Αγορά ανθρωπίνου κρέατος

27-28/2/2021

Πριν από καμιά δεκαετία, ένα λονδρέζικο χασάπικο έβγαλε στις προθήκες για πώληση ανθρώπινα μέλη. Χέρια, πόδια, μάγουλα, αυτιά, μάτια, ακόμη και ολόκληρο ανθρώπινο σώμα, με τιμή ανά κιλό. Ηταν ένα μακάβριο χάπενινγκ, βέβαια, καθώς τα ανθρώπινα μέλη αποτελούνταν από μοσχαρίσιο, χοιρινό ή αρνίσιο κρέας. Σκοπός ήταν η ενίσχυση μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης στήριξης ανθρώπων που είχαν υποστεί ακρωτηριασμούς. Δεν ξέρω αν και τι πέτυχαν οι διοργανωτές του χάπενινγκ με αυτή την υπερβολή, αλλά έχω την αίσθηση ότι η φρίκη που προκάλεσε η θέα του τεχνητού ανθρώπινου σώματος είναι δυσανάλογη της φρικιαστικής ανοχής που ως είδος και, κυρίως, ως οικονομικός πολιτισμός έχουμε δείξει και εξακολουθούμε να δείχνουμε στο εμπόριο της ανθρώπινης σάρκας. Νεκρής και τεμαχισμένης, ή ολοζώντανης και αρτιμελούς.

Κι αυτό δεν αφορά μόνο τους προγόνους των «φρικιασμένων» Λονδρέζων, που πριν από 2-3 αιώνες προσέρχονταν στην ίδια αγορά για να αγοράσουν ζωντανή μαύρη σάρκα από την Αφρική, απόλυτα εξοικειωμένοι με τη δουλεία. Η οποία μπορεί να είναι τόσο αρχαία όσο οι πόλεμοι και το ιδιωτικό χρέος, αλλά μόνο στη διάρκεια του «έπους» της βιομηχανικής επανάστασης έγινε κυριολεκτικά μια παγκόσμια αγορά εκατομμυρίων ανθρώπινων εμπορευμάτων. Αφορά και τους -υποτίθεται- ανυποψίαστους κατοίκους του αναπτυγμένου κόσμου που συμμετέχουν καθημερινά σε πράξεις αγοραπωλησίας ανθρώπινης σάρκας. Σάρκας κάθε χρώματος, κάθε φύλου, κάθε ηλικίας και βαθμού ωρίμασης. Τους αφορά όχι μόνο με τον αφηρημένο τρόπο της εμπορευματοποίησης του ανθρώπινου σώματος, δηλαδή του μηχανισμού με τον οποίο η οικονομία της αγοράς καθιστά εμπόρευμα κάθε ανθρώπινη ενέργεια, ιδιότητα, λειτουργία και ανάγκη. Αλλά και με τον κυριολεκτικό τρόπο της αγοραπωλησίας του σώματος.

Η λαμπερή, προφανής και σκαμπρόζικη πλευρά αυτής της διαδικασίας ας πούμε ότι είναι το πώς τιμολογούνται οι παίκτες του ποδοσφαίρου κι άλλων ομαδικών σπορ, που «κρεμιούνται» σε ένα κανονικό χρηματιστηριακό χασάπικο και αγοράζονται, πωλούνται, νοικιάζονται ή απλώς δανείζονται. Κάθε οπαδός ή παίκτης στοιχήματος, με τα λίγα ή πολλά που διαθέτει κάθε εβδομάδα, συμβάλλει στα σκαμπανεβάσματα αυτής της αγοράς. Κάτι ανάλογο παίζει στο μόντελινγκ, στη διαφήμιση ή στα ριάλιτι, όπου νέα κορίτσια κι αγόρια συνωθούνται και αυτοεξευτελίζονται με κάθε τρόπο για να ανεβάσουν την τιμή των σωμάτων τους. Για την τιμή αποφαίνονται καθωσπρέπει αξιολογητές, που γδύνουν και ντύνουν τα κορμιά με ύφος ολίγον κριτικού τέχνης και ολίγον έμπειρου μαστροπού.

Η λιγότερο προφανής και ολότελα σκοτεινή πλευρά της συμμετοχής μας στην καθημερινή αγοραπωλησία ανθρωπίνου κρέατος έχει να κάνει με το σεξ. Αυτό το απαράμιλλο δώρο της φύσης, που αφού για αιώνες ταλαιπωρήθηκε από τη χριστιανική ενοχοποίηση, η παγκόσμια αγορά το «απελευθέρωσε» με το χειρότερο δυνατό τρόπο: διαχέοντας και εδραιώνοντας μια φρικιαστική κουλτούρα βιασμού, που έχει υποκαταστήσει την υγιή φαντασία και φαντασίωση.

