Κλέβοντας μούσμουλα

 Η Εφημερίδα των Συντακτών, 31/5-1/6/2025

Μια μουσμουλιά γειτόνισσα, για να μη λέτε πως σας κοροϊδεύω.

Μουσμουλιά ή μεσκουλιά, μεσπολιά ή δεσπολιά. Επιστημονική ονομασία: Εριοβοτρύα η ιαπωνική. Αγγειόσπερμο, δικότυλο φυτό που ανήκει στην τάξη των Ροδοδών, συγγενεύει με τις μηλιές και τις αχλαδιές, κι ας μην του φαίνεται. Δέντρο αειθαλές, ιθαγενές της Κίνας και Ιαπωνίας. Οι καρποί του, αναλόγως τις ντοπιολαλιές, λέγονται μούσμουλα, μέσκουλα, μέσπολες ή δέσπολες. Ηρθε στη Μεσόγειο τον 17ο αιώνα, στην Ελλάδα από τον 19ο αιώνα και μετά άρχισε να μπαίνει σε κήπους, αυλές και οπωρώνες, ανάμεσα σ' άλλα δέντρα, όχι απαραίτητα για μαζική παραγωγή, αλλά για ιδιωτική χρήση, λίγο ως καλλωπιστικό, λίγο για τους γλυκόξινους, δροσερούς καρπούς που έρχονται σε μια φάση που τα φθινοπωριάτικα έχουν τελειώσει και τα καλοκαιρινά αργούν ακόμη.  

Φρούτο της εποχής το μούσμουλο λοιπόν, μέχρι να βγει ο Ιούνης θα έχει εξαφανιστεί από τις αγορές. Τώρα το βρίσκουμε στην πιο λαχταριστή εκδοχή του, κροκί στο χρώμα, ζουμερό στη σάρκα, γλυκόξινο στη γεύση. Απρίλη και Μάη σκάει μύτη στις λαϊκές, στα μανάβικα, στα σούπερ μάρκετ σε τιμές δηλητηριώδεις: 3 με 4 ευρώ τα συμβατικά, έξι ευρώ και πάνω τα βιολογικά, είδα σε βιόπληκτο μαγαζί συσκευασία με 12 ευρώ το κιλό, ούτε μοσχάρι να ήταν. Βεβαίως ίσως έχουν και τα δίκια τους οι παραγωγοί, λιγοστές οι οργανωμένες καλλιέργειες, όχι πάνω από 1.000 στρέμματα πανελλαδικά, άλλωστε η ανά νοικοκυριό κατανάλωση δεν ξεπερνάει το ένα κιλό το χρόνο κατά την ΕΛΣΤΑΤ, και αυτό το κιλό περιλαμβάνει όλα τα «εμπύρηνα» –δαμάσκηνα, ροδάκινα, βερίκοκα και τα μούσμουλα (Α! και τα κορόμηλα! Τόσο σπάνια πια και τόσο αστραπιαίο το πέρασμά τους. Τα λατρεύω, έχουν την άγουρη γεύση παιδικής ηλικίας, λήξης σχολικής χρονιάς, αναρριχήσεων σε δέντρα για να κόψουμε απαγορευμένους καρπούς, φωνών και βρισιών από θυμωμένους ιδιοκτήτες, πανικόβλητης φυγής και πτώσης από τα κλαδιά, γρατζουνιών στα γόνατα, στους αγκώνες, ενίοτε και στο κούτελο.) 

