα θανάτων είναι ότι τελικά μάλλον φταίνε οι ίδιοι οι λαοί για τη φτώχεια τους, την καθυστέρησή τους και την υπερβολική έκθεσή τους στους εκτός «κανονικότητας» θανάτους. Εμμέσως, η ψυχρή στατιστική αφήνει το άθλιο υπονοούμενο ότι κάποιοι πληθυσμοί μάλλον το αξίζουν αυτό το θανατικό. Κι αν η στατιστική απλώς το υπονοεί, ο ασεβής Μωυσής το λέει σχεδόν κυριολεκτικά: οι ανεμβολίαστοι είναι άξιοι της τύχης τους. Και η ελληνική υπερβάλλουσα θνησιμότητα είναι το δίκαιο αντίτιμο της ελευθερίας των υπολοίπων να λουστούμε ανέμελα στο φως των εκατομμυρίων χριστουγεννιάτικων λαμπιονιών. Να ψωνίσουμε, να φάμε, να πιούμε να αυξήσουμε τους τζίρους, να συντηρήσουμε το τέμπο της ανάπτυξης, να κάνουμε την Ελλάδα παγκόσμιο επενδυτικό χαμπ, να αξιοποιήσουμε τα 70 δισ. του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης, να πρασινίσουμε και να ψηφιοποιηθούμε μέχρι εξαϋλώσεως και εντέλει να χεστούμε στο τάλιρο. Στο κάτω κάτω δεν είμαστε και Ρουμανία... 

Η καθημερινή τελετουργία της ανακοίνωσης των αριθμών της πανδημίας, η καταγραφή του «πλεονάσματος θανάτων» που παράγει η Covid-19, έχει κι αυτή την αναπόφευκτη λειτουργία. Αν ο πρώτος θάνατος από κορονοϊό πριν περίπου 20 μήνες αναγγέλθηκε με πανικό και δέος, δίνοντας στον πρώτο νεκρό και τους λίγους που ακολούθησαν τον ελάχιστο σεβασμό που δικαιούνταν, ένα δίκαιο ξόδι για τις «αχρείαστες απώλειες» που θα ’λεγε κι ο κυνικός Μωυσής, οι σχεδόν 20.000 που ακολούθησαν μετατράπηκαν σε στατιστική. 

Η τρομακτική εξοικείωσή μας με την «υπερβάλλουσα θνησιμότητα», που συνοδεύεται από υπογραμμίσεις για τη μεγάλη ηλικία ή την ιδιοτροπία των αδικοχαμένων να μένουν ανεμβολίαστοι, «καταλαμβάνοντας για εβδομάδες τα κρεβάτια των ΜΕΘ», καταλήγει σ’ έναν απάνθρωπο συμβιβασμό μας με μια υπόρρητη πολιτική «υπερβάλλουσας βιωσιμότητας»: κάποιοι περισσεύουν λόγω επιλογών, ηλικίας, πετριάς, πνευματικής υστέρησης, έλλειψης παραγωγικότητας, χαμηλών δεξιοτήτων, αδυναμίας να προσαρμοστούν στον γενναίο νέο κόσμο. Και κάποιοι αποφασίζουν ποιων οι ζωές τιμολογούνται τόσο χαμηλά, ώστε η χρησιμότητά τους εξαντλείται στην παραγωγή υπεραξιών θανάτου. 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ 

Λανθασμένα πίστευε πως το όνομα θα έπρεπε να βρίσκεται στον χθεσινό κατάλογο, και τώρα βρισκόταν μπροστά στο απίστευτο σκάνδαλο του ανθρώπου που έπρεπε να πεθάνει πριν από δυο μέρες και αυτός εξακολουθούσε να είναι ζωντανός. Και δεν ήταν αυτό το βασικό. Ο διαβολεμένος ο τσελίστας, που από τότε που γεννήθηκε είχε σημαδευτεί για να πεθάνει νέος, σαράντα εννέα μόλις ανοίξεων, τώρα έκλεινε ξεδιάντροπα τα πενήντα, διαψεύδοντας έτσι το πεπρωμένο, τη μοίρα, το κισμέτ και όλες τις υπόλοιπες δυνάμεις που έχουν αφιερωθεί στο να αντιτίθενται με όλα τα ηθικά και ανήθικα μέσα στην τόσο μα τόσο ανθρώπινη θέλησή μας να ζήσουμε. Ηταν μια ολοκληρωτική ατίμωση. Και τώρα πώς θα επανορθώσει μια παρέκκλιση που δεν μπορεί να έχει συμβεί, σε μια περίπτωση που δεν έχει προηγούμενο και τίποτα δεν προβλέπει κάτι παρόμοιο στους κανονισμούς, αναρωτιόταν η θάνατος, κυρίως γιατί έπρεπε να είχε πεθάνει στα σαράντα εννιά του χρόνια και όχι στα πενήντα που είναι σήμερα. Ηταν φανερό πως η καημένη η θάνατος ήταν μπερδεμένη, συγχυσμένη και λίγο έλειψε να χτυπήσει το κεφάλι της στον τοίχο από τη στενοχώρια. Σε τόσες χιλιάδες αιώνες διαρκούς δραστηριότητας ουδέποτε της είχε συμβεί λειτουργικό σφάλμα, και τώρα, πάνω ακριβώς που εισήγαγε κάτι νέο στην κλασική σχέση των θνητών με την αυθεντική causa mortis, εκείνη δεχόταν το πιο σκληρό χτύπημα. 