Η βιομηχανική πορνογραφία, η πορνεία και το τράφικινγκ που είναι στενά συνδεμένα μεταξύ τους συνθέτουν μια παγκόσμια αγορά ανθρωπίνου κρέατος που έχει εισβάλει με κάθε δυνατό τρόπο όχι μόνο στην καθημερινότητα των ανθρώπων, αλλά στο βαθύ υποσυνείδητό τους. Το ένστικτο και η αληθινή επιθυμία της σωματικής σχέσης με τον άλλο εκτοπίζεται από στερεοτυπικές εικόνες όπου το σεξ μετατρέπεται σε σχέση εξουσίας, εξευτελισμού, ταπείνωσης, χρήσης του άλλου σώματος ως άψυχου αντικειμένου. Ο έρωτας γίνεται άσκηση βίας του δυνατού στον αδύναμο, του κυρίαρχου στον υποτελή, του πλούσιου στον φτωχό, του ισχυρού στον ευάλωτο. Κι αυτό συμβαίνει κάθε στιγμή, κάθε λεπτό και δευτερόλεπτο σε απίστευτη παγκόσμια κλίμακα.

Μ’ αυτή την έννοια έχουν δίκιο όσοι λένε για την υπόθεση Λιγνάδη και κάθε συναφή υπόθεση ότι «όλοι ξέραμε». Ολοι ξέρουμε. Ολοι ξέρουμε, ή εν πάση περιπτώσει μπορούμε να υποψιαστούμε, ότι μια επίσκεψη στο παράνομο μπουρδέλο ή στην υπαίθρια πιάτσα δεν είναι απλά μια συναλλαγή με μια/έναν «εργάτρια/τη του σεξ». Αλλά μπορεί να είναι ο σεξουαλικός καταναγκασμός ενός θύματος τράφικινγκ, που έχει περάσει διά πυρός και σιδήρου μέχρι να εξοικειωθεί με τη νέα του κατάσταση. Ολοι ξέρουμε ότι μια επίσκεψη στο Pornhub και οποιαδήποτε πορνοσελίδα από αυτές που είναι σταθερά πρώτες στις παγκόσμιες επιλογές αναζήτησης στον Ιστό, περιέχει το ρίσκο να «νομιμοποιεί» παιδική πορνογραφία, σεξουαλική δουλεία, εκμετάλλευση θυμάτων τράφικινγκ ή παράνομα κινηματογραφημένων ανθρώπων. Ανθρώπων που εν αγνοία τους εμφανίζονται ως χαρούμενες/οι πορνοστάρ, ικανοποιημένες/οι από κάθε πράξη εξευτελισμού, βίας, ταπείνωσης. ακόμη κι από επικίνδυνα για τη ζωή τους «πειράματα» στα οποία υποβάλλονται σε καλοσκηνοθετημένα ή ερασιτεχνικά βίντεο που εξάπτουν τη σεξουαλική φαντασία μας ή απλώς βοηθούν μια στιγμιαία χειρωνακτική ανακούφιση.

Η πορνογραφία και η πορνεία είναι ενδεχομένως τόσο αρχαία όσο και η ανθρώπινη (όχι ζωική) σεξουαλικότητα. Αλλά οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι μονάχα ο καπιταλισμός, και δη αυτός της ύστατης παγκοσμιοποίησης και της καθολικής ψηφιακής διασύνδεσης 4,5 δισεκατομμυρίων ανθρώπων τους έδωσε υπόσταση μιας καλά οργανωμένης και κερδοφόρας βιομηχανίας, με τζίρο τουλάχιστον 200 δισ. δολαρίων. Μιας βιομηχανίας που κατεδάφισε κάθε φραγμό και αναστολή και διέδωσε μια κουλτούρα σεξουαλικής βίας, γυρίζοντάς μας πίσω στη σκοτεινή προϊστορία της ανθρωπότητας.
Ολοι ξέραμε και όλοι ξέρουμε ότι η μετατροπή της ερωτικής χαράς και της επιθυμίας για τον άλλο σε άπληστη και εγωιστική κατάχρηση του σώματός του, μας καθιστά συνενόχους της απάνθρωπης αγοράς ανθρωπίνου κρέατος.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Τα παραδείγματα πιστής μονογαμίας που βλέπουμε σε πουλιά δεν αποδείχνουν τίποτε για τους ανθρώπους, μια και δεν κατάγονται από τα πουλιά. Κι αν η αυστηρή μονογαμία είναι το κορύφωμα κάθε αρετής, τότε το βραβείο ανήκει στην ταινία, που σε κάθε μια από τις 50-200 προγλωττίδες της, ή τμήματα του κορμιού της, έχει έναν πλέριο θηλυκό και αρσενικό γεννητικό μηχανισμό και περνά όλη της ζωή της συνουσιαζόμενη με τον εαυτό της στο καθένα από τα τμήματά της. Οταν περιοριστούμε όμως στα θηλαστικά βρίσκουμε όλες τις μορφές της γενετήσιας ζωής: σχέσεις χωρίς κανένα κανόνα, σημάδια ομαδικού γάμου, πολυγαμία, μονογαμία. Λείπει μόνο η πολυανδρία, αυτήν μονάχα οι άνθρωποι μπορούσαν να τη δημιουργήσουν.
Φρίντριχ Ενγκελς, «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους»