Από την άλλη πλευρά η σπανιότητα των μούσμουλων (και των κορόμηλων ακόμη περισσότερο) που τα κάνει τόσο πολύτιμα και ακριβά είναι σχεδόν ανεξήγητη, αν αναλογιστεί κανείς πόσες μουσμουλιές σε σπιτικούς κήπους κι αυλές περνούν απαρατήρητες όλο τον χρόνο, αλλά τον Απριλομάη κλέβουν το βλέμμα μας όταν γεμίζουν τα κιτρινοπορτοκαλιά στρογγυλά μούσμουλα, σαν χριστουγεννιάτικα δέντρα με κίτρινα φωτάκια. Σε Στερεά Ελλάδα, Πελοπόννησο, Ιόνια νησιά, Κρήτη, αραιότερα και στο Αιγαίο, διασχίζοντας χωριά, περιβόλια, χωράφια όλο και μια μουσμουλιά, μεσκουλιά, μεσπολιά, δεσπολιά ξεφυτρώνει κι απορώ που ο βοσκός Γιάννης Βόγλης στο θρυλικό βουκολικο-τουριστικό «Κορίτσια στον ήλιο» των σίξτις κυνηγούσε την ανυποψίαστη Αν Λόμπεργκ φωνάζοντας «Στάσου, μύγδαλα». Πού διάολο βρέθηκαν τα μύγδαλα εκεί που βοσκούσε το κοπάδι του, ενώ είναι βέβαιο ότι σε ακτίνα βολής όλο και κάποια μεσκουλιά θα υπήρχε, κι αν ήταν Ιούνης όλο και κάποιοι ολόγλυκοι καρποί θα 'χαν μείνει στο δέντρο, «Στάσου, μούσμουλα» θα φώναζε ο βοσκός ή «Στάσου, δέσπολες», αν ήταν Κρήτη, κι όπως θα ξεχώριζαν φωτεινές, πορτοκαλιές στις χούφτες του βοσκού ίσως θα καταλάβαινε η τουρίστρια τις αγνές προθέσεις του και θα αποφευγόταν όλη αυτή η παρεξήγηση περί απόπειρας βιασμού, η φυλακή και τα λοιπά.

Κι εδώ κάπου τελειώνουν τα μαθήματα/προσχήματα γεωπονικής και πατριδογνωσίας, κι ήρθε η ώρα να μας πει τι θέλει να πει ο ποιητής (εγώ είμ' αυτός). Μέτρησα ακόμη και στη γειτονιά μου τέσσερις μουσμουλιές, κατάφορτες με μούσμουλα, σε τσαμπιά δυο-τρία μαζί, μικρά βέβαια, πολύ μικρότερα απ' του εμπορίου που μια μετάλλαξη όσο να 'ναι θα την έχουν υποστεί. Δέντρα μεγάλα, ψηλά, σε αυλές κυρίως παλιών μονοκατοικιών ή ακριβώς έξω απ' αυτές. Τα φρούτα μένουν εκεί, πάνω στα δέντρα, κανείς δεν φαίνεται να τα 'χει αγγίξει, τα είδα και όπου κι αν βρέθηκα το τελευταίο δίμηνο εκτός Αθήνας, κάποια πίσω από το συρματόπλεγμα ενός περιβολιού, με τα κλαδιά τους να βγαίνουν έξω, στον δρόμο, γεμάτα καρπούς. Η παρόρμησή μου ακόμη και τώρα, ως μεσήλικας, είναι να σταματήσω και να κόψω κάμποσα, τουλάχιστον να δοκιμάσω αν λένε κάτι, και λένε τελικά τα άτιμα, μικρά αλλά ζουμερά, θεόρατα τα δέντρα τους, ένα φτάνει στον τρίτο μιας οικογενειακής πολυκατοικίας, δεν θα 'ναι τριάντα-σαράντα ετών; Μόνο με σκάλα φτάνεις τα πάνω κλαδιά, που μεγάλωσαν περισσότερο μ' αδιαφορία παρά με περιποίηση. 