Ζοζέ Σαραμάγκου, «Περί θανάτου»

Τσιπς

Εφημερίδα των Συντακτών, 11-12/12/2021

Μου αρέσουν τα τσιπς. Ναι, αυτά τα κλασικά τσιπς, οι τηγανισμένες σε απροσδιορίστου προέλευσης έλαια λεπτές ροδέλες πατάτας, αλατισμένα ή καρυκευμένα με ρίγανη -ώς εκεί, τα υπόλοιπα δεν με τρελαίνουν-, που κλείνονται αεροστεγώς σε μια πλαστική συσκευασία και τρώγονται απολαυστικά με τουλάχιστον τρεις από τις πέντε αισθήσεις: τη γεύση (αυτονόητο), την αφή (της σκληρής, αλλά ταυτόχρονα τόσο λεπτής και εύθρυπτης φέτας), την ακοή (για το απολαυστικό «κρατς! στο στόμα, που ταράζει την ηρεμία της ευσταχιανής σάλπιγγας στέλνοντας ευχάριστες δονήσεις στο τύμπανο). Την όσφρηση την εξαιρώ, γιατί συχνά την προσβάλλει μια δυσοσμία ταγγισμένου λαδιού ή φοινικέλαιου, η όραση είναι δευτερεύουσα: τα τσιπς, όπως και τα ποπ κορν, τα απολαμβάνει κανείς και στις σκοτεινές κινηματογραφικές αίθουσες, προς εκνευρισμό όσων είναι προσηλωμένοι στις οθόνες. 

Οταν ήμουν παιδί, είχα το εξής χούι: έπαιρνα τη σακούλα με τα πατατάκια και πριν την ανοίξω τη συνέθλιβα ανάμεσα στις παλάμες μου, ακούγοντας και νιώθοντας τις ξεροτηγανισμένες λεπτές φέτες πατάτας να θρυμματίζονται, να σπάνε σε μικρά κομματάκια. Ο στόχος ήταν απλώς να παρατείνω την απόλαυση της κατανάλωσής τους, ας πούμε στη διάρκεια μιας ταινίας, μιας εκδρομής με λεωφορείο, ή στο λιάσιμο μετά το πολύωρο μούλιασμα στην καλοκαιρινή θάλασσα. Οσο περισσότερα τα κομματάκια τσιπς τόσο μεγαλύτερη η απόλαυση, με μόνο τίμημα ένα λαδωμένο χέρι. 

Τώρα, μπορεί και να με βαρέσετε, αλλά νιώθω πως κάπως συνδέεται αυτή η παιδική, μικρονοϊκή ανδραγαθία με τον «νόμο του Μουρ», του συνιδρυτή της Intel, που, τα χρόνια που εγώ θρυμμάτιζα τα τσιπς μου, αυτός προέβλεπε τον αδιάκοπο θρυμματισμό των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων σε όλο και μικρότερες και πυκνότερες «ψυχές» κάθε ηλεκτρονικής συσκευής, με τον διπλασιασμό των τρανζίστορ που χωράνε κάθε δυο χρόνια. Και κάπως έτσι ξεκίνησε η λαμπρά πεντηκονταετία των όλο και πυκνότερων τρανζίστορ, των όλο και μικρότερων, πιο ευρύχωρων και ταχύτερων επεξεργαστών και μικροεπεξεργαστών που βρίσκονται σε κάθε συσκευή που κυβερνά την ύπαρξή μας, πέφτοντας από την κλίμακα των εκατοστών και των χιλιοστών στην κλίμακα των νανομέτρων. Από τα 22 νανόμετρα στα 14, μετά στα 10 και κανείς δεν ξέρει σε ποιες ακόμη αόρατες υποδιαιρέσεις μπορεί να χωρέσει ο τεχνητός νους της ανθρωπότητας. Η βιομηχανία των μικροτσίπ έγινε κατά κάποιον τρόπο η σακούλα με τα πατατάκια μου και οι ημιαγωγοί -πυριτίου, καδμίου, γερμανίου και δεν ξέρω ποιου άλλου υλικού- είναι το «τηγανόλαδο» νανοτεχνολογίας στο οποίο κυκλοφορούν τα θραύσματα της γιγάντιας παγκόσμιας νοημοσύνης (τώρα, θα με βαρέσετε κανονικά). 