Ιδιωτικά βίτσια, δημόσιες αρετές

ΕφΣυν. 20-21/2/2021

Ο καθένας έχει τον τρόπο του να ξετυλίγει τους συνειρμούς του. Εμένα πάλι η «Μήδεια» κι όσα προκάλεσε μεταξύ Μαξίμου και Εκάλης μού έφερε στον νου αυτήν τη φοβερή ταινία του Μίκλος Γιαντσό, που αν ζούσε ακόμη θα ήταν σχεδόν 100 ετών. Αυτός ο καταπληκτικός Ούγγρος σκηνοθέτης, που για δεκαετίες κατέρριπτε όλα τα στερεότυπα του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» και δημιουργούσε ακατάπαυστα χωρίς η «σοσιαλιστική» λογοκρισία να καταφέρει τον αγγίξει είτε έκανε ταινίες εντός είτε εκτός Ουγγαρίας, πήρε την ιστορία του «Μάγερλινγκ» –την αυτοκτονία του πρίγκιπα Ροδόλφου και της μάλλον ανήλικης ερωμένης του– και από δακρύβρεχτο ρομάντζο την έκανε ακόμα ένα μάθημα ανατομίας της εξουσίας και της εκ των έσω αποσύνθεσής της: τέλη 19ου αιώνα, η αυστροουγγρική αυτοκρατορία κυβερνάται υπό τη σιδηρά πυγμή του αυτοκράτορα Ιωσήφ, φαινομενικά ανέγγιχτη από τις αντηχήσεις των δημοκρατικών επαναστάσεων και της Κομούνας, αλλά ο διάδοχος Ροδόλφος –ο γιος της Σίσσυς, της αυτοκράτειρας, ντε– αμφισβητεί με κάθε δυνατό τρόπο το αυτοκρατορικό πρότυπο και καθιστά τη σύντομη ζωή του μια περίπλοκη εξέγερση μέσα στον σκληρό πυρήνα της εξουσίας, που περνά μέσα από ένα ερωτικό όργιο και κορυφώνεται με τον σχεδιασμένο θάνατό του. Εννοείται ότι οι περισσότεροι που συνέρρευσαν στα μέσα της δεκαετίας του ’70 να δουν την ταινία προσέτρεξαν για την τσόντα και το συναφές σκάνδαλο, που ενόχλησε ακόμα και τις τάχα μου φιλελεύθερες Κάνες, με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα ο τίτλος της ταινίας να έχει γίνει κλισέ, ενώ το περιεχόμενό της να παραμένει σχεδόν άγνωστο.

Να, λοιπόν, πώς λειτούργησε ο άρρωστος συνειρμός μου και από τον κινηματογραφικό φιλόσοφο Γιαντσό και το Μάγερλινγκ πέρασε στον Μητσοτάκη και στην Εκάλη: το Μάγερλινγκ απέχει 24 χιλιόμετρα από τη Βιέννη, τη βάση της αυτοκρατορίας, όσο ακριβώς απέχει και η Εκάλη από το Μαξίμου, την έδρα του μητσοτάκειου βασιλείου. Ενα τσιγάρο δρόμο δεν το λες, αλλά ανάμεσα σε αυτά τα δυο σημεία –που αποτελούν συμβολικούς πόλους της εγχώριας εξουσίας από τότε που ένα μέρος της αστικής ελίτ επέλεξε να εποικίσει τα Βου Που με το πράσινο, τον καθαρό αέρα και την ιδιωτικότητα που εξασφαλίζουν τα μεγάλα πευκόφυτα οικόπεδα– σημειώθηκε μια πρωτοφανής διαταραχή και ένταση. Ενα είδος «εξέγερσης» ή τουλάχιστον μια έκρηξη οργής της καλοζωισμένης ιθύνουσας τάξης, που είναι αδιανόητο να μένει για μέρες χωρίς φως, νερό, τηλέφωνο και τα συναφή. Κι αυτό το συμπύκνωσε με γλαφυρό αυθορμητισμό ο Στέφανος Μάνος, ένας άνθρωπος που έχει υπηρετήσει τον νεοφιλελευθερισμό και τον αντικρατισμό με αυταπάρνηση και πολύ πριν γίνουν μόδα.