Αλλά κοιτάξτε τι θα γίνει αν σταθώ, όχι για να κόψω ένα από περιέργεια, αλλά με μια σακούλα να τη γεμίσω μούσμουλα, αν ανέβω στη μάντρα ή τα κάγκελα του σπιτιού για να φτάσω όσο πιο πολλά μπορώ, αν φέρω μια σκάλα και τη ρίξω πάνω στο δένδρο για να κόψω απ' τα πάνω κλαδιά, σίγουρα θα βγει κάποιος από τους ιδιοκτήτες και ενοίκους και θα με βρίσει, θα φωνάξει «κλέφτης!», παίζει να πάρει και την αστυνομία, αν είναι και γνωστός ρεζίλι θα γίνω στη γειτονιά, ο «κλέφτης των μούσμουλων», η κόρη μου θα είναι «το παιδί του μουσμουλοκλέφτη», η γυναίκα μου δεν θα τολμά να κυκλοφορήσει, μπορεί καμιά μέρα να με πάρουν στο κυνήγι με τα ίδια τα μούσμουλα ή ό,τι άλλο υπάρχει σε αφθονία στα πεζοδρόμια της Αθήνας, σίγουρα τα νεράντζια. Διότι το να κόψεις μούσμουλα από το δέντρο που βρίσκεται στο περιβόλι, στην αυλή ή στο πεζοδρόμιο κάποιου είναι κλοπή, ενώ το να τ' αφήσεις ανενόχλητα πάνω στα δέντρα να παραωριμάσουν, να σαπίσουν και να πέσουν κάτω στο χώμα, στον δρόμο, στο πεζοδρόμιο είναι μια πολιτισμένη στάση σεβασμού της ιδιοκτησίας και της αγοράς. Θες μούσμουλα, κύριε; Να πας ν' αγοράσεις, 2 με 3 ευρώ το κιλό στη λαϊκή, 5 τα βιολογικά, στο σούπερ μάρκετ έχει και συσκευασία με 2 ευρώ, αλλά κιλό δεν είναι. 

Κι επειδή κι εγώ είμαι πολιτισμένος άνθρωπος, από δω και στο εξής θα βλέπω τα μούσμουλα να σαπίζουν στα δέντρα, κανείς δεν θα τα μαζέψει, μέχρι το τέλος του Ιούνη μια καφετί βιομάζα θα μαζευτεί κάτω από κάθε δέντρο -πόσα να φάνε πια και τα πουλιά, πόσα και τα σκουλήκια, πόσα να μαζέψουν και οι καθαριστές των δήμων;- ούτε την τύχη να γίνει φυσικό λίπασμα δεν θα έχει. 

Ετσι τα θεμέλια του κόσμου μας μένουν στη θέση τους. Ελάχιστοι διανοούνται να μπουν σ' έναν πορτοκαλεώνα να γεμίσουν μια τσάντα με πέντε-έξι κιλά πορτοκάλια. Αλλά το να μείνουν αμάζευτα στα δέντρα τόνοι ολόκληροι μέχρι να περάσει να πάρει μερικά η βιομηχανία χυμών για 1 λεπτό το κιλό -αυτό δεν είναι κλοπή!- ή να αφεθούν να σαπίσουν στα περιβόλια και να επιδοτηθεί εκ των υστέρων (από ΚΑΠ και ΟΠΕΚΕΠΕ!) ένας απροσδιόριστος όγκος σαπίλας, είναι κοινωνικά έντιμο και οικονομικά ορθολογικό, σωστά; 

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Δουλειά και χαμαλίκι και βρόμα κι απλυσιά

μαζεύτηκαν οι λύκοι να μπουν στην εκκλησιά.

Κοιμάμαι στο χαλίκι, χορταίνω από βρισιά

και μ’ έχει σαν σκουλήκι του κόσμου η μπαμπεσιά.

Πού θα πάμε, πού θα πάμε,

τι θα φάμε, τι θα φάμε;

Εκλεψα μια λαμαρίνα,

με ζεστή, ζεστή φαρίνα.

Σώπα, σώπα, σώπα, σώπα,

δεν μου το ‘πες , δεν σου το ‘πα.

Πάψε, πάψε, πάψε, πάψε

κι ό,τι βρεις μπροστά σου, χάψε.

Νίκου Γκάτσου, Μάνου Χατζιδάκι «Τα λουστράκια» (από την ταινία «America America», του Ελία Καζάν, 1963)