Ο οξυδερκής τηλε-φίλος Ηλίας Καραβόλιας, τον οποίο ενίοτε τσιτάρω (κοινώς: κλέβω, βλέπε παρακάτω), αποκαλεί «αμοιβάδα του παγκόσμιου εμπορίου» το μικροτσίπ και προτρέπει ορθά τους διαχειριστές του τεχνοκαπιταλισμού να επανεισαγάγουν στα πανεπιστήμια το παλιό μάθημα της εμπορευματολογίας, που περιγράφει καταλεπτώς την αλυσίδα κατασκευής και εμπορίας ενός προϊόντος, από την εξόρυξη ή συλλογή των πρώτων υλών του μέχρι την παράδοσή του στον καταναλωτή. Ολα τα στάδια, τις εκατοντάδες κινήσεις και τους εκατοντάδες ανθρώπους που διαμεσολαβούν μέχρι ένα κινητό τηλέφωνο, για παράδειγμα, να μπει σε μια χριστουγεννιάτικη συσκευασία δώρου, με αγιοβασίληδες, ταράνδους και χρυσόσκονες. 

Ετσι, ίσως γίνει αντιληπτό και στους υπερειδικευμένους μάγους της πληροφορικής, στους υπερεκτιμημένους εφευρέτες των χιλιάδων χρήσιμων και άχρηστων εφαρμογών που φορτώνονται σε κάθε συσκευή, στους πιονέρους της μεγάλης στροφής στις επιστήμες, τις τέχνες και τα επαγγέλματα της ψηφιακής οικονομίας, ότι για να φτιαχτούν τα θαυμάσια προϊόντα της κατακερματισμένης «συλλογικής διάνοιας», κάποιος πρέπει να φτιάχνει τα μικροτσίπ. Κάποιοι πρέπει να κάθονται ώρες στις αλυσίδες παραγωγής της Foxconn στην Κίνα ή της Intel στην Ινδία, την Ευρώπη και όπου γης, για να μοντάρουν με λεπτά και επιδέξια δάχτυλα τα τσιπάκια που θα δώσουν ζωή και ψυχή στο iPhone 13 το οποίο έχει υποσχεθεί για πρωτοχρονιάτικο δώρο στην έφηβη κόρη του ο καλοπληρωμένος trader της Νέας Υόρκης. Κάποιοι πρέπει να κάνουν τη βρομοδουλειά, κάθε βρομοδουλειά, χαμαλοδουλειά που δεν έχουμε καταφέρει ακόμη να φορτώσουμε στα ρομπότ. 

Ετσι, αυτό που πομπωδώς αποκαλούμε κρίση της εφοδιαστικής αλυσίδας την οποία πυροδότησε η πανδημία μπορεί να περιγραφεί ως μια διαδοχή απλών παρενεργειών του κορονοϊού: η Λιχουάν αρρώστησε και δεν δούλεψε για αρκετές μέρες στο εργοστάσιο της Samsung στην Ξιάν της Κίνας και το ίδιο συνέβη με εκατοντάδες εργαζόμενους σε όλα τα εργοστάσια μικροτσίπ της ιαπωνικής πολυεθνικής. Δισεκατομμύρια μικροτσίπ έλειψαν από εκατοντάδες άλλες πολυεθνικές παραγωγής αυτοκινήτων, τηλεφώνων, τηλεοράσεων ή βιομηχανικών αυτοματισμών. Ο Στιβ, που έχει παραγγείλει το iPhone 13 για την κόρη του, από το Μανχάταν, αναρωτιέται αν θα πέσει θύμα της αναγκαστικής μείωσης των πωλήσεων της Apple κατά 10 εκατ. κομμάτια. Η αλυσίδα λιανικής πώλησης που περιμένει τις παραγγελίες των πελατών πληρώνει όσο όσο για να φτάσουν μια ώρα αρχύτερα τα κοντέινερ με το πολύτιμο φορτίο και να μη δυσαρεστήσει πελάτες σαν τον Στιβ. Αλλά το ίδιο κάνουν όλες οι αλυσίδες, όλες οι βιομηχανίες, όλες οι επιχειρήσεις. Κι έτσι στα λιμάνια της Ασίας τα φορτηγά πλοία φρακάρουν κι ακόμη κι αν οι ναύλοι εκτοξευτούν κι άλλο και τα σιδερένια εμπορευματοκιβώτια πληρωθούν χρυσά για να ταξιδέψουν στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη με καράβια, τρένα, φορτηγά ή εμπορικά αεροσκάφη, δεν είναι δεδομένο ότι θα φτάσουν στην ώρα τους. 