Κατά κάποιο τρόπο ο Στέφανος Μάνος έγινε για το εγχώριο σύστημα εξουσίας ό,τι και ο πρίγκιπας Ροδόλφος για την αυστροουγγρική αυτοκρατορία. Η προσωπική του θυσία, με αφορμή την περιπέτειά του στην άνευ ρεύματος Εκάλη, αποτελεί ένα είδος ιδεολογικής αυτοχειρίας – πολύ μακριά, ευτυχώς, από τη φυσική αυτοχειρία του εξεγερμένου πρίγκιπα και της ερωμένης του. Με την καθημερινή του δημόσια παρέμβαση που μετρά πόσες ώρες και μέρες περνούν χωρίς ρεύμα και νερό, ο Στέφανος όχι μόνο σκιαγράφησε γλαφυρά το γραφειοκρατικό χάος του μητσοτάκειου επιτελικού κράτους, αλλά αποδόμησε και τους συνήθεις αστικούς μύθους για το «ισοζύγιο» κρατικού και ιδιωτικού τομέα, συλλογικής και ατομικής ευθύνης. Αν το ιδιωτικό δίκτυο ύδρευσης τα έκανε εξίσου σκατά με τον κρατικό (προσώρας) ΔΕΔΔΗΕ, αν τα ιδιωτικά βίτσια του «Εκάλη Κλαμπ» ανταγωνίζονται σε ανικανότητα τις δημόσιες αρετές τού υπό ιδιωτικοποίηση και φεουδαλοποίηση κρατικού μηχανισμού, τα στερεότυπα με βάση τα οποία για χρόνια πορεύτηκε ο Μάνος, η παράταξή του και η τάξη του για την υπεροχή του ιδιωτικού τομέα, τη θαυμαστή ικανότητα αυτορρύθμισης της αγοράς και τον απεχθή και επαχθή ρόλο του κρατικού τομέα είναι εντελώς άχρηστα. «Πού είναι το κράτος;» είναι η αγωνιώδης κραυγή του διαψευσμένου νεοφιλελεύθερου που δεν διανοείται να υποστηρίξει ότι ένα ιδιωτικό υποκατάστατο του κράτους θα τα είχε καταφέρει καλύτερα. Το αντίθετο.

Η δυστυχία τού να είσαι νεοφιλελεύθερος σήμερα είναι να διαπιστώνεις με δέος ότι χρειάζεσαι περισσότερο κράτος. Το χρειάζεσαι σε θηριώδεις ποσότητες, αλλά το χρειάζεσαι απαλλαγμένο από ιδιωτικά βίτσια και προικισμένο με όλες τις δημόσιες αρετές. Το χρειάζεσαι για να αντιμετωπίσεις μια πανδημία, για να διαχειριστείς μια κακοκαιρία, για να εξασφαλίσεις τα δημόσια αγαθά, για να συντηρήσεις τα δημόσια δίκτυα, για να κρατήσεις τους δρόμους ανοιχτούς, τα σπίτια ηλεκτροδοτημένα και τους ανθρώπους συνδεδεμένους. Το χρειάζεσαι απαλλαγμένο από τη φαυλότητα της ιδιωτικής χρήσης, από τον εκμαυλισμό της συναλλαγής, από τη διαλυτική γραφειοκρατία. Το χρειάζεσαι απελευθερωμένο από τους ιδιώτες καταληψίες και καταχραστές του.


ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
Ηταν λοιπόν προς το συμφέρον των χειρότερων εξ αυτών μάλλον, παρά οποιουδήποτε άλλου, να γίνουν κήρυκες του δημόσιου πνεύματος, ώστε να μπορέσουν να δρέψουν τους καρπούς της εργασίας και της αυταπάρνησης των άλλων και, συγχρόνως, να ικανοποιήσουν με μικρότερη ενόχληση τις δικές τους ορέξεις. Συμφώνησαν, λοιπόν, με τους υπόλοιπους να ονομάζουν ΕΛΑΤΤΩΜΑ καθετί που κάνει ο άνθρωπος για να ικανοποιήσει οποιαδήποτε από τις ορέξεις του, χωρίς να λαμβάνει μέριμνα για τα δημόσια, εφόσον σε αυτή την πράξη μπορούσε να διαβλέψει κανείς έστω και την ελάχιστη προοπτική να γίνει επιβλαβής για οποιονδήποτε άλλο στην κοινωνία ή να καταστήσει τον εαυτό του λιγότερο ωφέλιμο για τους άλλους. Συμφώνησαν, επίσης, να δώσουν το όνομα ΑΡΕΤΗ σε κάθε ενέργεια με την οποία ο άνθρωπος πάσχιζε, ερχόμενος σε αντίθεση με τη φυσική του ροπή, να ωφελήσει τους άλλους ή να κυριαρχήσει τα πάθη του με την ορθολογική φιλοδοξία να είναι καλός.
Μπέρναρντ ντε Μάντεβιλ, «Ο μύθος των μελισσών ή ατομικά βίτσια, δημόσια οφέλη»

Τα ανοήτως αδιανόητα

 ΕφΣυν, 13-14/2/2021

Λοιπόν, μ’ αρέσει η Λαγκάρντ. Την πάω γιατί έχει έναν τρόπο να προβοκάρει όλα τα ανοήτως αυτονόητα της τοκογλυφικής Διεθνούς. Να εκμαιεύει με δαιμόνια αφέλεια (ή με αφελή δαιμονικότητα;) αποφάσεις και αλλαγές στάσης από τους άκαμπτους συνομιλητές της, σε όλα τα πόστα που έχει υπηρετήσει, σε όλες τις περιστρεφόμενες πόρτες που έχει διαβεί. Μου θυμίζει την πανέξυπνη πεθερά μου, που όταν θέλει να επισημάνει σε κάποιον ότι πέταξε κοτσάνα, πετάει ένα ταπεινό και ευγενικό: «Κι εγώ που είμαι η χαζότερη γυναίκα του κόσμου το καταλαβαίνω αυτό».

Κάπως έτσι κι η «σοφή κουκουβάγια» –κατά τον αυτοχαρακτηρισμό της, που μπορεί και να τον επέλεξε απλώς για να παίξει με τους μιντιακούς αυτοματισμούς και για να προκαλέσει τους σκιτσογράφους να την απεικονίσουν ως κουτορνίθι– είπε πριν από μια βδομάδα ότι είναι αδιανόητο να διαγράψει το μέρος του χρέους της Ευρωζώνης που διακρατεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπως της υπέδειξαν ως αυτονόητο 100 και πλέον κορυφαίοι οικονομολόγοι.

Τι είπαν οι οικονομολόγοι; «Οφείλουμε στους εαυτούς μας το 25% του χρέους μας, περίπου 2,5 τρισ. ευρώ κρατικών ομολόγων των 19 χωρών της ευρωζώνης που η ΕΚΤ έχει στα χέρια της. Αν η ΕΚΤ σβήσει αυτό το χρέος, τα κράτη θα έχουν ένα καλό εφαλτήριο επανεκκίνησης των οικονομιών τους». Εχουμε πόλεμο, έτσι δεν λένε όλα τα πολιτικά παγώνια της ευρωνομεκλατούρας για την πανδημία; Ε, μετά τον πόλεμο έρχεται η ανασυγκρότηση και κάθε ανασυγκρότηση ξεκινά με μια γερή διαγραφή χρέους. Κυρίως υπέρ των νικητών, αλλά επειδή εδώ νικητές δεν υπάρχουν, είναι μάχη lose-lose και όχι win-win, ας πούμε πως κοντά στους βασιλικούς ποτίζονται κι οι γλάστρες.

Και τι είπε η Λαγκάρντ; «Αυτό θα ήταν αδιανόητο, το απαγορεύουν οι Συνθήκες της Ε.Ε.». Απάντησε όχι με τη σοφία κουκουβάγιας, αλλά με την ανοησία όρνιθας που την πείθουν ότι μια λάμπα πυρακτώσεως είναι επαρκές υποκατάστατο του ήλιου (και πιάνει, ως γνωστόν).

Ακόμη κι η φράση που επέλεξε έχω την αίσθηση ότι είναι το δόλωμα για να εκμαιεύσει το αντίθετο αποτέλεσμα. Διότι προφανώς η Λαγκάρντ έχει επαρκή μνήμη για να θυμάται τι έλεγε όταν ήταν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και ως αφεντικό του ΔΝΤ πιλάτευε για χρόνια τον Ντράγκι, τη Μέρκελ, τον Σόιμπλε, τον Γιούνκερ, τον Ρέγκλινγκ να διαγράψουν μέρος του ελληνικού χρέους που κατείχαν, ειδικά όταν αφότου αποδείχτηκε ότι το PSI δεν ήταν αρκετό. Τότε το αδιανόητο ήταν να αγγιχτεί έστω κι ένα σεντ από το χρέος στο ΔΝΤ και το αυτονόητο ήταν να κουρέψει η ΕΚΤ κάτι από τα 40-45 δισ. ελληνικά ομόλογα που κατείχε. Κατά πώς φαίνεται, μια περιστρεφόμενη πόρτα όλη κι όλη χωρίζει το αδιανόητο από το αυτονόητο.

Κι έπειτα, όταν η Λαγκάρντ πετάει ένα αφελές «μα, το απαγορεύει η Συνθήκη» (σ.σ. η Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ε.Ε.), ποντάροντας στη θεμελιώδη άγνοια της τεράστιας πλειοψηφίας των Ευρωπαίων για το παρα-σύνταγμα που διαβουκολεί τις ζωές τους, είναι σαν να προβοκάρει αυτήν ακριβώς τη Συνθήκη. Γιατί ακόμη κι ένας μαθητής Γυμνασίου με την απλή ανάγνωσή του μπορεί να καταλάβει πόσο έχει προ πολλού παραβιαστεί αυτή η «απαγόρευση». Οχι μόνο στη διάρκεια της πανδημίας, αλλά όλη την περίοδο από το 2012 και εντεύθεν: «Αρθρο 123 […] Απαγορεύονται οι υπεραναλήψεις ή οποιουδήποτε άλλου είδους πιστωτικές διευκολύνσεις από την ΕΚΤ ή από τις κεντρικές τράπεζες των κρατών-μελών […] προς θεσμικά και λοιπά όργανα ή οργανισμούς της Ενωσης, κεντρικές κυβερνήσεις, περιφερειακές, τοπικές ή άλλες δημόσιες αρχές […] Απαγορεύεται επίσης να αγοράζουν απευθείας χρεόγραφα, από τους οργανισμούς ή τους φορείς αυτούς, η ΕΚΤ ή οι εθνικές κεντρικές τράπεζες». Αν εξαιρέσεις το τρικ της απευθείας αγοράς –δεν τα ψωνίζω από εργοστάσιο παραγωγής, αλλά από το σούπερ μάρκετ ομολόγων που λέγεται «δευτερογενής αγορά»–, όλη η τελευταία δεκαετία είναι μια διαδοχή άρρητων και υπόρρητων παραβιάσεων της απαγόρευσης, με ποσά που υπερβαίνουν τα 4 τρισ. ευρώ. Φυσικά, ήταν μια παραβίαση κραυγαλέα μεροληπτική, που ευνόησε σκανδαλωδώς το γερμανικό χρέος, τις γαλλικές και γερμανικές τράπεζες και την πλήρωσαν σκληρά Ελληνες (κυρίως), Πορτογάλοι, Ιρλανδοί κι άλλοι ευρω-φορολογούμενοι.