Και σιγά το κακό που πάθαμε, θα πείτε, αν το γκατζετάκι που παραγγείλαμε δεν το βρούμε την Πρωτοχρονιά, αλλά τα Φώτα ή το Πάσχα. Οχι, εμείς δεν θα πάθουμε κανένα κακό από μια καθυστέρηση -άλλα είναι τα κακά που μας απειλούν-, αλλά η παγκοσμιοποίηση, αυτή η αυτοθαυμαζόμενη καπιταλιστική εποποιία της τελευταίας τριακονταετίας, μοιάζει πια τόσο εύθραυστη. Σαν τα πατατάκια της παιδικής μου ηλικίας που κατακερματίζονταν ανάμεσα στις παλάμες μου. 

 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Ο κορωνοϊός -άυλο σύμβολο της παγκοσμιοποίησης- ανέστειλε την παραγωγή του κατ’ εξοχήν υλικού συμβόλου της παγκοσμιοποίησης (τσιπάκι). Χωρίς αυτό δεν μπορεί να παραχθεί καμία έξυπνη μηχανή, κανένα σύγχρονο μηχανικό ή ψηφιακό μέσο παραγωγής εμπορευμάτων. Να λοιπόν που η παραγωγική και εμπορική αλυσίδα σπάει όταν το μικρό αυτό κατασκευαστικό εξάρτημα, ο μικρός νους του καπιταλισμού, δεν παράγεται πλέον ταχύτατα και επαρκώς. Δεκαετίες τεχνολογικής εξέλιξης καταλήγουν στην ψηφιακή και διαδικτυακή παραγωγή, αλλά αυτή δεν μπορεί να υποστηριχθεί χωρίς το βασικότερο πλέον «υλικό» των εμπορευμάτων, το τσιπάκι. Αραγε ο καπιταλισμός είναι ικανός να «εξαϋλώσει» οσονούπω και αυτό το εξάρτημα μέσα στο κάθε τεχνολογικό εμπόρευμα; 

Ηλία Καραβόλια, Ο «μικρός νους» του συστήματος (https://www.rodiaki.gr/, 9/12/2021) 

Ρε, μπας κι ο Ερντογάν έχει δίκιο;

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 94-5/12/2021

Ο ευφυής κομίστας Ζορζ Βολίνσκι, αδικοχαμένος στα 80 του στη σφαγή στο «Charlie Hebdo», τη δεκαετία του ’80, όταν δούλευε στην κομμουνιστική «Humanite», είχε κάνει ένα καταπληκτικό σκίτσο που συμπύκνωνε σε ένα καρέ όλη τη διαμάχη των οικονομολόγων -αλλά στην ουσία των συνδικάτων και των εργοδοτικών ενώσεων- για τον πληθωρισμό. Το σκίτσο -έφαγα το ίντερνετ να το βρω και τη βιβλιοθήκη για μια παλιά εκδοσούλα που το περιλάμβανε, αλλά δεν…- εμφάνιζε έναν εργαζόμενο με τη στολή εργασίας όρθιο μπροστά στο αφεντικό (χοντρό, καθισμένο στην καρέκλα του γραφείου του με ένα πούρο στο στόμα) να λέει: «Ανακάλυψα ότι δεν φταίνε οι μισθοί για τον πληθωρισμό». Και το αφεντικό ατάραχο του απαντά: «Μην το πεις πουθενά και θα σου δώσω αύξηση».