Αν, λοιπόν, ανακεφαλαιώσει κανείς όσα έχουν γίνει μόνο τον τελευταίο χρόνο, θα έχει μπροστά του μια διαδοχή από αδιανόητες για το ιερατείο «παραβιάσεις». Που ξεκινούν από την «απελευθέρωση» του χρέους και του ελλείμματος και φτάνουν στο χρήμα από το ελικόπτερο και στον Αμαζόνιο (ο Πακτωλός είναι πολύ λίγος) απευθείας κρατικών ενισχύσεων σε οποιονδήποτε μιλάει γερμανικά, ελληνικά, τσέχικα κι οποιαδήποτε από τις 24 επίσημες γλώσσες της Ε.Ε. Οχι από ανθρωπιά και οίκτο, αλλά για να μην καταρρεύσει το σύστημα. Εγιναν αδιανόητα που έχουν κάνει νεοφιλελεύθερους, αντικρατιστές και μονεταριστές να χάσουν τον ύπνο τους, να τη βγάζουν με χάπια και ασκήσεις θάρρους, κι η Λαγκάρντ υποψιάζομαι ότι το ξέρει και τους «προγκάει» μπας και ανακτήσουν τη χαμένη τους λαλιά και προσχωρήσουν στον κόσμο του αδιανόητου αυτονόητου. Γιατί αδιανόητο μέχρι ανοησίας είναι το να χάνουν οι άνθρωποι τη ζωή τους σε διαλυμένα ή ανεπαρκή συστήματα υγείας, να χάνουν τη δουλειά τους γιατί οι κυβερνήσεις δεν θέλουν να αυξήσουν τα χρέη, να βάλουν λουκέτο εκατομμύρια επιχειρήσεις και εκατομμύρια άνθρωποι να χάσουν σπίτια και περιουσίες για να μην πάθουν τίποτα οι τράπεζες.

Αυτά είναι τα ανθρωπίνως αδιανόητα κι αποκλείω η σοφή κουκουβάγια της Φρανκφούρτης να μην υπολόγιζε ότι με την τάχα αθώα άρνησή της στη διαγραφή χρέους θα προκαλούσε έναν καταρράκτη ασυγκράτητων συνειρμών για τα αδιανόητα του μέλλοντός μας – «Να τολμήσουμε το αδιανόητο», να μια ενδιαφέρουσα παράφραση του γαλλικού Μάη κατά τον οποίο δεν ξέρω τι έκανε η Λαγκάρντ.
Αποκλείω να μην της πέρασαν όλα αυτά από τον νου. Είμαι βέβαιος ότι είναι μια επιδέξια προβοκάτορας. Εκτός κι αν είναι όντως χαζή.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Οι δανειστές της Ελλάδας από τον δημόσιο τομέα (σ.σ. την ΕΚΤ και τον EFSF-ESM) ίσως χρειαστεί να συμμετέχουν στην αναδιάρθρωση του χρέους της, αν το κούρεμα που είναι υπό διαπραγμάτευση με τον ιδιωτικό τομέα δεν είναι αρκετό για να καταστήσει βιώσιμο το χρέος της Αθήνας. Η ισορροπία ανάμεσα στη συμμετοχή του ιδιωτικού και δημοσίου τομέα είναι ένα ζήτημα που πρέπει να μας ανησυχεί.

Κριστίν Λαγκάρντ, γενική διευθύντρια ΔΝΤ (τότε), συνέντευξη σε γαλλικό ραδιόφωνο, στις 25/1/2012.

Η νοημοσύνη του σμήνους

ΕφΣυν, 6-7/2-2021

Τι κοινόν μετ’ εμού και Ελον Μασκ; Κανένα απολύτως. Ελειψα μία εβδομάδα και δεν έλειψα σε κανέναν. Είπε, όμως, ο Μασκ ότι «θα λείψει για λίγο από το τουίτερ» (Off Twitter for a while, πέντε λέξεις όλες κι όλες) κι έπεσε το διαδίκτυο. Στην πρώτη μισή ώρα από την ανάρτηση μάζεψε 32.000 σχόλια, 36.000 αναπαραγωγές και 490.000 «καρδούλες» - μη χέσω. Εγινε παγκόσμια είδηση σε όλα τα καθωσπρέπει οικονομικά δίκτυα. Ενα σμήνος εκατομμυρίων ανθρώπων και μοναδικών IP από κάθε γωνιά του πλανήτη πετάει μαζί του στο νέφος των κοινωνικών δικτύων. Τον ακολουθεί στις παρουσίες του και στις απουσίες του. Δυο μέρες κράτησε η «σιωπή» του Μασκ. Την έσπασε μ’ ένα τουίτ υπέρ ενός κρυπτονομίσματος. Και το σμήνος σε λίγες ώρες εκτόξευσε την τιμή του.

Τι συγκροτεί το σμήνος των ακολούθων του Μασκ, τα σμήνη των φαν της Καρντάσιαν, τα σμήνη της πλατφόρμας Reddit, της Robinhood και των νεόκοπων αλογομούρηδων της Wall Street που έκαναν την άπληστη εξέγερσή τους με το σαπάκι της GameStop, με το ασήμι και ποιος ξέρει με ποιο ακόμη ξεχασμένο εμπόρευμα; (Παρένθεση: Μήπως είναι καλή ιδέα να μπούμε στην πλατφόρμα και να πετάξουμε στο άσχετο κάτι για το σιδηρονικέλιο, να απογειώσουμε την τιμή του, μπας και γλιτώσουμε τη ΛΑΡΚΟ από το να πουληθεί κοψοχρονιά;) Λιανά τα έκανε ο Μπάμπης (Μιχάλης) όλη αυτή τη βδομάδα: για τη «μούφα» του χρηματιστηριακού ακτιβισμού και για το εμπόριο ονείρων που κάνουν με ανυποψίαστους ή ευκολόπιστους φτωχοδιάβολους οι καρχαρίες της Wall, πουλώντας φούμαρα για τον εκδημοκρατισμό του τζόγου και την «επανάσταση» της μαρίδας εναντίον των δεινοσαύρων. Εκ του αποτελέσματος, για πολλοστή φορά επιβεβαιώνεται ο θείος Βλαδίμηρος για την ετοιμότητα του καπιταλιστή να σου πουλήσει το σκοινί που θα τον κρεμάσεις. Με τη διαφορά ότι στο τέλος καταφέρνει πάντα να σε κρεμάσει εκείνος με το σκοινί που του αγόρασες.

Ωστόσο, αυτά τα σμήνη, που προκαλούν στο υπολογιστικό νεφέλωμα φαινόμενα εξίσου θεαματικά με τα σμήνη εκατομμυρίων πουλιών που διασχίζουν τον ουρανό κάθε χρόνο από Βορρά προς Νότο κι αντίστροφα, έχουν κάτι διαφορετικό από τα ανθρώπινα πλήθη. Τα πλήθη που βγαίνουν με τα σώματά τους, τις ομάδες, τους αρχηγούς τους στο προσκήνιο της Ιστορίας, άλλοτε εξεγερμένα, άλλοτε απελπισμένα, άλλοτε απλώς παραιτημένα. Τείνω να υιοθετήσω τον απεχθή Ελον Μασκ της Tesla, που εμμέσως βλέπει στα πλήθη αυτά αγέλες βιονικών ανθρωποειδών, σμήνη από cyborgs. Δεν είναι ακριβώς ο στρατός από ρομπότ της Metropolis, αλλά είναι άνθρωποι αδιαλείπτως συνδεδεμένοι στο παγκόσμιο διαδίκτυο. Μπορεί ο άνθρωπος να μην έχει ακόμη κάποιο ψηφιακό εμφύτευμα στον φλοιό του εγκεφάλου του που να ενισχύει τη μνήμη και τις δεξιότητές του ή για να αποκτήσει τηλεπαθητικές και τηλεκινητικές ικανότητες. Αλλά καθένας μας διαθέτει πια έναν εξωτερικό ψηφιακό φλοιό εγκεφάλου, αναπόσπαστο μέρος κάθε διανοητικής και χειρωνακτικής δραστηριότητάς του. Οι ψηφιακές συνάψεις μας, αναπτυγμένες σε κινητά, υπολογιστές, σέρβερ, μηχανές περιήγησης, λογαριασμούς ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και κοινωνικών δικτύων, κέντρα διατήρησης δεδομένων, στο υπολογιστικό νέφος, σε ιδιωτικές και δημόσιες αποθήκες μεγάλων δεδομένων, σε φανερές και μυστικές υπηρεσίες, όλα αυτά τα θραύσματα μνήμης που είναι διασκορπισμένα παντού, ανταγωνίζονται πλέον σε όγκο τις φυσικές συνάψεις του εγκεφάλου μας.

Παρότι η ζωική φύση και η μακρά διαδικασία εξέλιξης του είδους μας έχουν εφοδιάσει με μηχανισμούς ομαδοποίησης και συμπεριφοράς αγέλης, τα σμήνη cyborgs που αναπτύσσονται στα σόσιαλ μίντια και στις πλατφόρμες δικτύωσης, συντεθειμένα από εκατομμύρια άτομα ενδεχομένως σε τεράστια απόσταση το ένα από το άλλο, χωρίς ποτέ να έχουν οποιαδήποτε υλική επαφή μεταξύ τους, αυτά τα πλήθη των αγνώστων και ανέγγιχτων, διαφέρουν ριζικά από τα σμήνη των πουλιών, των μυρμηγκιών, των μελισσών. Ακόμη και των ανθρώπων που για χιλιετίες μετακινούνται ομαδικά και οργανωμένα, με κάτι από νοημοσύνη του σμήνους.