Τελικώς το σκίτσο του Βολίνσκι ανευρέθη και μάλιστα σε δυο εκδοχές: ο μεν φίλος αναγνώστης Κ. Μ. μού το έστειλε στη γαλλική εκδοχή, ο δεν Αι Μπαζ το βρήκε ως εξώφυλλο (μεταφρασμένο στα ελληνικά) έκδοσης γαλλικού βιβλίου. 

Με 18 λέξεις και δυο καρικατούρες ο μακαρίτης Βολίνσκι έκανε χαρτοπόλεμο εγχειρίδια και αναλύσεις χιλιάδων σελίδων, αχρήστευσε και μερικά Νόμπελ οικονομίας και σάρκασε τις οικονομικές πολιτικές που άρχιζαν να παίρνουν κεφάλι από τα παραδοσιακά σοσιαλδημοκρατικά μοντέλα, μέχρι που η ολέθρια διασταύρωση νεοφιλελεύθερων και μονεταριστών τα έκανε όλα λίμπα. Εχει πια περάσει σχεδόν μια τεσσαρακονταετία από τότε που ένας πληθωρισμός 10%-15% δεν ήταν και προς θάνατον, κάπως το κουλαντρίζανε οι κυβερνήσεις, λίγο με τις αυτόματες τιμαριθμικές αναπροσαρμογές σε μισθούς και συντάξεις, και πολύ περισσότερο με τη διαπάλη εργοδοτών και συνδικάτων γύρω από την αμοιβή και τον χρόνο εργασίας. Κι αυτό έδινε λόγο ύπαρξης και ισχύ στα συνδικάτα, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες.

Τι ακριβώς έγινε τις δεκαετίες που μεσολάβησαν και μαζί με τον πληθωρισμό, που έγινε σχεδόν άγνωστη λέξη, συντρίφθηκαν και τα συνδικάτα, και η πάλη των τάξεων μπήκε σε μακρά αναστολή ο καθένας μπορεί να το βίωσε και να το αντιλήφθηκε με πολύ διαφορετικό τρόπο.
Το κυρίαρχο πάντως είναι ότι, δυο γενιές μετά τη γενιά του Βολίνσκι, στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο ζούμε υπό την εξουσία των κεντρικών τραπεζιτών. Ο πληθωρισμός κατέστη ο απόλυτος φόβος, το όριο 2% ανακηρύχθηκε παγκόσμια φυσική σταθερά, ακλόνητη όσο και οι νόμοι του Νεύτωνα, η νομισματική πολιτική έγινε ο υποβολέας όλων των οικονομικών πολιτικών που ασκούν οι κυβερνήσεις, το κόστος του χρήματος -δηλαδή τα επιτόκια- εξελίχθηκε σε ρυθμιστή της ροής του πλούτου, άλλοτε σε δόσεις απλής νοσηλείας και άλλοτε σε δόσεις ΜΕΘ, όπως συνέβη με την ποσοτική χαλάρωση, και η χρηματοπιστωτική διεθνής κατέληξε να ελέγχει κάθε πραγματική παραγωγική δραστηριότητα και κάθε φούσκα άυλων υπεραξιών που κινεί τον κόσμο. Εννοείται πως στον σκληρό πυρήνα αυτής της παγκόσμιας νομισματικής χούντας βρίσκεται η διατίμηση της εργασίας, η ουσιαστική απαγόρευση των αυξήσεων στους μισθούς, που κυριαρχεί εδώ και δύο δεκαετίες στο μεγαλύτερο μέρος του αναπτυγμένου κόσμου.

Και να σου, λοιπόν, οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι σφογγοκωλάριοί τους σε μια νέα πληθωριστική διαταραχή που δεν ξέρουν ακριβώς από πού τους ήρθε. Για την ακρίβεια, δεν ξέρουν ούτε πού θα τους πάει, ούτε πόσο θα κρατήσει. Επί πέντε τουλάχιστον μήνες ανοίγουν το στόμα και βγάζουν βατράχια: φταίει το ελατήριο και η εκρηκτική αύξηση της ζήτησης μετά την άρση των περιορισμών, άρα είναι πληθωρισμός ζήτησης, γι’ αυτό μην τολμήσει κανείς και ζητήσει μισθολογικές αυξήσεις γιατί καήκαμε. Οχι, όχι, φταίει που οι παραγωγοί δεν ήταν έτοιμοι και συγχρονισμένοι να ικανοποιήσουν τη ζήτηση, φταίει που μπλόκαρε η εφοδιαστική αλυσίδα, λείπουν τα αποθέματα, κάτι παίζει με τα καρτέλ των πρώτων υλών, άρα έχουμε πληθωρισμό της προσφοράς, αλλά και πάλι μέρος της λύσης είναι να μην επιτρέψουμε έναν «φαύλο κύκλο» μισθολογικών αυξήσεων που θα ενισχύσουν τις ανατιμήσεις. Αλλά, ντοντ γουόρι, το φαινόμενο θα είναι παροδικό, τα Χριστούγεννα θα έχουμε καθαρίσει. Ωχ, ήρθαν τα Χριστούγεννα! Μήπως εννοούσατε Χριστούγεννα του 2022, φωστήρες μου; Ναι, ναι, μάλλον οι ανατιμήσεις θα συνεχιστούν όλο το 2022, αλλά η Ομικρον μπορεί να μειώσει τον πληθωρισμό, μπορεί όμως και να τον αυξήσει (Γέλεν), ήτοι, αν δεν έχει συννεφιά, θα έχει λιακάδα, αν δεν βρέξει, μπορεί να χιονίσει. Αρα, ίσως είναι η ώρα για το υπερόπλο, να αυξήσουμε τα επιτόκια, να μαζέψουμε και τα ρετάλια της ποσοτικής χαλάρωσης και, τον νου σας, ρεμάλια, κόφτε τις βλακείες για αυξήσεις στους μισθούς, 1 ευρώ θα παίρνετε από αμοιβή, 2 ευρώ θα σας τρώει ο πληθωρισμός. Θα γίνει της Βαϊμάρης…

Λοιπόν, εφόσον όλος αυτός ο εσμός της νομισματικής ορθοδοξίας έχει καταλήξει σε ένα τεράστιο φιάσκο «ορθολογικών» προβλέψεων και εκτιμήσεων, σε μια παταγώδη αποτυχία εργαλείων και αποφάσεων, γιατί να μη δοθεί μια ευκαιρία στην παράδοξη συνταγή του Σουλτάνου, που έχει κεφαλοκλειδώσει κεντρικούς τραπεζίτες και υπουργούς Οικονομικών για να μην επιτρέψει αύξηση των επιτοκίων; Εντάξει, δεν του βγαίνει μέχρι στιγμής, η λίρα είναι στα Τάρταρα, ο πληθωρισμός ανηφορίζει προς την κορυφή του Αραράτ, αλλά μήπως των άλλων τους βγήκε; Το τουρκικό ΑΕΠ τρέχει με 7,5%, η φτηνή λίρα φέρνει τουρισμό, οι ραντιέρηδες μπορεί να χάνουν τις καβάντζες τους, αλλά ο κόσμος τουλάχιστον δανείζεται σχετικά φτηνά, ο Αλλάχ δεν φαίνεται να βοηθάει πολύ τον Ερντογάν, αλλά δίνει ένα εύπεπτο επιχείρημα κατά της τραπεζικής τοκογλυφίας. Κι αν αυτό το ανορθολογικό μίγμα οδηγήσει σε κατάρρευση τον ίδιο, αλλά όχι και την τουρκική οικονομία, οι γείτονες θα έχουν πετύχει 2 σε 1.

Στο κάτω κάτω, πώς ακριβώς προστάτεψαν εμάς ο οικονομικός «ορθολογισμός», το σταθερότερο νόμισμα του κόσμου -το ευρώ, ντε!- και ο αρνητικός πληθωρισμός της προηγούμενης δεκαετίας από το τσεκούρωμα 50% σε μισθούς και εισοδήματα; Αλλάχ ακμπάρ!



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Οι τοκογλύφοι θα βγούνε απ’ τους τάφους τους σαν τους δύστυχους που συνταράζονται απ’ τον Δαίμονα, γιατί είπανε πως δεν υπάρχει καμιά διαφορά ανάμεσα στην πούληση και την τοκογλυφία. Σ’ όποιον φτάσει αυτή η προειδοποίηση του Κυρίου και θα παραιτηθεί απ’ αυτό το δεινό θα συγχωρεθεί για το παρελθόν κι ο ουρανός θα 'ναι ο μάρτυρας της πράξης του. Εκείνος που θα ξαναγυρίσει στο ανόμημα θα καταδικαστεί στο αιώνιο πυρ.
Μωάμεθ, Το Κοράνιο, κεφάλαιο δεύτερο, «H αγελάδα», εδάφιο 276