Διάβαζα κάπου για τον ρόλο της φερομόνης που χρησιμοποιούν τα μυρμήγκια για να διαμορφώσουν τις βέλτιστες και συντομότερες διαδρομές μέσα στις πολυσχιδείς αποικίες τους. Η ποσότητα φερομόνης που καθένα αποθέτει σε μια διαδρομή στο χώμα ρυθμίζεται ανάλογα με το πόσο συντομότερη και καθαρότερη είναι για να παρασύρει όλη την αποικία σ’ αυτή. Μια σοφή διαδικασία αύξησης της παραγωγικότητας στην κατασκευή «πόλεων» και τεράστιων logistic centers όπου αποθηκεύουν τροφή, βασισμένη στη συλλογική ευφυΐα, που όμως υπηρετεί το συλλογικό όφελος. Κάτι ανάλογο κάνουν οι μέλισσες με τα κυρίως χημικά συστήματα επικοινωνίας, αλλά και τα πουλιά με την περίπλοκη μηχανική αυξομείωσης αποστάσεων, ταχύτητας, δονήσεων, ένα σύστημα φυσικών αλγορίθμων που δίνουν στο σμήνος αυτή την ασύλληπτη και αδιάλειπτη συνοχή για χιλιάδες χιλιόμετρα.

Η προσομοίωση της νοημοσύνης του σμήνους από τις αγορές και τα συστήματα ψηφιακής διακυβέρνησης είναι κάτι ριζικά διαφορετικό. Οι άνθρωποι που κάθονται σπίτι ή στις δουλειές τους μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή ή κινητού και συνομιλούν σε διαδικτυακά φόρουμ ή παίζουν χρηματιστηριακό τζόγο μέσα από πλατφόρμες πρακτικά είναι αδύνατο να ελέγξουν αν μια πληροφορία, σύσταση, υπόδειξη αγοράς ή πώλησης μετοχής ή οποιουδήποτε άλλου τίτλου είναι η φερομόνη, το νέκταρ ή το φτερούγισμα ενός αληθινού συμπαίκτη. Μπορεί να είναι ένα σμήνος αλγορίθμων εκπορευμένων από το «έξυπνο» χρήμα. Μπορεί να είναι μια αγέλη από cyborgs που παρουσιάζονται ως Μάικλ, Χουάν ή Χαρούκι και οδηγούν τους ανυποψίαστους τη μια στιγμή στον ουρανό των υπεραποδόσεων και την επόμενη στην κόλαση του κραχ. Η παρείσακτη νοημοσύνη του σμήνους που κατασκευάζεται στη Σίλικον Βάλεϊ ή στη Σανγκάη, που παίρνει τη μορφή ενός απλού τουίτ του Ελον Μασκ οδηγώντας εκατομμύρια παικτών σε μια μετοχή, ένα κρυπτονόμισμα, ένα μετάλλευμα είναι απλώς ένας ακόμη μηχανισμός αρπαγής πλούτου και συσσώρευσής του από τους μεγάλους άρπαγες. Η χειραγωγημένη συλλογική ευφυΐα της καταλήγει ξεκάθαρη συλλογική βλακεία. Το σμήνος που υποκαθιστά το συλλογικό όφελος με την ατομική αδηφαγία είναι μάλλον απίθανο να φτάσει σε άλλο προορισμό εκτός από τον ομαδικό χαμό.



ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Ενας γλάρος δεν αντιμιλά ποτέ στο Συμβούλιο του Σμήνους, αλλά η φωνή του Ιωνάθαν ξέσπασε. «Ανευθυνότητα; Αδέλφια μου!», φώναξε. «Ποιος είναι πιο υπεύθυνος από τον γλάρο που ανακαλύπτει κι ακολουθεί ένα νόημα, έναν ανώτερο σκοπό στη ζωή; Για χίλια χρόνια τσαλαβουτούμε ψάχνοντας να βρούμε ψαροκεφαλές, αλλά τώρα έχουμε έναν σκοπό στη ζωή - να μάθουμε, να ανακαλύψουμε, να ’μαστε λεύτεροι! Δώστε μου μια ευκαιρία μόνο, αφήστε με να σας δείξω τι ανακάλυψα...». Το Σμήνος θαρρείς πως ήταν πέτρινο. «Δεν ανήκεις πια στην Αδελφότητα», φώναξαν όλα μαζί και μονομιάς έκλεισαν τ’ αυτιά τους και του γύρισαν τις πλάτες. Ο Ιωνάθαν Γλάρος πέρασε τις υπόλοιπές του μέρες μόνος, αλλά πέταξε μακριά, πιο μακριά από τους Πέρα Βράχους. Ηταν θλιμμένος όχι από μοναξιά, αλλά γιατί οι γλάροι αρνήθηκαν να πιστέψουν στο μεγαλείο της πτήσης που τους περίμενε. Αρνήθηκαν ν’ ανοίξουν τα μάτια τους και να δουν.

Ρίτσαρντ Μπαχ, «Ο γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον»